የግራፍ ፍቺ

ግራፍ የሚለው ቃል ሁለት ፍጹም የተለያዩ ነገሮችን ሊያመለክት ይችላል። ተማሪዎች ብዙውን ጊዜ ስለ ግራፍ
እንደ የተግባር እቅድ ወይም የተግባር ግራፍ ይማራሉ። ቢሆንም የተለየ የግራፍ ፍቺን መጥቀስ ይቻላል። በዚህ
ውስጥ ግራፍ ለአውታረ መረብ ሌላ ቃል ነው። ማለትም የነገሮች ስብስብ (ደረጃዎች ወይም አንጓዎች
የሚባሉት) አንድ ላይ የተገናኙ ናቸው። በቋሚዎቹ መካከል ያሉት ግንኙነቶች ጠርዞች ወይም ማገናኛዎች
ይባላሉ።

የተመራ ግራፍ(Directed graph)

በግራፍ ውስጥ ያሉት ጠርዞች ከተመሩ ማለትም ወደ አንድ አቅጣጫ ብቻ የሚያመለክቱ ከሆነ ግራፉ
የተስተካከለ ግራፍ ይባላል ወይም አንዳንዴ ዲግራፍ ይባላል። የተስተካከለ ግራፍ በሚስሉበት ጊዜ ጠርዞቹ
ብዙውን ጊዜ አቅጣጫውን የሚያመለክቱ ቀስቶች ሆነው ይሳሉ።

ስእል 1.1 የተመራ ግራፍ

ያልተምራ ግራፍ (Undirected graph)

ያልተመሩ ግራፎች አቅጣጫ የሌላቸው ጠርዞች አላቸው። ጠርዞቹ የሁለትዮሽ ግንኙነትን ያመለክታሉ። በዚህ
ውስጥ እያንዳንዱ ጠርዝ በሁለቱም አቅጣጫዎች ሊያልፍ ይችላል። ይህ ቁጥር ሶስት ኖዶች እና ሶስት ጠርዞች
ያለው ቀላል ያልተመራ ግራፍ ያሳያል።

1
ስእል 1.2 ያልተመራ ግራፍ

የተቀላቀለ ግራፍ (Mixed graph)

የተቀላቀለ ግራፍ (ግራፍ) ጠርዞች እና ቅስቶች ያሉት ግራፍ ነው። እሱም እንደ ያልተመራ ግራፍ እና ቀጥተኛ
ግራፍ ድብልቅ ተደርጎ ሊወሰድ ይችላል።

ስእል 1.3 የተቀላቀለ ግራፍ

የክብደት ግራፍ (Weighted graph)

ክብደት ያለው ግራፍ እያንዳንዱ ቅርንጫፍ የቁጥር ዋጋ የሚሰጥበት ግራፍ ነው። ክብደት ያለው ግራፍ ስለዚህ
መለያዎቹ ቁጥሮች የሆኑበት (ብዙውን ጊዜ አዎንታዊ ተብለው ይወሰዳሉ) ልዩ የተሰየመ ግራፍ ነው።

2
ስእል 1.4 የክብደት ግራፍ

የግራፍ አይነቶች
የተመራ ግራፍ (Oriented graph)
ከሁለቱ ጥንድ ጫፎች መካከል አንዳቸውም በሁለት ሲሜትሪክ ጠርዞች ካልተገናኙ የተስተካከለ ግራፍ ወይም
ተኮር ግራፍ ይባላል። ከተመሩት ግራፎች መካከል፣ ተኮር ግራፎች ባለ 2-ዑደት የሌላቸው ናቸው (ይህም ቢበዛ ከ
(ጠ፣ የ) እና (የ፣ ጠ) የግራፉ ቀስቶች ሊሆኑ ይችላሉ።

ስእል 1.5 የተመራ ግራፍ

3
መደበኛ ግራፍ (Regular graph)
በግራፍ ንድፈ ሐሳብ አንድ መደበኛ ግራፍ እያንዳንዱ ጫፎች ተመሳሳይ ቁጥር ያለው ቦታ ግራፍ ነው።
ማለትም እያንዳንዱ ጫፍ ተመሳሳይ ዲግሪ ወይም ቫላንሲ አለው። በመደበኛነት የሚመራ ግራፍ የእያንዳንዱ
የውስጥ ወርድ ዝቅተኛነት እና ግርዶሽ እርስ በርስ እኩል መሆናቸውን የበለጠ ጠንካራ ሁኔታን ማሟላት አለበት።

ስእል 1.6 መደበኛ ግራፍ

የትሟላ ግራፍ (complete graph)

የተሟላ ግራፍ እያንዳንዱ ጥንድ የተለየ ጫፎች በልዩ ጠርዝ የተገናኘበት ያልተመራ ግራፍ ነው። በሌላ አገላለጽ፣
በተጠናቀቀ ግራፍ ውስጥ ያለው እያንዳንዱ ጫፍ ከሁሉም ጫፎች ጋር የተያያዘ ነው። አንድ ሙሉ ግራፍ በ
K_n ምልክት ይገለጻል፣ n በግራፉ ውስጥ ያሉት ጫፎች ቁጥር ነው።

ስእል 1.7 የተሟላ ግራፍ

4
ውስን ግራፍ (Finite graph)
ውሱን ግራፍ ማለት የቬርቴክስ ስብስብ እና የጠርዝ ስብስብ ውስን ስብስቦች የሆኑበት ግራፍ ነው ወይም ማለቂያ
የሌለው ግራፍ ይባላል። በአብዛኛው በግራፍ ንድፈ ሐሳብ ውስጥ የተብራሩት ግራፎች የተጠናቀቁ ናቸው።
ግራፎቹ ማለቂያ ያላቸው ናችው።

ስእል 1.8 ውስን ግራፍ

የተያያዘ ግራፍ (Connected graph)

ግራፉ የተገናኘ ግራፍ ነው፣ ለእያንዳንዱ ጥንድ ጫፎች ቢያንስ አንድ የሚያገናኝ አንድ ነጠላ መንገድ አለ።
የተገናኘው ግራፍ ሌላውን ጫፎች ከሌላው ለመለየት እንዲወገዱ የሚፈለጉትን አነስተኛ ጠርዞች ወይም ጫፎች
ሊፈልግ ይችላል።

ስእል 1.9 የተያያዘ ግራፍ

5
የሁለትዮሽ ግራፍ (Bipartite graph)

የሁለትዮሽ ግራፍ ጫፎቹ በሁለት የተከፋፈሉ ስብስቦች የሚከፈሉበት ግራፍ ሲሆን ይህም ሁሉም ጠርዞች በአንድ
ስብስብ ውስጥ ያለውን ጫፍ በሌላ ስብስብ ውስጥ ካለው ወርድ ጋር የሚያገናኙበት ግራፍ ነው። በተበታተኑ
ስብስቦች ውስጥ በቋሚዎች መካከል ምንም ጠርዞች የለውም።

ስእል 1.10 የሁለትዮሽ ግራፍ

የኮርዲኔት ግራፍ ወይም የጠለል ስረተ ውቅር

የኮርዲኔት ግራፍ ሁለት ፈርጆች ያሉት ግራፍ ሲሆን እርስ በእርሳቸው በቅርበት የተቀመጡ ናቸው። እነዚህ
ሁለት ፈርጆች የ ጠ-ፈርጅ እና የ የ-ፈርጅ ይባላሉ። ቋሚው መስመር የ-ፈርጅ ሲሆን አግድም መስመሩ
ደግሞ ጠ-ፈርጅ ነው። በተጨማሪም ኮርዲኔት ገጽታው የካርቴዥያ ኮርዲኔት እና የካርቴዥያ መጋጠሚያ
ሥርዓት ተብሎም ይጠራል።

