D-r KIMO ^AVDAR

Univerzitet Amerikan Kolex

Skopje

KAMATA - KAZNENA I DOGOVORNA

SPORED IZMENITE NA ZAKONOT ZA OBLIGACIONITE
ODNOSI OD DEKEMVRI 2009 GODINA
(prvi~ni opservacii vo vid na komentar po odnos na izmenite, so primeri za
sodr`inata na petitumite na tu`bite, odnosno na izrekite na presudite)

Voved
Vo Zakonot za obligacionite odnosi (ZOO) (objaven vo ,,Slu`ben vesnik na RM”
br. 18/2001, 78/2001, 04/2002, 59/2002, 05/2003, 84/2008 i 81/2009), izvr{eni se izmeni
i dopolnuvawa po odnos na kaznenata i dogovornata kamata (objaveni vo ,,Slu`ben
vesnik na RM” br. 161/09 od 30.12.2009 godina). Tie izmeni se sostojat vo ona {to se
naveduva podolu vo ovoj tekst.
Voobi~aeno, a i spored propisite, kaznenata (zateznata) kamata se opredeluva kaj
pari~nite obvrski, a dogovornata kamata - glavno kaj pari~nite obvrski, no sosema retko -
i kaj drugite obvrski opredeleni po rod. Poradi toa, ovde najprvo }e bidat izlo`eni
karakteristikite na pari~nite obligacioni odnosi, a potoa }e bidat prika`ani izmenite vo
ZOO od dekemvri 2009 godina (ne i onie odredbi so koi se regulira pravoto na celosen
nadomest - ~l. 267, i zabranata na anatocizam - ~l.268, bidej}i vo niv e izmenet samo
nazivot na kamatata), so pojasnuvawa vo vid na komentar, a isto taka i so primeri kako
treba da se formuliraat petitumite kaj tu`bite pri baraweto, odnosno izrekite na presudite
pri dosuduvaweto, na kamatata, spored glavnite modaliteti sodr`ani vo spomnatite izmeni
na ZOO.

