Doç. Dr. Ahmet GÖKGÖZ tarafından hazırlanmıştır.

MUHASEBE DENETİMİ

Muhasebe Denetimi: Bir ekonomik birim veya döneme ait bilgilerin önceden belirlenmiş ölçütlere
uygunluk derecesini araştırmak ve bu konuda bir rapor düzenlemek amacıyla bağımsız bir uzman
tarafından yapılan kanıt toplama ve değerlendirme sürecidir.

Denetim Türleri

A) Amaçlara Göre Denetim

1. Finansal Tablolar Denetim: Bir işletmeye ait finansal tabloların belirli muhasebe standartlarına
uygun olarak düzenlenip düzenlenmediğinin denetlenmesidir. Finansal tablolar denetimi, işletme
dışındaki bağımsız denetçiler tarafından yapılır.

2. Uygunluk Denetimi: İşletmenin faaliyetlerinin ya da işlemlerinin belirli yöntem ve kurallara, ilgili

mevzuata uygun olup olmadığını belirlemek için yapılan denetimdir. Örneğin; işletmenin çıkardığı
tahviller, hisse senetleri veya buna benzer özel işlemlerin mevzuata ve kurallara uygun yapılıp
yapılmadığının denetlenmesidir.

3. Faaliyet Denetimi: İşletmelerin faaliyetlerinin verimliliğini ve etkinliğini değerlendirmek amacıyla

yapılan denetimdir. İşletme içerisindeki iç denetçiler tarafından yapılır. Örneğin; işletmenin üretim
sırasında kullanılan malzeme kullanımlarının, israfı engellemek amacıyla denetlenmesidir.

B) Denetimi Gerçekleştirene Göre Denetim

1. Dış Denetim (Bağımsız Denetim): İşletme dışındaki bağımsız denetim firmaları tarafından yapılan
finansal tablolar denetimi veya bazı özel denetimlerdir.

2. İç Denetim: İşletmenin organizasyon şemasında yer alan iç denetçiler tarafından, işletmede yapılan
uygunluk veya faaliyet denetimidir. Örneğin; Vakıfbank genel merkezde yer alan denetçilerin, Yalova
şubesinde yaptıkları denetim bir iç denetimdir.

3. Kamu Denetimi: Kamu kurumlarında yer alan denetçilerin kamu kurumlarında yaptıkları iç denetim
veya özel şirketlerde yaptıkları vergi denetimidir.

C) Sermaye Piyasası Kanunu (SPK) Mevzuatına Göre Bağımsız Denetim Türleri

1. Sürekli Denetim: Yıl sonu mali tabloların denetim standartlarına uygun olarak denetlenmesidir.

2. Sınırlı Denetim: Ara mali tabloların denetim standartlarına uygun olarak denetlenmesidir.

3. Özel Denetim: İşletmelerin tasfiye, birleşme, devir, bölünme gibi durumlarda veya halka ilk defa
açılacak şirketler için yapılan denetimdir.

Yönetimin İddiaları: İşletmenin finansal tabloların düzenlenmesi sorumluluğu yönetimdedir. Finansal

tabloları yönetim düzenleyip sunarak aşağıdaki iddialarda bulunur. Denetçi de bu iddiaları araştırır.
Örneğin; var olma ve oluşma derken 100 Kasa Hesabı’nda görünen 100.000 TL gerçekten kasada vardır
diye yönetim iddia eder. Denetçi de gelir kasaya bakar var mı diye denetler.

- Var olma ve oluşma

- Tamlık

- Haklar ve yükümlülükler

- Değerleme ve dağıtım

1
 Doç. Dr. Ahmet GÖKGÖZ tarafından hazırlanmıştır.

- Sunma ve açıklama

Denetçi: Mesleki bilgi ve deneyime sahip, bağımsız davranabilen ve yüksek ahlaki özelliklere sahip,
denetim faaliyetini yürüten kişiye denir.

Denetçi Türleri

1. Bağımsız (Dış) Denetçiler: Finansal tabloları denetler.

2. Kamu Denetçileri: Kamu kurumlarının denetim (teftiş) biriminde görev yaparlar.

3. İç Denetçiler: Bağlı bulunduğu örgütün, organizasyon şemasında yer alırlar. Genelde faaliyet
denetimi yaparlar.

