Ε΢ΓΑΣΤΗ΢ΙΑ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ

Πρόγραμμα Καλλιζργειασ Δεξιοτήτων

Πράξη: «Επιμόρφωςη των εκπαιδευτικών ςτισ δεξιότητεσ
μζςω εργαςτηρίων» (MIS 5092064)

ΣΤΟ ΡΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΕΡΙΧΕΙ΢ΗΣΙΑΚΟΥ Ρ΢ΟΓ΢ΑΜΜΑΤΟΣ «ΑΝΑΡΤΥΞΗ ΑΝΘ΢ΩΡΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ

ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ 2014-2020» που ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ελλάδα και
τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο)
 Ε΢ΓΑΣΤΗ΢ΙΑ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΝΔΙΑΦΕ΢ΟΜΑΙ ΚΑΙ ΕΝΕ΢ΓΩ –
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ & ΕΥΘΥΝΗ
1. Ανκρώπινα Δικαιώματα

Δυναμώνω τθ φωνι μου, δυναμώνεισ τθ φωνι ςου:

Δικαίωμα ςτθν ελευκερία ζκφραςθσ.

Μαρία Τςοφτςουβα
 Φιλοςοφία –Σκοπιμότθτα προγράμματοσ
Σο δικαίωμα ςτθν ελευκερία τθσ ζκφραςθσ αναγνωρίηεται ωσ ανκρϊπινο δικαίωμα
ςφμφωνα με το άρκρο 19 τθσ Οικουμενικισ Διακιρυξθσ των Δικαιωμάτων του
Ανκρϊπου, αλλά και το Διεκνζσ ΢φμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιϊματα.
Προβλζπεται ότι κάκε πρόςωπο ζχει το δικαίωμα τθσ γνϊμθσ χωρίσ παρεμβάςεισ
και το δικαίωμα ςτθν ελευκερία τθσ ζκφραςθσ. Σο δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει τθν
ελευκερία αναηιτθςθσ, λιψθσ και μετάδοςθσ πλθροφοριϊν και ιδεϊν όλων των
ειδϊν, ανεξαρτιτωσ ςυνόρων, προφορικά, εγγράφωσ ι ςε ζντυπθ μορφι, ςε μορφι
τζχνθσ ι με οποιοδιποτε άλλο μζςο τθσ επιλογισ του. Ωςτόςο, θ άςκθςθ των εν
λόγω δικαιωμάτων φζρει ειδικζσ ευκφνεσ, ϊςτε να μθν ζχουμε μορφζσ ζκφραςθσ
που είναι προςβλθτικζσ για τθν κοινωνία, για ομάδεσ ι για ιδιϊτεσ (π.χ.
δυςφιμθςθ, ςυκοφαντία, βωμολοχία, ρθτορικι μίςουσ). Παρόμοια, θ ΢φμβαςθ των
Δικαιωμάτων των Παιδιϊν διατυπϊνει με ςαφινεια διαφορετικζσ πτυχζσ του
δικαιϊματοσ τθσ ελευκερίασ λόγου και τθ ςφνδεςι του με το δικαίωμα τθσ
ςυμμετοχισ: ελευκερία τθσ ζκφραςθσ, ςυμπεριλαμβανομζνου και του δικαιϊματοσ
ςτθν αναηιτθςθ και τθ λιψθ αμερόλθπτων πλθροφοριϊν όλων των ειδϊν (Άρκρο
13), όπωσ και το δικαίωμα των παιδιϊν να εκφράηουν τισ απόψεισ τουσ για όλα τα
κζματα που τα επθρεάηουν και να λαμβάνεται υπόψθ θ άποψι τουσ (Άρκρο 12).
Με το ςυγκεκριμζνο πρόγραμμα οι μακθτζσ/τριεσ καλοφνται, μζςω βιωματικϊν,
εμπειρικϊν και ςυμμετοχικϊν διαδικαςιϊν, να γνωρίςουν, να ευαιςκθτοποιθκοφν
και να υιοκετιςουν ςυμπεριφορζσ και ςτάςεισ που προωκοφν το δικαίωμα ςτθν
ελευκερία ζκφραςθσ - πάντα εντόσ του πλαιςίου τιρθςθσ τθσ αρχισ τθσ μθ
προςβολισ- και τον ανάλογο ςεβαςμό ςτο δικαίωμα των άλλων, ακόμθ κι όταν
πρεςβεφουν κάτι αντίκετο από τισ δικζσ τουσ απόψεισ και αντιλιψεισ. Σο
πρόγραμμα, επίςθσ, ςυνδζεται με το δικαίωμα των παιδιϊν να διατυπϊνουν τθ
γνϊμθ τουσ και να ςυμμετζχουν ςτθ λιψθ αποφάςεων για ηθτιματα που τα
αφοροφν.
Βαςικό πυλϊνα του προγράμματοσ αποτελεί θ προςζγγιςθ τθσ κεματικισ των
Ανκρωπίνων Δικαιωμάτων, και πιο ςυγκεκριμζνα του δικαιϊματοσ τθσ ελεφκερθσ
ζκφραςθσ, μζςω τθσ ανάπτυξθσ και καλλιζργειασ των Δεξιοτιτων Ηωισ
(Ενςυναίςκθςθ και Ευαιςκθςία, Πολιτειότθτα, Πρωτοβουλία, Τπευκυνότθτα) τθν
ανάδειξθ και αξιοποίθςθ των εμπειριϊν των μακθτϊν και τθν εφαρμογι
ςυμμετοχικϊν πρακτικϊν. Πρακτικζσ τθσ Παιδαγωγικισ Freinet, όπωσ το ςυμβοφλιο
τάξθσ, αλλά και δραςτθριότθτεσ ρθτορικισ, όπωσ οι αντιλογίεσ, αξιοποιοφνται ςτο
πρόγραμμα, ϊςτε οι μακθτζσ/τριεσ να εφαρμόςουν ςτθν πράξθ το δικαίωμά τουσ
ςτθν ελευκερία ζκφραςθσ και βζβαια και τισ υποχρεϊςεισ που εκρζουν από αυτό.
Βαςικό ςθμείο είναι και θ καλλιζργεια τθσ πρωτοβουλίασ και τθσ υπευκυνότθτασ,
κακϊσ θ ςυμμετοχι ςτισ ομαδικζσ διαδικαςίεσ που λαμβάνουν χϊρα εντόσ τθσ
τάξθσ απαιτοφν ενεργοποίθςθ, ςυντονιςμό και τιρθςθ βαςικϊν κανόνων.
Θ δομι του προγράμματοσ και τα προτεινόμενα εργαςτιρια είναι τζτοια ϊςτε οι
μακθτζσ/τριεσ να εργάηονται με διερευνθτικζσ διαδικαςίεσ, να ςυηθτοφν, να

