ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ, Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

(ΘΕΡΙΝΑ ΤΜΗΜΑΤΑ)

29/12/2023 ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΤΜΗΜΑ

ΟΜΑΔΑ Α΄
Α1. Να δώσετε το περιεχόμενο των ιστορικών εννοιών:
α) Πανελλήνιον
β) Ορεινοί
γ) Ομάδα Ιαπώνων
[Μονάδες 15]

Α2. Να αντιστοιχίσετε σωστά τα δεδομένα της στήλης Α με αυτά της στήλης Β, θέσεις και πρόσωπα. Από
τη στήλη Β περισσεύουν δύο στοιχεία.

Α Β

1. οπαδοί του και μοναχοί

2. υπέρ της ανόρθωσης
3. εκλογή κοινοτικών συμβουλίων
α. Αγγλικό κόμμα 4. υπέρ μιας ισχυρής εκτελεστικής
εξουσίας
5. εναντίον της ξενοκρατίας
β. Γαλλικό κόμμα 6. αναμονή των εξελίξεων στην Οθωμανική
Αυτοκρατορία
7. «εθνικό κόμμα»

Μονάδες 10]

1
Α3. Το Σύνταγμα του 1844:
α) τι όριζε για τις βασιλικές εξουσίες; (μονάδες 6)
β) τι προέβλεπε για το δικαίωμα ψήφου; (μονάδες 6)

[Μονάδες 12]

Α4. Να αναφερθείτε στις αναμετρήσεις και τα αποτελέσματα των εκλογών:

α) του Νοεμβρίου 1910 (μονάδες 7)·
β) του 1912 (μονάδες 6)
[Μονάδες 13]

ΟΜΑΔΑ Β΄
Β1. Σας δίνονται τα παρακάτω κείμενα, τα οποία καλείστε να αξιοποιήσετε συνδυάζοντάς τα με τις
ιστορικές σας γνώσεις, προκειμένου να απαντήσετε στα εξής ερωτήματα: α) ποια ήταν τα βασικά σημεία
του προγράμματος του Χ. Τρικούπη (μονάδες 10)· β) ποια τα αντίστοιχα του Ε. Βενιζέλου την
περίοδο1910-1911 (μονάδες 10)· γ) ποιες διαφορές διακρίνετε μεταξύ των δύο προγραμμάτων; (μονάδες 5);
[ Moνάδες 25 ]
ΚΕΙΜΕΝΟ Ι
«Αποφασιστικές ήταν οι παρεμβάσεις του Τρικούπη στον κρατικό μηχανισμό, ο οποίος αποτελούσε,
σκανδαλωδώς, εργαλείο των κομμάτων για την άνοδο στην εξουσία και τη νόθευση της λαϊκής βούλησης. Ο
απώτερος στόχος του ήταν η πλήρης ανεξαρτησία της δημόσιας διοίκησης από την εκτελεστική εξουσία,
ώστε να χτυπηθεί στη ρίζα του το πελατειακό σύστημα, υπεύθυνο για τη συναλλαγή και τη διαφθορά[…]Το
νοσηρό και πολύπλοκο αυτό φαινόμενο επιδίωξε να αντιμετωπίσει ο Χαρ. Τρικούπης, θεσπίζοντας δύο
ιδιαίτερα σημαντικούς νόμους το 1883 «περί προσόντων των δημοσίων υπαλλήλων και του 1884 που
θεσπίζει το μη κατασχέσιμο του μισθού των δημοσίων υπαλλήλων και στρατιωτικών, ώστε να μην
εκβιάζονται αυτοί από κάθε δημόσιο ταμία. Το σκεπτικό του πρώτου νομοθετήματος ήταν η καθιέρωση
ενός ελάχιστου τυπικών προσόντων και αξιολογικών κριτηρίων, που συνιστούσαν ένα πρώτο αλλά πολύ
ουσιαστικό βήμα προς την κατεύθυνση της εκκαθάρισης του κρατικού μηχανισμού από τα απαίδευτα και
άρα αντιπαραγωγικά και επιζήμια στοιχεία και αντικατάστασής τους με εγγράμματα στελέχη, με συνείδηση
του ρόλου και της αποστολής τους[…]Η ‘’αποπολιτικοποίηση’’ και η ‘’επαγγελματοποίηση’’ του στρατού,
καθώς και η οριστική αποχή του από τις κομματικές συγκρούσεις αποτέλεσαν τις βασικές επιδιώξεις της
κυβέρνησης, όταν το φαινόμενο των εν ενεργεία αξιωματικών-βουλευτών λάβαινε επικίνδυνες διαστάσεις.
Χωρίς να καταργηθεί αμέσως το συμβιβαστό των ιδιοτήτων του αξιωματικού και του βουλευτή, γεγονός
που θα προκαλούσε ένταση και οξύτητα, θεσπίστηκαν νόμοι που σταδιακά το κατέστησαν ανενεργό».
Σπύρος Τζόκας, Ο Χαρίλαος Τρικούπης και η συγκρότηση του Νεοελληνικού Κράτους. Οδοιπορικό στον 19ο
αιώνα, Θεμέλιο, 1999, σ. 209-210 και 213.

