TÜRKİYE ( ANADOLU ) SELÇUKLU DEVLETİ ( 1077-1308 )

Kurucusu: Kutalmışoğlu Süleyman Şah

Başkentleri: İznik, Konya

Mensup Oldukları Oğuz Boyu: Kınık

Süleyman Şah Dönemi

➢ Süleyman Şah, Büyük Selçuklu hanedanına mensuptur.

➢ Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah döneminde Konya ve çevresini ele geçiren Süleyman Şah Sakarya
kıyılarına kadar ilerledi. 1075 yılında İznik’i fethetti ve Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah’ın fermanı ile
İznik merkezli Selçuklu Devleti’ni kurdu. Daha sonra İzmit’i alarak Üsküdar önlerine kadar geldi.
İstanbul’un Anadolu yakasını vergiye bağlayarak buradaki Bizans hakimiyetine son verdi.
➢ Anadolu’da hakimiyet alanını genişletmek isteyen Süleyman Şah, bu doğrultuda Anadolu’nun
güneyine sefere çıktı. Tarsus, Adana ve Antakya’yı fethetti (1084). Daha sonra Halep’e yöneldi. Ancak
bu durum Melikşah’ın kardeşi Suriye Meliki Tutuş ile arasının açılmasına neden oldu. Halep
yakınlarında yapılan savaşta Süleyman Şah yenildi ve savaş meydanında öldü (1086).

TÜRKİYE SELÇUKLU DEVLETİ – BİZANS MÜCADELELERİ

Türkiye Selçukluları ile Bizans arasındaki mücadeleler ilk olarak Süleyman Şah döneminde başlamıştı. Bu
mücadeleler, Türkiye Selçuklularının Anadolu’ya hâkim olma gayretleri yüzünden sonraki dönemlerde
giderek arttı.
l. Kılıç Arslan Dönemi

➢ Süleyman Şah’ın vefatından sonra yerine oğlu I. Kılıç Arslan geçti

➢ Süleyman Şah' ın ölümünden sonra bozulan devlet düzenini yeniden sağlayıp Bizans üzerinde baskı
oluşturdu. Bu sırada Çaka Bey de İstanbul’u kuşatma planları yapıyordu. Bundan rahatsız olan
Bizans, I. Kılıç Arslan’ı aynı zamanda kayınpederi olan Çaka Bey’e karşı kışkırttı. Çaka Bey’in
güçlenmesini kendi devleti açısından tehlikeli bulan I. Kılıç Arslan, Çaka Bey’i öldürttü. Bu sayede
Bizans, bir süreliğine Türklerin baskılarından kurtuldu.
➢ Anadolu’da Türk siyasi birliğini sağlamak isteyen I. Kılıç Arslan, Bizans ile bir anlaşma yaparak Doğu
Anadolu’ya yöneldi. Ancak bu sırada I.Haçlı Seferi başlamış Haçlı orduları Anadolu’ya girmiş ve
Türkiye Selçuklu Devleti’nin merkezi İznik’i kuşatma altına almıştı. I. Haçlı Seferinde Haçlılar
karşısında tutunamayıp devletin merkezini İznik’ ten Konya’ya taşıdı ve Haçlılara karşı yıpratma
savaşlarına girişti.
l. Mesut Dönemi

➢ Bizans ile mücadeleye devam etti.

➢ II. Haçlı Seferinde Haçlılarla başarılı bir şekilde mücadele etti.
ll. Kılıç Arslan Dönemi

➢ III. Haçlı Seferi yaşanıyor.

➢ Haçlı seferlerinin Anadolu’da yarattığı otorite boşluğundan faydalanmak isteyen Bizans Türkleri
Anadolu’dan atmak için harekete geçti. 1176 yılında Bizans ordusu ile II. Kılıç Arslan komutasındaki
Türkiye Selçuklu kuvvetleri Miryokefalon’da karşılaştı. Yapılan Miryokefalon Savaşı’nda Bizans
ordusu büyük bir yenilgiye uğratıldı (1176).
1176 Miryokefalon Zaferinin Sonuçları ;

➢ Anadolu kesin olarak Türk yurdu oldu.

➢ Bizans’ın Anadolu’yu Türklerden geri almayı ümidi tamamen sona erdi.
➢ Bu tarihten sonra Anadolu’ya Türklerin yurdu anlamına gelen “Türkiye” ifadesi kullanılmaya
başlandı.
➢ Bizans, Türkleri Anadolu’dan atamayacağını anladı ve Türkler karşısında savunmaya çekildi.
➢ Türklerin Batı Anadolu’ya ilerleyişi hızlandı.
➢ Anadolu’daki ticaret yollarının denetimi büyük ölçüde Türkiye Selçuklularının eline geçti.
➢ Avrupa’da büyük bir endişe yaratan bu zafer, III. Haçlı Seferi’nin de sebeplerinden biri oldu.
l. Alaaddin Keykubat Dönemi

➢ En parlak dönemdir.
➢ Alanya, Suğdak gibi önemli liman şehirleri fethedildi.
➢ Yassıçemen Savaşında Harzemşahları yenilgiye uğratmıştır.
ll. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi

➢ Anadolu’daki ilk dini, ekonomik ve toplumsal isyan olan Baba İshak İsyanı yaşandı.
➢ 1243 yılında Moğollarla Kösedağ Savaşı yapılacak ve Türkiye Selçukluları yıkılış sürecine girecek.

1308 yılında son hükümdarları olan ll. Mesud’un ölümü ile Türkiye Selçuklu Devleti yıkıldı.