ኮርዲኔት
ኮርዲኔት በመጋጠሚያ ነጥብ ላይ አንድ የተወሰነ ነጥብ የሚያገኙ የሁለት ነገሮች ስብስብ ናቸው። በኮርዲኒት
ፕሌን ውስጥ ያለ ነጥብ የተሰየመው የሚገኝበት ጥንድ (ጠ፣ የ) ነው። በቅንፍ የተጻፈ ከጠ-መጋጠሚያ እና ከ የ-
መጋጠሚያ ጋር ይዛመዳል። እነዚህ መጋጠሚያዎች አወንታዊ፣ ዜሮ ወይም አሉታዊ ሊሆኑ ይችላሉ።

ኳድራንት በተቀናጀ በጠለል ስረተ ውቅር ላይ

ኳድራንት ሁለቱ ፈርጆች እርስ በርስ ሲጣመሩ የተገኘ የካርቴሲያን ወይም የኮርዲኔት ፕሌን እንደ ክልል/ክፍል
ሊገለጽ ይችላል።

የመጀመሪያው ሩብ፡ ጠ > 0፣ የ > 0

6
ሁለተኛ ሩብ፡ ጠ <0፣ የ > 0

ሶስተኛ ሩብ፡ ጠ <0፣ የ < 0

አራተኛው ሩብ፡ ጠ > 0፣ የ < 0

ስእል 1.11 የጠለል ስራተ ውቀር ኳድራንት

በጠለል ስርአት ውቅር ላይ ነጥብ ማግኘት

ጠለል ስርአት ውቅር እና ክፍሎቹን ስለምናውቅ፣ ጠለል ስርአት ውቅር ላይ ነጥቦችን እንዴት መለየት
እንደሚቻል እንመልከት። በጠለል ስርአት ውቅር ላይ አንድ ነጥብ ለማግኘት ከዚህ በታች ያሉትን ደረጃዎች
ይከተሉ።

ደረጃ 1፡ ነጥቡን ያግኙ።

ደረጃ 2፡ የ ጠ እና የ መጋጠሚያዎቹን ምልክቶች በመመልከት ኳድራንት ያግኙ።

ደረጃ 3፡ የነጥቡን ጠ-ፈርጅ ወይም አብሲሳን በማንበብ ነጥቡን ከመነሻው በቀኝ/በግራ በ ጠ-ፈርጅ ላይ ያለውን
ቁጥር በማንበብ ይፈልጉ።

ደረጃ 4፡ ነጥቡን ከ የ-ፈርጅ ጋር ከመነሻው በላይ/ከታች ያሉትን ክፍሎች ብዛት በማንበብ የ የ-ፈርጅን ወይም
የነጥቡን መጋጠሚያ ይፈልጉ።

በጠለል ስርአተ ውቅር ላይ አንድ ነጥብ ለማግኘት ደረጃዎችን ይመልከቱ።

7
ደረጃ 1: የተሰጠውን ነጥብ ግራፍ ላይ መፈለግ ።

ደረጃ 2: በየትኛው ሩብ ውስጥ እንደሚገኝ መፈልግ።

ደረጃ 3፡ ነጥቡ በፈርጆቹ ላይ ማስቀመጥ።

8
ተዳፋት(slope)
የመስመሩ ግድለት;- የገደል መጠኑ እና የመስመሩ አቅጣጫ ነው። በተቀናጀ ለጥ ባለ ስፍራ ውስጥ
የመስመሮችን ተዳፋት መፈለግ መስመሮቹ ኮምፓስ ሳይጠቀሙ ትይዩ፣ ቀጥ ያለ ወይም አንዳቸውም
(perpendicular) መሆናቸውን ለመለየት ይረዳል።

የማንኛውም መስመር ግድለት በመስመሩ ላይ የተቀመጡትን ሁለት የተለያዩ ነጥቦችን በመጠቀም ሊሰላ ይችላል።
የአንድ መስመር ፎርሙላ ቁልቁል የ"ቁልቁል ለውጥ" (Vertical change) እና "አግድም ለውጥ"
(Horizontal change) በአንድ መስመር ላይ ባሉ ሁለት የተለያዩ ነጥቦች መካከል ያለውን ወደር ያሰላል።

ግድለት ምንድን ነው?

የአንድ መስመር ግድለት የዚያ መስመር “ጠ” መጋጠሚያ ለውጥን በተመለከተ በ” የ” መጋጠሚያ ለውጥ
ይገለጻል። በ” የ” መጋጠሚያ ውስጥ ያለው የተጣራ ለውጥ Δየ ሲሆን በ “ጠ” መጋጠሚያ ውስጥ ያለው
የተጣራ ለውጥ Δጠ ነው። ስለዚህ በ “ጠ” መጋጠሚያ ላይ ካለው ለውጥ ጋር በተያያዘ በ” የ” መጋጠሚያ
ውስጥ ያለው ለውጥ እንደሚከተለው ሊፃፍ ይችላል

ስእል 1.1 የመስመር ግድለት

በተመለከተ በ” የ” መጋጠሚያ ለውጥ ነው። ስለዚህ፣ የ Δየ እና Δጠ ዋጋዎችን በተዳፋት ስሌት ውስጥ

በማስቀመጥ፣ ያንን እናውቃለን፡-መ = Δየ/Δጠ

9
መ=ግድለትን ወይም ተዳፋትን ይወክላል።

ታን θ = Δየ/Δጠ መሆኑን ልብ ይበሉ

ይህን ታን θ የመስመሩ ግድለት ብለን እንጠራዋለን።

የመስመር ተዳፋት
የመስመሩ “Rise” ከ “Run” ጋር ያለው ሬሾ ነው፣ ወይም “Rise” ለ “Run” ሲካፈል ማለት። ኮኦርዲኔት
ፕሌን ውስጥ ያለውን የመስመሩን ቁልቁለት ይገልፃል። ግድለትን በማስላት ላይ መስመሩ በሁለት የተለያዩ
ነጥቦች መካከል ያለውን ተዳፋት ከመፈለግ ጋር ተመሳሳይ ነው። በአጠቃላይ የመስመሩን ግድለት ለማግኘት
በመስመሩ ላይ የሁለቱም የተለያዩ መጋጠሚያዎች ዋጋ ሊኖረን ይገባል።

በሁለት ነጥቦች መካከል ያለው ግድለት

የአንድ መስመር ግድለት ቀጥታ መስመር ላይ የተቀመጡ ሁለት ነጥቦችን በመጠቀም ሊሰላ ይችላል። የሁለቱን
ነጥቦች መጋጠሚያዎች ቢሰጥ፣ የመስመር ተዳፋት ቀመርን መተግበር እንችላለን። የሁለቱ መስመሮች ኮኦርዲኔት
ነጥቦች

P1 = (ጠ1፣ የ1)

P2 = (ጠ2፣ የ2) ይሁኑ እንበል

ቀደም ባሉት ክፍሎች እንደተገለጸው ግድለት "የዚያ መስመር የ “ጠ” መጋጠሚያ ለውጥን

Δየ = የ2 - የ1

Δጠ = ጠ2 -ጠ 1 ነው።

ስለዚህ፣ እነዚህን ዋጋዎች ወደር በመጠቀም፦

ግድለት = መ = ታን θ = (የ2 - የ1)/(ጠ2 - ጠ1)

ይህም፦ መ ተዳፋት ሲሆን, θ በአዎንታዊ x-ፈርጅ ጋር በመስመሩ የተሰራ አንግል ነው.