3
επιχειρθματολογοφν, να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίεσ και να δοκιμάηουν τισ
ικανότθτζσ τουσ μζςα από διαφορετικοφσ ρόλουσ ςτθν ομάδα. Παρζχονται
αυκεντικζσ ευκαιρίεσ να εκφράςουν τισ ςκζψεισ τουσ, προφορικά και γραπτά, με
διαγράμματα, εικόνεσ, ςχζδια, ενϊ θ υλοποίθςθ μζςω τθσ ομάδασ των
ςυνομθλίκων και του πλαιςίου κοινϊν δραςτθριοτιτων υποςτθρίηει τθν ανάπτυξθ
κεμελιωδϊν κοινωνικϊν δεξιοτιτων (ςυνεργαςία, ςεβαςμόσ, αντιμετϊπιςθ
ςυγκροφςεων, διευκζτθςθ προβλθμάτων).
Είναι ςαφζσ ότι όλα τα προγράμματα του Θεματικοφ Κφκλου «Ενδιαφζρομαι και
ενεργϊ» ςε ςχζςθ με τισ Δεξιότθτεσ Ηωισ ςχετίηονται άμεςα με τθν καλλιζργεια τθσ
δεξιότθτασ τθσ Πολιτειότθτασ και του ενεργοφ Πολίτθ. Σο ςυγκεκριμζνο καλφπτει
ζνα φάςμα των δεξιοτιτων που πρζπει να ζχει ο ενεργόσ πολίτθσ, ϊςτε να
διαχειρίηεται τισ πλθροφορίεσ που ςτισ μζρεσ μασ τον κατακλφηουν, να
επιχειρθματολογεί και να εκφράηει τθν άποψι του. ΢θμαντικι επιδίωξθ, λοιπόν,
αποτελεί και θ ανάπτυξθ δεξιοτιτων ςυλλογιςμοφ και επιχειρθματολογίασ.
Επίςθσ, αν και θ καλλιζργεια των Δεξιοτιτων Ηωισ αποτελοφν τθ βαςικι «δζςμθ»
δεξιοτιτων ςτισ οποίεσ ςτοχεφει το πρόγραμμα, ωςτόςο και άλλεσ Δεξιότθτεσ όπωσ
θ ΢υνεργαςία, θ οποία εντάςςεται ςτισ Δεξιότθτεσ Μάκθςθσ του 21ου αιϊνα, όπωσ
και οι Ψθφιακζσ Δεξιότθτεσ διατρζχουν εγκάρςια τα εργαςτιρια και αρκετζσ από τισ
προτεινόμενεσ δραςτθριότθτεσ.
Σζλοσ, αν και το πρόγραμμα προτείνεται για τθ Δϋ Δθμοτικοφ, κακϊσ ςυνδζεται με
τα Αναλυτικά Προγράμματα ΢πουδϊν τθσ Γλϊςςασ και τθσ Ιςτορίασ, ωςτόςο, με τον
ανάλογο βακμό εμβάκυνςθσ, μπορεί να εφαρμοςτεί ςτθν Εϋ και ΢τϋ τάξθ του
Δθμοτικοφ ΢χολείο, ςυνδεόμενο μάλιςτα και με το Αναλυτικό Πρόγραμμα ΢πουδϊν
τθσ Κοινωνικισ και Πολιτικισ Αγωγισ, αλλά και ςτο Γυμνάςιο.

Ρλθροφορίεσ υλοποίθςθσ: προαπαιτοφμενεσ γνώςεισ, προετοιμαςία υλικοφ

Προκειμζνου οι μακθτζσ/τριεσ να αςχολθκοφν πιο επιςταμζνα με το δικαίωμα τθσ
ελευκερίασ ζκφραςθσ, κα πρζπει να γνωρίηουν για τα Ανκρϊπινα Δικαιϊματα και
να ζχουν ζρκει ςε επαφι με τα κείμενα είτε τθσ Οικουμενικισ ΢φμβαςθσ για τα
Ανκρϊπινα Δικαιϊματα, είτε τθσ ΢φμβαςθσ για τα Δικαιϊματα του Παιδιοφ (ςτθν
απλοποιθμζνθ και ςφντομθ μορφι τουσ). ΢τα κείμενα αυτά κα πρζπει οι
μακθτζσ/τριεσ να ζχουν δυνατότθτα πρόςβαςθσ και κατά τθ διάρκεια του
προγράμματοσ.
Επίςθσ, ςχετικά με τθν αξιοποίθςθ λογοτεχνικϊν κειμζνων θ οποία προβλζπεται ςτο
3ο εργαςτιριο, εκτόσ από κείμενα που περιλαμβάνονται ςτο Ανκολόγιο, ο/θ
εκπαιδευτικόσ μπορεί να αναηθτιςει τίτλουσ βιβλίων που καλφπτουν αυτι τθ
κεματικι και από τον κατάλογο του Δικτφου για τα Δικαιϊματα του Παιδιοφ
«Βλζποντασ τον κόςμο με διαφορετικά μάτια».
Σζλοσ, κα χρειαςτοφν χαρτόνια, κόλλεσ Α4, μαρκαδόρουσ και πολφχρωμα χαρτάκια
post it.

4
 Ρεριγραφι επτά Εργαςτθρίων: Στοχοκεςία των εργαςτθρίων, προτεινόμενεσ
δράςεισ και υλικό αφόρμθςθσ, επζκταςθσ, γενίκευςθσ.