1.- Pari~ni obligacioni odnosi

a) Op{to za pari~nite odbvrski i za na~eloto na monetarniot nominalizam
Pari~nite obvrski posebno se regulirani vo Zakonot za obligacionite odnosi (ZOO)
i toa so odredbite od ~lenovite 383 - 387, poradi toa {to za niv va`at nekoi posebni
pravila koi ne se primenuvaat na drugite obligacioni odnosi. Inaku, parite kako op{t izraz
na sekoja vrednost, se zastapeni vo sovremenite obligaciono-pravni odnosi skoro vo site
dogovori, bidej}i po pravilo, obvrskite na ednata dogovorna strana ili na ednata od
stranite se izrazuva vo pari. Kaj nepari~nite obvrski pak, mnogu ~esto, dokolku dojde do
nivnoto naru{uvawe, se sozdavaat novi obvrski, bilo kako glavni obvrski, na primer, kaj
nadomestot na {teta koga se vr{i zamena na predmetot na ispolnuvaweto, bilo poradi toa
{to pokraj dol`nata obvrska, se sozdavaat i sporedni obvrski izrazeni vo pari, kako na
primer, dogovorna kazna, tro{oci itn.
Koga se zboruva za pari~na obvrska vo potesna smisla na obvrskata, se ima
predvid obvrska ~ij predmet na pla}awe e nekoj pari~en iznos, bez ogled dali toj iznos e
utvrden u{te od nastanuvaweto na obligaciono-pravniot odnos, ili pak se utvrduva
dopolnitelno so voljata na sodogovara~ite ili so sudska odluka. Svojstvoto na parite kako
izvesna vrednost ne bi mo`elo da se izedna~i, so svojstvoto na generi~ni predmeti,
bidej}i parite so zakonodavnoto ureduvawe, ne se smetaat za generi~ni predmeti.
Generi~ni predmeti parite mo`e da bidat samo dokolku se raboti za nekoja to~no
specificirana opredelena kategorija na pari, koi po pravilo ne se vo optek, kako na primer,
kovani zlatnici za specijalna namena, numizmati~ki pari itn.
So ogled na toa {to parite pretstavuvaat vrednosen izraz skoro na sekoja obvrska,
ne mo`e da stane nevozmo`no ispolnuvawe na pari~nite obvrski. Imeno, vo sovremeni
uslovi ~ovek so svojot trud ili na drug na~in steknuva imotni vrednosti, a bidej}i tie
imotni vrednosti sekoga{ mo`e da bidat zameneti za pari, mo`e da se ka`e deka dol`nikot
sekoga{ mo`e da ja izvr{i svojata pari~na obvrska, odnosno ne mo`e da se povikuva na
toa deka predmetot na negovata obvrska propadnal. Eventualnata nema{tija mo`e da
dovede samo do toa vo toj moment da ne mo`e da se izvr{i pari~nata obvrska. Dokolku
pak se raboti za pravno lice koe trajno ne mo`e da sozdade sredstva za isplata na svoite
obvrski, takvoto pravno lice se odi vo ste~aj i prestanuva da postoi na koj na~in kone~no
mo`e da prestanat negovite pari~ni obvrski.
So odredbata od ~l. 383 od ZOO prifateno e na~eloto na monetarniot
nominalizam, spored koe, koga obvrskata ima za predmet pari~na suma, dol`nikot e
dol`en da go isplati onoj broj pari~ni edinici na koi glasi obvrskata, osven koga so zakon
se opredeluva ne{to drugo. Spored teorijata, na~eloto na monetarniot nominalizam koe se
primenuva na pari~nite obvrski, obvrski koi imaat za predmet opredelena suma na pari,
se sostoi vo ednakvata plate`na mo} na pari~nite edinici, vo koi pari~nata obvrska e
izrazena, bez ogled na promenata na nivnata vrednost vo vremeto me|u nastanuvaweto na
obvrskata i nejzinata stasanost, odnosno pla}awe. Spored toa na~elo, zna~i, za ocena na
vrednosta na parite odlu~uva~ko e imenuvaweto (nominacijata) nazna~ena na banknotite,
odnosno na kovanite pari, t.e. nivnata nominalna vrednost, bez ogled na nivnata vistinska
kupovna mo} kako merilo na nivnata vrednost. Toa zna~i deka nekoj }e ja ispolni svojata
obvrska ako pari~nata obvrska vo momentot na isplatata na iznosot na pari~nite edinici
na koi obvrskata glasi se isplati, nezavisno od nivnata kupovna mo} vo toa vreme. Ova se
primenuva bez ogled dali vo me|uvreme se promenila vnatre{nata vrednost na parite
(dokolku se raboti za metalni - kovani pari) „paritetnata“ vrednost (ako se vo pra{awe
banknoti, ~ija „vrednost“ e opredelena vo odnos na zlatoto ili nekoja stranska valuta) ili
