Hazırlayan: Mehmet Arda Uzunlar’26

Okul No: 174

Adı:
Van
İlçeleri:
Tuşpa, Edremit, Özalp, Çaldıran, Muradiye, Başkale, Gürpınar, Gevaş, Saray, Çatak,
Bahçesaray.

Adının Anlamı ve Tarihi:

Ülkemizin doğudaki şehirlerinden olan Van şehrinin isminin nereden geldiğine dair net bir
kanıt bulunmamaktadır. Fakat bu konuda insanlar birkaç görüş etrafında toplanıyor. Bir
taraf Van isminin şehrin kuruluşunun ardından şehre gelen, şehri bayındır ve yaşanabilir
hale getiren bir valinin isminin, valinin bu başarıları sebebiyle şehre verildiğini savunur. Bir
diğer görüş ise önceden bu bölgede yaşayan Urartuların şehirden bahsederken kullandıkları
Urartu dilinde şehir ve yerleşim yerine çağrışım yapan“Viane” ve “Biane” kelimelerinden
türediğini savunuyor. Bu görüşün savunulmasının başka bir sebebide Urartuluların
kendilerine Biani demeleridir. Başka bir görüş ise şehrin adının Vank mabedinden geldiğini
savunur. Farklı bir görüş ise Van gölü yakınlarındaki Tuşba (Turuşba) şehrini imar eden
Urartulu kumandan Van’ın isminin şehre verildiğidir. Bunlardan ayrı bir anlatıya göre ise
Asur’da Labil şehri yakınlarında bir tapınakta görevi olan bir kadın hamile olduğunu fark
eder fakat bunu arkadaşlarına söylemeye çekinir. Bu yüzden bir mağarada doğurur ve
bebeğini oraya bırakır. Sonrasında ise fırsat buldukça bebeğini emzirmeye gideri. Bir gün
mağaraya giderken mağaraya giren güvercinlerin kursaklarındaki yemekleri bebeğin ağzına
döktüğünü görürve bundan çok etkilenerek kızına Asurcada güvercin anlamına gelmekte olan
Semiramis (Semirem) ismini koyar. Zamanla büyüyen Semiramis güzelliği dillere destan bir
kıza dönüşür. Günün birinde Asurluların kraliçesi olur ve bir sefer sırasında Ara isimli bir
hükümdara gönlünü kaptırır. Semiramisin ordusu bölgeyi ele geçirince hükümdar Arayı da
öldürür. Semiramis bu acı hadiseden sonra saraya geri dönmekte olan kraliçe ve ordusu
günümüzde Van olarak bilinen bölgeye gelir. Bölgenin güzelliği kraliçenin dikkatini çeker.
Kraliçe bu bölgeye Ara’nın hatırasına bir kale inşa ettirir. Eteğine de büyük bir şehir kurulur
ve adına da “Şamrangerd” denir. Tüm bu olaylardan sonra memleketini özleyen kraliçe
memleketine giderken bu şehri Van isimli bir komutana bırakır ve şehrin bugünkü isminin de
bu komutandan geldiği düşünülür.

Tarihi:
Günümüzde Türkiye sınırları içerisinde bulunan bir kent olan Van MÖ 7000 yılından beri
insan topluluklarına ev sahipliği yapmış ve tarih boyunca pek çok kez el değiştirmiştir. Ernis
Mezarlıklarında yapılan kazı çalışmalarında demir, tunç ve kalkolitik gibi eski çağlardan
kalma yerleşim yeri izleri bulunmuştur. Erken dönemlerde Hurriler bölgeye uzun bir süre
hakim olmuşlardır. İlerleyen dönemlerde Hurriler siyasal sebeplerle küçük beyliklere
bölününce, Asurlular ve Urartular bölgeye göz dikmiştir. Uzun yıllar Urartular bu bölgeyi
ellerinde tutmuşlardır. Şehri ilk Asurlu kraliçe Semiramis kurmuştur. Urartular döneminde
imparatorluk merkezi haline gelen Urartulara başkent olmuş ve adı Tuşpa konmuştur.
Zamanla zayıflayan Urartular, İran’dan gelen Medlerce yıkılmıştır. Ardından bölgeye
Ahamenişler, Büyük İskender, Selevkoslar, Ermeniler, Partlar, Romalılar, Sasaniler ve
Rumlar egemen olmuştur. Müslüman Araplar 644 yılında bu bölgeyi ele geçirmiş, daha
sonra bölge yine Rum yönetimine geçmiştir. Yöre, uzun yıllar boyu Abbasilere veya Rumlara
bağlı yerel Ermeni beyleriyle yönetilmiştir. 11. yüzyılda yerleşmeye başlayan Türkmenlerin
ardından, bölge sırasıyla, Selçuklulara, İlhanlılara, Celayirîlere, Karakoyunlulara ve
Akkoyunlulara ev sahipliği yapmıştır. 15000 yılından başlayarak Osmanlılarla Safevilerin
mücadelesine tanık olan bölge 1535’te Osmanlı topraklarına katılır. Ardından tekrar
Safeviler tarafından işgal edildikten sonra 1548’de kesin olarak Osmanlı devletine geçti.
Kent farklı ırkların barış içinde yaşadığı huzur dolu bir eyalete dönüşür. Lakin 1850
yıllarından sonra şehir de olaylar çıkmaya başlar. Barış ortamı yerle bir olur. 1896’da
gayrimüslim halk uzun süre sürecek bir isyan başlatır. İsyan birkaç kez dindirilmesine
rağmen sürekli tekrar çıkarılan isyanlar şehri büyük bir yıkıma sürüklemiştir. En sonunda
cumhuriyetin ilanı ile Türk ili olan Van, yavaş yavaş gelişmeye başladı. Nüfusu hızla artan
Van, 2012 yılında büyükşehir yapıldı.