የመስመር ተዳፋት ቀመር

የአንድ መስመር ቁልቁል ከመስመሩ የእኩልታ አ/ነገር ሊሰላ ይችላል። የመስመር አጠቃላይ ተዳፋት ቀመር
እንደሚከተለው ተሰጥቷል፡-

የ = መጠ+ለ

10
ይህም፣

• መ ግድለት ነው፣ እንዲህም መ = tan θ = Δየ/Δጠ

• θ በአዎንታዊ “ጠ” ፈርጅ ያለው በመስመሩ የተሰራ አንግል ነው።

• Δየ በ የ-ፈርጅ ውስጥ ያለው የተጣራ ለውጥ ነው።

• Δጠ በ ጠ-ፈርጅ ላይ ያለው የተጣራ ለውጥ ነው።

የመስመር ተዳፋት ምሳሌ

ከዚ በላይ ባሉት ክፍሎች እንደ ተገለጸው "የዚያ መስመር የ ጠ መጋጠሚያ ለውጥን በተመለከተ በ የ መጋጠሚያ
ለውጥ ነው። ስለዚህ፣ የ Δየ እና Δጠ ዋጋዎችን በተዳፋት ስሌት ውስጥ በማስቀመጥ፣

Δየ = የ2 - የ1

Δጠ = ጠ2 - ጠ1

ግድለትን እንዴት ማግኘት ይቻላል?

የተለያዩ ዘዴዎችን በመጠቀም የመስመሩን ግድልትን ማግኘት እንችላለን። የግድለት ዋጋን ለማግኘት
የመጀመሪያው ዘዴ ቀመርን በመጠቀም ነው-

መ = (የ2 - የ1)/(ጠ2 - ጠ1)

ይህም፦ መ የመስመሩ ግድለት ነው።

እንዲሁም፣ በ “ጠ” ውስጥ ያለው ለውጥ “Run” እና በ “የ” ውስጥ ያለው ለውጥ ከፍ ይላል ወይም
ይወድቃል። ስለዚህም፣ ተዳፋት፣ መ = rise/run ብለን ልንገልጸው እንችላለን።

ከግራፍ ተዳፋት ማግኘት

ከግራፉ ላይ የመስመሩን ግድለት ሲፈልጉ አንደኛው ዘዴ በመስመሩ ላይ የተቀመጡትን የሁለት ነጥቦች
መጋጠሚያዎች የተሰጠውን ቀመር በቀጥታ መተግበር ነው። የሁለቱ ነጥቦች መጋጠሚያዎች ዋጋዎች
አልተሰጡም እንበል። ስለዚህ, የመስመሩን ቁልቁል ለማግኘት ሌላ ዘዴ እንጠቀማለን። በዚህ ዘዴ, ከ ጠ-ፈርጅ ጋር
በመስመሩ የተሰራውን የማዕዘን ታንጀንት ለማግኘት እንሞክራለን። ስለዚህ, ከዚህ በታች እንደተገለፀው ቁልቁል
እናገኛለን

11
• ደረጃ 1፡ በመስመሩ ላይ የተቀመጡትን የሁለቱ ነጥቦች መጋጠሚያዎች (x2፣ y2)፣ (x1፣ y1) አስተውል።
እዚህ መጋጠሚያዎቹ (2፣ 4)፣ (1፣ 2) ተሰጥተዋል።

• ደረጃ 2፡ የመስመር ቀመሩን ተዳፋት m = (y2 - y1)/(x2 - x1) = (4 - 2)/(2 - 1) = 2 ተግብር።

• ደረጃ 3፡ ስለዚህ የተሰጠው መስመር ቁልቁል = 2።ስእል 1.2 ግድልት በግራፍ ላይ

መስመሩ ግድለት አንድ ዋጋ ብቻ ነው ያለው። ስለዚህ, በ 1 እና 2 ዘዴዎች የተገኙት የግድለት ዋጋዎች እኩል
ይሆናሉ። ከዚህ በተጨማሪ የቀጥተኛ መስመር እኩልታ ተሰጥቶናል እንበል። የአንድ መስመር አጠቃላይ እኩልታ
እንደሚከተለው ሊሰጥ ይችላል-

የ = መጠ+ለ

የግድልቱ ዋጋ እንደ መ ተሰጥቷል; ስለዚህ የ መ ዋጋ የማንኛውም ቀጥተኛ መስመር ተዳፋት ይሰጣል።

የመስመሩን ግድለት ለማግኘት ከዚህ በታች የተዘረዘሩትን እርምጃዎች መከተል ይቻላል፡ ይህም በመስመሩ ላይ
የተቀመጡት የሁለት ነጥብ መጋጠሚያዎች፡ (2፣ 4)፣ (1፣ 2) ናቸው።

የግድለት ዓይነቶች

12
በሁለቱ ተለዋዋጮች ጠ እና የ መካከል ባለው ግንኙነት እና የተገኘው የመስመሩ ቅልመት ወይም ተዳፋት ዋጋ
በመወሰን ተዳፋቱን ወደ ተለያዩ ዓይነቶች ልንከፍለው እንችላለን። 4 የተለያዩ ዓይነቶች ተዳፋት አሉ ፣ ለምሳሌ-

• አዎንታዊ ተዳፋት

• አሉታዊ ተዳፋት

• ዜሮ ተዳፋት

• ያልተገለጸ ቁልቁለት

አዎንታዊ ግድለት
በግራፊክ አወንታዊ ዳገት የሚያመለክተው በአስተባባሪ አውሮፕላኑ ውስጥ ከግራ ወደ ቀኝ በሚንቀሳቀስበት ጊዜ
መስመሩ ከፍ ይላል ፣ይህም ጠ ሲጨምር የ ም እንደሚጨምር ያሳያል።

ስእል 1.3 አዎንታዊ ግድለት

አሉታዊ ተዳፋት
በግራፊክ ፣ አሉታዊ ተዳፋት በአስተባባሪ አውሮፕላን ውስጥ ከግራ ወደ ቀኝ በሚንቀሳቀስበት ጊዜ መስመሩ
ይወድቃል ፣ ይህ ደግሞ ጠ ሲጨምር የ እንደሚቀንስ ያሳያል።

13
ስእል 1.4 አሉታዊ ግድለት

ዜሮ ተዳፋት
ዜሮ ተዳፋት ላለው መስመር ፣ከፍታው ዜሮ ነው ፣እናም በሩጫ ፎርሙላ ላይ መነሳትን በመተግበር የመስመሩን
ቁልቁል ዜሮ እናገኛለን።

ስእል 1.5 የዜሮ ግድለት

14
ያልተገለጸ ተዳፋት
ያልተገለጸ ተዳፋት ላለው መስመር የሩጫው ዋጋ ዜሮ ነው። የቁልቁለት መስመር ቁልቁል አልተገለጸም።

ስእል 1.6 ያልተገለጸ ግድለት

የአግድም መስመር ተዳፋት (Horizontal line slope)