nivnata funkcionalna vrednost (ako se raboti za banknoti koi depresirale, aprisirale - pari
~ija kupovna mo} opadnala ili porasnala). Obratno od na~eloto na monetarniot
nominalizam, e teorijata na valorizam, koja im priznava dejstvo na ekonomskite pojavi
koi ja obezvrednuvaat ili ja zgolemuvaat vnatre{nata vrednost na parite i koja
obezbeduva ekvivalentnost na prestaciite, bidej}i ja zema predvid vistinskata, a ne
nominalnata vrednost na parite vo vremeto na ispolnuvaweto na pari~nata obvrska.
Vo sovremeni uslovi treba da se ima predvid deka spored ova ne se pravi razlika na
toa dali pari~nata obvrska se odnesuva na doma{na valuta ili pak na nekoja stranska
valuta. Isto taka, ne se pravi razlika me|u pari~nite obvrski vo obligaciono-pravnite
odnosi vo zemjata, ili pak se raboti za obligaciono-pravni odnosi so me|unaroden
element.
Na~eloto na monetarniot nominalizam izrazeno vo ~l. 383 ima apsolutno dejstvo,
me|utoa, postoi mo`nost so zakon da se opredeli i ne{to drugo.
 Se smeta deka so zakon, odnosno so ZOO se predvideni otstapuvawa od
monetarniot nominalizam, pri nadomest na materijalnata {teta vo vid na renta vo slu~aj
na smrt, telesna povreda i o{tetuvawe na zdravjeto (~l. 185) pri dogovarawe na lizgava
skala (~l. 386), vo slu~aj na primena na odredbata za izmena na dogovorot poradi
promeneti okolnosti (~l. 122), pri izborot za vra}awe na zaemot (~l. 551) i pri izmenata
na cenata kaj dogovorot za gradewe (~l. 655 i 656). Isto taka, i kaj dogovarawe na nekoja
indeksna klauzula, spored odredbite od ~l. 385, mo`e da dojde do otstapuvawe od
na~eloto na monetarniot nominalizam.
Ako ne se dogovoreni za{titni klauzuli, vnatre{nite promeni na parite doveduvaat
do vistinski promeni na vrednosta na me|usebnite davawa, taka {to ednata strana }e bide
o{tetena po odnos na ona {to go pobaruva od drugata strana, bidej}i pomalku primila
otkolku {to dala.
Monetarnite klauzuli pretstavuvaat takvi klauzuli so koi preku dogovarawe na
opredeleni sporeduvawa ili pak sporedni davawa, se nastojuva da se so~uva vnatre{nata
vrednost na parite. Taka, formalnata vrednost na parite se ~uva so dogovarawe na kamati,
so fiksirawe na kursevite na valutata na pla}aweto sprema nekoja druga valuta ili prema
pogolem broj valuti, t.n. „ko{nica“ na valutite. Vakvoto dogovarawe spored ZOO e i
dozvoleno, so toa {to isplatata sekoga{ }e se vr{i vo doma{na valuta dokolku, izre~no
spored Zakonot za deviznoto rabotewe ne e dozvoleno da se pla}a i vo nekoja stranska
valuta.
Ova dejstvo na na~eloto na monetarniot nominalizam mo`e da se ubla`i taka {to }e
se dogovori vrednosta na uslugata da se presmeta vo vreme na pla}aweto. Dokolku pak
se raboti za dolgoro~ni isporaki, vo toj slu~aj mo`at da se opredelat periodi na vreme vo
koi }e se vr{i povtorno opredeluvawe na cenata na pla}aweto. Me|utoa, vo site ovie
slu~ai treba strogo da se opredelat kriteriumite spored koi }e se utvrduva iznosot na
parite {to treba da se plati, za da ne dojde do nepotrebni odnosno neras~istlivi sporovi.
Koga se raboti za zadocnuvawe vo ispolnuvawe na pari~na obvrska, mo`e da nastane i
{teta za doveritelot, koja po pravilo se pokriva so toa {to dol`nikot pokraj pari~nata
obvrska so ~ie pla}awe e vo zadocnuvawe, e dol`en da plati i kaznena (zatezna)
kamata. Kaznnenata (zateznata) kamata se opredeluva so prisilen propis i stranite ne
mo`at da dogovorat poinakov tek, no za nejzinata viso~ina, vo izvesni slu~ai, mo`e da
bide postignata dogovor (v. ~l. 266 i natamo{nite od ZOO). Me|utoa, dokolku so
propi{anata zakonska kaznena (zatezna) kamata ne }e se nadomesti {tetata {to ja pretrpel
doveritelot, toj ima pravo da bara razlika do celosniot nadomest na {tetata. Drugo
pra{awe e kako se opredeluva taa razlika na nadomestot od celokupnata {teta, {to vo
praktikata ponekoga{ sozdava i nepremostlivi te{kotii.

