Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 83

GELİŞİMSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERE

GÜVENLİK BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNDE


ÖYKÜ TEMELLİ UYGULAMALAR:
SOSYAL ÖYKÜLERİN KULLANIMI

Prof. Dr.Yasemin Ergenekon


Anadolu Üniversitesi
Özel Eğitim Bölümü

1
İçerik
Öykü temelli uygulamalar nelerdir?
Sosyal öyküler nedir?
Sosyal öykülerin özellikleri nelerdir?
Sosyal öykülerle öğretim için öğrencide olması gereken temel ön koşul özellikler nelerdir?
Sosyal öyküler hangi güvenlik becerilerinin öğretiminde kullanılabilir?
Sosyal öyküler hangi formatta hazırlanmalıdır?
Güvenlik becerilerinin öğretiminde kullanılan örnek sosyal öyküler
Öğretim gerçekleştirilirken hangi basamaklar izlenir?
Sosyal öykü neden silikleştirilmelidir?
Sosyal öykü nasıl silikleştirilebilir?
Sosyal öykülerle öğretimin avantajları nelerdir?
Öneriler

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 2
Öykü Temelli Uygulamalar

Öykü temelli uygulamalar şemsiye bir


kavramdır.
Hedef davranışın ya da becerinin
vurgulanmak istenen yönünün ön
plana çıkarıldığı ve davranışın ya da
becerinin sergilenmesi gereken
bağlamın betimlendiği uygulamaları
kapsar (National Autism Center
[NAC], 2015; Saral & Olçay, 2022).

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 3
Öykü temelli uygulamalarda öğrenciye hedef davranışla ya da
beceriyle birlikte bu davranışın ya da becerinin sergilenmesinin
beklendiği koşulları betimleyen öyküler yazılır.
Öyküler öğrencinin özelliklerine, gereksinimlerine ve bilişsel
düzeyine uygun şekilde hazırlanır.
Öyküler açık ve anlaşılır bir şekilde “ben” ya da “bazı kişiler” bakış
açısıyla yazılır.
Öyküler genellikle resim, fotoğraf gibi görsellerle desteklenir.
Öyküler başlık, giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden oluşur.

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 4
Öykü Temelli Uygulamalar

Karikatür
Sosyal Öyküler Güç Kartı Yöntemi Sohbetleriyle
Öğretim

Bu ders kapsamında gelişimsel yetersizliği (GY) olan bireylere


güvenlik becerilerinin öğretiminde kullanılan sosyal öyküler
uygulamasına ilişkin bilgilere yer verilmiştir.
GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü
Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 5
S O S YA L
ÖYKÜLER
Sosyal Öyküler

Sosyal öyküler, 1990’lı yılların ortasında Carol Gray tarafından


davranış sorunları olan bir öğrenciye yönelik olarak kuralların ve
doğru tepkilerin öyküleştirilerek yazılmasıyla geliştirilmiştir.
Sosyal öyküler;
bireyin karmaşık ya da zor olan bir durumu anlamasını ve
bu durum karşısında uygun şekilde davranmasını sağlamayı
amaçlar.

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 7
Sosyal öykülerin özellikleri nelerdir?

 Bir davranışa ya da beceriye yöneliktir.


 Kişiye özel yazılır ve hazırlanır (yaş, gelişim düzeyi, ihtiyaçlar, ilgiler).
 Kısa ve basit cümlelerle yazılır.
 Olumlu ifadelerle yazılır.
 “Ben” ya da “o” diliyle yazılır.
 Geniş zaman ifadeleri kullanılır.
 Öykü mutlaka hedef beceriyle ilişkili olan görsellerle desteklenir.
 Belirli özellikler taşır.
GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli
Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
 Özel cümle türleri kullanılır.
 İlk geliştirildiği dönemlerde altı cümle türüne (4+2*) yer verilerek
yazılmaktaydı.
 Bu cümlelerden dört tanesi temel cümle çeşitleridir ve her sosyal öyküde
temel cümle çeşitlerinin mutlaka olması gerekir.
 İki cümle türünün (işbirlikçi ve kontrol edici cümle) kullanımı ise öğretilecek
becerinin özelliğine bağlıdır.
 İlerleyen yıllarda cümle türlerine ilişkin yeni bir kural belirlenmiştir.
 Carol Gray tarafından yayınlanan güncel kaynakta (2015) iki temel cümle
türüne yer verilmesi önerilmektedir.
GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli
Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
Sosyal Öykü Temel Cümle Türleri
2015 Öncesi