Ρ΢ΟΓ΢ΑΜΜΑ ΚΑΛΛΙΕ΢ΓΕΙΑΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ

Ενδιαφζρομαι και
Ανκρώπινα
Θεματικι ενεργώ-Κοινωνικι Υποκεματικι
δικαιώματα
Συναίςκθςθ και ευκφνθ
ΒΑΘΜΙΔΑ/ΤΑΞΕΙΣ
Δ΄ Δθμοτικοφ
(που προτείνονται)
Δυναμώνω τθ φωνι μου, δυναμώνεισ τθ φωνι ςου.
Τίτλοσ
Δικαίωμα ςτθν ελευκερία ζκφραςθσ

Δεξιότθτεσ ηωισ:
Δεξιότθτεσ ςτόχευςθσ του Δεξιότθτεσ κοινωνικισ ηωισ & Δεξιότθτεσ
εργαςτθρίου κοινωνικισ ενςυναίςκθςθσ

Ανκρώπινα δικαιώματα- Δικαίωμα ςτθν

Σφνδεςθ με τθ Βαςικι ελευκερία ζκφραςθσ
Θεματικι

5
 Ρροςδοκώμενα μακθςιακά
Εργαςτιριο/τίτλοσ Δραςτθριότθτεσ – (ενδεικτικζσ)
αποτελζςματα

Ζχουμε φωνι; -Οι μακθτζσ/τριεσ αναηθτοφν ι

ξανακυμοφνται τα βαςικά
1 ανκρϊπινα δικαιϊματα και τα
αναφζρουν εν τάχει.

-Επιςθμαίνεται το δικαίωμα τθσ

ελευκερίασ τθσ ζκφραςθσ και
επιλζγεται για να αποτελζςει τθ
΢το τζλοσ του εργαςτθρίου οι κεματικι των εργαςτθρίων. Σο
μακθτζσ/τριεσ ζχουν καταςτεί ικανοί/ζσ γνωρίηουν; Σο κεωροφν ςθμαντικό;
να: Ιςχφει για όλουσ;

-ςυηθτοφν για τα ανκρϊπινα -Σα παιδιά ςχθματίηουν κφκλο και

δικαιϊματα κάνει ζνα βιμα μπροςτά όποιοσ/α
κεωρεί ότι ςυχνά καταπατάται το
- αναγνωρίηουν το δικαίωμα τθσ δικαίωμά του/τθσ αυτό.
ελευκερίασ ζκφραςθσ ωσ ζνα από αυτά
-Και πάλι ςε κφκλο, κάνει ζνα βιμα
-αναγνωρίηουν το δικαίωμα ελευκερίασ μπροςτά όποιοσ/α κεωρεί ότι
τθσ ζκφραςθσ ςε καταςτάςεισ τθσ καταπάτθςε αυτό το δικαίωμα
κακθμερινότθτάσ τουσ άλλου.

-εντοπίηουν γενικότερεσ καταςτάςεισ -Σα παιδιά ςε κφκλο αναφζρουν

απόλαυςθσ και καταπάτθςθσ του παραδείγματα και εντόσ τάξθσ που
δικαιϊματοσ τθσ ελευκερίασ ζκφραςθσ το δικαίωμά τουσ ςτθν ζκφραςθ
αςκείται ι κεωροφν ότι
καταςτρατθγείται.

-΢τθν ομάδα τουσ εξετάηουν τι

ιςχφει με το ςυμβόλαιο τθσ τάξθσ
ςχετικά με το δικαίωμα ζκφραςθσ.
Ζχει προβλεφκεί κάτι; Τπάρχει
μζριμνα για τθν άςκθςι του με
ςεβαςμό ςτο δικαίωμα του άλλου;
Καταγράφουν τισ παρατθριςεισ
τουσ.

6
Ρροςδοκώμενα μακθςιακά
Εργαςτιριο/τίτλοσ Δραςτθριότθτεσ – (ενδεικτικζσ)
αποτελζςματα

Δικαίωμα ςτθν - Με τθν τεχνικι του καταιγιςμοφ

ζκφραςθ και ιδεϊν τα παιδιά απαντοφν τι
ελευκερία λόγου κεωροφν πωσ είναι το δικαίωμα
ελευκερίασ τθσ ζκφραςθσ. Οι
2 απαντιςεισ τουσ καταγράφονται
ςτον πίνακα.

-Ορίηουν το δικαίωμα ςτθν

ζκφραςθ χρθςιμοποιϊντασ το
΢το τζλοσ του εργαςτθρίου οι
μοντζλο του Fryer Οριςμόσ-
μακθτζσ/τριεσ ζχουν καταςτεί ικανοί/ζσ
Χαρακτθριςτικά γνωρίςματα-
να:
Παράδειγμα-Μθ παράδειγμα.

-ςυηθτοφν για το περιεχόμενο και το

- Με τθν τεχνικι και πάλι τθσ
νόθμα του ςυγκεκριμζνου δικαιϊματοσ
ιδεοκφελλασ οι μακθτζσ/τριεσ
απαντοφν τι κα γινόταν αν μασ
-ςυνδζςουν το ςυγκεκριμζνο δικαίωμα
απαγορευόταν να εκφραηόμαςτε
με τισ ανκρϊπινεσ ανάγκεσ
ελεφκερα. Αρχικά αναφζρονται ςτθ
δικι τουσ κακθμερινότθτα και
-ςυςχετίςουν το δικαίωμα με τθν
ζπειτα μποροφν να γενικεφςουν. Οι
κακθμερινότθτά τουσ
απαντιςεισ τουσ καταγράφονται.