2
 ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ
«Σαράντα επτά έτη μετά το σύνταγμα του 1864, η αναθεώρησίς του είναι πράξις εξελίξεως, προόδου,
μεταρρυθμίσεως, αλλ’ όχι καθιέρωσις επαναστάσεως. Δεν έγιναν μεταβολαί ριζικαί. Ουδέ καν
περιωρίσθησαν τα δικαιώματα του στέμματος κατά τρόπον εξασφαλίζοντα την απόλυτον υπεροχήν του
λαού, ως κυριάρχου ρυθμιστού της πολιτείας. Το νέον σύνταγμα συμβιβαστικότητος των
κυβερνώντων[…]Αι μεταβολαί περί μονιμότητος των υπαλλήλων, ισοβιότητος των δικαστών, συμβουλίου
επικρατείας κ.λπ., δεικνύουν την επικρατήσασαν γενικώς προοδευτικήν κατεύθυνσιν[…]Έγινεν έναρξις
αποκαταστάσεως των ακτημόνων γεωργών της Θεσσαλίας, διετέθησαν εννέα εκατομμύρια χρυσών
δραχμών διά τους ιδιοκτήτας και διενεμήθησαν 300.00 στρεμμάτων εις 4.000 οικογενείας
καλλιεργητών[…]Διά πρώτην τότε φοράν εις την Ελλάδα ελήφθησαν μέτρα υπέρ των εργατών. Ο
Εμμανουήλ Μπενάκης και ιδίως ο διαδεχθείς αυτόν εις το υπουργείον της Εθνικής Οικονομίας, Ανδρέας
Μιχαλακόπουλος, βοηθούμενοι από επιστήμονας υπαλλήλους, εφήρμοσαν εργατικήν νομοθεσίαν, ήτις
καθίστα την Ελλάδα ομότιμον προς τα πλέον προοδευμένα κράτη. Ανεγνωρίσθησαν τα εργατικά σωματεία,
εψηφίσθησαν νόμοι υγιεινής, ασφαλείας, ημερομισθίου, γυναικών και ανηλίκων εργατών».
Γεώργιος Βεντήρης, Η Ελλάς του 1910-1920. Ιστορική μελέτη, Ίκαρος, 1970, τ. Α’, σ. 79 και 81.