1. 2. 3. 4.
Betimleyici Yönlendirici Yansıtıcı Doğrulayıcı
Cümle Cümle Cümle Cümle

GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli


Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
Sosyal Öykü Cümle Türleri
2015 Öncesi

 Dört temel cümleye ek olarak iki cümle türü


eklenebilmektedir.*

Kontrol
İşbirlikçi
Edici
Cümle Cümle

GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli


Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
Betimleyici Cümle: Betimleyici cümle, bireylerin fikirlerinden bağımsız olarak ele alınır
ve var olan durumu açıklar. Bu cümle türü 5N1K sorularını içeren ve sosyal öykü
yazımında belirleyici olan cümlelerdir. “Bazı günler okula otobüsle giderim.” betimleyici bir
cümle örneğidir.
Yönlendirici Cümle: Yönlendirici cümle, uygun tepkinin tanımlandığı, bireyin kendi
davranışını yönetmesini sağlayan cümle türüdür. “Otobüste şoför yerime oturmamı
söylediğinde yerime oturmalıyım.” yönlendirici bir cümle örneğidir.
Yansıtıcı Cümle (Bakış Açısını Açıklayan): Yansıtıcı cümle, bireyin ilişkili olduğu kişilerin
duygu ve düşüncelerini açıklayan cümle yapısıdır. Kullanım amacı, bireyin var olan sosyal
durumda diğer kişilerin bakış açısını algılamasına yardımcı olmaktır. “Otobüste yerimde
oturursam şoför mutlu olur.” yansıtıcı bir cümle örneğidir.
Doğrulayıcı Cümle: Doğrulayıcı cümle, bir sosyal öykünün amacını genel anlamda
destekleyen ve içeren, öyküde var olan durumu bireye açıklayan cümle türüdür. “Otobüste
yerinde oturmak güvenli ve doğru bir davranıştır.” doğrulayıcı bir cümle örneğidir.

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 12
İşbirlikçi Cümle

İşbirlikçi cümle, uygun davranışı ya “Mete öğretmenim tanımadığım


da beceriyi gerçekleştirmede bir kişiden nasıl korunmam
öğretmenlerin, akranların, anne- gerektiğini bana öğretir.”
babaların öğrenciye nasıl yardım
edebileceğini anlatan ipuçlarını
içeren cümlelerdir.

GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli


Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
Kontrol Edici Cümle

Öğrenciye kazandırılmak “Okulda deterjan gördüğümde


istenen hedef davranışı ya da hemen öğretmenime haber
beceriyi tanımlayan ve vermeye çalışacağım.”
anımsatmayı amaçlayan
cümledir.

GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli


Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
Dikkat!!!

Öyküde cümlelere belirli bir oranda yer verilir.


Cümle türlerinin (2015 öncesi) öykü içindeki oranının uygun olup
olmadığını belirlemek için aşağıda yer alan formülün kullanılması
önerilmektedir.

≥ 2

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 15
Sosyal Öykü Cümle Türleri
2015 Sonrası

Betimleyici Rehberlik Edici


Cümleler Cümleler

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 16
Cümle Türleri
Betimleyici
Cümleler Hedef davranışla ya da beceriyle ilgili olan durumu
betimleyen cümleleri ve
Hedef davranış ya da beceri öğrenci tarafından
sergilendiğinde öğrencinin ve içinde bulunduğu çevrede
yer alan kişilerin duygularını, düşüncelerini ya da
beklentilerini betimleyen ifadeleri içerir.
Rehberlik Edici Öğrenciyi hedef davranışı ya da beceriyi sergilemesi için
Cümleler yönlendiren cümlelerdir.

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 17
Dikkat!!!
Öyküde betimleyici cümlelere ve rehberlik edici cümlelere belirli
bir oranda yer verilir.
Cümle türlerinin (2015 sonrası) öykü içindeki oranının uygun olup
olmadığını belirlemek için aşağıda yer alan formülün kullanılması
önerilmektedir.

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 18
Dikkat!!!

Başlığın öykü yazıldıktan sonra belirlenmesi önerilir.


Öykünün başlığı hedef davranışla ya da beceriyle doğrudan ilişkili
olmalıdır.

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 19
Sosyal öykülerle öğretim için öğrencide olması
gereken temel ön koşul özellikler nelerdir?