-αποτιμιςουν το κλίμα γφρω από το

-΢υηθτοφν ςε ομάδεσ και
δικαίωμα τθσ ελευκερίασ ζκφραςθσ
ανακοινϊνουν τισ τρεισ πιο βαςικζσ
εντόσ τθσ κοινότθτασ
κατά τθ γνϊμθ τουσ ςυνζπειεσ τθσ
ςτζρθςθσ αυτοφ του δικαιϊματοσ.
-εξερευνοφν το ρόλο τθσ
διαφορετικότθτασ ςε ςχζςθ με το
- Ζχουν όλοι αυτό το δικαίωμα;
ςυγκεκριμζνο δικαίωμα
΢υηθτοφν αν άτομα που
παρουςιάηονται ςε κατάλογο
μειονοτιτων ζχουν κι αυτοί το
δικαίωμα. Θα τουσ αφιναμε να
εκφραςτοφν; Θα τουσ ακοφγαμε;

7
Ρροςδοκώμενα μακθςιακά
Εργαςτιριο/τίτλοσ Δραςτθριότθτεσ – (ενδεικτικζσ)
αποτελζςματα

Τι γίνεται ςτον -Ανακαλοφν παραδείγματα και

κόςμο; καταςτάςεισ που γνωρίηουν, π.χ.
από το μάκθμα τθσ Ιςτορίασ, ςτισ
3 οποίεσ καταπατικθκε το δικαίωμα.

-Ερευνοφν και ςυγκεντρϊνουν

εικόνεσ και δθμοςιεφματα που
αναφζρονται ςτθν ελευκερία
λόγου (π.χ. θ γωνιά του ομιλθτι
ςτο Λονδίνο, ο τοίχοσ τθσ
΢το τζλοσ του εργαςτθρίου οι ελευκερίασ λόγου ςτθ Βιρτηίνια).
μακθτζσ/τριεσ ζχουν καταςτεί ικανοί/ζσ
να: -΢τισ εικόνεσ ςε ςυννεφάκια
προςκζτουν λόγια με το τι
-αναγνωρίηουν το δικαίωμα τθσ νομίηουν ότι λζνε οι
ελευκερίασ ζκφραςθσ ςε οικείεσ πρωταγωνιςτζσ.
ιςτορίεσ
-Δίνουν χρϊμα, εικόνα και ιχο ςτθ
-αναγνωρίηουν το γεγονόσ πωσ οι φωνι των ατόμων που
χαρακτιρεσ και οι ιςτορίεσ ςυχνά εμφανίηονται ςτισ φωτογραφίεσ
αντικατοπτρίηουν ςτισ οποίεσ φαίνεται ότι το
εκδοχζσ καταςτάςεων τθσ πραγματικισ δικαίωμά τουσ ζχει καταπατθκεί ι
ηωισ ότι το διεκδικοφν.

-διερευνοφν περιςτάςεισ καταπάτθςθσ -΢ε λογοτεχνικά βιβλία που ζχουν

του δικαιϊματοσ και να προβαίνουν ςε διαβάςει ι ςε κείμενα του
υποκζςεισ για τα αίτια Ανκολογίου ι ςε αφθγθματικά
κείμενα του εγχειριδίου τθσ
Γλϊςςασ εντοπίηουν πϊσ
αναπαρίςταται θ ελευκερία τθσ
ζκφραςθσ.

-΢υηθτοφν τι κάνει ο
πρωταγωνιςτισ όταν το χάνει. Σι
κα του πρότειναν;
Σι κα ζκαναν ςτθ κζςθ του;

8
Ρροςδοκώμενα μακθςιακά
Εργαςτιριο/τίτλοσ Δραςτθριότθτεσ – (ενδεικτικζσ)
αποτελζςματα

Υπεραςπιηόμαςτε -Οι μακθτζσ/τριεσ ςε ομάδεσ

το δικαίωμα ςτθν δθμιουργοφν μια αφίςα υπζρ του
ελευκερία δικαιϊματοσ τθσ ελευκερίασ
ζκφραςθσ ζκφραςθσ (μπορεί να αξιοποιθκεί
και το ψθφιακό εργαλείο poster
my wall).
4
-΢ε ομάδεσ δθμιουργοφν από ζνα
κόμικ (των 6 εικόνων, χωριςμζνων
ςε 2 υποκεματικζσ). Κάκε ομάδα
αναλαμβάνει ζνα διαφορετικό
κζμα: μια ιςτορία που το δικαίωμα
καταπατάται και πϊσ γίνεται θ
διεκδίκθςι του, μια ιςτορία που το
΢το τζλοσ του εργαςτθρίου οι
δικαίωμα το απολαμβάνουν οι
μακθτζσ/τριεσ ζχουν καταςτεί ικανοί/ζσ
πρωταγωνιςτζσ/ςτριεσ και
να:
παρουςιάηονται τα οφζλθ που
ανακφπτουν, μια ιςτορία που το
-αναπτφςςουν ιδζεσ για τθν προϊκθςθ
δικαίωμα ελεφκερθσ ζκφραςθσ
του δικαιϊματοσ
ζρχεται ςε ςφγκρουςθ με τθν αρχι
τθσ μθ προςβολισ και πϊσ μπορεί
-προβαίνουν ςε προτάςεισ/λφςεισ
να μεταςχθματιςτεί ϊςτε θ αρχι
ςχετικά με τθν υπεράςπιςθ και το
να γίνεται ςεβαςτι. Θ
ςεβαςμό του δικαιϊματοσ ζκφραςθσ
δραςτθριότθτα μπορεί να
επεκτακεί και να γίνει και με τθ
ςυνεργαςία του/τθσ εκπαιδευτικοφ
Πλθροφορικισ με χριςθ και
ανάλογων ψθφιακϊν εργαλείων
(π.χ. Comic Strip Creator, Cartoon
Story Maker, Pixton) και όλεσ οι
ομάδεσ να δοκιμάςουν να
δθμιουργιςουν κόμικσ με όλα τα
κζματα.

9
Ρροςδοκώμενα μακθςιακά
Εργαςτιριο/τίτλοσ Δραςτθριότθτεσ – (ενδεικτικζσ)
αποτελζςματα

Σεβόμαςτε ςτθν -Σα παιδιά ςυηθτοφν πϊσ

κακθμερινότθτά αιςκάνονται όταν κάποιοσ
μασ το δικαίωμα υποςτθρίηει κάτι με το οποίο
τθσ ελευκερίασ διαφωνοφν.
ζκφραςθσ
-Ανακαλοφν τισ αυκόρμθτεσ
5 αντιδράςεισ τουσ και τισ εξετάηουν
κριτικά.

