CHƯƠNG 3

Tích phân bội

Tích phân bội ba

3.5

utexlms.hcmute.edu.vn 1
3.5.1. Định lý Fubini trên hình hộp
chữ nhật
Cho hàm 𝑓 𝑥, 𝑦, 𝑧 liên tục trên hình hộp
chữ nhật 𝐵 xác định bởi:
𝑎≤𝑥≤𝑏, 𝑐 ≤ 𝑦 ≤ 𝑑, 𝑟≤𝑧≤𝑠
trong đó 𝑎, 𝑏, 𝑐, 𝑑, 𝑟, 𝑠 là các hằng số

utexlms.hcmute.edu.vn 2
3.5.1. Định lý Fubini trên hình hộp
chữ nhật
Cho hàm 𝑓 𝑥, 𝑦, 𝑧 liên tục trên hình hộp chữ
nhật 𝐵 xác định bởi:
𝑎≤𝑥≤𝑏, 𝑐 ≤ 𝑦 ≤ 𝑑, 𝑟≤𝑧≤𝑠
trong đó 𝑎, 𝑏, 𝑐, 𝑑, 𝑟, 𝑠 là các hằng số
Khi đó

𝑏 𝑑 𝑠
ම 𝑓 𝑥, 𝑦, 𝑧 𝑑𝑉 = න න න 𝑓 𝑥, 𝑦, 𝑧 𝑑𝑧𝑑𝑦𝑑𝑥
𝐵 𝑎 𝑐 𝑟

utexlms.hcmute.edu.vn 3
 Lưu ý

Miền lấy tích phân là hình hộp chữ nhật 𝐵 ∶

𝑎≤𝑥≤𝑏, 𝑐 ≤ 𝑦 ≤ 𝑑, 𝑟≤𝑧≤𝑠
Ngoài thứ tự lấy tích phân
𝑏 𝑑 𝑠
ම 𝑓 𝑥, 𝑦, 𝑧 𝑑𝑉 = න න න 𝑓 𝑥, 𝑦, 𝑧 𝑑𝑧𝑑𝑦𝑑𝑥
𝐵 𝑎 𝑐 𝑟
Có thể tính tích phân theo các thứ tự sau
𝑑𝑥𝑑𝑦𝑑𝑧 𝑑𝑥𝑑𝑧𝑑𝑦 𝑑𝑦𝑑𝑥𝑑𝑧
𝑑𝑦𝑑𝑧𝑑𝑥 𝑑𝑧𝑑𝑥𝑑𝑦

utexlms.hcmute.edu.vn 4
 Ví dụ 1 Giải
Tính tích phân bội ba

𝑥 + 1 𝑦3
𝐼=ම 2
𝑑𝑉
𝐵 𝑧
với 𝐵 là hình hộp chữ
nhật, xác định bởi
−1 ≤ 𝑥 ≤ 1,
0 ≤ 𝑦 ≤ 2,
1≤𝑧≤3

utexlms.hcmute.edu.vn 5
3.5.2. Tích phân bội ba trên miền z- đơn

Giả sử 𝐺 là khối giới hạn dưới bởi mặt cong 𝑧 = 𝑢(𝑥, 𝑦)

và giới hạn trên bởi mặt cong 𝑧 = 𝑣(𝑥, 𝑦), có hình chiếu
lên mặt phẳng 0𝑥𝑦 là miền 𝐷.
𝑧 = 𝑣(𝑥, 𝑦)
Khi đó

𝑧 = 𝑢(𝑥, 𝑦)
ම 𝑓 𝑥, 𝑦, 𝑧 𝑑𝑉
𝐺
𝑣 𝑥,𝑦
=ඵ න 𝑓 𝑥, 𝑦, 𝑧 𝑑𝑧 𝑑𝐴
𝐷 𝑢 𝑥,𝑦

utexlms.hcmute.edu.vn 6
 Ví dụ 2 Giải
Tính tích phân bội ba

𝑧
𝐾=ම 𝑑𝑉
𝐺 2−𝑥−𝑦

trong đó khối 𝐺 giới hạn

bởi các mặt phẳng
𝑥 + 𝑦 + 𝑧 = 2 và
𝑥 = 0, 𝑦 = 0, 𝑧 = 0

utexlms.hcmute.edu.vn 7
 Ví dụ 3 Giải
Tính tích phân bội ba

𝑀 = ම (𝑥 2 + 𝑦 2 ) 𝑧 𝑑𝑉
𝐺

trong đó khối 𝐺 giới hạn

bởi mặt paraboloid
𝑧 = 2𝑥 2 + 2𝑦 2
và mặt phẳng 𝑧 = 4.

utexlms.hcmute.edu.vn 8
 Lưu ý
Miền 𝐺 là khối giới hạn dưới bởi mặt cong 𝑧 = 𝑢(𝑥, 𝑦) và giới hạn
trên bởi mặt cong 𝑧 = 𝑣(𝑥, 𝑦), có hình chiếu lên mặt phẳng 0𝑥𝑦 là
miền 𝐷.

𝑧 = 𝑣(𝑥, 𝑦)
ම 𝑓 𝑥, 𝑦, 𝑧 𝑑𝑉
𝐺
𝑣 𝑥,𝑦 𝑧 = 𝑢(𝑥, 𝑦)
=ඵ න 𝑓 𝑥, 𝑦, 𝑧 𝑑𝑧 𝑑𝐴
𝐷 𝑢 𝑥,𝑦

utexlms.hcmute.edu.vn 9
utexlms.hcmute.edu.vn 10