Tarihi Alanları:
1- 1.st Bartholomeus Kilisesi:
Van’da nadir rastlanan gayrimüslim yapılarından olan 1.st Bartholomeus Kilisesi, Albayark
köyüne bağlıdır. Zap vadisi manzaralı bir tepenin üzerine kurulmuş olan kilisenin ne zaman
yapıldığı hakkında net bir kanı bulunmamakla birlikte milattan önce 3. ve 4. yüzyıllar
arasında inşa edildiği tahmin edilmektedir. Kilisenin adının böyle seçilme sebebi, havari
Bartholomeus’un mezarı üzerine kurulduğu düşünülmesidir.

2- Şeytan Köprüsü:
Bendimahi Çayı üzerinde bulunmakta olan Şeytan köprüsünün, kim tarafından ve ne zaman
yapıldığı belli olmasa da, 13. yüzyılda İlhanlı Hükümdarı tarafından yaptırıldığı öne
sürülmektedir. Bu kanının ortaya çıkma sebebi, İlhanlıların eski zamanlarda Tebrize gidiş ve
geliş için bu köprüyü sıklıkla kullanmış olmalarıdır. Köprünün yüksekliği 18, uzunluğu 15 ve
genişliği 3 metredir.

3- Van kalesi:
Van kalesi Urartular tarafından Van gölü kıyısına inşa edilen ve Urartuların başkenti
Tuşpayı kuşbakışı gören, sarp kayalıklara inşa edilmiş bir kaledir. Van kalesini milattan
önce 840-825 yılları arasında Sarduri kurmuştur. Kalenin ebatları uzunlukta 1800, genişlikte
120 ve yükseklikte 80 metredir. Ayrıca Van kalesi günümüzde Van’dan 5 kilometre kadar
uzakta bulunmaktadır.

4- Hoşap Kalesi:
Hoşap kalesi Sarp kayalıklar üzerinde kurulmuştur. Kalenin Hoşap adını alma sebebi Hoşap
suyunun bu kayalıklar üzerinde yükselmesidir. Türkiye İran Arasındaki yol üzerinde
bulunduğu için eski dönemlerde stratejik olarak çok önemli bir nokta olmuştur. Hoşap kalesi
Van şehrine yaklaşık olara 50 ila 60 kilometre civarı bir uzaklıkta, Van-Başkale yolu
üzerinde bulunmaktadır.
5- Çavuştepe Kalesi:
Urartular döneminde kral II. Sarduri tarafından yaptırılan Çavuştepe kalesi, Aşağı ve yukarı
kale olarak adlandırılan iki kaleden oluşur. Kurulan şehrin adı II. Sarduri’yi onurlandırmak
için Sarduri’nin şehri anlamına gelen Sardurihinili Çavuştepe kalesi, Van’ın Gürpınar
ilçesinin Çavuştepe köyünde, Van-Hakkari yolunun güneyinde bulunmaktadır. Van’a 25
kilometre, Gürpınar ilçe merkezinden ise 10 kilometre kadar uzakta bulunmaktadır.