-΢υηθτοφν για το τι πρζπει να

κάνουν και προτείνουν τρόπουσ να
το επιτφχουν.

΢το τζλοσ του εργαςτθρίου οι

-Μζςα από παιχνίδια ρόλων
μακθτζσ/τριεσ ζχουν καταςτεί ικανοί/ζσ
(πρόκειται ουςιαςτικά για
να:
αντιλογίεσ ςτο πλαίςιο όμωσ των
κακθμερινϊν εμπειριϊν και
-προβλθματίηονται ςχετικά με τα όρια
διαφωνιϊν των παιδιϊν)
του δικαιϊματοσ τθσ ελευκερίασ
δοκιμάηουν τα όρια τθσ ελευκερίασ
ζκφραςθσ και τθν αρχι τθσ μθ
του λόγου ϊςτε να μθν
προςβολισ
προςβάλλουν το ςυνομιλθτι τουσ,
ακόμθ κι όταν διαφωνοφν.
-κατανοοφν και εφαρμόηουν τα όρια τθσ
ελευκερίασ τθσ ζκφραςθσ ςτθν
-Με τθν τεχνικι του Διάδρομου
κακθμερινότθτά τουσ
΢υνείδθςθσ τα παιδιά
αποφαςίηουν πϊσ κα
ςυμπεριφερκοφν ςε καταςτάςεισ
ςτισ οποίεσ κάποιοσ διατυπϊνει
μια γνϊμθ με τθν οποία δε
ςυμφωνοφν ι δε κζλουν καν να
ακουςτεί. «Περνϊντασ» μζςα από
τον εικονικό αυτό διάδρομο και
ακοφγοντασ τισ αντικρουόμενεσ
φωνζσ των ςυμμακθτϊν τουσ που
ςχθματίηουν τισ δυο πλευρζσ του
διαδρόμου, καταλιγουν ςτθ ςτάςθ
που πρζπει να κρατιςουν τελικά.

10
Ρροςδοκώμενα μακθςιακά
Εργαςτιριο/τίτλοσ Δραςτθριότθτεσ – (ενδεικτικζσ)
αποτελζςματα
-Οι μακθτζσ/τριεσ διοργανϊνουν
Και το αςκοφμε… μια ψθφοφορία ςτθν τάξθ τουσ.
Προτείνεται το ηιτθμα τθσ
ψθφοφορίασ να είναι ςθμαντικό
6 για τα παιδιά κζμα. Ακοφγονται οι
προσ ψιφιςθ προτάςεισ και θ
επιχειρθματολογία υπζρ και κατά
τουσ. ΢τθ διαδικαςία τθροφνται
κανόνεσ όπωσ: ακοφω αυτιν που
μιλάει, ηθτάω τον λόγο - δεν
κοροϊδεφω - δεν επαναλαμβάνω
αλλοφ αυτά που άκουςα. Ζπειτα
γίνεται θ ψθφοφορία και
καταγράφονται οι ψιφοι και το
΢το τζλοσ του εργαςτθρίου οι
αποτζλεςμα. Θ ψθφοφορία μπορεί
μακθτζσ/τριεσ ζχουν καταςτεί ικανοί/ζσ
να είναι μυςτικι, αλλά μπορεί να
να:
είναι και φανερι και το κάκε παιδί
να αιτιολογεί τθν απόφαςι του.
-είναι καλοί ακροατζσ
Με τον τρόπο αυτό αςκοφνται ςτθν
επιχειρθματολογία και ςτθ
-ςυηθτοφν υποςτθρίηοντασ τθ γνϊμθ
δθμόςια ζκφραςθ και υποςτιριξθ
τουσ με επιχειρθματολογία
τθσ άποψισ τουσ.
-΢υμβοφλιο τάξθσ
- αςκοφν το δικαίωμα τθσ ςυμμετοχισ
Θ δραςτθριότθτα βαςίηεται ςτθν
ςτθ λιψθ αποφάςεων
Παιδαγωγικι Φρενζ και μπορεί να
υλοποιείται ςτακερά και
ςυςτθματικά ςτθν τάξθ. Ορίηεται
εκ περιτροπισ ζνασ υπεφκυνοσ
λόγου και ζνασ γραμματζασ. Οι
μακθτζσ που κζλουν να κζςουν
ζνα κζμα ςυηιτθςθσ, ςθμειϊνουν
από το πρωί το όνομά τουσ και το
κζμα ςυηιτθςθσ π.χ. κανονιςμοί
τθσ τάξθσ, οριςμοί υπευκφνων,
λιψθ αποφάςεων για ςυλλογικζσ
δράςεισ Οι αποφάςεισ
ςθμειϊνονται από τον γραμματζα
ςτο βιβλίο τθσ ηωισ τθσ τάξθσ.

11
Ρροςδοκώμενα μακθςιακά
Εργαςτιριο/τίτλοσ Δραςτθριότθτεσ – (ενδεικτικζσ)
αποτελζςματα

Θ φωνι μου είναι -Οι μακθτζσ/τριεσ ςυηθτοφν και

δυνατι- διατυπϊνουν τισ απόψεισ τουσ
Αξιολόγθςθ ςχετικά με κάτι που διεκδικοφν και
γράφουν μια επιςτολι ςτο
7 Διευκυντι του ςχολείου ι ςτο
Διμαρχο.

-Σο ςυμβόλαιο τθσ τάξθσ

αναπροςαρμόηεται ϊςτε να
διαςφαλίηεται ο ςεβαςμόσ του
δικαιϊματοσ τθσ ελευκερίασ
ζκφραςθσ.