 Belirli bir süre (ör. 3-5 dk.) yerinde oturabilme


 Belirli bir süre (ör. 3-5 dk.) görsel ve işitsel uyaranlara dikkatini
yöneltebilme
 Kısa bir öykünün içeriğini anlayabilme ve öyküye ilişkin 5N1K
sorularını yanıtlayabilme

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 20
Kimler sosyal öykü yazabilir?

 Öğretmenler
 Anne-babalar
 Kardeşler
 Bireyle etkileşimde olan
herkes
***Bu yöntemi kullanmayı
bilmek ön koşulGYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli
Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
Sosyal öyküler hangi güvenlik becerilerinin
öğretiminde kullanılabilir?

Cinsel
Kaçırılmadan Kapıyı güvenli
istismardan Yaya becerileri
korunma şekilde açma
korunma

Toplumsal uyarı
Zehirlenmeden Çevrimiçi
levhalarına karşı
korunma (ör., ilaç, güvenlik …..
güvenli tepkide
deterjan vb.) becerileri
bulunma

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 22
Sosyal öyküler hangi formatta hazırlanmalıdır?

Sosyal öyküler geleneksel kitap formatında


hazırlanabilir.
Dijital ortamda hazırlanabilir.
Öğrencinin ilgileri ve tercihleri dikkate
alınarak uygun format belirlenmelidir.

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 23
Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Kullanılan
Örnek Sosyal Öyküler

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


24
Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
ÖRNEK-1
Hedef Güvenlik Becerisi:

Kimyasallardan (deterjan) korunma ve kimyasallara karşı güvenli


tepkide bulunma

GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli


Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
DİKKAT!!!
Deterjanlara Dokunmak Çok Tehlikelidir!

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 27
Sağlıklı olmamız için evimizin, okulumuzun ve eşyalarımızın temiz
olması gerekir.

(Betimleyici Cümle-1)
GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü
Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 28
Gülay teyze okulumuzu her gün deterjanla temizler.

(Betimleyici Cümle-2)
GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü
Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 29
Gülay teyze bazen deterjanları dolaba koymayı unutabilir.

(Betimleyici Cümle-3)
GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü
Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 30
Ben sınıfımızda, tuvalette, mutfakta ya da oyun odasında deterjan
görebilirim.

(Betimleyici Cümle-4)
GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü
Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 31
Okulda bir yerde deterjan gördüğümde hemen oradan uzaklaşmalıyım.

(Yönlendirici Cümle-1)

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 32
Öğretmenim
ben deterjan
gördüm!

Öğretmenime deterjan gördüğümü söylemeliyim.

(Yönlendirici Cümle-2)
GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü
Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 33
Çünkü deterjanlara dokunmak çok tehlikelidir.

(Betimleyici Cümle-5)

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 34
Öğretmenim
ben deterjan
gördüm!

Deterjan gördüğümde öğretmenime hemen haber verdiğimde öğretmenim


çok mutlu olur.

(Yansıtıcı Cümle-1)
GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü
Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 35
Öğretmenim
ben deterjan
gördüm!

Deterjan gördüğümüzde öğretmenimize hemen haber vermek güzel


bir davranıştır.

(Doğrulayıcı Cümle-1)
GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü
Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 36
Öğretmenim
ben deterjan
gördüm!

Okulda deterjan gördüğümde hemen öğretmenime haber vermeye


çalışacağım.

(Kontrol Edici Cümle-1)


GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü
Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 37
Cümle oranları uygun mu?

≥ 2

(5 + 1+ 1) / (2+1) = 2.33

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 38
Cümle oranları uygun mu?

(8) / (2) = 4

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 39
Sorular

1. Gülay teyze okulumuzu her gün ne ile temizler?


2. Okulda sınıfta, tuvalette, mutfakta ya da oyun odasında ne
görebilirsin?
3. Okulda bir yerde deterjan gördüğünde ne yapmalısın?
4. Deterjan gördüğümüzde öğretmene haber vermek nasıl bir
davranıştır?

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 40
ÖRNEK-2
Hedef Güvenlik Becerisi:

Yabancı kişilerin kaçırma girişiminden korunma*

*Kaynak: Kutlu, M. (2016). Otizmli bireylere yabancı kişilerden korunma becerilerinin


öğretiminde sosyal öykülerin yalnız sunumuyla video modelle birlikte sunulmasının
karşılaştırılması. (Yayımlanmamış doktora tezi). Eskişehir:Anadolu Üniversitesi.

GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli


Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
TANIMADIĞIM KİŞİYE DİKKAT ETMEM GEREKİR!

GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli


Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
Bazen annem ve ben dışarıya çıkarız.

