FİZİK 9.

SINIF

ISI VE SICAKLIK

Isı ve Sıcaklık Kavramları

Termometreler – Sıcaklık Ölçekleri
 9. Sınıf Fizik
FİZİK

Bir maddenin ısısı ölçülebilir mi?

Sıcak yemek içindeki soğan parçaları, diğer

besinlere göre dilimizi neden daha çok yakar?
 FİZİK
İç Enerji 9. Sınıf Fizik

 Bir sistemi oluşturan atom ve moleküllerin kinetik (titreşim) ve

potansiyel (bağ) enerjilerinin toplamı, iç enerji olarak
tanımlanmaktadır.

 Sistem üzerinde iş yapıldığında ya da sisteme enerji

aktarıldığında sistemin iç enerjisinde değişiklik meydana gelir.
 FİZİK
İç Enerji 9. Sınıf Fizik

Su dolu çaydanlık ocağa konulduğunda ocaktan suya ısı

enerjisi aktarılır. Enerjisi artan su moleküllerinin hızı ve
dolayısıyla kinetik enerjisi artar.
Isı 9. Sınıf Fizik

Sıcaklıkları farklı, etkileşim hâlindeki iki sistem arasında sıcaklığı

yüksek olandan düşük olana doğru, transfer edilen enerjiye ısı denir.

Enerji aktarımı, sıcaklıkları eşitleninceye kadar devam eder.

Isı 9. Sınıf Fizik

Isı
 Q sembolü ile gösterilir.

 SIʼdaki birimi joule’dür.

 Temel ısı birimi olmamasına rağmen genellikle kalori (cal) kullanılmaktadır.

 İki enerji birimi olan joule ve kalori arasında

1 cal ≅ 4.186 J

ilişkisi vardır.

 Aktarılan ısı enerjisini hesaplamak için kalorimetre kabı kullanılır.

Kalorimetre Kabı 9. Sınıf Fizik

Sistemin aldığı ya da verdiği ısının ölçümü

kalorimetre kabı ile yapılır.

Kalorimetre kabında da ölçümü yapılan

nicelik aslında sıcaklık olup sonrasında ısı
matematiksel modellerle hesaplanır.

Kalorimetre kabı
Isı 9. Sınıf Fizik

“Bir cismin içindeki ısı miktarı” ya da “bir sistemin ısısı”

şeklinde bir kavram yoktur.

Isı, sıcaklık farkı nedeniyle bir sistemden diğer sisteme

aktarılan enerjidir.
Sıcaklık 9. Sınıf Fizik
FİZİK

Sıcaklık

 T ile gösterilir.

 Temel ve skaler büyüklüktür.

 Termometre ile ölçülür.

 SI'da birimi Kelvin’dir,

 Günlük yaşamda Celcius, Fahrenheit veya başka sistemlerle

ölçeklenmiş sıcaklık ölçerler de kullanılmaktadır.
Sıcaklık 9. Sınıf Fizik
FİZİK

Bir sistemdeki atom ve moleküllerin ortalama kinetik enerjisinin bir

göstergesine sıcaklık denir.

Sıcaklık bir enerji değildir.

Sıcaklık 9. Sınıf Fizik
FİZİK
Sıcaklık 9. Sınıf Fizik
FİZİK
Termometre 9. Sınıf Fizik
FİZİK

Sıcaklık ölçümünde kullanılan aletlere termometre denir.

 Isı veren ya da alan termometrede fiziksel değişiklikler

meydana gelir.

 Gözlenebilecek değişiklikler

 katı, sıvı ve gazlarda genleşme

 gazlarda basınç değişimi
 katılarda renk ve direnç değişimi

şeklindedir.
 Termometre 9. Sınıf Fizik
FİZİK

Gazlı termometre

Metal termometre

Sıvılı Termometre

Dijital termometre
İnfrared (Kızılötesi) termometre
Termometre 9. Sınıf Fizik
FİZİK

 Termometreler kullanım amaçlarına göre

Termometreler

Metal Termometre Gazlı Termometre Sıvılı Termometre

Metal Termometreler 9. Sınıf Fizik
FİZİK

 Metallerin genleşme özelliğine bağlı

olarak geliştirilmiştir.

 Metal termometreler yüksek sıcaklıkların

ölçümünde kullanılmaktadır.