΢το τζλοσ του εργαςτθρίου οι

-Οι μακθτζσ/τριεσ ςυμπλθρϊνουν
μακθτζσ/τριεσ ζχουν καταςτεί ικανοί/ζσ
Φφλλα Αυτοαξιολόγθςθσ
να:

-αποτιμοφν τθν αξία του δικαιϊματοσ

τθσ ελευκερίασ ζκφραςθσ

-ςυηθτοφν και επιχειρθματολογοφν για

να διεκδικιςουν αυτό που κζλουν

- αναπτφξουν τθ ςυνεργαςία και τθν

επικοινωνία εντόσ τθσ ομάδασ

12
Εκπαιδευτικό Υλικό/ Συνδζςεισ/

Σο πρόγραμμα ςυνδζεται με το Αναλυτικό Πρόγραμμα ΢πουδϊν τθσ Ιςτορίασ και

πιο ςυγκεκριμζνα με τισ ενότθτεσ «Ο Κλειςκζνθσ κεμελιϊνει τθ δθμοκρατία» και
«Σο πολίτευμα και θ κοινωνία τθσ Ακινασ ςτα χρόνια του Περικλι», όπωσ και με
το Πρόγραμμα ΢πουδϊν τθσ Γλϊςςασ και τισ ενότθτεσ «Σο ςχολείο γιορτάηει τθν
ελευκερία και τθ δθμοκρατία» και «Όλοι διαφορετικοί, όλοι ίδιοι».

Αρχζσ και τεχνικζσ Freinet: Παιδαγωγικζσ αρχζσ και τεχνικζσ Freinet ςτο δθμόςιο
ςχολείο
https://skasiarxeio.wordpress.com/%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B5%CF%83-
%CE%BA%CE%B1%CE%B9-
%CF%84%CE%B5%CF%87%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B5%CF%83-
%CF%86%CF%81%CE%B5%CE%BD%CE%B5/

Διεκνισ ΢φμβαςθ για τα Δικαιϊματα του Παιδιοφ (με απλά λόγια)

https://www.synigoros.gr/paidi/downloads/sp.pdf

Δίκτυο για τα Δικαιϊματα του Παιδιοφ, Παιδικά Βιβλία: Βλζποντασ τον κόςμο με
διαφορετικά μάτια
http://www.ddp.gr/wp-content/uploads/2014/03/FINAL-4.6.10-KATALOGOS-
DIKTYOY-LOW_RES-14.pdf

Θ γωνιά του ομιλθτι ςε πάρκο του Λονδίνου

https://www.mixanitouxronou.gr/pes-ta-megale-apo-tin-arhaioelliniki-ekklisia-tou-
dimou-stous-ritores-tou-londinou/

Σοίχοσ τθσ ελευκερίασ λόγου ςτο Charlottesville τθσ Virginia

https://www.visitcharlottesville.org/listing/freedom-of-speech-wall/2211/

Ψθφιακά εργαλεία δθμιουργίασ κόμικ

https://www.pixton.com/
https://www.canva.com/create/comic-strips/
https://cartoon-story-maker.informer.com/1.1/
https://www.storyboardthat.com/storyboard-creator

Ψθφιακό εργαλείο δθμιουργίασ αφίςασ

https://www.postermywall.com/

13
Φορείσ και άλλεσ ςυνεργαςίεσ που κα εμπλουτίςουν το πρόγραμμά μασ

΢υνιγοροσ του Παιδιοφ

Βουλι των Ελλινων

Αξιολόγθςθ Εργαςτθρίου- Συνολικι αποτίμθςθ & αναςτοχαςμόσ πάνω ςτθν

υλοποίθςθ - Εκδθλώςεισ διάχυςθσ

΢το τζλοσ κάκε εργαςτθρίου προτείνεται τα παιδιά να γράφουν ςε χαρτάκια post

it τι τουσ άρεςε από τισ δραςτθριότθτεσ που ζκαναν, το ςυναίςκθμά τουσ ι αν
ζχουν ακόμθ κάποιον προβλθματιςμό. Σα χαρτάκια αυτά, διαφορετικοφ χρϊματοσ
για κάκε κατθγορία διλωςθσ (τι άρεςε, ςυναίςκθμα, προβλθματιςμόσ) τα κολλάνε
ςτο χαρτόνι του προγράμματοσ ϊςτε να ςχθματιςτεί ο «πίνακασ» του
προγράμματοσ που κα ςυντελζςει ςτθ ςυνολικι αποτίμθςι του.

Επίςθσ, ςτο τζλοσ του προγράμματοσ, ςτο 7ο Εργαςτιριο ο/θ εκπαιδευτικόσ

ςυηθτά ςτθν τάξθ με τα παιδιά ερωτιςεισ όπωσ:
Α) ΢ασ άρεςε αυτό το πρόγραμμα και γιατί;
Β) Πϊσ ςασ βοικθςε θ γνϊςθ για το δικαίωμα τθσ ελεφκερθσ ζκφραςθσ και τα
όριά του;
Γ) ΢τθν πραγματικι ςασ ηωι πϊσ ςασ βοθκά θ ελεφκερθ ζκφραςθ; Πϊσ βοθκά
τουσ άλλουσ;
Δ) Σι ςυμβαίνει ςε μια ολόκλθρθ κοινότθτα όταν οι άνκρωποι δε ςζβονται αυτό το
δικαίωμα; Σι ςυμβαίνει όταν το ςζβονται;
Ε) Ποια δραςτθριότθτα ςασ άρεςε περιςςότερο; Ποια ςασ δυςκόλεψε και γιατί; Αν
ξανακάναμε το πρόγραμμα, ποια κα αλλάηατε;

΢τισ εκδθλϊςεισ διάχυςθσ τα παιδιά μποροφν να ενθμερϊςουν τθ ςχολικι

κοινότθτα για το δικαίωμα τθσ ελευκερίασ ζκφραςθσ και τα όριά του, όπωσ και να
τυπϊςουν τισ αφίςεσ που ζφτιαξαν ςτο εργαςτιριο και να τισ τοποκετιςουν ςε
κοινόχρθςτο χϊρο του ςχολείου (π.χ. αίκουςα εκδθλϊςεων) ι να τισ αναρτιςουν
ςτθν ιςτοςελίδα του ςχολείου.

Σημειώςεισ:
Βιβλιογραφικζσ αναφορζσ και πθγζσ:
Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Ανακτικθκε από
https://www.ohchr.org/EN/UDHR/Pages/Language.aspx?LangID=grk
Λάχλου, ΢., Μπαλτάσ, Χ., & Καρακατςάνθ, Δ. (Επιμ.). (2017). Celestin Freinet.
Θεςμική και κριτική παιδαγωγική για ζνα ελεφθερο, ανοιχτό και ςυνεργατικό
ςχολείο. Ακινα: Εκδόςεισ των ςυναδζλφων.