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ
«Όπως ακριβώς και ο Χαρ. Τρικούπης, μερικές δεκαετίες νωρίτερα, ο Ελ. Βενιζέλος είχε τη σπάνια
ικανότητα να εντοπίζει τις ατέλειες των θεσμών, ανατρέχοντας στα βαθύτερα αίτια και όχι απλώς στα
επιφαινόμενα των προβλημάτων. Σε αντίθεση όμως με τον προκάτοχό του, κατόρθωσε να πραγματώσει
πολύ περισσότερες από τις επαγγελίες του, προσδίδοντας τους το στοιχείο της διάρκειας. Η διαπίστωση
αυτή ισχύει ιδίως για την αναθεώρηση του 1911, η οποία, στο συνταγματικό επίπεδο, ανύψωσε τη χώρα μας
στην πρωτοπορία των κοινοβουλευτικών δημοκρατιών των αρχών του 20ου αιώνα».
Νίκος Αλιβιζάτος, «Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο συνταγματικός εκσυγχρονισμός της χώρας», στο Γ.
Μαυρογορδάτος-Χ. Χατζηιωσήφ(επιμ.), Βενιζελισμός και Αστικός Εκσυγχρονισμός, Πανεπιστημιακές
εκδόσεις Κρήτης, β’ έκδοση, 1988, σ. 43.

Β2. Το ρωσικό κόμμα: ποιες ήταν οι βασικές πολιτικοΐδεολογικές του αρχές και ποιοι συνήθως από τους
πολίτες το υποστήριζαν;
[ Moνάδες 25 ]

ΚΕΙΜΕΝΟ Ι
«Το ρωσικό κόμμα είχε μάλλον τη σαφέστερη ιδεολογική τοποθέτηση, εξαιτίας της στενής του ταύτισης με
την υπεράσπιση των συμφερόντων της Εκκλησίας. Εφόσον η Εκκλησία είχε μια σωματειακή οργάνωση και
έναν διαρθρωμένο τρόπο ζωής, το κόμμα αυτό βρήκε, κατά κάποια έννοια, προετοιμασμένη τη θέση που θα
υιοθετούσε. Έτσι, υποστήριζε τη συμφιλίωση με την Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης (μέσα στο πλαίσιο
του αυτοκεφάλου), μεγαλύτερες εξουσίες για την Εκκλησία μέσα στο κράτος, και ορθόδοξη μοναρχία. Σε

3
άλλα ζητήματα η θέση του «ρωσικού» κόμματος ήταν συνήθως συγκεχυμένη ή ασυνεπής. Μέσα στην
ενδεκάχρονη αυτή περίοδο διένυσε όλο το φάσμα από την υποστήριξη της απολυταρχίας ως την υποστήριξη
της πιο φιλελεύθερης μορφής συνταγματισμού, δεδομένου ότι η θέση του σε κάθε συγκεκριμένη στιγμή
εξαρτιόταν από το βαθμό της εύνοιας που του έδειχνε ο βασιλιάς».
John Petropoulos, Πολιτική και Συγκρότηση Κράτους στο Ελληνικό Βασίλειο 1833-1843, Μορφωτικό Ίδρυμα
Εθνικής Τραπέζης, 1985, σ. 632.

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ
«Χαρακτηριστικό του Ρωσικού Κόμματος είναι η σαφώς συντηρητική τοποθέτηση που προβάλλει σε όλες
τις σταθμίσεις και αποφάσεις των Ναπαίων. Για το Ρωσικό Κόμμα θεμέλιο της κοινωνικής τάξης ήταν η
θρησκεία, από την οποία προέκυπταν η πολιτική ηθική και τα κριτήρια για τη νομιμότητα της εξουσίας […]
Η δυσπιστία απέναντι στη ‘’Δύση’’ φώλιαζε και στα μυαλά των μικροαγροτών. Προπάντων υπό το
καθεστώς του Καποδίστρια, ακολουθούσαν αυτό το κόμμα όλοι εκείνοι που είχαν υποφέρει περισσότερο
από το χάος των ετών του πολέμου, την αναρχία των εσωτερικών αντιπαραθέσεων και των εμφυλίων
πολέμων».
Gunnar Hering, Τα Πολιτικά Κόμματα στην Ελλάδα, 1821-1936, Μ.Ι.Ε.Τ., 2006, τ. Α’, σ. 224-225.