Professional Documents
Culture Documents
Essential Mathematics For Economic Analysis 5th Edition Sydsaeter Solutions Manual Full Chapter PDF
Essential Mathematics For Economic Analysis 5th Edition Sydsaeter Solutions Manual Full Chapter PDF
Ook mogen hier niet onvermeld blijven drie werken van Oost- en
Wezer-Friezen; namelijk een van Bernh. Brons Jr., Friesische
Namen und Mittheilungen darüber, Emden, 1877, dat uitvoerige
lijsten van Friesche eigennamen bevat, hoofdzakelijk uit Oost-
Friesland; een van Dr. Karl Strackerjan, Die Jeverländischen
Personennamen mit Berücksichtigung der Ortsnamen, Jever, 1864,
’t welk van groote geleerdheid en navorschingsijver getuigt. En
eindelijk een opstel van Aug. Lübben, Einiges über Friesische
Namen, voorkomende in Haupt’s Zeitschrift für Deutsches
Alterthum, 1856.
Ten slotte moet hier nog genoemd worden een boek, waarin ook de
Friesche namen en naamsvormen bijzonderlijk behandeld worden
(in het hoofdstuk Ueber besondere Friesische Namensformen und
Verkürzungen); namelijk Dr. Franz Stark, Die Kosenamen der
Germanen, Weenen, 1868. In dit werk worden de eigenaardige
algemeen Germaansche en bijzonder Friesche vleivormen der
oorspronkelijk volledige namen duidelijk in het licht gesteld.
Evenzeer als van den volledigen, zij het dan ook ingekorten en
eenigermate verbasterden naam A l d e r t (A d e l h a r t ), van
D o u w e , en van de vleinamen M i n n e en O f f e , zoo zijn ook van
de verkleinnamen die reeds als mansnamen dienst doen, bij
voorbeeld van B a u k e , I b e l e , O e p k e , R i n s e , W y t s e ,
door achtervoeging van weêr andere verkleinvormen vrouwennamen
gemaakt: B a u k j e , J b e l t s j e (Y b e l t j e ), O e p k j e ,
R i n s k e , W y t s k e . Deze namen zijn dus oneigenlijk gevormd, bij
tautologie, door dubbele verkleiningsachtervoegsels. Zulk eene
opeenhooping van verkleinvormen komt zelfs wel voor als
samenkoppeling van drie achtervoegsels; bij voorbeeld: de
vrouwennaam R e i n s k j e , die ontleed wordt in R e i n (dat is de
mansnaam R e i n , inkorting van den eenen of anderen met Rein,
Regin samengestelden volledigen naam—R e i n g e r of
R e g i n g a r , R e i n d e r t of R e g i n h a r t ), in se, ke en je, alle
drie verkleiningsuitgangen, dus Rein-se-ke-je.
Wat zoudt Gij, mijn waarde Lezer! wel maken van den mansnaam
S j o e r d ? een naam die algemeen bij de Friezen in gebruik is, en
die heden ten dage als een bijzonder Friesche naam geldt. Dezen
naam immers, of eenen naam die er op gelijkt, vindt men bij geen
enkel ander volk in gebruik—meent Gij? Hij moet dus wel bijzonder
en eigen Friesch zijn!—Toch is dit niet het geval. Wel is de
hedendaagsche vorm slechts den Friezen eigen, maar
d’oorspronkelijke vorm van dezen naam is algemeen Germaansch.
