FİZİK 9.

SINIF

ELEKTROSTATİK

Coulomb Kuvveti
Elektrik Alan
Coulomb Kuvveti 9. Sınıf Fizik
FİZİK

 Aynı işaretli yükler birbirini iterken zıt işaretli yükler birbirini

çekmektedir.

 Yüklü cisimler arasında oluşan itme ya da çekme kuvveti, Fransız

bilim insanı Charles Augustin de Coulomb tarafından ifade
edilmiştir ve Coulomb Yasası olarak da bilinmektedir.
Coulomb Kuvveti 9. Sınıf Fizik
FİZİK

 Coulomb nokta yüklerin yani boyutları aralarındaki mesafeden

çok küçük olan yüklü cisimlerin, arasındaki itme ve çekme
kuvvetinin nelere bağlı olduğunu belirlemiştir.

 Coulomb, yasanın ispatında burulma terazisini kullanmıştır.

 9. Sınıf Fizik
FİZİK
Burulma Terazisi

 Burulma terazisinde başlangıçta A ve B küreleri temas hâlindedir.

 Coulomb A küresini cam silindir içinden çıkartarak pozitif elektrik yükü

ile yükler.

Coulomb’un kullandığı burulma terazisi

 9. Sınıf Fizik
FİZİK

 Daha sonra A küresini cam silindir içerisine sarkıtır.

 Yatay düzleme paralel ve serbestçe dönebilen iğnenin ucundaki B

küresi A küresine temas ettiği anda A’dan uzaklaşır, yani bir burulma
hareketi oluşur.
 9. Sınıf Fizik

 Coulomb ölçek üzerinde B küresinin

yaptığı burulma açısını belirler.

 Tekrar dışarı çıkarttığı A küresini

kendisine özdeş başka bir küre ile
temas ettirerek yükünün yarıya inmesini
sağlar.
 9. Sınıf Fizik

 A küresini tekrar silindirin içine sokar

ve B küresinin yaptığı burulma açısını
ölçer.

 A küresinin yükünü benzer şekilde

sürekli azaltarak burulma miktarını
belirlemeye devam eder.
Coulomb Kuvveti 9. Sınıf Fizik

 Yaptığı ölçümler sonucunda Coulomb, yüklü cisimler

arasındaki itme ya da çekme kuvvetinin

 cisimlerin yükleri ile doğru,

 aralarındaki mesafenin karesiyle ters orantılı

olduğunu gösterir.
Coulomb Kuvveti 9. Sınıf Fizik

 Yükler q1 ve q2 (Coulomb)

 Yüklerinin arasındaki mesafe d (metre)

 Coulomb sabiti k (k=8,987551787.109 N.m2 /C2 ≅ 9.109 N.m2 /C2 )

olmak üzere yüklerin birbirine uyguladığı itme ya da çekme kuvvetinin

büyüklüğü

q1� q2 şeklindedir.
F=k� 2
d
Coulomb Kuvveti 9. Sınıf Fizik

Yükleri birleştiren doğru üzerinde oluşan Coulomb

kuvvetinin yönü, yüklerin işaretine bağlı olarak
değişir.
Coulomb Kuvveti 9. Sınıf Fizik

 Pozitif q1 ve q2 yükleri ya da negatif q1 ve q2 yükleri birbirini iter.

→
 F12 ; q1 yükünün q2 yüküne
→
 F21 ; q2 yükünün q1 yüküne
uyguladığı kuvvet olmak üzere kuvvetlerin büyüklükleri birbirine eşit,
yönleri zıttır.

 Bu durumda yükler birbirine itme kuvveti uygular.

Pozitif yüklerin birbirine uyguladığı itme kuvvetleri

Coulomb Kuvveti 9. Sınıf Fizik

Pozitif yüklerin birbirine uyguladığı itme kuvvetleri

Yüklerin birbirine uyguladıkları kuvvetler arasındaki ilişki

şeklindedir.
Coulomb Kuvveti 9. Sınıf Fizik

 Şekilde verilen pozitif q1 ve negatif q2 yükleri birbirini çeker.

 F12 ; q1 yükünün q2 yüküne

 F21 ; q2 yükünün q1 yüküne
uyguladığı kuvvet olmak üzere kuvvetlerin büyüklükleri birbirine eşit,
yönleri zıttır.

 Bu durumda yükler birbirine çekme kuvveti uygular.

Zıt yüklerin birbirine uyguladığı çekme kuvvetleri

Coulomb Kuvveti 9. Sınıf Fizik

Zıt yüklerin birbirine uyguladığı çekme kuvvetleri

Bu durumda da kuvvetler arasındaki ilişki

→ →
F12 = - F21
F12 = - F21 şeklindedir.
 Örnek 9. Sınıf Fizik

Aşağıda verilen yüklü cisimlerin aralarında oluşan elektrik kuvvetinin

yönlerini, cisim üzerinde gösteriniz.
 Örnek 9. Sınıf Fizik

Aralarında 1 m mesafe bulunan ve yükleri sırasıyla +2 C ve +3 C

olan noktasal yüklerin birbirlerine uyguladıkları itme kuvvetinin
büyüklüğü kaç N’dır? (k=9.109 N.m2 /C2 alınız.)
 Örnek 9. Sınıf Fizik

+4q yüklü A iletken cismi ile -q yüklü B iletken cismi aralarında d olacak
şekilde yerleştirilmiştir.