አግድም መስመር ከ ጠ-ዘንግ ጋር ትይዩ የሆነ ወይም ከግራ ወደ ቀኝ ወይም ከቀኝ ወደ ግራ በኮርዲኔት ፕሌን
ውስጥ የሚወጣ ቀጥተኛ መስመር እንደሆነ እናውቃለን። ስለዚህ, በአግድም መስመር የ-መጋጠሚያዎች ውስጥ
ያለው የተጣራ ለውጥ ዜሮ ነው። የአግድም መስመር ተዳፋት እንደሚከተለው ሊሰጥ ይችላል-

የአግድም መስመር ተዳፋት፣ m = Δየ/Δጠ = ዜሮ

የአቀባዊ መስመር ተዳፋት (vertical line slope)

አቀባዊ መስመር ከ የ ፋርጅ ጋር ትይዩ የሆነ ቀጥተኛ መስመር ወይም ከላይ ወደ ታች ወይም ከታች ወደ ላይ
በኮርዲኔት ፕሌን ውስጥ ይሳላል። ስለዚህ በቋሚው መስመር ጠ-መጋጠሚያዎች ውስጥ ያለው የተጣራ ለውጥ
ዜሮ ነው። የቋሚ መስመር ግድለት እንደሚከተለው ሊሰጥ ይችላል-

የቋሚ መስመር ተዳፋት፣ መ = Δየ/Δጠ = ያልተገለጸ

የፐርፔንዲኩላር መስመሮች ተዳፋት

የቋሚ መስመሮች ስብስብ ሁል ጊዜ በመካከላቸው 90º አንግል አለው። በኮርዲኔት ፕሌን ውስጥ ሁለት ቀጥ
ያሉ መስመሮች l1 እና l2 አሉን እንበል ፣ በ θ1 እና θ2 ከ ጠ-ፋርጅ ጋር በቅደም ተከተል ፣ እንደዚህ ያሉ
ማዕዘኖች የውጫዊ አንግል ቴረም ይከተላሉ ፣ θ2 = θ1 + 90º።

ስለዚህ, የእነሱ ተዳፋት እንደሚከተለው ሊሰጥ ይችላል.

15
መ1 = ታን θ1

መ2 = ታን (θ1 + 90º) = - አልጋ θ1

⇒ መ1 × መ2 = -1

ስለዚህ, የሁለት ቋሚ መስመሮች ተዳፋት ብዜት ከ -1 ጋር እኩል ነው.

ስእል 1.7 የፐርፔንዲኩላር መስመር ግድለት

የትይዩ መስመሮች ተዳፋት

የትይዩ መስመሮች ስብስብ ሁል ጊዜ እኩል የሆነ የማዕዘን አቅጣጫ አላቸው። በኮርዲኔት ፕሌን ውስጥ ሁለት
ትይዩ መስመሮች l1 እና l2 አሉን እንበል፣ በ θ1 እና θ2 እንደቅደም ተከተላቸው ከ ጠ- ፋርጅ ጋር፣ θ2 =
θ1።

ስለዚህ, የእነሱ ተዳፋት እንደሚከተለው ሊሰጥ ይችላል.

⇒ መ1 = መ2

ስለዚህ, የሁለቱ ትይዩ መስመሮች ግድለት እኩል ናቸው.

16
ስእል 1.8 የ ትይዩ መስመሮች ግድለት

በግድለት ላይ ጠቃሚ ማስታወሻዎች፡-

• የመስመሩ ግድለት ከ ጠ-ፋርጅ ጋር በመስመሩ የተሰራውን የማዕዘን ታንጀንት መለኪያ ነው።

• ግድለቱ ቀጥ ባለ መስመር ሁሉ ቋሚ ነው።

• የቀጥተኛ መስመር ተዳፋት ኢንተርሴክት ቅጽ በየ = መጠ + ለ ሊሰጥ ይችላል።

• ግድለት የሚወከለው በ “መ” ፊደል ነው፣ እና የተሰጠው፣ መ = ታን θ = (የ2 - የ1)/(ጠ2 - ጠ1)

17
ርቀት
የርቀት ፍቺ እንደ ጂኦሜትሪ
በአጠቃላይ ርቀቱ ሁለት ነገሮች እርስበርስ ምን ያህል ርቀት እንደሚርቁ መለኪያ ነው። ይህ ፍቺ ከሂሳብ አገባብ
ርቀትን በሚያስቡበት ጊዜ ትንሽ የበለጠ ግልጽ ይሆናል። ርቀትን ለመረዳት በጂኦሜትሪ ደረጃ በመጀመሪያ ስለ
መስመር ክፍሎች ማወቅ አለብን።

የመስመር ክፍል የተለየ መነሻ እና ማቆሚያ ነጥብ ያለው መስመር ነው። መደበኛ መስመሮች በሁለቱም
አቅጣጫዎች ለዘለዓለም ይራዘማሉ። የመስመር ክፍል ደግሞ ሊታወቅ የሚችል ጅምር እና ማቆሚያ አለው።
ስለዚህ በጂኦሜትሪ ርቀት በመነሻ ነጥብ እና በማቆሚያ ነጥብ መካከል ያለው የመስመር ርዝመት የቁጥር
መለኪያ ነው።

የርቀት ቀመር ምንድን ነው?

የርቀት ፎርሙላ በአገናኝ መንገዱ በግራፍ የተቀረፀውን ማንኛውንም የመስመር ክፍል ርቀት የሚለካበት
የአልጀብራ መንገድ ነው። የመስመር ክፍል መነሻ እና ማቆሚያ ነጥብ ስላለው በሁለቱም ባለሁለት እና ባለ ሶስት
አቅጣጫዊ መጋጠሚያ ቦታ ውስጥ በግራፍ ሊቀረጽ ይችላል። ባለ ሁለት አቅጣጫ ማስተባበሪያ ቦታ መነሻ
(ጠ1,የ1) እና (ጠ2,የ2) ማቆሚያ ነጥቦችን እንደ ባለ ሁለት አቅጣጫዊ መጋጠሚያዎች ለመሰየም ያስችላል።የርቀት
ቀመር

d = √(ጠ2 - ጠ1)2 + (የ2 - የ1)2 ነው።

ባለ ሶስት አቅጣጫዊ ኮርዲኔት ፕሌን የመነሻ እና የማቆሚያ ነጥቦችን እንደ ባለ ሶስት አቅጣጫዊ
መጋጠሚያዎች ለመሰየም ያስችላል። (ጠ1,የ1,ዘ1) እና (ጠ2,የ2,ዘ2)ን በመጠቀም የርቀት ቀመር እንደ ሚከተለው
ይሆናል፦

d = √(ጠ2 - ጠ1)2 + (የ2 - የ1)2 +(ዘ2-ዘ1) ይሆናል።

የርቀት ቀመር አመጣጥ

የርቀት ቀመር አመጣጥ በጣም ታዋቂ በሆነው የፒታጎሪያን ቴረም ዙሪያ ያተኮረ ነው። የፓይታጎሪያን ቲዎሬም
መሆኑን አስታውስ ሀ2+ለ2=ሐ2 ሲሆን ሀ እና ለ የቀኝ ትሪያንግል እግሮች ርዝማኔ ሲሆኑ ሐ ደግሞ የቀኝ
ትሪያንግል ሃይፖትነስ ነው። እንዴት ጥቅም ላይ እንደሚውል ለመዳሰስ አንድ ምሳሌ እንጨርስ።

በሚዛመደው ምስል ላይ እንደሚታየው የቀኝ ትሪያንግል ንድፍ አለን እንበል። የጎን ሐ ርዝመት ምን ያህል ነው
ሃይፖትነስ?