14
Υποδειγματικό Υλικό- Δειγματικά Φφλλα εργαςίασ - Ρεριγραφι εργαςτθρίων &
δράςεων

ΦΥΛΛΟ Ε΢ΓΑΣΙΑΣ 2ου Ε΢ΓΑΣΤΗ΢ΙΟΥ

(Frayer Model)

Ο΢ΙΣΜΟΣ ΧΑ΢ΑΚΤΗ΢ΙΣΤΙΚΑ
(Πϊσ ορίηεται το δικαίωμα.. Μπορείτε
(ςτοιχεία με τα οποία αναγνωρίηουμε,
να ανατρζξετε και ςε πθγζσ)
προςδιορίηουμε, διακρίνουμε το
δικαίωμα αυτό)

ΕΛΕΥΘΕ΢ΙΑ
ΕΚΦ΢ΑΣΗΣ

(Αντίκετα, μθ ταιριαςτζσ εφαρμογζσ,

(΢υνϊνυμα, εικόνεσ/αναπαραςτάςεισ, εικόνεσ/αναπαραςτάςεισ που δεν
εφαρμογζσ του δικαιϊματοσ) ταιριάηουν με το δικαίωμα τθσ
ελευκερίασ ζκφραςθσ)
ΡΑ΢ΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΜΗ ΡΑ΢ΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

15
Ενδεικτικζσ δραςτθριότθτεσ για τθν περιγραφικι αξιολόγθςθ

΢ε όλθ τθ διάρκεια των εργαςτθρίων και ςτισ ομαδικζσ δραςτθριότθτεσ όπωσ θ

ψθφοφορία, το ςυμβοφλιο τάξθσ, οι αντιλογίεσ, ο διάδρομοσ ςυνείδθςθσ, θ
δθμιουργία αφίςασ και κόμικσ ο/θ εκπαιδευτικόσ μπορεί να παρατθρεί το βακμό
ςτον οποίο οι μακθτζσ/τριεσ αναπτφςςουν, καλλιεργοφν και κατακτοφν Κοινωνικζσ
Δεξιότθτεσ. ΢τοιχεία όπωσ αν οι μακθτζσ ςζβονταν τουσ ςυμμακθτζσ/τριζσ τουσ, αν
περίμεναν τθ ςειρά τουσ για να λάβουν το λόγο, αν εξζφραηαν τθν άποψι τουσ
ςεβόμενοι ταυτόχρονα και τθν άποψθ των άλλων, αν τθροφςαν τα όρια τθσ
ελευκερίασ ζκφραςθσ, αν ευαιςκθτοποιικθκαν ωσ προσ το δικαίωμα όλων να
εκφζρουν τθν άποψι τουσ, όλα αυτά μποροφν να αποτελζςουν δείκτεσ τθσ
περιγραφικισ αξιολόγθςθσ ςτθν οποία κα προβεί ο εκπαιδευτικόσ.
Επίςθσ, για τθ δραςτθριότθτα του 2ου εργαςτθρίου με τον οριςμό-γνωρίςματα-
παραδείγματα-μθ παραδείγματα (μοντζλο Fryer) ο/θ εκπαιδευτικόσ μπορεί να
χρθςιμοποιιςει και τθν ακόλουκθ κλείδα αξιολόγθςθσ.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ Ε΢ΩΤΗΣΕΙΣ ΕΤΕ΢ΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΡΟ ΤΟΝ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗ

Δ΢ΑΣΤΗ΢ΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ FRAYER

Ο οριςμόσ που ζδωςε ο/θ μακθτισ/τρια ……..είναι κατανοθτόσ;

Αποδίδει το νόθμα τθσ ζννοιασ;

Σα χαρακτθριςτικά καλφπτουν ποικίλεσ εκφάνςεισ τθσ ζννοιασ;

Ο/θ μακθτισ/τρια ……… ζδωςε εφςτοχα παραδείγματα;

Ο/θ μακθτισ/τρια ……….. ζδωςε εφςτοχα μθ παραδείγματα;

16
Φφλλα περιγραφικισ αυτο-αξιολόγθςθσ

1ο ΦΥΛΛΟ ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ Ε΢ΓΑΣΤΗ΢ΙΟ ΔΗΜΙΟΥ΢ΓΙΑΣ ΑΦΙΣΑΣ

ΚΑΘΟΛΟΤ ΛΙΓΟ ΑΡΚΕΣΑ ΠΟΛΤ

Σο κζμα τθσ αφίςασ είναι
ξεκάκαρο;
Θ αφίςα είναι κατανοθτι ςε
όποιον τθ βλζπει και τθ
διαβάηει;
Είναι ςαφζσ το μινυμα ότι
οφείλουμε να ςεβόμαςτε το
δικαίωμα τθσ ελευκερίασ
ζκφραςθσ;
Θ αφίςα περιλαμβάνει
κατάλλθλεσ εικόνεσ και κείμενα;
Θ αφίςα είναι ελκυςτικι;
Είχα ιδζεσ για τθ δθμιουργία τθσ
αφίςασ;
Άκουςα τισ ιδζεσ των
ςυμμακθτϊν μου;
Αναγνϊριςα τισ καλζσ ιδζεσ των
ςυμμακθτϊν μου;
Αιςκάνκθκα πότε ζνασ/μία
ςυμμακθτισ/τριά μου ιρκε ςε
δφςκολθ κζςθ όταν λζγαμε τισ
ιδζεσ μασ;
Τποχϊρθςα ςχετικά με μία ιδζα
ι πρόταςι μου;
Ενκάρρυνα τθν ομάδα να
ολοκλθρϊςουμε τθν αφίςα;
΢υνζβαλα ςτθν ομαδικι
εργαςία;

΢το ςυγκεκριμζνο Φφλλο οι δείκτεσ αξιολόγθςθσ καλφπτουν και Δεξιότθτεσ

Μάκθςθσ του 21ου αιϊνα (Δθμιουργικότθτα, ΢υνεργαςία).