6- Yedi Kilise:
Yedi kilise ya da diğer adıyla Varagavank Surp Haç Manastırı, 8. yüzyılda inşa edilmiş olan
tarihi açıdan önemli bir ermeni manastırıdır. Yedi adet farklı kilise ve yapıdan oluşan
manastır, Ermeni yıkımda çok büyük zarar görmüştür. Daha sonraları ise bazı kısımları
valilik tarafından yıkılmıştır. Varagavank Surp Haç Manastırı günümüzde Van merkeze
bağlıdır.

7- Akdamar Anıt Müzesi:

Akdamar Anıt müzesi diğer bir söylenişiyle Akdamar Kilisesi, Van ilinin Gevaş ilçesinde
bulunan aynı zamanda Van Gölünün ikinci en büyük adası olma ünvanını taşıyan Akdamar
Adasında bulunmaktadır. 10. yüzyılda Ermeni Vaspurakan kralı I. Gagik Ardsruni tarafından
mimarlık yapan bir keşişe yaptırılmıştır. Akdamar Anıt Müzesi, dünya mimarisi için çok
önemli bir yerdir.

8- Adır Kilisesi:
Van Gölünün Adır Adasında bulunan Adır kilisesi, 1621 de kayıtlara geçse de bazı
kaynaklarda 1305 yılında yapıldığı geçmektedir. Kilise günümzüde harap olmuş durumda
olsa da ada da bulunmakta olan, 1776 yılında yapılmış olan Sion Şapeli ve Lim manastırı
hala sağlam ve ayaktadır. Adada kuluçkaya yatan martılar adaya çıkmaya çalışan sivillere
pek sıcak davranmıyorlar.

9- Halime Hatun Kümbeti:

1335 yılında Melik İzzeddin tarafından kızı Halime Hatun için yaptırılan kümbet, Van’ın
Gevaş ilçesinde Selçuklu mezarlığında bulunmaktadır. İki katlı bir yapıda olan kümbetin
Cenazelik kısmı kare şeklindedir. Kubbesi konik şekildedir ve yapının gövdesi on iki
kenarlıdır. Ne yazık ki son zamanlarda kümbetin yanına yapılan bir öğrenci yurdu tarihi
dokuyu oldukça bozmaktadır.

10- Zernek Kalesi:

Van’ın Gürpınar ilçesinden 20 kilometre kadar uzakta bulunan bu kalenin doğu tarafında
Zernek Beyi’nin yaşadığı köşk bulunmaktadır. Kale içinde sadece yöneticiler yaşayacağı
şekilde tasarlanmıştır. Kale aynı zaman da Zerinak Kalesi olarak da bilinir. Zernak kelimesi
altın toprak anlamına gelmektedir. Bu isim bu analama gelen Farsça ve Arapça iki sözcüğün
birleşmesinden oluşmaktadır.

Doğal Alanları:
1- Van Gölü:
Van denizi olarak da bilinen Van Gölü Türkiye’nin en büyük gölü ve dünyanın en büyük
sodalı gölü olma özelliğini taşımaktadır. En derin noktası 451 metre ve ortalama derinliği
171 metre olan bu göl 14 ü yerleşim yerlerinden uzak ve temiz toplam 32 adet plaja ev
sahipliği yapmaktadır. Tuzlu ve sodalı oluşundan dolayı içme suyu ve ya sulama suyu olarak
kullanılamayan Van Gölü suyunda sadece İnci Kefali cinsi balıklar yetişmektedir.

2- Akdamar Adası:
Van Gölü içinde yer alan Akdamar adası, 70000 metrekarelik yüzölçümü ile Van gölünün en
büyük 2. adası olma özelliğini de taşımaktadır. Gevaş ilçesine bağlı olan bu ada, Ermeni
Orta Çağdaki eserlerinden biri olan Surp Haç Kilisesi olarak da bilinen Akdamar kilisesine
de ev sahipliği yapmaktadır. Adaya ulaşım Gevaş ilçesinden feribotla sağlanmaktadır.

3- Vanadokya:
Vanadokya bölgesinde volkanik Yiğit dağının kayaçlarının zaman içinde rüzgar ve su
sebebiyle aşınarak oluşturduğu pek çok peribacası bulunmaktadır. Bölgeye Vanadokya
isminin uygun görülme sebebi bu peribacalarıdır. Vanadokya bölgesi ayrıca pek çok sayıda
tünel ve mağaraya ev sahipliği yapmaktadır. Bölge Van’ın başkale ilçesine bağlıdır ve şehir
merkezinden 120 kilometre kadar uzaktadır.