18
የጎን ሐን ለመፍታት በመጀመሪያ ጎን ሀ እና ጎን ለ የሚሠሩትን የመስመሮች ክፍሎችን ርዝማኔ መለየት አለብን።
የቀኝ ትሪያንግልን በቅርበት ስንመለከት፣ ያንን ጎን ሀ ከመስመሩ ክፍል ሐለ ጋር እንደሚዛመድ እናያለን።የ ሐለ
ን ርዝመቱን እንፈልግ።

የ ሐን መቀመጫ ነጥብ ከለ መቀመጫ ነጥብ ላይ ቀንስ

ሐለ አግድም መስመር ነው የነጥቦቹ ቦታ ከ ጠ ፈርጅ ጋር ይዛመዳል

ሐ በ ጠ ፈርጅ ላይ 1 ላይ እና ለ በ ጠ ፈርጅ ላይ -2 ላይ ይገኛል። ይህም ርዝመት ይሰጣል 1-(-2)

በተጨማሪም ጎን ለ ከመስመር ሀሐ ክፍል ጋር ይዛመዳል ። የ ሀሐ ርዝመቱን ለማግኘትተመሳሳይ ሂደት

እንከተላለን፡-

የ ሀ መቀመጫ ነጥብ ከሐ መቀመጫ ነጥብ ላይ ቀንስ

ሀሐ ቀጥ ያለ መስመር ነው ፣ የነጥቦቹ ቦታ ከ የ ፋርጅ ጋር ይዛመዳል

ሀ በየ ፈርጅ 4 ላይ ሲገኝ ሐ ደግሞ በየ ፈርጅ 1 ላይ ይገኛል 4-1

አሁን የ ሀ እና ለን ርዝመት ስላገኘን በቀጣይ በፓይታጎረስ ቀመር ውስጥ እንተካለን።

= (1-(-2))2+(4-1)2=ሐ2

=√(3)2=(3)2=ሐ

19
=√18=ሐ

ፓይታጎሪያን ቴረም የርቀት ቀመር መሠረት ነው። ስዕሉ አግድም እና ቀጥ ያሉ መስመሮችን የሚያካትት ከሆነ
የፓይታጎሪያን ቴረምን በርቀት ቀመር ምትክ ጥቅም ላይ ሊውል ይችላል። ነገር ግን፣ ስዕሉ ሰያፍ መስመሮች

ሲኖረው፣ መጋጠሚያዎቹ (ጠ1,የ1) እና (ጠ2,የ2) የርቀት ቀመር መጠቀምን የሚጠይቅ ለእያንዳንዱ የመስመር
ክፍል መነሻ እና ማቆሚያ ነጥብ ይሆናሉ።

በአልጀብራ የርቀት ቀመር መጠቀም

የሚከተለው ምሳሌ ለሁለቱም 2D እና 3D ምስሎች የርቀት ቀመር እንዴት እንደሚጠቀሙ ያሳያሉ።

ምሳሌ 1፡ 2D ርቀት

በነጥቦች (-3, -6) እና (1, -2) መካከል ያለውን ርቀት ይፈልጉ.

ጠ2=1 ጠ1=-3

የ2=-2 የ1=-6

d = √(ጠ2 - ጠ1)2 + (የ2 - የ1)2

d=√(1-(-3))2+(-2-(-6))2

d=√(4)2+(4)2

d=√16+16

d=√32

ምሳሌ 2፡ 2D ርቀት

የሚከተለውን ትሪያንግል ፔሪሜትር ያግኙ።

ምሳሌ 2፡ 2D ርቀት

20
የመእዘናዊ ጎነ ሶስት (ሀለ,ሐለ እና ሀሐ) ለሶስት መስመር ክፍሎች ርቀቱን መፈለግ አለብን ከዚያም ፔሪሜትር
ለመወሰን አንድ ላይ መደመር።

ሀ=(-5,3) ለ=(-2,1) ሐ=(-1,4)

ሀለ=√(ጠ2 - ጠ1)2 + (የ2 - የ1)2

ሀለ=√(-2-(-5))2+(1-3)2

ሀለ=√(3)2+(-2)2

ሀለ=√9+4

ሀለ=√13=3.61

ለሐ=√(ጠ2 - ጠ1)2 + (የ2 - የ1)2

ለሐ=√(-1)-(-2))2+(4-1)2

ለሐ=√(-1)2+(3)2

ለሐ=√1+9

ለሐ=√10=3.16

ሐሀ=√(ጠ2 - ጠ1)2 + (የ2 - የ1)2

ሐሀ=√(-5-(-1))2+(3-4)2

21
ሐሀ=√(-4)2+(-1)2

ሐሀ=√16+1

ሐሀ=√17=4.12

ጎነ ሶስት ሀለሐ=ሀለ+ለሐ+ሐሀ=10.89=11

ዳግም ርቢ እና ዳግም ዘር
ዳግም ርቢ እና ዳግም ዘር ሁለቱ አንዱ ለአንዱ በተፈጥሮ ተቃራኒ ጽንሰ ሀሳቦች ናቸው። ዳግም ርቢ የሚባሉት
ቁጥሮች፦አንድ ቁጥር እራሱን በራሱ ሲያባዛ የሚፋጠረው ውጤት ዳግም ርቢ ይባላል። የአንድ ቁጥር ዳግም ዘር
ደግሞ እራሱን በራሱ ያባዛው ቁጥር ማለት ነው። ስለዚህ ሁለቱ ጽንሰ ሀሳኦች vice versa method ናቸው።

ለምሳሌ፦ የ 2 ዳግም ርቢ 4 ሲሆን የ 4 ዳግም ዘር ደግሞ 2 ነው።

ጠ ሙሉ ቁጥር ቢሆን ዳግም ርቢው ጠ በ2 ሀይል ይቀመጣል ይህም፦ ጠ2 መልክ ይገለጻል።ዳግም ዘሩ ደግሞ በ
√ጠ” ሲሆን √ ይህ ምልክት ራዲካል ሲባል በውስጡ ያለው ዋጋ ደግሞ ራዲካንድ ይባላል።

የዳግም ርቢ ቁጥሮች በካሬ ቅርጽ ስፋት በስፋት ይገለጻሉ። የካሬው ቅርጽ ሁሉም ጎኖቹ እኩል እንዲሆኑ ነው.
2
ስለዚህ የካሬው ስፋት (ጎን x ጎን) ወይም ከጎን ጋር እኩል ነው። ስለዚህ የካሬው የጎን ርዝመት 3 ሴ.ሜ ከሆነ
ስፋቱ 32= 9 ካሬ ሴሜ ነው።

