Φυσική Β Γυμνασίου

1
Με αποσπάσματα από το Σχολικό Βιβλίο Κωστελέτος Ευάγγελος

Ενεργειακές μετατροπές
Ηλεκτρική ενέργεια
Ηλεκτρική ενέργεια ονομάζεται η ενέργεια του ηλεκτρικού
ρεύματος. (η ενέργεια που μεταφέρει το ηλεκτρικό ρεύμα- η ενέργεια
που μεταφέρουν τα ελεύθερα ηλεκτρόνια)
Από πού προέρχεται η ενέργεια του ηλεκτρικού ρεύματος;
Προέρχεται από την πηγή που θέτει σε κίνηση τα ηλεκτρόνια του
μεταλλικού αγωγού.
Στο παρακάτω κύκλωμα η ηλεκτρική πηγή δημιουργεί μέσα στο σύρμα
ένα ηλεκτρικό πεδίο. Το ηλεκτρικό πεδίο ασκεί δύναμη στα ελεύθερα
ηλεκτρόνια και προκαλεί ηλεκτρικό ρεύμα που διέρχεται από το σύρμα
του λαμπτήρα. Η φωτεινή ενέργεια του λαμπτήρα προέρχεται από την
ενέργεια του ηλεκτρικού ρεύματος, δηλαδή την ενέργεια των
κινούμενων ηλεκτρονίων που με τη σειρά της προέρχεται από την
ηλεκτρική πηγή .
 Φυσική Β Γυμνασίου
2
Με αποσπάσματα από το Σχολικό Βιβλίο Κωστελέτος Ευάγγελος

Ηλεκτρική πηγή και ενέργεια

Ηλεκτρική πηγή
Ηλεκτρική πηγή ονομάζεται κάθε συσκευή στην οποία μετατρέπεται μια
μορφή ενέργειας σε ηλεκτρική ενέργεια .

Είδη ηλεκτρικών πηγών

Η μορφή της ενέργειας που μετατρέπεται σε ηλεκτρική εξαρτάται από το
είδος της ηλεκτρικής πηγής.

α) Μπαταρία
Στην μπαταρία η χημική ενέργεια μετατρέπεται σε ηλεκτρική.

β) ηλεκτρική γεννήτρια
Στην ηλεκτρική γεννήτρια η κινητική ενέργεια μετατρέπεται σε
ηλεκτρική

γ) φωτοστοιχείο
Σ’ ένα φωτοστοιχείο η ενέργεια της ακτινοβολίας μετατρέπεται σε
ηλεκτρική,

δ) θερμοστοιχείο
Ενώ σ’ ένα θερμοστοιχείο θερμική ενέργεια μετατρέπεται σε ηλεκτρική.
 Φυσική Β Γυμνασίου
3
Με αποσπάσματα από το Σχολικό Βιβλίο Κωστελέτος Ευάγγελος

Ηλεκτρικός καταναλωτής

Ηλεκτρικός καταναλωτής ονομάζεται κάθε συσκευή στην οποία

μετατρέπεται η ηλεκτρική ενέργεια σε ενέργεια άλλης μορφής.

Είδη ηλεκτρικών καταναλωτών:

α ) Θερμαντικό στοιχείο
Στο θερμαντικό στοιχείο μετατρέπεται η ηλεκτρική ενέργεια σε
θερμική ενέργεια.

β) Λαμπτήρας
Στον λαμπτήρα μετατρέπεται η ηλεκτρική ενέργεια σε φωτεινή.
(μετατρέπεται επίσης και σε θερμική ενέργεια η οποία χαρακτηρίζεται ως απώλεια).

γ) Κινητήρας
Στον κινητήρα μετατρέπεται η ηλεκτρική ενέργεια σε κινητική.
(μετατρέπεται επίσης και σε θερμική ενέργεια η οποία χαρακτηρίζεται ως απώλεια).

Η ροή ενέργειας στο ηλεκτρικό κύκλωμα

α) Η πηγή παίρνει ενέργεια από το περιβάλλον.

β) Η πηγή δίνει ενέργεια στα ελευθέρα ηλεκτρόνια.