Cisimlerin yükleri değiştirilmeden aralarındaki mesafe 4 katına

çıkarılırsa elektrik kuvveti nasıl değişir?
 Örnek 9. Sınıf Fizik

Aynı doğru üzerine yerleştirilmiş K ve L noktasal yüklerin yük değerleri

sırasıyla +2q ve -4q’dur.

Buna göre,
a) Bir +q yükü hangi bölgeye yerleştirilirse dengede kalabilir? Neden?
b) Bir -q yükü hangi bölgeye yerleştirilirse dengede kalabilir? Neden?
 Örnek 9. Sınıf Fizik

Aynı doğrultu üzerindeki A, B, C kürelerinden, A ve C bulundukları

noktada sabitlenmiştir.

Yükler arasına bırakılan B küresinin hareketsiz kalabilmesi için d1

ve d2 arasındaki büyüklük ilişkisi ne olmalıdır?
Elektrik Alan 9. Sınıf Fizik
FİZİK

Elektrik alan, birim elektrik yüküne etkiyen elektriksel kuvvet olarak

tanımlanmaktadır.

 Vektörel bir nicelik olan elektrik alan E ile gösterilir.

 Yönü elektriksel kuvvet yönündedir.

 SI birim sisteminde birimi N/C’dur.

Elektrik Alan 9. Sınıf Fizik
FİZİK

Sabit tutulan noktasal +q yüküne şekildeki gibi +q0 test yükü

yaklaştırıldığında Coulomb kuvvetinin etkisiyle +q0 yükü, +q yükünden
uzaklaşır.

+q0 yükü olmadan varlığı gözlemlenemeyen bu etkinin nedeni, +q

yükünün elektrik alanıdır.

+q yükünün elektrik alanına konulan +q0 yükü

Elektrik Alan 9. Sınıf Fizik
FİZİK

Sabit tutulan noktasal -q yüküne +q0 test yükü yaklaştırıldığında, yani

test yükü -q yükünün elektrik alanı içerisine sokulduğunda ise +q0
yükü, -q yüküne doğru hareket eder.

-q yükünün elektrik alanına konulan +q0 yükü

Elektrik Alan 9. Sınıf Fizik

Noktasal yükler için elektrik alanın matematiksel modeli

→
→ F
E=
q0

şeklindedir.

 Elektrik alan biliniyorsa bu elektrik alan bölgesi içindeki bir yüke

etki eden Coulomb Kuvveti hesaplanabilir.
Elektrik Alan 9. Sınıf Fizik

Noktasal +q yükünün K noktasındaki elektrik alanı bulunurken, K

noktasında birim yük bulunduğu düşünülür. Buna göre birim yüke
etki eden elektriksel kuvvetin büyüklüğü

şeklindedir.
Elektrik Alan 9. Sınıf Fizik

+q yükünün K noktasındaki elektrik alan şiddeti ise

olur. Eşitlikten görüleceği üzere elektrik alanın şiddeti yükün büyüklüğü

ile doğru, uzaklığın karesi ile ters orantılıdır.

+q yükünün K noktasındaki elektrik alanının yönü

Örnek 9. Sınıf Fizik

Şekilde verilen +q yükünün K noktasındaki elektrik alanı E’dir.

Buna göre -2q yükünün L noktasındaki elektrik alanı ne olur?
 Elektrik Alan Çizgileri 9. Sınıf Fizik

 Elektrik alan, elektrik alan çizgileri ile temsil edilebilir.

 Gerçekte var olmayan bu çizgiler, bir elektrik yükünün ya da yük

grubunun çevresini nasıl etkilediğini açıklayabilmek için kullanılmaktadır.

 Elektrik alanın yönü Şekil a’daki gibi pozitif yüklerde yükten dışarı, Şekil
b’deki gibi negatif yüklerde ise yüke doğrudur.
 Elektrik Alan Çizgilerinin Özellikleri 9. Sınıf Fizik

 Pozitif yükten sonsuza doğrudur.

 Sonsuzdan negatif yüke doğru uzanır.

 Elektrik alan çizgilerinin sık olduğu yerlerde elektrik alan şiddetli, seyrek
olduğu yerlerde ise elektrik alan daha zayıftır.

 Elektrik alan çizgileri simetrik bir şekilde üç boyutta uzanır.

 Sonsuz sayıda olup birbirini kesmez.

 Pozitif ve negatif yükler yaklaştırıldığında yönü pozitiften negatife

doğrudur.
Elektrik Alan Çizgileri 9. Sınıf Fizik

+q -q
+ -
Elektrik Alan Çizgileri 9. Sınıf Fizik

Yükler arasındaki itme ve çekme kuvvetlerinin oluşumu

Etkileşim hâlindeki noktasal yükler arasında oluşan elektrik alan çizgileri

 Örnek 9. Sınıf Fizik

Elektrik alan kavramına yönelik bazı çizimler aşağıda verilmiştir.

Yapılan çizimlerden doğru olanları ve yanlış olanları belirleyiniz.

Yanlış çizim varsa doğrusunu aşağıdaki boşluğa çiziniz.
 Örnek 9. Sınıf Fizik

Elektrik alan çizgileri şekilde verilen yüklerin işaretlerini üzerine

yazınız.
 Örnek 9. Sınıf Fizik

K ve L noktasal yüklerinin elektrik alan çizgileri verilmiştir.

qK
Buna göre, K ve L elektriksel yüklerinin oranı kaçtır?
qL