Sorumlu Ortak Baş Denetçi: Bağımsız denetim kuruluşunda pay sahibi olup baş denetçi unvanına sahip
ve bağımsız denetim çalışmasını kuruluş adına kendi kişisel sorumluluğu ile yürüten ve kuruluş adına
bağımsız denetim raporlarını imzalamaya yetkili gerçek kişidir.

Baş Denetçi: En az fiilen 10 yıl çalışmak.

Kıdemli Denetçi: En az fiilen 6 yıl çalışmak. Denetçi yardımcılığında geçen süre hesaplamada

Denetçi: En az fiilen 3 yıl çalışmak. dikkate alınır.

Denetçi Yardımcıları: En az fiilen 2 yıl staj, 4 ay süre ile eğitim. Eğitimler 200 saatten az olamaz.

Denetçilerin Uyması Gereken Etik İlkeler

1. Mesleki şüphecilik

2. Bağımsızlık

3. Mesleki özen ve titizlik

4. Ticaret ve mesleğe aykırı faaliyet yasağı

5. Reklâm yasağı

6. Sır saklama yükümlülüğü

7. Karşılıklı ilişkiler ve haksız rekabet

* Denetçi Rotasyonu: Rotasyon sürelerinin hesaplanması on yıllık dönemler itibarıyla yapılacak olup
her yıl için geriye dönük son on yıllık döneme bakılacak, toplam yedi yıl aynı işletmenin denetiminin
üstlenilmiş olması durumunda denetime üç yıl ara verilecektir.

Bağımsız Denetçinin Başlıca Sorumlulukları

a) Önemsiz yanlışlıklardan ziyade önemli olanlar: Denetim faaliyetine başlanırken “önemlilik” tutarı
belirlenir. Denetçi işletmenin bütün işlemlerini denetlemez. Buna ne zaman yeter ne de para yeter.
Onun için denetime başlamadan önce önemlilik tutarı belirler. Örneğin; önemlilik tutarını 20.000 TL
belirledik diyelim. Bunun anlamı 20.000 TL üzerindeki işlemler denetlenir, altındakiler denetlenmez
demektir. Önemlilik tutarının bir standardı yoktur. Denetçi geçmiş tecrübe ve mesleki yargısı ile hareket
eder.

b) Makul güvence: Denetçi işletmeyi denetler ve denetim raporu hazırlar. Denetim raporuna bakarak
yatırımcılar ve kredi veren kurumlar karar verirler. Denetim raporunda denetçi “tam güvence”
veremez. Çünkü risk var, bir de önemlilik tutarının altındaki işlemlere bakmadı, ya önemlilik tutarının

2
 Doç. Dr. Ahmet GÖKGÖZ tarafından hazırlanmıştır.

altındaki işlemler hile-yolsuzluk doluysa. Onun için tam güvence veremez denetçi. Tama yakın bir
güvence verir. Buna “makul güvence” denir.

c) Mesleki şüphecilik

d) Yasa ve düzenlemelere aykırılıkların dikkate alınması

e) Hata yerine hile

f) Yönetişimden sorumlu olanlarla iletişim

g) İç kontrol eksiklerinin yönetime iletilmesi

Genel Kabul Görmüş Denetim Standartları

a-) Genel Standartlar

1. Mesleki eğitim ve deneyim

2. Bağımsızlık

3. Mesleki dikkat ve özen

b-) Çalışma Alanı Standartları

4. Planlama ve yardımcıların gözlenmesi

5. İç kontrol sisteminin incelenmesi ve değerlenmesi

6. Kanıt toplama

c-) Raporlama Standartları

7. Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygunluk

8. Muhasebe ilkelerinde değişmezlik

9. Yeterli açıklama

10. Görüş bildirme

2016 KPSS: Aşağıdakilerden hangisi genel kabul görmüş denetim standartlarından biri değildir?

A) Mesleki eğitim standardı

B) Yeterli kanıt toplama standardı

C) Muhasebe ilkelerine uyum standardı

D) Görüş bildirme standardı

E) Ekonomik etkenler standardı (Cevap E)