b) Valuta na obvrskata
Po odnos na valutata na obvrskata, spored odredbite od ~len 384 od ZOO
dozvolena e odredba vo dogovorot spored koja vrednosta na dogovornata obvrska vo
doma{na valuta mo`e da se presmetuva prema nekoja stranska valuta, pa duri i koga e
opredelena obvrskata vo takva stranska valuta. Vo toj slu~aj pla}aweto }e se izvr{i
spored kursot na taa stranska valuta vo odnos na denarot vo vreme na pla}aweto na na~in
{to vo takov slu~aj obvrskata se ispolnuva so pla}awe vo doma{na valuta spored sredniot
kurs na Narodnata banka na Republika Makedonija {to va`i vo denot na ispolnuvaweto.
 Ako obligacijata glasi na denari, no ~ij iznos se utvrduva vo odnos na nekoja
stranska valuta vo vreme na pla}aweto, vo toj slu~aj stanuva zbor za valutna klauzula.
Dokolku pak se raboti za dogovarawe na obvrskata vo stranska valuta, a ne e dozvoleno
pla}awe na obvrskata vo stranska valuta, vo toj slu~aj se raboti za klauzula na stranska
valuta vo dogovorot, no nejzinoto ispla}awe }e se izvr{i na denot na pla}aweto, vo
denari sprema kursot na denarot vo odnos na taa stranska valuta na denot na pla}aweto.
Zna~i, ne se raboti za zabraneti klauzuli, me|utoa se raboti za zabranetost na
ispolnuvaweto na takvite dogovorni obvrski, koi zabrani proizleguvaat od Zakonot za
deviznoto rabotewe, koj pak od svoja strana e dosta liberalen, so ogled na vklu~enosta na
na{ata zemja i vo me|unarodniot sistem na pla}awa i vo me|unarodnata trgovija.