TÜRKİYE SELÇUKLU DEVLETİ KÜLTÜR VE UYGARLIĞI

DEVLET YÖNETİMİ

➢ Kendilerinden önceki Türk devletlerini örnek almışlardır. Diğer Türk devletlerinde olduğu gibi Türkiye
Selçuklu Devleti’nde de tahta kimin geçeceği konusu kesin bir hükme bağlanmadığı için şehzadeler
arasında taht kavgaları yaşanmıştır.
➢ “ Ülke, hanedanın ortak malıdır.” anlayışı vardır.
➢ Devletin başında Selçuklu ailesinden gelen bir “sultan” bulunur. Sultanlar , “ keyhüsrev, keykavus,
keykubat” gibi Farsça unvanlar da kullanırdı.
➢ Hükümdar çocuklarına “ şehzade” denilmiştir. Şehzadeler “melik” unvanıyla devlet yönetiminde
tecrübe kazanmaları için “atabey” denilen hocalar eşliğinde vilayetlerin başına yönetici olarak
gönderilirdi.
➢ Devlet işleri Divan-ı Saltanat denilen Büyük Divan’da görüşülürdü.
➢ Devlet yönetimi, “Merkez Teşkilatı” ve “Taşra Teşkilatı” olarak ikiye ayrılırdı.
➢ Ülke yönetim kolaylığı için eyaletlere ayrılırdı. Eyaletlerin başında “emir” denilen askerî valiler
bulunurdu.
➢ Şehirlerin güvenliğinden “Subaşılar” sorumluydu. Sınırlarda da güvenliği “Uç Beyleri” sağlardı.

ORDU

Türkiye Selçukluları, daha önceki Türk devletlerinde olduğu gibi orduya büyük önem vermişlerdir. Türkiye
Selçuklu ordusunun başkomutanı “Emirü’l Ümerâ” unvanı taşırdı. Türkiye Selçuklu Devleti’nde ordu 5
bölümden oluşmaktaydı;

1) Hassa Askerleri (Gûlamlar) : Hükümdarı korumakla görevli maaşlı askerlerdir.

2) Sipahiler: ikta askerleridir.
3) Türkmenler (Aşiret Kuvvetleri) : Uç bölgelerde her zaman savaşa hazır halde bulunan birliklerdir.
4) Devlete Bağlı Beylik Askerleri: Savaş zamanında orduya destek için gönderilen bağlı beylik
askerleridir. Devlet ihtiyaç duyduğu dönemlerde bunları savaşa davet ederdi.
5) Donanma: Deniz kuvvetidir. Donanma komutanlarına “reisü’l-bahr”, “melikü’s-sevahil” veya “emir-i
sevâhil” denirdi.

SOSYAL HAYAT

Toplumda sosyal bir tabakalaşma yoktu. Ancak halk, yaşam biçimlerine göre şehirliler, köylüler ve
konargöçerler olmak üzere 3 gruba ayrılırdı. Diğer yandan şehirler onarıldı, fethedilen bölgelere Türkmenler
yerleştirilerek Anadolu’nun Türkleşme ve İslamlaşma süreci hızlandırıldı. Uyguladıkları ekonomik
politikalarla ticareti geliştirdiler. Şehirlerde nüfus arttı. Anadolu’nun dört bir yanına hanlar, hamamlar,
kervansaraylar, hastaneler, camiler ve medreseler yapılarak Anadolu bayındır hale getirildi. Uyguladıkları
adaletli politika sayesinde Anadolu'daki Ermeniler, Süryaniler, Rumlar, Gürcüler ve diğer gayrimüslim
topluluklar Bizans’ın baskısından kurtularak rahat ve huzurlu bir yaşama kavuştular.
EKONOMİK HAYAT

➢ Ekonominin temelini tarıma dayanırdı. Diğer ekonomik faaliyetler hayvancılık, ticaret ve sanayi idi.

İkta Sistemi

Devletin asker veya memurlarına maaş yerine yaptıkları hizmetin karşılığı olarak toprak vermesine ikta
sistemi denir.

➢ Türkiye Selçuklu Devleti’nde Anadolu'dan geçen ticaret yolları sayesinde ticaret de canlıydı. Ticareti
geliştirmek için;
- Düşük gümrük vergisi almışlardır
- Liman şehirlerini fethettiler
- Ticaret yolları üzerine kervansaraylar inşa ettiler
- Kervanları zarar gören tüccarların zararlarını karşılamışlardır. ( Sigortacılık sistemi)
- Dokumacılık, dericilik, demircilik ve bakırcılık gibi sanayi dalları gelişmişti.

BİLİM VEKÜLTÜREL HAYAT

➢ Selçuklu sultanları bilimsel faaliyetleri her zaman desteklemişlerdir. Şehir merkezlerine medreseler
ve kütüphaneler kurarak ilim adamlarına gerekli çalışma ortamını sağlamışlardır.
➢ Temel eğitim kurumu medreselerdi. Medreselerde dini eğitimin yanında pozitif bilimlerde okutulurdu.
Tıp eğitimi darüşşifalarda verilmiştir. Kayseri’de açtıkları “Gevher Nesibe Darüşşifası” ilk tıp okulu
olarak kabul edilmektedir.
➢ Türkiye Selçuklu Devleti’nde ;
- Resmi ve edebiyat dili Farsça,
- Bilim dili Arapça,
- Halk dili Türkçe idi.
➢ Bu dönemde Mevlana Celaleddin-i Rumi, Yunus Emre, Hacı Bektaşi Veli, Hoca Dehhani, Sadrettin
Konevi gibi ilim adamları yetişmiştir.
➢ İlim dışında Anadolu topraklarında birçok eser yaparak imar ve bayındırlık faaliyetlerinde
bulunmuşlardı