Ο Παρθενώνας είναι ναός, χτισμένος προς

τιμήν της θεάς Αθηνάς, προστάτιδας της πόλης

της Αθήνας. Υπήρξε το αποτέλεσμα της συνεργασίας
σημαντικών αρχιτεκτόνων και γλυπτών στα μέσα του
5ου π.Χ. αιώνα κατά την περίοδο της αθηναϊκής
ηγεμονίας στην Αρχαία Ελλάδα.

Ετυμολογία
Η προέλευση της ονομασίας του Παρθενώνα προέρχεται από την αρχαιοελληνική
λέξη παρθενών, η οποία σήμαινε «διαμέρισμα ανύπαντρης γυναίκας» για κατοικίες.
Οι αρχιτέκτονες του μνημείου ήταν ο Ικτίνος και ο Καλλικράτης. Μιας και ο
Παρθενώνας ήταν αφιερωμένος στην Αθηνά, μερικές φορές αναφερόταν ως Ναός
της Μινέρβας, το Ρωμαϊκό όνομα για την Αθηνά, κυρίως κατά τον 19ο αιώνα.

Το μνημείο
Ο Παρθενώνας αποτελεί το λαμπρότερο μνημείο της Αθηναϊκής πολιτείας και τον
κολοφώνα του δωρικού ρυθμού. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 448/7 π.Χ. και τα
εγκαίνια έγιναν το 438 π.Χ. στα Μεγάλα Παναθήναια, ενώ ο γλυπτός διάκοσμος
περατώθηκε το 433/2 π.Χ. Σύμφωνα με τις πηγές, οι αρχιτέκτονες που εργάστηκαν
ήταν ο Ικτίνος, ο Καλλικράτης και πιθανόν ο Φειδίας, που είχε και την ευθύνη του
γλυπτού διάκοσμου. Είναι ένας από τους λίγους ολομάρμαρους ελληνικούς ναούς και
ο μόνος δωρικός με ανάγλυφες όλες του τις μετόπες. Πολλά τμήματα του γλυπτού
διακόσμου, του επιστυλίου και των φατνωμάτων της οροφής έφεραν γραπτό διάκοσμο
με κόκκινο, μπλε και χρυσό χρώμα. Χρησιμοποιήθηκε πεντελικό μάρμαρο, εκτός από
το στυλοβάτη, ο οποίος κατασκευάστηκε από ασβεστόλιθο.
Οι μετόπες της ανατολικής πλευράς απεικονίζουν τη Γιγαντομαχία. Στην δυτική
παριστάνεται Αμαζονομαχία, στη νότια Κενταυρομαχία και στη βόρεια σκηνές από
τον Τρωικό πόλεμο. Η ζωφόρος απεικονίζει την πομπή των Παναθηναίων, την πιο
μεγάλη θρησκευτική γιορτή των Αθηνών. Είναι η στιγμή της πομπής και της
παράδοσης του πέπλου από τον λαό της Αθήνας στη προστάτιδα θεά Αθηνά.
Στο ανατολικό αέτωμα, πάνω από την είσοδο, παρουσιάζονταν η γέννηση της Αθηνάς.
Στο δυτικό αέτωμα, αυτό που ήταν ορατό από τα Προπύλαια, βρισκόταν η διαμάχη
Αθηνάς και Ποσειδώνα για την κατοχή της αττικής γης. Η Αθηνά προσέφερε το
δέντρο της ελιάς και ο Ποσειδώνας έκανε να αναβλύσει θαλασσινό νερό από τον
βράχο. Άνθρωποι και θεοί αποφάσισαν πως η Αθηνά είχε κάνει το καλύτερο δώρο και
έτσι έγινε αυτή η προστάτιδα θεά της πόλης. Στο εσωτερικό υπήρχε το χρυσελεφάντινο
άγαλμα της Αθηνάς. Στον οπισθόδομο φυλασσόταν ο θησαυρός, δηλαδή τα πολύτιμα
αφιερώματα της Αθηνάς. Η οροφή του στηριζόταν σε τέσσερις ιωνικούς κίονες. Η
στέγη ολόκληρου του ναού, ήταν μαρμάρινη, αλλά στηριζόταν σε μεγάλες ξύλινες
δοκούς.
Ο Παρθενώνας στην ιστορία
Ναός της Αθηνάς πάνω στην Ακρόπολη αναφέρεται ήδη από τον Όμηρο τον 8ο αι.
π.Χ. Αμέσως μετά τη μάχη του Μαραθώνα αρχίζει να χτίζεται ο Παρθενώνας