የዳግም ርቢዎች ባህሪያት

የዳግም ርቢ ቁጥሮች አንድን ቁጥር በራሱ ስናባዛ የሚፈጠሩት ዋጋዎች ናቸው። ከባህርያቶቹ መካከል ጥቂቶቹ፡-

 የ 1 ዳግም ርቢ እራሱ 1 ነው።

 የአዎንታ ቁጥሮች ዳግም ርቢ አዎንታ ነው።

 የአሉታ ቁጥሮች ዳግም ርቢ አዎንታ ቁጥር ነው። ለምሳሌ፦(-3)2=9

 የ ዜሮ ዳግም ርቢ ዜሮ ነው።

 የአንድ ቁጥር ዳግም ዘር ከራዲካሉ ስር ካለው ዋጋ ጋር እኩል ነው። ለምሳሌ (√3)2 = 3

 አንድ ቁጥር የ አንድ ቤቱ ዋጋ 1 ወይም 9 ከሆነ የዳግም ዘሩ ያአንድ ቤት ዋጋ 1 ነው።

 አንድ ቁጥር የ አንድ ቤቱ ዋጋ 4 ወይም 6 ከሆነ የዳግም ዘሩ ያአንድ ቤት ዋጋ 6 ነው።

22
የአሉታዊ ቁጥሮች ዳግም ርቢ
የአሉታዊ ቁጥሮች ዳግም ርቢ አወንታዊ ውጤት ይሰጣሉ። ምክንያቱም ሁለት አሉታዊ ቁጥሮችን ካባዛን
አዎንታዊ ቁጥርን ያመጣል።

ያስታውሱ፡ (-) x (-) = (+)

ስለዚህ፣ የ (-ጠ)፣ (-ጠ)2 = (-ጠ) x (-ጠ) = ጠ2

ጠ ሙሉ ቁጥር ይወክላል።

ምሳሌ፡-

• (-5)2 = (-5) x (-5) = 25

• (-7)2 = (-7) x (-7) = 49

በዳግም ርቢዎች መካከል ያሉ ቁጥሮች

ሁለት ዳግም ርቢ ቁጥሮች ጠ2 እና (ጠ+1)2 አሉ እንበል፣ ከዚያም በእነዚህ ሁለት ዳግም ርቢዎች መካከል ያሉት
አጠቃላይ ቁጥሮች በ2ጠ ተሰጥተዋል።

32 እና 42 ሁለት ዳግም ርቢውፕች ናቸው እንበል።

32 = 9 እና 42 = 16

በ9 እና በ16 መካከል ያሉትን ቁጥሮች ማግኘት አለብን።

እዚህ, ጠ = 3

ስለዚህ አጠቃላይ ቁጥሮች በ9 እና 16 = 2ጠ = 2 x 3 = 16 መካከል

ያ ትክክል ነው? እንፈትሽ።

9፣ 10፣ 11፣ 12፣ 13፣ 14፣ 15፣ 16።

እንደምናየው, በ 9 እና 16 መካከል ያሉት ቁጥሮች 6 ናቸው። ስለዚህ ከላይ የተሰጠው ቀመር በሁሉም ዳግም
ርቢዎች ላይ ተፈጻሚ ይሆናል።

23
የቁጥር ዳግም ዘሮች
አስቀድመን እንደተመለከትነው የማንኛውም ቁጥር ዳግም ዘሩ በራሱ ሲባዛ ዋናውን ቁጥር የሚሰጥ ዋጋ ነው።
በምልክቱ '√' ይገለጻል። የ “ጠ” ዳግም ዘር “ሀ” ከሆነ፣ በ “ሀ” የሚባዛው ከ “ጠ” ጋር እኩል ነው።
እንደሚከተለው ሊገለጽ ይችላል፡-

√ጠ = ሀ ከዚያም ሀ x ሀ= ጠ

ይህ የዳግም ዘር ቀመር ነው።

የፍጹም ዳግም ርቢዎች ዳግም ዘር

ፍጹም ዳግም ርቢዎች ዳግም ዘር ሙሉ ቁጥር ነው። ለምሳሌ 4 ፍጹም ዳግም ርቢ ነው ምክንያቱም የ 4
ዳግም ዘር ስንወስድ ከ 2 ጋር እኩል ነው ይህም ሙሉ ቁጥር ነው።

ፍጹም ያልሆኑ ቁጥሮች ዳግም ዘር

የፍጹም ዳግም ርቢ ዳግም ዘር ማግኘት ቀላል ነው ነገር ግንፍጹም ያልሆኑ ቁጥሮች ዳግም ዘር ማግኘት አስቸጋሪ
ነው። የፍፁም ዳግም ርቢ ዳግም ዘር ዋናውን የአብዢ ዛፍ በመጠቀም መፈለግ ይቻላል።

ፍጹም ያልሆኑ ቁጥሮች ዳግም ዘር ብዙውን ጊዜ ክፍልፋዮች ናቸው። ለምሳሌ፣ 2 ፍጹም ያልሆኑ ቁጥርነው
ምክንያቱም 2 ዋና አብዢ ዛፍ ሊሆን ስለማይችል እና ዳግም ዘሩ ክፍልፋይ ይሰጣል።

ምሳሌዎች፡-

 √2 = 1.4142

 √3 = 1.7321

 √8 = 2.8284

የቁጥሮች ዳግም ዘር እንዴት ማግኘት ይቻላል?

የማንኛውንም ቁጥር ዳግም ዘር ለማግኘ, የተሰጠው ቁጥር ፍጹም ዳግም ርቢ ወይም ፍጹም ዳግም ርቢ
አለመሆኑን ማወቅ አለብ።. ቁጥሩ እንደ 4, 9, 16, ወዘተ ያሉ ፍጹም ዳግም ርቢ ከሆነ ቁጥሩን በአብዢ ዛፍ
ዘዴ ማካተት እንችላለን። ቁጥሩ ፍጹም ዳግም ርቢ ካልሆነሆነ ለምሳሌ 2, 3, 5, ወዘተ, ከዚያም ዳግም ዘሩን
ለማግኘት ረጅም የመከፋፈል ዘዴን መጠቀም አለብን።

ስለዚህ የቁጥሮችን ዳግም ዘር ለማግኘት ዘዴዎች የሚከተሉት ናቸው፡-

• ዳግም ዘሩን በ ኣብዢ ዛፍ መፈለግ

• ዳግም ዘር በተደጋጋሚ የመቀነስ ዘዴ መፈለግ

24
• ዳግም ዘር በረጅም ክፍፍል ዘዴ መፈለግ

• ዳግም ዘርን በግምት ዘዴ መፍልግ

እያንዳንዱን የዳግም ዘር መፈለጊያ ዘዴዎችን በምሳሌዎች እንመልከት።

ዳግም ዘርን በአበዢ ዛፍን በመጠቀም መፈለግ

የፍፁም ዳግም ርቢ ቁጥር ዳግም ዘሩን አበዢ ዛፍ ዘዴን በመጠቀም ለማስላት ቀላል ነው። እስቲ አንዳንድ
ምሳሌዎችን እንመልከት፡-

ዳግም ዘር በተደጋጋሚ የመቀነስ ዘዴ መፈለግ

በተደጋገመው የመቀነስ ዘዴ፣ ቁጥሩ ፍጹም ዳግም ርቢ ከሆነ፣ ዳግም ዘር በሚከተለው መንገድ መፈለግ
እንችላለን፡-

• ተከታታይ ኢተጋማሽ ቁጥሮችን በተደጋጋሚ መቀነስ

ልዩነቱ ዜሮ እስኪሆን ድረስ ይቀንሱ

• የምንቀንስባቸው ጊዜያት ብዛት የሚፈለገው ካሬ ሥር ነው።

ለምሳሌ፣ የ25ን ዳግም ዘር

• 25 - 1 = 24

25
• 24 – 3 = 21

• 21 - 5 = 16

• 16 – 7 = 9

• 9 - 9 = 0

ምክንያቱም ፣ ቅነሳው ለ 5 ጊዜ ነው ፣ ስለሆነም የ 25 ዳግም ዘር 5 ነው።

ዳግም ዘሮችን በረጅም ክፍፍል ዘዴ መፈለግ

ፍጹም ዳግም ርቢ ያልሆኑ ቁጥሮች ካሬ ዳግም ዘሮች ማግኘት ትንሽ አስቸጋሪ ነው ነገር ግን ረጅም የመከፋፈል
ዘዴን በመጠቀም ማስላት እንችላለን። ከዚህ በታች በተሰጠው ምሳሌ እርዳታ ይህንን መረዳት ይቻላል. የ 436
ዳግም ዘር ለማግኘት እንደ ምሳሌ እንመልከት።