Denetim Çalışmalarının Bölümlenmesi

a-) Finansal Tablo Yaklaşımı: Finansal tablolarda yer alan hesap kalemleri itibariyle bölümleme yapılır.
Örneğin; denetim yapılırken 100 Kasa Hesabı’ndan başlanarak sırayla denetim yapılır.

b-) Döngü Yaklaşımı: Benzer özellik gösteren yani birbiriyle ilişkili hesap kalemlerinin bir araya
getirilmesi ile oluşan döngüler/akımlar itibariyle denetim gerçekleşir. Gelir döngüsü, üretim döngüsü,

3
 Doç. Dr. Ahmet GÖKGÖZ tarafından hazırlanmıştır.

harcama döngüsü gibi. Denetim yapılacak hesaplar gruplanır ve öyle denetlenir. Örneğin; giderler
gruplanır ve toplu denetlenir.

Denetim Sürecinin Aşamaları

1. Müşterinin kabulü ve denetim anlaşmasının yapılması

2. Denetim planının hazırlanması

3. Denetim çalışmalarının yürütülmesi

4. Denetim raporunun hazırlanması

Denetim Riski: Finansal tablolarda önemli yanlışlık olduğu halde, denetçinin finansal tabloların doğru
olarak sunulduğu sonucuna varması ve finansal tablolar hakkında olumlu görüş bildirmesi olasılığıdır.

Denetim Riskleri (Çok önemlidir… soru çıkma ihtimali yüksektir…)

1. Önemli yanlışlık riski (doğal (yapısal) risk ve kontrol riski)

2. Tespit edememe riski (bulgu riski)

Doğal (Yapısal) Risk: Denetlenen işletmenin mali tablolarında önemli hataların bulunma riskidir.

Kontrol Riski: İşletmenin iç kontrol yapısı ile ilgili olarak oluşturduğu politika ve prosedürlerin, önemli
hataları önleyememe veya ortaya çıkartamama riskidir.

Bulgu Riski: Denetçinin mali tablolarda bulunan önemli bir hatayı bulmada başarısız olma olasılığıdır.

Kabul Edilen Denetim Riski = Doğal Risk x Kontrol Riski x Bulgu Riski

İç Kontrol Sistemi: İşletmenin faaliyetlerinin etkinliği ve verimliliğinin, finansal raporlamanın

güvenilirliğinin, işlemlerin yürürlükteki mevzuata ve diğer düzenlemelere uyumunu sağlamak amacına
yönelik makul bir güvence temin etmek üzere tesis edilen bir süreçtir. İşletme; hile, hata veya
yolsuzlukları önlemek için bir kontrol sistemi kurar. Örneğin; paraları koyduğu kasaya şifreli kilit koyar,
işletmeyi güvenlik kamerası ile donatır, veznedarın tek imzayla ödeme yapmasını engeller ve çift imza
ile ödeme yaptırır, yani veznedar ödeme yapması için kendi imzasından sonra şefin de imzalaması
şartını koyar. Bu tür önlemler; hile, hata veya yolsuzlukları engellemek içindir. Bu sisteme “iç kontrol
sistemi” denir. Bir denetçi, denetleyeceği işletmeye geldiğinde denetime başlamadan ve denetim
prosedürlerini belirlemeden önce, ilk yapacağı işletmenin iç kontrol sistemini değerlendirmektir. Eğer
işletmenin iç kontrol sistemi berbat ise ona göre denetim işini sıkı tutar ve ona göre teknikler uygular.
Eğer iç kontrol sistemi iyi ise denetçinin işi rahattır. 2015 yılı KPSS’de bunu sordular. Soru şöyleydi; bir
denetçi denetleyeceği işletmeye geldiğinde denetim prosedürlerini belirlemeden önce ilk yapması
gereken iş nedir? Cevap: iç kontrol sistemini değerlendirir.

Bağımsız Denetçi İç Kontrol Sistemi İle İlgili Topladığı Bilgileri 3 Şekilde Belgeler

a) Hikaye etme (not alma) yöntemi: İç kontrol sistemini kompozisyon yazıyor gibi hikaye ile anlatır.

b) Akış şeması: İç kontrol sistemini şekiller ile yani akış şemaları ile anlatır.

c) Anket formu: İç kontrol sistemini değerlendirmek için anket düzenler.