Het Friesche S j o e r d is toch volkomen een en de zelfde naam als
het Hoogduitsche S i e g f r i e d , als het Oud-Hollandsche S i e v e r t
of S i e u w e r t , ’t welk een versletene vorm is van S i e g f e r t ,
S e g e v e r t . Onder den vorm S i e v e r t en S i e u w e r t komt deze
naam nog heden wel in noordelijk Noord-Holland voor. Daar zijn ook
de geslachtsnamen S i e u w e r t s z en S i e w e r t s inheemsch, die
zoon van S i e v e r t beteekenen. S i e v e r t of S i e g f r i e d
beteekent zege-vrede, overwinning door vrede, een naam van
schoone beteekenis. In het Oud-Friesch, tevens in het Oud-Noorsch
luidt deze naam S i g u r d , dat is: sige, zege of overwinning, en urd,
vrede. Dat hier urd = vrede is, bevreemdt hem niet, die weet dat de
letter v oorspronkelijk anders niet is als eene u, namelijk de u die
een woord of lettergreep opent. De Ouden verwisselden zoo wel in
geschrifte als in uitspraak de u en de v. Men schreef wt, en sprak
uut; de w is eene dubbele v of dubbele u. Van vrede, urede, tot urde,
urd is de stap uiterst klein, en niet grooter dan van het
Nederlandsche avond (evond, e-u-ond, i-u-ond) tot het Friesche joun
of jond (i-u-ond). In dit oude woord urd = vrede sprak men de u
natuurlijk op de Oud-Friesche, de Hoogduitsche, de algemeen Oud-
Germaansche wijze uit, als de hedendaagsche Hollandsche oe in
het woord boer. Dus Sigoerd. De g is eene letter die de oude Friezen
veelvuldig als j uitspraken, en de hedendaagsche Friezen met de
hedendaagsche Engelschen doen dit nog in sommige woorden. Het
Nederlandsche woord gift of [207]gave luidt in het Oud-Friesch als
jeftha, in het hedendaagsche Friesch als jefte, jeft; b.v. in het woord
sketjeft. Het Nederlandsche woord garen luidt in het Friesch als jern
(jen), in het Engelsch als yarn; het Nederlandsche gister in ’t Friesch
als jister of juster, in ’t Engelsch als yester (day). Een kromme hoek
van het oude Jacobiner-kerkhof te Leeuwarden heet: „het kromme
Gat.” Maar de oude Leeuwarders spreken dezen naam nog heden
uit als: „’t kroeme jat.” De hedendaagsche Berlijners, al zijn ze zoo
min Friezen als Engelschen, zeggen ook Jott in plaats van Gott, en
jans in stede van gans. Zoo zeiden ook de oude Friezen Si-joerd
voor S i g u r d (Si-goerd). Bij vlugge uitspraak in het dagelijksche
leven werd Si-joerd al spoedig tot S j o e r d . Het onderscheid is
geheel onwezenlijk en ter nauwer nood hoorbaar.
Zoo is van het oorspronkelijke S i g u r d der oude Friezen en Noren
het hedendaagsche S j o e r d gekomen, bij de Friezen; en het
hedendaagsche S j û r d (ook als Sjoerd uitgesproken) bij de
bewoners van de Färör, een Oud-Noorsche volksstam. De letter r is
in dezen naam, volgens de gewone uitspraak der Friezen, zeer zwak
en nauwelijks hoorbaar, en slijt er gemakkelijk uit tot Sjoe’d, Sjoed,
gelijk men gemeenlijk spreekt. De Oost-Friezen en de Friezen die
verder oostwaarts op aan de monden van Wezer, Elve en Eider
wonen, hebben die r niet enkel in uitspraak, maar ook in geschrifte
volkomen verwaarloosd, maar de oorspronkelijke u (in Hoogduitsche
uitspraak) hebben ze behouden in dezen naam. Van daar dat bij hen
de volle oude naam S i g u r d heden ten dage, in uitspraak en
geschrifte, als S i u t voorkomt; in patronymicalen vorm, als
geslachtsnaam, S i u d t z en S i u t z . Het Oost-Friesche S i u t luidt
volkomen zoo als het Sjoe’d der Nederlandsche Friezen, en de
geslachtsnamen S i u d t z en S i u t z als S j o e r d s ten onzent.
Het schijnt dat de Friezen van de 16e en 17e eeuw, die, zoo zij
geestelijken, leeraars of anderszins geleerden waren, hunne namen
zoo graag vergriekschten en verlatijnschten, nog min of meer
duidelijk den ouden vollen vorm en de beteekenis van den naam
S j o e r d kenden. Althans zij, die van H e t t e maakten H e c t o r ,
van D o u w e D o m i n i c u s , van Ts j i b b e T i b e r i u s , van
S i b b e l t s j e S y b i l l a , enz., maakten S u f f r i d u s van S j o e r d .