ዳግም ዘር በግምት ዘዴ
እሴቶቹን በመገመት የካሬውን ሥር ለማግኘት ይህ ዘዴ እንደ ግምታዊ ዘዴ ጥቅም ላይ ይውላል።

ለምሳሌ የ 4 ዳግም ዘር 2 እና የ9 ዳግም ዘር 3 ነው ፣ ስለሆነም የ 5 ዳግም ዘር በ 2 እና 3 መካከል

እንደሚገኝ መገመት እንችላለን ።

ግን፣ የ√5 ዋጋ ወደ 2 ወይም 3 የቀረበ መሆኑን ማረጋገጥ አለብን። የ2.2 እና 2.8 ዳግም ርቢን እናገኝ።

26
• 2.22 = 4.84

• 2.82 = 7.84

የ 2.2 ዳግም ርቢ የ 5 ግምታዊ ዋጋ ስለሚሰጥ የ 5 ዳግም ዘር በግምት ከ 2.2 ጋር እኩል ነው ብለን መገመት
እንችላለን ።

ያለ ካልኩሌተር ዳግም ዘሮችን እንዴት ማግኘት ይቻላል?

ይህ የአንድ የተወሰነ ቁጥር ዳግም ዘር ለማወቅ በጣም አስደሳች መንገድ ነው። የአሰራር ሂደቱ ሙሉ በሙሉ
"ግምት እና ቼክ" በሚለው ዘዴ ላይ የተመሰረተ ነው። መልስህን ገምት እና አረጋግጥ። የተፈለገውን ትክክለኛ
ውጤት እስኪያገኙ ድረስ ሂደቱን ይድገሙት። የቁጥሩን ዳግም ዘር ለማግኘት የረዥም ክፍፍል ዘዴን መጠቀም
እንችላለን።

የፍጹም ዳግም ርቢዎች ዳግም ዘር

ከዚህ በታች ያሉት ቁጥሮች ፍጹም ዳግም ርቢዎች ናቸው እና ከዚያ የእነዚህን ቁጥሮች ዳግም ዘሮች ማግኘት
ቀላል ነው።

• 12 = 1 ⇔ √1 = 1

• 22 = 4 ⇔ √4 = 2

• 32 = 9 ⇔ √9 = 3

• 42 = 16 ⇔ √16 = 4

• 52 = 25 ⇔ √25 = 5

• 62 = 36 ⇔ √36 = 6

• 72 = 49 ⇔ √49 = 7

• 82 = 64 ⇔ √64 = 8

• 92 = 81 ⇔ √81 = 9

• 102 = 100 ⇔ √100 = 10

ስለዚህ፣ 1፣ 4፣ 9፣ 16፣ 25፣ 36፣ 49፣ 64፣ 81 እና 100 እዚህ ፍጹም ዳግም ርቢዎች ናቸው።

27
የዳግም ዘር እኩልታ እንዴት ይፈታል?
የዳግም ዘር እኩልታ በስሩ ራዲካንድ ውስጥ ተለዋዋጭ ያለው እኩልታ ነው። በተጨማሪም ራዲካል እኩልታ
ይባላል.

ራዲካል እኩልታውን ለመፍታት የሚከተሉትን ደረጃዎች መከተል አለብን።

• ዳግም ዘሩን ወደ አንዱ ጎኖቹ (ኤል.ኤች.ኤስ. ወይም አር.ኤች.ኤስ.) ለይ።

• የተሰጠውን እኩልታ ሁለቱንም ጎኖች ያርቁ

• አሁን የቀረውን እኩልታ ይፍቱ።

ሳልስ ርቢ እና ሳልስ ዘር
ሳልስ ርቢ ቁጥር ምንድን ነው?
ሳልስ ርቢ ቁጥር የሚገኘው ኢንቲጀር (ሙሉ ቁጥር) በራሱ ሶስት ጊዜ ስናባዛው ነው። እነዚህ አንዳንድ ጊዜ
'ፍጹም ሳልስ ርቢዎች' ይባላሉ።

ለምሳሌ.

4 × 4 × 4 እንደ 43 ሊጻፍ ይችላል ሲነበብ 4 ለ 3 ኃይል ተብሎ ነው።

አንድ ኢንቲጀር (ሙሉ ቁጥር) በራሱ ስናባዛ የኩቤ ቁጥር ይገኛል፣

የመጀመሪያዎቹ 10 ሳልስ ርቢ ቁጥሮች ፡-

1*1*1=1

2*2*2=8

3*3*3=27

4*4*4=64

5*5*5=125

6*6*6=216

7*7*7=343

28
8*8*8=512

9*9*9=729

10*10*10=1000

ሳልስ ርቢ ቁጥር እንደ ኪዩብ ሊወከል ይችላል ይህም የኪዩብ ቅርጽ የሚይዝ ሲሆን ይህም ርዝመቱ 3 ክፍሎች,
ስፋት 3 ክፍሎች እና ጥልቀት 3 አሃዶች ነው.

ለምሳሌ.

33 ን ከተመለከትን, ይህ 3 × 3 × 3 ነው

ፍጹም ሳልስ ርቢዎች

የኢንቲጀር ኪዩብ ቁጥር ፍጹም ሳልስ ርቢ ተብሎም ይጠራል።

ቁጥሮችን በአስርዮሽ ቦታዎች ሳልስ ርቢ ማድረግ እንችላለን ነገርግን እነዚህን እንደ ሳልስ ርቢ ቁጥሮች ወይም
ፍጹም ሳልስ ርቢ አንጠቅሳቸውም።

የተሰጠ ቁጥር ወይም ተለዋዋጭ 'cubed' በራሱ ተባዝቷል እና ይህ በአስርዮሽ እንደ ኢንቲጀር
ይመለከታል።የፍጹም ሳልስ ርቢ ሳልስ ዘር ለመሥራት በአንጻራዊነት ቀላል ነው ነገር ግን የአስርዮሽ ሳልስ ዘርን
ለመሥራት በጣም ከባድ ሂደት ነው። በፍጥነት ከሱርዶች እና ምክንያታዊ ባልሆኑ ቁጥሮች ጋር መሥራትን
ያበቃል።

አሉታዊ ቁጥሮችን ሳልስ ርቢ

የአሉታዊ ቁጥር ሳልስ ርቢ አሉታ ነው።

ለምሳሌ.

(-5)*(-5)*(-5)=-125=(-5)3

(-7)*(-7)*(-7)=-343=(-7)3

የአሉታዊ ቁጥር ሳልስ ርቢ አሉታ ነው። ምክንያቱም አሉታዊ ቁጥር በአሉታዊ ቁጥር ሶስቴ ሲባዛ አሉታዊ
ውጤት ስለሚሰጠን ነው። የ አሉታ 5 ሳልስ ርቢ የ አዎንታ 5 ሳልስ ርቢ ውጤት አሉታ ሲሆን ማለት ነው።ይህ
ለሁሉም ቁጥሮች (እና ተለዋዋጮች) እውነት ነው እና ማለት፡-(-5)3≠ (5)3

ሳልስ ዘር ምንድን ነው?