v) Indeksna klauzula
Spored ~len 385 dozvolena e odredbata od dogovorot so koja {to iznosot na
pari~nata obvrska vo doma{na valuta se vrzuva za promena na cenata za dobrata i
uslugite izrazeni so indeks na ceni utvrdeni od ovlasteno lice (indeksna klauzula).
Vsu{nost, indeksnite klauzuli se takvi za{titni klauzuli so koi viso~inata na pari~nata
obvrska se opredeluva vo zavisnost od porastot ili padot na cenite na dobrata
(materijalite), stokite i uslugite (na trudot), na pazarot vo vreme me|u sklu~uvaweto na
dogovorot i negovoto ispolnuvawe. Za da va`i ovaa indeksna klauzula, indeksite na
cenite spored koi taa se presmetuva, treba da bidat utvrdeni od ovlasteno lice. Toa zna~i,
deka toa lice treba da bide opredeleno so propis ~ija zada~a e da go sledi dvi`eweto na
cenite i so nau~ni metodi da gi utvrduvaat prose~nite ceni. Tie ustanovi gi objavuvaat
periodi~no: nedelno, mese~no i sl., prose~nite ceni na stokite, ponderiranite indeksi vo
koi se izrazuvaat promenite vo kupovnata mo} na parite

g) Lizgava skala
Spored odredbite od ~len 386 od ZOO, vo dogovorite vo koi edna strana se
obvrzuva da izraboti i da ispora~a opredeleni predmeti e dozvoleno da se dogovori deka
cenata }e zavisi od cenata za materijali i od trudot, kako i od drugite elementi koi vlijaat
vrz visinata na tro{ocite na proizvodstvoto, vo opredeleno vreme na opredelen pazar.
Ovde stanuva zbor za klauzula na revizija na cenata koja poradi nestabilnost na
pazarot se vnesuva vo dogovorite so cel cenata da se usoglasi so promenite na tro{ocite
na proizvodstvoto i na toj na~in da se vospostavi dogovorna ramnote`a. Vsu{nost,
dozvolenosta da se dogovara lizgava skala, pretstavuva isklu~ok i otstapuvawe od
na~eloto na monetarniot nominalizam. Taa mo`e da se predvidi samo vo dogovorite vo
koi ednata dogovorna strana se obvrzuva da izraboti i da ispora~a opredeleni predmeti.
Voobi~aeno, toa se dogovorite za delo, dogovorite za gradba, dogovorite za proda`ba na
predmeti proizvedeni, odnosno izraboteni za potrebite na kupuva~ot.
Lizgavata skala od ~l. 386 i indeksnata klauzula od ~l. 385 se razlikuvaat po
slednoto:
Celta na lizgavata skala e da se usoglasi dogovorenata cena so promenata na cenite
na pazarot na materijalot i na trudot koi se predizvikani od kolebawata na pazarot i ne
moraat da bidat posledica na pa|aweto na vrednosta na parite. Od druga strana, kaj
indeksnata klauzula, celta e obemot na pari~nata obvrska da se usoglasi so promenite vo
vrednosta na parite izrazeni niz opredelen indeks, {to zna~i so indeksnata klauzula
sodogovara~ite se sprotivstavuvaat na deprecijacijata i so toa gi otstranuvaat posledicite
na pa|aweto na vrednosta na parite i doslednata primena na na~eloto na monetarniot
nominalizam.
Inaku, za upotreba na lizgavata skala se propi{ani posebni formuli od nekoi instituti
koi se bavat so taa problematika.

d) Pla}awe pred rokot

So odredbite od ~len 387 of ZOO e propi{ano deka dol`nikot na pari~na obvrska
mo`e istata da ja ispolni pred rokot i deka e ni{tovna e odredbata na dogovor so koja
dol`nikot se otka`uva od ova pravo. Me|utoa, vo slu~aj na ispolnuvawe na pari~na
obvrska pred rokot, dol`nikot ima pravo od iznosot na dolgot da go odbie iznosot na
kamatata za vremeto od denot na isplatata do stasanosta na obvrskata, ako poinaku ne e
opredeleno so dogovorot.
Vo posledniot slu~aj se stanuva zbor za presmetuvawe na eskont (diskont).
Diskontot, odnosno eskontot, vo ovoj slu~aj pretstavuva opredelen iznos koj se odbiva od
iznosot na dolgot kako nadomest na dol`nikot za predvremeno li{uvawe od pari~nite
sredstva {to gi dolguva, odnosno za davawe mo`nost na doveritelot so toj pari~en iznos
predvremeno da se koristi. Pritoa, ne se pravi razlika dali e vo pra{awe pari~na obvrska
na koja te~at kamati ili se raboti za bezkamaten dolg.
Vo odredeni trgovski zdelki, voobi~aeno e koga se pla}a vedna{ vo gotovo, da
mo`e da se odbie, t.n. kasa {konto, t.e. da se odbie eden iznos od sumata {to se pla}a.
Me|utoa, toa e samo vo slu~aj koga samiot prodava~ toa go istaknal. Se pravi razlika,
vsu{nost, koga se prodava edna stoka so otplata na cenata vo rati, a tuka, vo toj slu~aj,
vkupniot iznos na cenata koga }e se soberat site rati, e ne{to pogolem od onoj iznos ako
cenata se plati vedna{ pri kupuvaweto na stokata.
Odredbata od st. 3 na ~len 387 treba da se razlikuva od odredbata na ~len 533od
ZOO koja go ureduva pla}aweto na ratite kaj proda`bata so otplata na cenata vo rati.
Imeno, soglasno ~len 533, kupuva~ot mo`e sekoga{ da go isplati odedna{ ostatokot na
cenata {to ja dol`i, so toa {to toj ostatok se isplatuva ~ist, bez dogovornite kamati i bez
tro{oci. Zna~i, ako koga se otpla}a cenata vo rati e dogovorena na oddelnite rati da se
pla}a i kamata, dokolku preostanatite rati se isplatat odedna{, vo toj slu~aj kamatata {to
pripa|a kon sekoja rata ne se pla}a, odnosno ratata se isplatuva bez kamata.
Sli~na odredba e sodr`ana i vo ~len. 1107 st. 4 od ZOO kaj dogovorot za kredit
spored koja odredba, vo slu~aj na vra}awe na kreditot pred opredeleniot rok, bankata ne
mo`e da ja zasmeta kamatata za vremeto od denot na vra}aweto na kreditot do denot koga
spored dogovorot trebalo kreditot da bide vraten.
Kako {to be{e ponapred navedeno, natamu }e bidat dadeni objasnuvawa na
izmenite na ZOO od dekemvri 2009 godia po odnos na zateznata i dogovornata kamata, i
toa vo vid na komentar na tie odredbi, za da mo`e pocelosno da se sogleda dosegot i
zna~eweto na tie izmeni i dopolnuvawa na ZOO. Vpro~em, na ovoj na~in, vsu{nost se
vr{i i izmena i dopolnuvawe na komentarot na tie odredbi sodr`an vo knigata ,,Zakon za
obligacionite odnosi” so komentari, objasnuvawa, prakika i predmeten registar od Prof.
D-r Kiril ^avdar i D-r Kimo ^avdar, vo izdanie na Agencija ,,Akademik” Skopje 2008
godina.