Denetim Kanıtı: Denetlenen bilgilerin önceden belirlenmiş ölçütlere uygunluk derecesini belirlemek
amacıyla denetçi tarafından kullanılan her türlü bilgi, belge ve kayıtlardır.

4
 Doç. Dr. Ahmet GÖKGÖZ tarafından hazırlanmıştır.

Denetim Kanıtı Türleri

1. Fiziksel Kanıtlar: Stokların sayılması gibi...

2. Doğrulama Kanıtları: Üçüncü kişilere sorularak kanıt toplanması. Bankadan mutabakat alınması...

3. Belgelerden Elde Edilen Kanıtlar: Belge incelemesi...

4. Gözlem Sonucu Elde Edilen Kanıtlar: İç kontrol yapısının gözlenmesi gibi...

5. Soruşturmalar Sonucu Elde Edilen Kanıtlar: Çalışanlara sorular sorulması...

6. Mekanik Doğruluk Kanıtları: Belge ve kayıtlardaki matematiksel işlemlerin tekrar hesaplanması...

7. Analitik Kanıtlar: Mali tablolardaki yer alan bilgilerin başka veriler ile karşılaştırılması...

Denetim Kanıtlarının Sayısını Etkileyen Unsurlar (burası önemli.. çıkma ihtimali yüksek..)

- Önemlilik: Önemlilik tutarı yüksek belirlenirse az kanıt toplanır, düşük belirlenirse çok fazla kanıt
toplanır.

- Risk: İşletmenin riski yüksekse fazla kanıt toplanır.

- Nitelik: Kanıtın niteliği arttıkça sayısı azalır.

- Ekonomik Etkenler: Maliyet arttıkça kanıt sayısı azalır.

- Anakütlenin Büyüklüğü ve Özellikleri: İşletme büyükse fazla kanıt, küçükse az kanıt toplanır.

Denetim Kanıtlarının Güvenilirliğini Etkileyen Unsurlar

- Kanıtın ilgili olması

- Kanıtın kaynağı

- Kanıtın zamanlılığı

- Kanıtın objektifliği

Denetim Prosedürleri: Denetçi tarafından kanıt toplama ve değerlemede kullanılan yöntem ve

teknikler veya yürütülen faaliyetler sürecidir.

Denetim Teknikleri

1. Fiziki İnceleme Tekniği: Kasa, stok, MDV sayımı...

2. Doğrulama Tekniği: İşletme dışındaki kaynaklardan bilgi alınması. Banka mutabakatı... Müşterilere
borcunun tutarını teyit amaçlı mektuplar gönderilebilir… Bunlara doğrulama mektubu denir.. 3 tür
doğrulama mektubu vardır:

- Olumlu Doğrulama Mektubu: 50 TL borcunuz var. Doğru mu? Cevap ver.

- Olumsuz Doğrulama Mektubu: 50 TL borcunuz var. Doğruysa cevap vermenize gerek yok.

- Bakiyesiz Doğrulama Mektubu: Ne kadar borcunuz var?

3. Belgelerin İncelenmesi Tekniği: Kayıtlara esas olan belgelerin incelenmesi...

4. Kayıt Sürecinin İzlenmesi Tekniği: Örnekleme yöntemi ile seçilen belgelerin kayıtlarının incelenmesi

5
 Doç. Dr. Ahmet GÖKGÖZ tarafından hazırlanmıştır.

- Kayıt sisteminin ileriye doğru incelenmesi (belge - defter - tablo)

- Kayıt sisteminin geriye doğru incelenmesi (tablo - defter - belge)

5. Yeniden Hesaplama Tekniği: Amortismanın, reeskontun yeniden hesaplanması...

6. Gözlem Tekniği: Bir işlem sürerken gözlenmesi. Envanter işlemlerinin izlenmesi gibi...

7. Derinlemesine Araştırma Tekniği: Bir hesabın veya tablonun ayrıntılı incelenmesi... Kasa Hesabı'nın
gereğinden fazla bakiye vermesi...

8. Soruşturma Tekniği: İşletme çalışanlarına soru sorulması...

9. İlgili Hesaplar Arasında İlişki Kurma Tekniği: Birikmiş Amortismanlar Hesabı ile amortisman
giderlerinin karşılaştırılması...