1
(Προπαρθενών Ι) το 490 π.Χ., έμεινε όμως ημιτελής. Το 480-479 π.Χ. καταστρέφεται
από τους Πέρσες. Το 447 π.Χ. αρχίζει η λατόμευση μαρμάρου για ένα νέο, μεγαλύτερο
Παρθενώνα, αυτόν που θα ολοκληρωθεί τελικά στα πλαίσια του οικοδομικού
προγράμματος του Περικλή για την Αθήνα. Ο Παρθενώνας διατηρήθηκε άθικτος έως
και τους Μακεδονικούς χρόνους. Οι πρώτες καταστροφές έγιναν επί Μακεδόνων
βασιλιάδων. Στους Βυζαντινούς χρόνους έγινε η πρώτη μετατροπή του ναού σε
χριστιανική εκκλησία της Αγίας Σοφίας. Επί Φραγκοκρατίας ο Παρθενώνας γίνεται
τόπος κατοικίας του πρώτου Φράγκου άρχοντα των Αθηνών. Επί Τουρκοκρατίας είναι
πλέον τζαμί και έχει μιναρέ.
Φθορές
Κατά την εκστρατεία του Φραγκίσκου Μοροζίνι κατά των Αθηνών το 1687, ο
Παρθενώνας υπέστη και το μεγαλύτερο πλήγμα το βράδυ της 16ης Σεπτεμβρίου, όταν
οβίδα τίναξε την πυριτιδαποθήκη που είχε εγκαταστήσει ο Αλή αγάς, διοικητής του
φρουρίου στον ναό.
Το κτήριο υπέστη επίσης σημαντικές καταστροφές κατά την περίοδο της ελληνικής
επανάστασης του 1821 και την πολιορκία του βράχου από τον Κιουταχή Μπέη.
Το μεγαλύτερο τμήμα του ναού προς την ανατολική του πλευρά κατέρρευσε. Έκτοτε
και μέχρι να παραδοθεί το μνημείο στην αρχαιολογία και το νέο ελληνικό κράτος τη
δεκαετία του 1830, απογυμνώθηκε συστηματικά από τον Λόρδο Έλγιν στις αρχές του
19ου αιώνα, ο οποίος απέκοψε με πριονισμό και αποκόλληση ένα μεγάλο αριθμό
γλυπτών και μαρμάρων κατά την περίοδο 1801 με 1803, και είναι αξιοσημείωτο πως
τα γλυπτά παραλίγο να χάνονταν για πάντα καθώς το πλοίο που τα μετέφερε στην
Αγγλία βούλιαξε έξω από τα Κύθηρα, με τα κιβώτια να ανασύρονται με την βοήθεια
δυτών από την Κάλυμνο. Επιστρέφοντας στην Αγγλία, ο Έλγιν τελικά τα περισσότερα
από αυτά πούλησε στο Βρετανικό Μουσείο όπου βρίσκονται έως και σήμερα.
Υπάρχουν και γλυπτά που κατέληξαν στο Λούβρο στο Παρίσι, καθώς και
στην Κοπεγχάγη και αλλού, ενώ στο νέο μουσείο της Ακρόπολης στην Αθήνα έχουν
τοποθετηθεί πάνω από τα μισά, και λίγα παραμένουν στο ίδιο το κτίσμα. Από το 1983
η ελληνική κυβέρνηση, ξεκινώντας μέσω της τότε υπουργού πολιτισμού Μελίνας
Μερκούρη, έχει ξεκινήσει εκστρατεία για την μόνιμη επιστροφή των γλυπτών στην
Ελλάδα. Το Βρετανικό Μουσείο μέχρι σήμερα αρνείται σταθερά την επιστροφή των
γλυπτών, ενώ οι διαδοχικές κυβερνήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου δεν είναι πρόθυμες
να εξαναγκάσουν το μουσείο για την επιστροφή τους (καθώς ισχυρίζονται πως θα
χρειαζόταν να δημιουργηθεί νέα νομοθεσία), ωστόσο οι προσπάθειες της επιστροφής
συνεχίζονται.