4- Muradiye Şelalesi:
Van şehrinin Muradiye ilçesinde bulunan Muradiye Şelalesi, 18 metre yükseklikten
dökülmektedir. Şelalenin bu ismi Osmanlı devletinin padişahlarından biri olan IV.
Murat’tan aldığı düşünülmektedir. Şelale genç oluşumlu bir bazalt kütlenin üzerinden
düşmektedir. Kışın tamamen donan şelale fotoğrafçılar ve turistler için bir uğrak noktasında
dönüşmektedir. İlçe merkezinden yaklaşık 8 kilometre kadar uzakta bulunmaktadır.

5- Erçek Gölü:
Van Gölün’den 30 kilometre uzakta bulunan bu göl şehrin kuş cennetidir. Erçek Gölü
Türkiye’de yaşadığı bilinen 450 kuş türünün yarısından fazlasına ev sahipliği yapmaktadır.
Van gölünden sonra en büyük göl olma ünvanını taşıyan Erçek gölünün suyu sodalı ve tuzlu
olduğu için, içinde yaşayan nir balık türüne rastlanmamıştır. Ayrıca Erçek Gölü her yıl
düzenlenen geleneksel Flamingo festivaline de ev sahipliği yapmaktadır.

6- Erek Dağı:
Van şehrinin eteklerine kurulduğu Erek Dağı’nın doruğu 3200 metre yükseklikle Van
şehrinin 2. en yüksek doruğu olma ünvanını taşımaktadır. Kışın kayak gibi dağ sporlarına
elverişli olan Erek Dağı kışın fotoğrafçı ve turistlerin sık uğradığı bir nokta haline
gelmektedir. Ayrıca kışın donan şelaleleri ile, sadece turistleri kendine çekmiyor, aynı
zamanda adından bahsettiriyor.

7- Engil Çayı:
Yeni ismiyle Engil Çayı eski ismiyle Hoşap Suyu, Van kenti sınırları içinde doğar.
Kaynaklarını Başkale çevresinde bulunan İspiriz Dağları ve Norduz Yaylasından alır. Engil
Çayı Van Gölüne Güneydoğu yönünden dökülmektedir. Doğu ve Batı yönlü akışlarıyla ise
Zernek Barajına dökülmektedir. Zernek Barajının yapımı ile çayın adı, Hoşap Suyundan yeni
adı Engil Çayına değişmiştir.

8- Artos Dağı:
Artos Dağı Kavuşşahap Dağları, diğer bir söylenişiyle İhtiyarşahap Dağlarının en yüksek
noktasıdır. Kavuşşahap Dağları Toros dağının bir uzantısıdır. Ayrıca Kavuşşahap Dağları
Van Gölünün güneyinde bulunur. Bu sıradağ Bitlis ve Van il sınırları arasında
bulunmaktadır. Dağın etrafında karasal Doğu Anadolu yağış rejiminin yanında karasal
Akdeniz yağış rejimi de görülmektedir.

9- Bendimahi Çayı:
Bendimahi Çayı Muradiye Şelalesini içerisinde bulundurmaktadır. Tendürek ve Aladağ
dağlarının eteklerinden doğan kaynaklar Çaldıran ovası içersidne birleşerek bu çayı
oluşturur. İnci kefalinin üreme mekanı olan bu çayda Siraz balığı da doğal bir şekilde
yaşamaktadır. Bendimahi çayı Çaldıran ilçe sınırları içerisinde doğar, Muradiye içinden
geçer ve Kuzeydoğudan Van Gölüne dökülür.

10- Tendürek dağı:

Van ilinin Çaldıran ilçesinde bulunan Tendürek dağı, Büyük Tendürek ve Küçük Tendürek
denen iki ayrı volkanik koniden oluşur. Küçük Tendüreğin zirvesinde bir 400m çaplı krater
gölü bulunur. Krater kenarında bulunan ufak deliklerden sıcak buhar çıkmaktadır. Büyük
Tendürek’te ise 200 m derinliğinde içince su bulunmayan bir krater bulunmaktadır.

KAYNAKÇA:
https://enpopulersorular.com/library/lecture/read/16385-viane-ne-demek
https://tr.wikipedia.org/wiki/Anasayfa
https://www.vandahaber.com/van-isminin-kaynagi-nedir/38097/
https://groups.google.com/g/liberal-izmirliler/c/X_gY_6Jp4Po
https://www.cografya.gen.tr/tr/van/anlami.html
https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/van/kulturatlasi/-van-efsanesi
https://otelleri.net/van-dogal-guzellikleri.htm
https://blog.biletbayi.com/vanin-tarihi-yerleri.html/
https://www.gezinomi.com/gezi-rehberi/van-in-mutlaka-gormeniz-gereken-tarihi-
yerleri.html