የቁጥር ሳልስ ዘር የመጀመሪያውን ቁጥር ለመስጠት በራሱ ሦስት ጊዜ ሊባዛ የሚችል ቁጥር ነው።

29
ሳልስ ዘር ቁጥርን ወደ ሳልስ ርቢ የመቀየር ተገላቢጦሽ አሠራር ነው።

የሳልስ ዘር ምልክት ይህን ይመስላል 3√።

የአወንታዊ ቁጥር ሳልስ ርቢ አወንታዊ ውጤትን ይሰጠናል። የ አሉታዊ ቁጥር ሳልስ ርቢ አሉታዊ ውጤትን
ይሰጠናል።

ስለዚህ የአዎንታዊ ቁጥር ሳልስ ዘር እንዲሁ አወንታዊ ቁጥር ነው ፣ እና የአሉታዊ ቁጥር ሳልስ ዘር እንዲሁ
አሉታዊ ቁጥር ነው።

ለምሳሌ፦

33=27 የ 27 ሳልስ ዘር 3 ነው። ∛27=3

83=512 የ 512 ሳልስ ዘር 8 ነው። ∛512=8

(-3)3=-27 የ -27 ሳልስ ዘር -3 ነው። ∛-27=-3

የቁጥርን ሳልስ ዘር እንዴት ማግኘት ይቻላል?

የቁጥር ሳልስ ዘር የአብዢ ዛፍን በመጠቀም ሊታወቅ ይችላል። የቁጥሩን ሳልስ ዘር ለማግኘት፡-

ደረጃ 1፡ በተሰጠው ቁጥር አብዢ ዛፍ ጀምር።

ደረጃ 2፡ ከዚያም የተገኙትን አካፍዮች ሶስት ተመሳሳይ ነገሮችን በያዙ ቡድኖች ይከፋፍሏቸው።

ደረጃ 3፡ ከዚያ በኋላ የሳልስ ዘር ምልክትን ያስወግዱ እና መልሱን ለማግኘት አካፍዮቹን ያባዙ። በሦስት ቡድን
እኩል ሊከፋፈል የማይችል የተረፈ ነገር ካለ፣ ይህ ማለት የተሰጠው ቁጥር ፍጹም ሳልስ ርቢ አይደለም እና
የዚያን ቁጥር ሳልስ ዘር ማግኘት አንችልም።

ምሳሌ፡ የ15625 ሳልስ ዘርን እንዴት ማግኘት እንደምንችል እንይ።

30
31
ማውጫ
የግራፍ ፍቺ ...................................................................................................................................................... 1
ያልተምራ ግራፍ(Undirected graph) ............................................................................................................. 1
የተቀላቀለ ግራፍ(Mixed graph) .................................................................................................................... 2
የክብደት ግራፍ(Weighted graph) ............................................................................................................... 2
የግራፍ አይነቶች................................................................................................................................................ 3
የተመራ ግራፍ(Oriented graph) ................................................................................................................... 3
መደበኛ ግራፍ (Regular graph) ................................................................................................................... 4
የትሟላ ግራፍ (complete graph) .................................................................................................................. 4
ውስን ግራፍ (Finite graph) ......................................................................................................................... 5
የተያያዘ ግራፍ (Connected graph) .............................................................................................................. 5
የሁለትዮሽ ግራፍ (Bipartite graph ................................................................................................................ 6
የኮርዲኔት ግራፍ ወይም የጠለል ስረተ ውቅር ......................................................................................................... 6
ኮርዲኔት ....................................................................................................................................................... 6
ኳድራንት በተቀናጀ በጠለል ስረተ ውቅር ላይ .................................................................................................. 6
በጠለል ስርአት ውቅር ላይ ነጥብ ማግኘት .............................................................................................................. 7
ተዳፋት(slope) .................................................................................................................................................. 9
ግድለት ምንድን ነው? ........................................................................................................................................ 9
የመስመር ተዳፋት ........................................................................................................................................ 10
በሁለት ነጥቦች መካከል ያለው ግድለት ........................................................................................................... 10
የመስመር ተዳፋት ቀመር .............................................................................................................................. 10
የመስመር ተዳፋት ምሳሌ............................................................................................................................... 11
ግድለትን እንዴት ማግኘት ይቻላል? .................................................................................................................... 11
ከግራፍ ተዳፋት ማግኘት ............................................................................................................................... 11
የግድለት ዓይነቶች ........................................................................................................................................... 12
አዎንታዊ ግድለት ........................................................................................................................................ 13
አሉታዊ ተዳፋት .......................................................................................................................................... 13
ዜሮ ተዳፋት ................................................................................................................................................ 14
ያልተገለጸ ተዳፋት ....................................................................................................................................... 15
የአግድም መስመር ተዳፋት (Horizontal line slope)..................................................................................... 15
የአቀባዊ መስመር ተዳፋት (vertical line slope) ........................................................................................... 15
የፐርፔንዲኩላር መስመሮች ተዳፋት ................................................................................................................ 15
የትይዩ መስመሮች ተዳፋት ............................................................................................................................ 16

32
 በግድለት ላይ ጠቃሚ ማስታወሻዎች፡- ............................................................................................................. 17
ርቀት ............................................................................................................................................................. 18
የርቀት ፍቺ እንደ ጂኦሜትሪ .......................................................................................................................... 18
የርቀት ቀመር ምንድን ነው? ......................................................................................................................... 18
የርቀት ቀመር አመጣጥ ................................................................................................................................ 18
ዳግም ርቢ እና ዳግም ዘር ................................................................................................................................. 22
የዳግም ርቢዎች ባህሪያት .............................................................................................................................. 22
የአሉታዊ ቁጥሮች ዳግም ርቢ ........................................................................................................................ 23
በዳግም ርቢዎች መካከል ያሉ ቁጥሮች .......................................................................................................... 23
የቁጥር ዳግም ዘሮች ..................................................................................................................................... 24
የፍጹም ዳግም ርቢዎች ዳግም ዘር .................................................................................................................. 24
ፍጹም ያልሆኑ ቁጥሮች ዳግም ዘር ................................................................................................................. 24
የቁጥሮች ዳግም ዘር እንዴት ማግኘት ይቻላል? ............................................................................................... 24
ዳግም ዘርን በአበዢ ዛፍን በመጠቀም መፈለግ .................................................................................................. 25
ዳግም ዘር በተደጋጋሚ የመቀነስ ዘዴ መፈለግ ................................................................................................... 25
ዳግም ዘሮችን በረጅም ክፍፍል ዘዴ መፈለግ .................................................................................................... 26
ዳግም ዘር በግምት ዘዴ ................................................................................................................................. 26
የዳግም ዘር እኩልታ እንዴት ይፈታል? ............................................................................................................ 28
ሳልስ ርቢ እና ሳልስ ዘር.................................................................................................................................... 28
ሳልስ ርቢ ቁጥር ምንድን ነው? ...................................................................................................................... 28
ፍጹም ሳልስ ርቢዎች .................................................................................................................................... 29
አሉታዊ ቁጥሮችን ሳልስ ርቢ ......................................................................................................................... 29
ሳልስ ዘር ምንድን ነው? .............................................................................................................................. 29

33