(Betimleyici Cümle-1)
GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli
Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
Markette, okulda, çarşıda ve evimizin yakınlarında tek başıma kaldığım
zamanlarda tanımadığım bir kişiyle karşılaşabilirim.

(Betimleyici Cümle-2)
GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli
Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
Tanımadığım bir kişi bana yaklaşıp annemin beni çağırdığını söyleyerek
ya da herhangi bir konuda yardım etmemi isteyerek kendisiyle
beraber gitmemi isteyebilir.

(Betimleyici Cümle-3)
GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli
Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
Tanımadığım bir kişi bana yaklaşıp kendisiyle beraber gitmemi
istediğinde bana zarar verebilir.
(Betimleyici Cümle-4)

Bu nedenle tanımadığım bir kişi kendisiyle gitmemi istediğinde ona


“Hayır!” diyerek yanından uzaklaşmam ve daha sonra bu durumu
anneme anlatmam gerekir.
GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin
Öğretiminde Öykü Temelli Uygulamalar: Sosyal
(Yönlendirici Cümle-1)
Öykülerin Kullanımı
Mete öğretmenim tanımadığım bir kişiden nasıl korunmam
gerektiğini bana öğretir.

(İşbirlikçi Cümle-1)
GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli
Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
Tanımadığım bir kişi bana yaklaşıp kendisiyle beraber gitmemi
istediğinde ona “Hayır!” diyerek yanından uzaklaşmak ve bu olayı
anneme anlatmak çok önemli bir davranıştır.

(Doğrulayıcı Cümle-1)
GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli
Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
Tanımadığım bir kişinin kendisiyle beraber gitme ya da yardım
teklifine “Hayır!” diyerek yanından uzaklaşırsam bu daha güvenli
olduğu için annem çok mutlu olur.

(Yansıtıcı Cümle-1)
GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli
Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
Cümle oranları uygun mu?

≥ 2

(4+ 1+ 1) / (1+1) = 3

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 51
Sorular

1) Markette, okulda, çarşıda ve evinin yakınlarında tek başına kaldığın


zamanlarda kiminle karşılaşabilirsin?
2) Tanımadığın bir kişi kendisiyle gitmeni istediğinde ne yapman
gerekir?
3) Tanımadığın bir kişi sana yaklaşıp kendisiyle beraber gitmeni
istediğinde ona “Hayır!” diyerek yanından uzaklaşmak ve bu olayı
annene anlatmak nasıl bir davranıştır?
4) Tanımadığın bir kişinin kendisiyle beraber gitme ya da yardım
teklifine “Hayır!” diyerek yanından uzaklaşırsan bu daha güvenli
olduğu için annen nasıl hisseder?
GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli
Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 52
ÖRNEK-3
Hedef Güvenlik Becerisi:

Kapıyı çalan yabancı kişiden korunma*

*Kaynak: Kutlu, M. (2016). Otizmli bireylere yabancı kişilerden korunma becerilerinin


öğretiminde sosyal öykülerin yalnız sunumuyla video modelle birlikte sunulmasının
karşılaştırılması. (Yayımlanmamış doktora tezi). Eskişehir:Anadolu Üniversitesi.

GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli


Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
TANIMADIĞIM KİŞİYE KARŞI KAPIYI KAPALI
TUTMAM GEREKİR!

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 55
Evdeyken bazen kapı zilimizi birisi çalabilir.

(Betimleyici Cümle-1)
GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü
Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 56
Kapı zilimizi çalan bazen tanımadığım birisi olabilir.

(Betimleyici Cümle-2)

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 57
Kapıyı açmadan önce kapıya yaklaşarak “Kim o?” diye sorarım.

(Betimleyici Cümle-3)

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 58
Kapı zilimizi çalan tanımadığım birisi ise bana zarar verebilir.

(Betimleyici Cümle-4)

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 59
Bu nedenle kapıyı kapalı tutmam ve kapı zilimizi yabancı birisinin
çaldığını anneme söylemem gerekir.

(Yönlendirici Cümle-1)
GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü
Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 60
Mete öğretmenim kapıyı çalan tanımadığım birisine kapıyı kapalı
tutmam konusunda beni bilgilendirerek bana yardım eder.

(İşbirlikçi Cümle-1)
GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü
Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 61
Kapıyı çalan tanımadığım birisine kapıyı kapalı tutarsam ve bu durumu
anneme söylersem annem bu davranış daha güvenli olduğu için çok mutlu
olur.