10. Analitik İnceleme Tekniği: İşletme verileri ile çeşitli verilen karşılaştırılması...

Çalışma Kâğıtları: Denetçinin denetim çalışması sırasında topladığı kanıtlar, denetim prosedürleri için
uyguladığı denetim teknikleri, elde ettiği sonuçları yazılı olarak belgelendirir. Bu belgelere "çalışma
kâğıtları" denir. 10 yıl saklanır.

Çalışma Kâğıtlarının Denetçiye Sağladığı Yararlar

- Denetim çalışmasının koordine edilmesi

- Yapılan denetim işinin kontrol edilmesini ve gözden geçirilmesini destekler

- Denetim işinin sonucunda ortaya çıkan ve denetçi görüşünü destekleyen denetim kanıtlarını
kaydetmeye yarar

- İç kontrol sistemi hakkında bilgi edinmede yararlanma

- Savunma aracı olarak kullanma

- Gelecek dönemlerde yapılacak denetim çalışmalarına yardımcı olmak

* 2014 KPSS’de çalışma kağıdının yararlarından birisi değildir diye soruldu. Cevap; denetçinin alacağı
ücrete dayanak teşkil etmesi şeklindeydi. Denetçi ücretini çalışma kağıdına göre almaz, başta anlaştığı
ve sözleşmede yazan tutara göre alır.

Denetim Mizanı: Denetlenen işletmenin muhasebe kayıtlarında yer alan hesapların ve bunların
bakiyelerinin, denetçinin hesaplarda yaptığı düzeltme tutarlarının ve düzeltilmiş hesap bakiyelerinin
yer aldığı bir çalışma kâğıdıdır.

Düzeltme Tabloları: Denetçinin saptayıp, yeni bir kayıtla düzelttiği veya yeniden sınıflandırdığı
işlemlerin yer aldığı çalışma kâğıtlarına "düzeltme tabloları" denir.

Hesap Analiz Cetveli: Bir hesabın, dönem başı bakiyesinden, dönem sonu bakiyesine kadar geçirdiği
sürecin yer aldığı çalışma kağıdına "hesap analiz cetveli" adı verilir.

Çalışma Kâğıtlarının Dosyalanması

a) Sürekli Dosya: Gelecek dönemlerde yapılacak denetimlerde yararlanılacak çalışma kâğıtlarının

toplandığı dosyaya denir. Örneğin; şirket ana sözleşmesi, hesap planı, ortak bilgileri gibi.

b) Cari Dosya: Denetimin yapıldığı dönemde hazırlanan çalışma kâğıtlarının toplandığı dosyalara denir.
Örneğin; stok sayım bilgileri, doğrulama mektupları gibi.

6
 Doç. Dr. Ahmet GÖKGÖZ tarafından hazırlanmıştır.

Örnekleme: Denetçi denetlediği işletmedeki her şeye bakmaz. İçinden seçerek denetler. Buna
“örnekleme” denir.

Örneklemede Kullanılan Yöntemler

1. İradi Örnekleme Yöntemi (Mesleki Yargı): Örneğin stok sayımında iradesine göre kolileri seçerek
sayması.

2. İstatistiksel Örnekleme Yöntemi (Rassal): Örneğin stok sayımında istatistiki olarak 15., 30., 45.
Kolileri açıp sayması.

Denetçinin Görüşleri

1. Olumlu Görüş

2. Olumsuz Görüş Olumlu görüş dışındaki görüşlerde yönetim kurulu değişir.

3. Şartlı Görüş

4. Görüş Bildirmekten Kaçınma

Bağımsız Denetim Raporunun Unsurları

1. Başlık

2. Muhatap

3. Giriş Paragrafı

4. İşletme Yönetiminin Finansal Tablolara İlişkin Sorumluluğu

5. Bağımsız Denetçinin Sorumluluğu

6. Bağımsız Denetçi Görüşü

7. Bağımsız Denetçinin İmzası

8. Bağımsız Denetim Raporunun Tarihi

9. Bağımsız Denetim Kuruluşunun Adresi

Doç. Dr. Ahmet GÖKGÖZ’ün KPSS ve Kurum Sınavları ile İlgili Kitapları