γ) Τα ελευθέρα ηλεκτρόνια δίνουν ενέργεια στον

καταναλωτής καταναλωτή.
δ) Ο καταναλωτής δίνει ενέργεια στο περιβάλλον.
αγωγοί σύνδεσης
ελεύθερο ηλεκτρόνιο

ηλεκτρική πηγή I συμβατική φορά

 Φυσική Β Γυμνασίου
4
Με αποσπάσματα από το Σχολικό Βιβλίο Κωστελέτος Ευάγγελος

Η διαφορά δυναμικού στο ηλεκτρικό κύκλωμα

Οι φορητές ηλεκτρικές συσκευές όπως φακοί, ραδιόφωνα,
βιντεοκάμερες κ.λπ. για να λειτουργήσουν χρειάζεται να συνδεθούν με
μια μπαταρία. Το βασικό χαρακτηριστικό μιας μπαταρίας, αλλά και κάθε
ηλεκτρικής πηγής είναι η τάση (διαφορά δυναμικού). Όταν αγοράζεις μια
μπαταρία ζητάς να έχει τάση(διαφορά δυναμικού) 1,5 Volt ή 4,5 Volt ή 9
Volt ανάλογα με τη συσκευή που θέλεις να τροφοδοτήσεις. Όλοι
γνωρίζουμε ότι η τάση στο ρευματοδότη (πρίζα) του σπιτιού μας είναι
220 Volt.

Α) Διαφορά δυναμικού στους πόλους πηγής

Διαφορά δυναμικού ή ηλεκτρική τάση (Vπηγής) μεταξύ των δύο
πόλων μιας ηλεκτρικής πηγής ονομάζεται το φυσικό μέγεθος το οποίο
ισούται με το πηλίκο της ενέργειας(Eηλεκτρική) που προσφέρεται από την
πηγή σε ηλεκτρόνια συνολικού φορτίου (q) όταν διέρχονται από αυτήν
προς το φορτίο q ή στη γλώσσα των μαθηματικών:
𝐸𝜂𝜆𝜀𝜅𝜏𝜌𝜄𝜅ή
𝑉𝜋𝜂𝛾ή𝜍 =
𝑞

καταναλωτής

ηλεκτρόνιο

ηλεκτρική πηγή

Παράδειγμα
H ενέργεια που μεταφέρεται από την πηγή σε Ν ηλεκτρόνια που
διέρχονται μέσα από αυτήν σε χρόνο t και μεταφέρουν ηλεκτρικό
φορτίο q = 2C είναι Ε = 10 joule .
Η διαφορά δυναμικού μεταξύ των δύο πόλων μιας ηλεκτρικής πηγής
είναι:

𝐸 10𝑗𝑜𝑢𝑙𝑒 5𝑗𝑜𝑢𝑙𝑒 𝑗𝑜𝑢𝑙𝑒

𝑉= ⇒𝑉 = ⇒𝑉 = ⇒𝑉 =5 ⇒ 𝑉 = 5𝑉𝑜𝑙𝑡
𝑞 2𝐶 1𝐶 𝐶
 Φυσική Β Γυμνασίου
5
Με αποσπάσματα από το Σχολικό Βιβλίο Κωστελέτος Ευάγγελος

Διαφορά δυναμικού μεταξύ των δύο πόλων μιας ηλεκτρικής πηγής

εκφράζει..
Η διαφορά δυναμικού μεταξύ των δύο πόλων μιας ηλεκτρικής πηγής
εκφράζει την ενέργεια που προσφέρεται από την πηγή σε ηλεκτρόνια
που διέρχονται μέσα από αυτήν και μεταφέρουν ηλεκτρικό φορτίο q
=1C
Η διαφορά δυναμικού μεταξύ των δύο πόλων μιας ηλεκτρικής πηγής
εκφράζει την ενέργεια Ε που προσφέρεται από την πηγή ανά μονάδα
διερχομένου φορτίου q.
Μονάδα διαφοράς δυναμικού
Μονάδα διαφοράς δυναμικού είναι το ένα Volt.