(Yansıtıcı Cümle-1)
GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü
Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 62
Kapıyı çalan tanımadığım birisine kapıyı kapalı tutmak ve bu durumu
anneme söylemek çok önemli bir davranıştır.

(Doğrulayıcı Cümle-1)
GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü
Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 63
Cümle oranları uygun mu?

≥ 2

(4+ 1+ 1) / (1+1) = 3

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 64
Sorular

1) Evde yalnızken kapımızın zilini çalan kim olabilir?


2) Kapıyı açmadan önce kapıya yaklaşarak ne yaparsın?
3) Kapı zilinizi yabancı birisi çaldığında ne yapman gerekir?
4) Kapıyı çalan tanımadığın birisine kapıyı kapalı tutmak ve bu durumu
annene söylemek nasıl bir davranıştır?

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 65
ÖĞRETİM
Öğretim

Sosyal öykülerle öğretim temel olarak iki aşamadan oluşur:

Öykünün yazılması Öğretimin gerçekleştirilmesi

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


67
Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
Öğretim sunarken öykü okunur ve öyküye ilişkin sorular sorulur.
Öğrencinin öyküyü okuması bir kural değildir.
Öğrenci akıcı okuma becerilerine sahipse ve okuduğunu
anlıyorsa öyküyü öğrenci okuyabilir.
Öğrenci henüz okuma becerilerine sahip değilse akıcı
okuyamıyor ya da okuduğunu anlamada güçlük yaşıyorsa öyküyü
öğretmen ya da uygulamacı okuyabilir.

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 68
Öğretim gerçekleştirilirken hangi basamaklar izlenir?

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 69
Öyküye dikkat çekme ve öykü için hazır olmayı pekiştirme

Öyküyü okuma

Öyküyü dinleme davranışını pekiştirme

Sorulara dikkat çekme ve sorular için hazır olmayı pekiştirme

Soruları sorma ve çocuğun sorulara ilişkin tepkilerine uygun tepkide


bulunma
 Sosyal öykülerle öğretimde öğrencinin öyküyü anlaması oldukça
önemlidir.
 Öğrencinin öyküye ilişkin sorulara doğru yanıt vermesi
sağlanmalıdır.
 Sorulara doğru yanıt vermeyi sağlamak üzere öğrenciye öyküyü
tekrar dinleme fırsatı verilmelidir.
 Öykü tekrar okunabilir.
 Yanlış yanıtlanan sorularla ilişkili olan bölümler (cümleler)
okunabilir.
 Öykü tekrar okunmasına rağmen doğru yanıtlanmayan sorular
olduğunda doğru yanıta model olunmalıdır.
Öykünün
Silikleştirilmesi
Sosyal öykü neden silikleştirilmelidir?

Hedef güvenlik becerisini öğretmek üzere öğrenciyle kullanılan


sosyal öyküler, öğretim uygulaması sırasında öğrencinin beceriyi
sergilemesi için onu yönlendirmektedir.
Bir başka ifadeyle sosyal öyküler ipucu niteliğindedir.
Öğrencinin bağımsız şekilde (öykü okunmadan da) hedef güvenlik
becerisini sergilemesini sağlamak üzere öykünün silikleştirilmesi
önerilmektedir.

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı 73
Sosyal öykü nasıl silikleştirilebilir?

Yönlendirici
Silikleştirme Öyküyü okuma
/Rehberlik
edici aralığını giderek
cümleleri arttırma
çıkarma

GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli


Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
Önemli!!!

Sosyal öykü ile gerçekleştirilen öğretimin etkisini değerlendirmek


üzere aşağıda sıralananlar yapılabilir:
Öğrenci için sosyal öyküde anlatılan duruma benzer bir ortam
oluşturulur.
Öğrencinin hedef güvenlik becerisini sergilemesi için fırsat ya da
durum yaratılır.
Öğrencinin kendisine sunulan fırsatta gösterdiği tepkileri bir form
aracılığıyla kaydedilir ve gelişimi takip edilir.

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


75
Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
Sosyal öykülerle öğretimin avantajları
nelerdir?

Kolay uygulanabilir.
Düşük maliyetlidir.
Doğal ortamları ve durumları içeren ve sınıfta yaratılması güç olan
durumlara ilişkin hedef güvenlik becerilerinin öğretimi için
kullanılabilir.
Farklı öykü örnekleriyle genelleme desteklenebilir.

GY Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü


76
Temelli Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
Öneriler
Öyküyü yazarken:

 Olumlu ifadeler kullanmalısınız.