In S u f f r i d u s , S u f f r i e d is nog eene [208]aanduiding van
S i e g f r i e d = S i g u r d te herkennen. Nog heden is deze in
schijnbaar Latijnschen vorm verdraaide naam S u f f r i d u s in
sommige Friesche maagschappen in gebruik.
In oude oorkonden uit de jaren der 15e en het begin der 16e eeuw,
toen men de Friesche taal in Friesland ook nog in ambtelijke
geschriften bezigde, komt de naam der maagschap S j o e r d s m a
gewoonlijk als S i w r d i s m a en S i w r d e s m a , ook wel als
S i u w r d s m a voor. Bij deze spelling S i w r d , voor S j o e r d , komt
de samenhang met den Oud-Hollandschen vorm S i w e r t bijzonder
aan ’t licht. En tevens blijkt uit deze oude spelwijzen dat men
toenmaals de u, de v en de w als onze hedendaagsche oeklank in ’t
woord boer uitsprak.
Reeds is in dit opstel met een enkel woord vermeld dat van ouds her
bij de Friezen het gebruik bijzonder sterk in zwang was om de
namen te verkorten, te verdraaien, te verknoeien. Aan den eenen
kant zekere gemakzucht van de tonge, waardoor men lange namen
schuwde, en namen van twee of drie volle lettergrepen reeds te lang
vond—en aan den anderen kant de neiging der menschen, vooral
van vrouwen in ’t algemeen en van moeders in het bijzonder, om aan
de voorwerpen hunner liefde kleine, mooie, zoete, lieve naamkes te
geven (poppenammen, zoo als de Friezen, kepnamen, zoo als de
West-Vlamingen, kosenamen, gelijk de Duitschers zeggen), dit zijn
de oorzaken van het ontstaan dezer misvormde namen. Trouwens
deze neiging is niet slechts den Friezen eigen, maar algemeen
onder de volken van Germaanschen bloede verspreid. De
Hollanders die K e e s maken van den volledigen vorm C o r n e l i s ,
K l a a s van N i c o l a a s en M i e van M a r i a , de Vlamingen en
Brabanders die S e f k e maken van J o s e f , C i e s van
F r a n c i s c u s en T r e e s k e van T h e r e s i a , de Engelschen die
B o b maken van R o b e r t , D i c k van R i c h a r d , J a m e s van
J a c o b en B e s s van E l i s a b e t h , de Duitschers eindelijk die
F r i t z maken van F r i e d r i c h , K u n t z van K o n r a d en M e t a
van M a r g a r e t h a , die allen handelen in deze zaak juist zoo als de
Friezen die G o s s e maken van G o d s s k a l k , K e i van G e r r i t
(G e r h a r d ), en G e r t j e of in de wandeling G j e t , van
G e r h a r d a of van G e r t r u d a . Gelijk ook S i b e van S i b r a n d
(S i g e b r a n d ), W o b b e van W o l b r e c h t , P i b b e van
S i b b e l t s j e , enz. Maar Hollanders, Vlamingen, Engelschen en
Duitschers gebruiken zulke verkorte en verdraaide namen in den
regel slechts in de dagelijksche spreektaal, en geenszins in
geschrifte. Zij weten in allen gevalle wat de volle, oorspronkelijke
vormen van die verbasterde namen zijn. De Friezen in tegendeel
hebben die poppenammen ook in hunne schrijftaal overgenomen. Bij
hen hebben die vleinaamkes geheel de plaats der volle, oude
vormen ingenomen, en de oorspronkelijke beteekenis dier namen is
bijna volkomen verloren gegaan, althans uit de gedachtenis en
herinnering des volks, ten eenen male verdwenen.
3º. Op le eindigende: A m e l e , A n d e l e , B a r t e l e of B a r t l e ,
Bessele, Doekele, Eabele, Eagele, Ebbele,
Fokkele, Heabele, Hebbele, Hebele, Hessel,
I b e l e of Y b l e , I g l e , I k e l e , I m e l e , J a k k e l e , J i s l e ,
L y k e l e of L y k l e , N a m m e l e , O e b e l e , O k e l e , R e d l e ,
R i n g e l e , S i b b e l e of S i b b l e , Te a k e l e , W e s s e l ,
W i g g e l e , W o b b e l e , en nog anderen desgelijks.