 Metal termometrelerden eritme, pişirme

veya kurutma gibi işlemlerin yapıldığı
endüstriyel alanlarda ve fırınlarda Metal termometre
yararlanılmaktadır.
Gazlı Termometreler 9. Sınıf Fizik

 Gazların genleşme özelliğine ve

basıncına bağlı olarak çalışır.

 Gazlar, sıcaklık değişimlerine katı ve

sıvılara oranla daha fazla tepki verir.

 Hassas sıcaklık ölçümlerinde gazlı

termometreler kullanılmaktadır.
Gazlı termometre

 Gazlı termometrelerden
laboratuvarlarda yararlanılmaktadır.
Sıvılı Termometreler 9. Sınıf Fizik

Sıvılı termometrelerin yapısı temel olarak kılcal cam boru,

renklendirilmiş sıvı ve hazneden oluşmaktadır.

Renklendirilmiş sıvı olarak

 cıva
 alkol
 ispirto

kullanılabilir.
Isı ve Sıcaklık 9. Sınıf Fizik
FİZİK

 Fiziksel değişimler bir gösterge paneliyle nicel olarak gözlenebilir

hâle getirilir.

 Sıvılı termometre yapmak için cam sütununa donma noktasındaki

su ile aynı sıcaklıktayken bir işaret, kaynama noktasındaki su ile
aynı sıcaklıktayken yeni bir işaret konup işaretler arası eşit
parçalara bölünürse bir termometre yapılmış olur.

 Suyun donma sıcaklığı 0o, kaynama sıcaklığı 100o işaretlenirse

Celcius (oC) ölçeğine göre düzenlenmiş olur.

 Suyun donma sıcaklıklarından daha düşük sıcaklıklar negatif

olarak belirtilir.
Sıvılı Termometreler 9. Sınıf Fizik

Ölçümün hassasiyeti

 kılcal borulardan genleşme kat sayısı

az ve kesit alanı küçük olan boruya,

 renklendirilmiş sıvılardan genleşme

kat sayısı çok olan sıvıya,

 sıvı haznesinin büyüklüğüne,

 sıcaklık aralığının ölçeklendirilme

miktarına

bağlıdır.
Sıvılı Termometreler 9. Sınıf Fizik

Hasta termometresi Laboratuvar termometresi

Duvar termometresi
Mutlak Sıcaklık 9. Sınıf Fizik

Maddenin atom ve moleküllerinin kinetik enerjisinin sıfır olarak öngörüldüğü,

yani maddenin atom ve moleküllerinin bütün hareketlerinin durduğu
varsayılan teorik sıcaklık değerine mutlak sıcaklık adı verilmektedir.

Mutlak sıcaklık

 Kelvin ölçeğinde 0 K
 Celsius ölçeğinde -273,16 oCʼye
karşılık gelmektedir.

Bu sıcaklıktaki bir maddenin atom ve moleküllerinin bütün

hareketinin durduğu öngörülmektedir. Maddenin sıcaklığını bu
sıcaklık değerinin altına düşürmek mümkün değildir.
Sıvılı Termometreler 9. Sınıf Fizik

 Aynı ortamdaki termometrelerle aynı sıcaklık ölçülür

fakat ölçeklendirme farklı olduğu için termometrelerin
üzerinde okunan değerler birbirinden farklı olur.

 Bir termometrede okunan değerin diğer termometrede

hangi sıcaklık değerine karşılık geldiğinin bulunması için
termometrelerdeki sıcaklık değişim miktarları oranlanır.
Sıvılı Termometreler 9. Sınıf Fizik

Suyun kaynama
sıcaklığı

Suyun donma
sıcaklığı

Mutlak sıfır
Sıcaklık Ölçekleri 9. Sınıf Fizik

 Sıvılı termometrelerde ölçeklendirme deniz seviyesinde, 1 atm basınç

altındaki suyun donma ve kaynama sıcaklıkları arasında yapılır.
Suyun
kaynama
noktası

Suyun
donma
noktası

Celsius Fahrenheit Kelvin

termometresi termometresi termometresi
Sıcaklık Ölçekleri 9. Sınıf Fizik

X Celcius Fahrenheit Kelvin

termometresi termometresi termometresi termometresi
Örnek 9. Sınıf Fizik

237 o C sıcaklık Kelvin termometresinde kaç Kʼye karşılık gelir?