17
 2ο ΦΥΛΛΟ ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ Ρ΢ΟΓ΢ΑΜΜΑ

ΚΑΘΟΛΟΥ ΛΙΓΟ Α΢ΚΕΤΑ ΡΟΛΥ

Είπα ελεφκερα τθ γνϊμθ μου και
αυτό που πραγματικά πίςτευα;

Σιρθςα τα όρια και τουσ κανόνεσ

που πρζπει να διζπουν τθν
ελευκερία λόγου;

Ζδωςα χϊρο ςτουσ/ςτισ

ςυμμακθτζσ/τριζσ μου να
εκφραςτοφν;

Σουσ ςεβάςτθκα όταν είχαν το

λόγο;

Αντιμετϊπιςα όλουσ τουσ/τισ

ςυμμακθτζσ/τριζσ μου με
ςεβαςμό, ανεξάρτθτα από το
φφλο, τθ φυλι, τθ χϊρα και τθ
γλϊςςα τουσ, τθ ςχολικι τουσ
επίδοςθ;

Άκουςα τουσ/τισ
ςυμμακθτζσ/τριζσ μου ακόμθ κι
όταν ζλεγαν κάτι με το οποίο
διαφωνϊ;

Όταν ςυνεργάςτθκα μαηί τουσ,

τουσ υποςτιριηα, ακόμθ κι αν
είχαμε διαφορετικζσ απόψεισ;

Αιςκάνκθκα ότι κάποιοι

ςυμμακθτζσ/τριζσ μου ντρζπονταν
ι φοβόταν να εκφράςουν τθν
άποψι τουσ;
Προςπάκθςα να τουσ/τισ
ενκαρρφνω;
Άλλαξα κάποιεσ απόψεισ μου,
όταν αποδείχτθκε ότι ιταν
λανκαςμζνεσ;

Πιςτεφω ότι κακζνασ/κακεμιά ζχει

κάτι ςθμαντικό να μασ πει;

18
Ρεριγραφι ενδεικτικών δραςτθριοτιτων για το portfolio μακθτι/-τριασ

Οι μακθτζσ/τριεσ επιλζγουν από τα ζργα που δθμιοφργθςαν (αφίςεσ, κόμικ,

οριςμόσ δικαιϊματοσ) ποια κα ςυμπεριλάβουν ςτο portfolio τουσ. Ο/θ
εκπαιδευτικόσ μπορεί κατά τθ διαδικαςία αυτι να κζςει ερωτιματα όπωσ:
-Ποιεσ από αυτζσ τισ εργαςίεσ κα ικελεσ να δείξεισ και ςε ολόκλθρο το ςχολείο;
-΢τισ εργαςίεσ που διάλεξεσ ζχεισ αποτυπϊςει ελεφκερα τθ γνϊμθ και τισ απόψεισ
ςου;
-Πόςο καλά ςυνεργάςτθκεσ με τθν ομάδα ςου;
-Ζχει ςυμπεριλάβει και ομαδικά ζργα ςτα οποία ςεβάςτθκεσ τελικά τθν άποψθ
κάποιου άλλου κι ασ μθ ςυμφωνοφςεσ μαηί του;

Ερωτιςεισ αυτοαξιολόγθςθσ για το πρόγραμμα

Ε΢ΩΤΗΣΗ 1θ
Σο πρόγραμμα καλλιεργεί και δεξιότθτεσ που ςυνδζονται με τθν Πολιτειότθτα.
ΣΩΣΤΟ ΛΑΘΟ΢

Ε΢ΩΤΗΣΗ 2θ
΢το ςυγκεκριμζνο πρόγραμμα δεν παρζχεται θ δυνατότθτα καλλιζργειασ ψθφιακϊν
δεξιοτιτων.
΢Ω΢ΣΟ ΛΑΘΟΣ

Ε΢ΩΤΗΣΗ 3θ
Σο πρόγραμμα ςυνδζεται με το δικαίωμα των παιδιϊν να διατυπϊνουν τθ γνϊμθ
τουσ και να ςυμμετζχουν ςτθ λιψθ αποφάςεων για ηθτιματα που τα αφοροφν.
ΣΩΣΤΟ ΛΑΘΟ΢

Ε΢ΩΤΗΣΗ 4θ
Κατά τθ διάρκεια των εργαςτθρίων οι μακθτζσ/τριεσ ζχουν τθν ευκαιρία να
εμπλακοφν:
Α. ΢ε ατομικζσ δραςτθριότθτεσ
Β. ΢ε ομαδικζσ δραςτθριότθτεσ
Γ. ΢ε δραςτθριότθτεσ ςτθν ολομζλεια τθσ τάξθσ
Δ. Πλα τα παραπάνω

Ε΢ΩΤΗΣΗ 5θ
΢το τζλοσ κάκε εργαςτθρίου προτείνεται οι μακθτζσ να προβαίνουν ςε μια ςφντομθ
αποτίμθςθ.
ΣΩΣΤΟ ΛΑΘΟ΢

19
Ε΢ΩΤΗΣΗ 6θ
Σο ςυμβοφλιο τάξθσ αποτελεί βαςικι δραςτθριότθτα ενόσ εργαςτθρίου.
ΣΩΣΤΟ ΛΑΘΟ΢

Ε΢ΩΤΗΣΗ 7θ
Μζςα από το ςυγκεκριμζνο πρόγραμμα οι μακθτζσ/τριεσ:
Α. ΢υηθτοφν υποςτθρίηοντασ τθ γνϊμθ τουσ με επιχειριματα.
Β. Προβαίνουν ςε προτάςεισ ςχετικά με τθν υπεράςπιςθ και το ςεβαςμό του
δικαιϊματοσ τθσ ελευκερίασ ζκφραςθσ.
Γ. Αςκοφνται ςτθν ελευκερία ζκφραςθσ ςε ςυνδυαςμό με τθν αρχι τθσ μθ
προςβολισ των άλλων.
Δ. Πλα τα παραπάνω

20