 Öyküyü mutlaka görsellerle desteklemelisiniz.
 Görselleri öğrencinin yaşına ve ilgilerine göre seçmelisiniz.
 Öyküyü yazdıktan sonra uygun bir başlık belirlemelisiniz.
 Başlık öğretilmek istenen davranışla ya da beceriyle doğrudan
ilişkili olmalıdır.

GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli


Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
Öyküyü okurken:

 Öykü öğrencinin kendisini hazır hissettiği bir zamanda okunmalıdır.

 Öykü öğrencinin kendisini rahat hissettiği bir ortamda


okunmalıdır.

 Öykü uygun ses tonuyla okunmalıdır.

GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli


Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
Öyküyü okurken:

 Öğrencinin öyküye dikkatini yöneltmesini sağlamalısınız.


‘‘Senin için bir öykü hazırladım. Şimdi bu öyküyü okuyalım mı?’’

 Başlığa dikkat çekerek öykü okumaya başlamalısınız.


‘‘Öykümüzün adı ‘‘……….’’

 Öğrencinin öyküyü ve görselleri takip etmesini sağlamalısınız.

 Öğrenciyi öyküyü dinlediği için mutlaka pekiştirmelisiniz.


‘‘Harikasın! Öyküyü çok güzel dinledin.’’
GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli
Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
Öyküyle ilgili soruları sorarken:

 Öğrencinin sorulara dikkatini yöneltmesini sağlamalısınız ve öğrenci


hazır olduğunda soruları sormalısınız.
‘‘Şimdi sana öykümüzle ilgili birkaç soru soracağım. Hazır mısın?’’

 Öğrencinin soruları dinleme ve yanıtlama davranışını pekiştirmelisiniz.


‘‘Aferin sana! Soruları dikkatlice dinledin ve cevap verdin.’’

GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli


Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
Kaynakça Seçkisi
 Acar, Ç. (2015). Otizmli çocuklara sosyal becerilerin öğretiminde anneler tarafından hazırlanarak
sunulan sosyal öykü ve video modelle öğretim uygulamalarının karşılaştırılması. (Doktora tezi). Abant
İzzet Baysal Üniversitesi.
 Bıçakçı, M., & Olçay Gül, S. (2019). Effect of peer delivered social stories on the crossing skills of
primary school students with developmental disabilities. (Akranlarca sunulan sosyal öykülerin
gelişimsel yetersizliği olan ilkokul öğrencilerinin karşıdan karşıya geçme becerilerine etkisi).
Eğitim ve Bilim, 44(199), 257-278.
 Carbo, B. C. (2005). The use of social stories with individuals with autism spectrum disorders. (Yüksek
lisans tezi). Newark: University of Delaware.
 Gray, C. (2002). My social stories book. Jessica Kingsley.
 Gray, C. (2010). The new social story book. Future Horizons INC.
 Kutlu, M. (2016). Otizmli bireylere yabancı kişilerden korunma becerilerinin öğretiminde sosyal öykülerin
yalnız sunumuyla video modelle birlikte sunulmasının karşılaştırılması. (Doktora tezi). Anadolu
Üniversitesi.
GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli
Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı
 National Autism Center (NAC). (2015). Findings and conclusions: National standards project, phase
2. National Autism Center.
 Olçay-Gül, S. (2012). Ailelerce sunulan sosyal öykülerin otistik spektrum bozukluğu olan ergenlerin
sosyal becerilerine etkileri. (Doktora tezi). Anadolu Üniversitesi.
 Olçay-Gül, S., & Tekin-İftar, E. (2012). Otizm spektrum bozukluğu tanısı olan bireyler için sosyal
öykülerin kullanımı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 13, 1-24.
 Saral, D., & Olçay, S. (2022). Öykü temelli uygulamalar. Ç. Aykut, & S. Olçay (Eds.), Özel gereksinimli
bireyler için etkili öğretim yöntemleri içinde (s. 63-96). Vize Akademik.
 Süzer, T. (2016). Otizm spektrum bozukluğu olan bireylere cinsel istismardan korunma becerilerinin
öğretiminde sosyal öykü yönteminin etkililiği. (Yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi.
 Vuran, S., & Turhan, C. (2013). Sosyal öyküler. S. Vuran (Ed.), Sosyal yeterliklerin geliştirilmesi içinde
(s. 162- 187). 2. Baskı. Vize Yayıncılık.

GYO Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Öykü Temelli


Uygulamalar: Sosyal Öykülerin Kullanımı

You might also like