𝟏 𝑱𝒐𝒖𝒍𝒆
𝟏𝑽𝒐𝒍𝒕 =
𝟏 𝑪𝒐𝒖𝒍𝒐𝒎𝒃
𝟏𝒋𝒐𝒖𝒍𝒆
𝟏𝑽𝒐𝒍𝒕 =
𝟏𝑪
𝒋𝒐𝒖𝒍𝒆
𝑽𝒐𝒍𝒕 =
𝑪
Όργανο μέτρησης της διαφορά δυναμικού
Βολτόμετρο
σχήμα1

i=0
συμβατική φορά

V=2Volt
Βολτόμετρο
 Φυσική Β Γυμνασίου
6
Με αποσπάσματα από το Σχολικό Βιβλίο Κωστελέτος Ευάγγελος

Τη διαφορά δυναμικού μεταξύ των πόλων μιας ηλεκτρικής πηγής τη

μετράμε με τη βοήθεια ενός βολτόμετρου. Τα άκρα του βολτόμετρου
συνδέονται με τα άκρα της ηλεκτρικής πηγής της οποίας θέλουμε να
μετρήσουμε τη διαφορά δυναμικού. Λέμε ότι το βολτόμετρο
συνδέεται παράλληλα με την ηλεκτρική πηγή .

Β) Διαφορά δυναμικού στα άκρα καταναλωτή

Διαφορά δυναμικού ή ηλεκτρική τάση (V καταναλωτή) μεταξύ των δύο

άκρων ενός καταναλωτή ονομάζεται το φυσικό μέγεθος το οποίο
ισούται με το πηλίκο της ενέργειας(Eηλεκτρική) που μεταφέρουν στον
καταναλωτή ηλεκτρόνια συνολικού φορτίου q όταν διέρχονται μέσα
από αυτόν προς το φορτίο q ή στη γλώσσα των μαθηματικών:
𝐸𝜂𝜆𝜀𝜅𝜏𝜌𝜄𝜅ή
𝑉𝜅𝛼𝜏𝛼𝜈𝛼𝜆𝜔𝜏ή =
𝑞

καταναλωτής

ηλεκτρόνιο

ηλεκτρική πηγή

Παράδειγμα
Η ενέργεια που μεταφέρεται στον καταναλωτή από Ν ηλεκτρόνια που
διέρχονται μέσα από αυτόν και μεταφέρουν ηλεκτρικό φορτίο q =2C
είναι Ε = 10 joule .
Η διαφορά δυναμικού μεταξύ των δύο άκρων του καταναλωτή
είναι:
𝐸 10𝑗𝑜𝑢𝑙𝑒 5𝑗𝑜𝑢𝑙𝑒 𝑗𝑜𝑢𝑙𝑒
𝑉 = ⇒𝑉 = ⇒𝑉 = ⇒𝑉 =5 ⇒ 𝑉 = 2𝑉𝑜𝑙𝑡
𝑞 2𝐶 1𝐶 𝐶
 Φυσική Β Γυμνασίου
7
Με αποσπάσματα από το Σχολικό Βιβλίο Κωστελέτος Ευάγγελος

Διαφορά δυναμικού μεταξύ των δύο άκρων του καταναλωτή

εκφράζει..
Η διαφορά δυναμικού μεταξύ των δύο άκρων του καταναλωτή
εκφράζει την ενέργεια που προσφέρεται στον καταναλωτή από Ν
ηλεκτρόνια που διέρχονται μέσα από αυτόν και μεταφέρουν ηλεκτρικό
φορτίο q =1C.
Η διαφορά δυναμικού μεταξύ των δύο άκρων του καταναλωτή
εκφράζει την ενέργεια που προσφέρεται στον καταναλωτή ανά μονάδα
διερχομένου φορτίου.
Μονάδα διαφοράς δυναμικού
Μονάδα διαφοράς δυναμικού είναι το ένα Volt

𝒋𝒐𝒖𝒍𝒆
𝑽𝒐𝒍𝒕 =
𝑪
Όργανο μέτρησης της διαφορά δυναμικού
Βολτόμετρο
σχήμα2
Βολτόμετρο

Τη διαφορά δυναμικού μεταξύ των δύο άκρων του καταναλωτή τη

μετράμε με τη βοήθεια ενός βολτόμετρου. Τα άκρα του βολτόμετρου
συνδέονται με τα άκρα του καταναλωτή του οποίου θέλουμε να
μετρήσουμε τη διαφορά δυναμικού. Λέμε ότι το βολτόμετρο
συνδέεται παράλληλα με τον καταναλωτή .