Örnek 9. Sınıf Fizik

Fahrenheit termometresinde okunan 68 o F sıcaklık, Celsius

termometresinde kaç o C okunur?
Örnek 9. Sınıf Fizik

Fahrenheit ve Celsius termometreleri hangi sıcaklıkta aynı sayısal

değeri gösterir?
 Örnek 9. Sınıf Fizik

Bir Z termometresinin ölçeklendirmesinde suyun donma sıcaklığı -40 o Z,

kaynama sıcaklığı ise 60 o Z olarak kullanılıyor.

Buna göre Z termometresinde okunan 20 o Z sıcaklığı, kaç oCʼdir?

Örnek 9. Sınıf Fizik

Celsius termometresinde okunan değerler ile T termometresinde

okunan değerler arasındaki ilişki, grafikte verilmiştir.

Buna göre Celsius termometresinde okunan 120 o C, T

termometresinde kaç o Tʼye karşılık gelir?
 Örnek 9. Sınıf Fizik

Bazı fiziksel niceliklerin tanımları verilmiştir.

I. Madde atom veya moleküllerinin kinetik ve potansiyel enerjilerinin toplamıdır.

II. Sıcaklığı yüksek olan cisimden, düşük olan cisme aktarılan enerjidir.
III. Madde atom veya moleküllerinin ortalama kinetik enerjisinin bir ölçüsüdür.

Buna göre verilen tanımlar, hangi niceliklere aittir?

Örnek 9. Sınıf Fizik
FİZİK

Celsius ve Fahrenheit termometreleri aynı ortamda bulunmaktadır.

Fahrenheit termometresinde 36 oF sıcaklık artışı, Celsius
termometresinde kaç derece olarak ölçülür?
Örnek 9. Sınıf Fizik

X termometresinde okunan değerler ile Y termometresinde okunan

değerler arasındaki ilişki grafikte verilmiştir.

Buna göre X termometresinde okunan 30 o X, Y termometresinde

kaç o Yʼye karşılık gelir?
Örnek 9. Sınıf Fizik

Isı ve sıcaklık kavramları ile ilgili,

I. Sağlıklı bir insanın vücut ısısı yaklaşık 36,5 o Cʼdir.

II. Suyun donma sıcaklığı 0 o Cʼdir.
III. Sıcaklığı azalan maddelerin ısısı azalır.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III
 Örnek 9. Sınıf Fizik

Tabloda verilen sıcaklık değerlerinin ölçümünde kullanılması en

uygun olan termometre türünü yazınız.
Örnek 9. Sınıf Fizik

Deniz seviyesinde, 1 atm basınç altındaki X ve Y termometrelerinde suyun

donma sıcaklığı sırasıyla 20 o X ve 40 o Y, kaynama sıcaklığı ise sırasıyla 100 o
X ve 80 o Yʼdir.
Buna göre, X termometresinde okunan 40 o X sıcaklık, Y termometresinde
kaç o Y olarak okunur?
Örnek 9. Sınıf Fizik

Deniz seviyesinde, 1 atm basınç altındaki X ve Y termometrelerinde suyun

donma sıcaklığı sırasıyla 20 o X ve 40 o Y, kaynama sıcaklığı ise sırasıyla
100 o X ve 80 o Yʼdir.
Buna göre, X ve Y termometrelerinde aynı sıcaklıklara karşılık gelen
değer nedir?
 Örnek 9. Sınıf Fizik
FİZİK

Yandaki grafikde aynı ortamda bulunan X ve Y termometreleri

arasındaki ilişki verilmiştir.

Buna göre 0 oX kaç oY olarak okunur?

 Örnek 9. Sınıf Fizik
FİZİK

Bir X termometresi deniz seviyesinde ölçeklenirken buzun erime noktasını

10 oX, suyun kaynama noktasını 250 oX olarak işaretlenmiştir.
Isıca yalıtılmış bir kapta bulunan saf bir sıvı aynı anda X ve Fahrenheit
termometreleri kullanılarak sıcaklığı ölçülmek isteniyor.

Ölçülen sıcaklık X termometresinde 90 oX olduğuna göre Fahrenheit

termometresinde okunan sıcaklık değeri kaç oF’dir?
 Örnek 9. Sınıf Fizik
FİZİK

Oksijenin, etil alkolün, kurşunun kaynama sıcaklıkları sırasıyla -183 oC,

78 oC ve 1744 oC’ dir.

Bu sıcaklık değerlerinde gözlem yapabilmek için hangi tür

termometreler kullanılmalıdır?