KAZNENA KAMATA
 Koga se dol`i kaznena kamata
^len 266
(1) Dol`nikot koj }e zadocni so ispolnuvaweto na pari~na obvrska dolguva,
pokraj glavninata, i kaznena kamata.
(2) Stasanosta na obvrskata za pla}awe na kaznena kamata se opredeluva
soglasno so pravilata na ovoj zakon {to se odnesuvaat na opredeluvaweto na vremeto za
ispolnuvawe na obvrskite.
(3) Dokolku stasanosta ne mo`e da se opredeli na ovoj na~in, a stanuva zbor za
pobaruvawe od prometot na stoki i uslugi me|u trgovci ili trgovci i lica na javnoto
pravo, obvrskata za pla}awe na kaznenata kamata stasuva vo eden od slednive denovi,
bez potreba od dostavuvawe opomena:
- 30 dena od denot na priemot na fakturata ili soodvetnoto barawe za isplata ili
- ako denot na priemot na fakturata ili soodvetnoto barawe za isplata ne mo`e da
se opredeli so sigurnost, 30 dena po priemot na stokite ili uslugite ili
- ako dol`nikot ja primi fakturata ili soodvetnoto barawe za isplata pred priemot
na stokite i uslugite, 30 dena od priemot na stokite ili uslugite ili
- ako so zakon ili dogovor e predvidena postapka za priem ili potvrduvawe so
koja se utvrduva soobraznosta na stokite ili uslugite, a dol`nikot ja primi fakturata ili
soodvetnoto barawe za isplata pred ili na denot na priemot ili potvrduvaweto, 30 dena
od denot na priemot, odnosno potvrduvaweto.
___________________

So izmenite i dopolnuvawata na ZOO od 2008 godina, bea izvr{eni zna~itelni

promeni na pravnoto ureduvawe na materijata za kamatite, ne samo so ogled na propisite
koi{to se zamenuvaat, tuku i so ogled na sodr`inata na odredbite vo vrska so kamatite,
kako po odnos na dogovornite, taka i po odnos na zateznite kamati kako {to dosega bea
imenuvani, a od sega se imenuvaat kako kazneni kamati. So preodnite odredbi od ~l. 139
i 140 od ZID ZOO e odlo`ena primenata na novite odredbi za kamatite do 1 juli 2009
godina, a so prvite izmeni na ZOO od 2009 godina nivnata primena e odlo`ena do
1.1.2010 godina. So najnovite izmeni na ZOO od dekemvri 2009 godina, nivnata primena
e odlo`ena do 1.2.2010 godina.
Со измените на ЗОО се прваат специфични промени на начинот на кој се
уредени прашањата поврзани со каматата, како казнената (затезната) така и
договорната камата. Промените произлегуваат од потребата за транспонирање на
Директивата 2000/35/ЕЗ за спречување на задоцнетото плаќање во паричните
трансакции (Директивата 2000/35/ЕЗ). Целта на ова Директива е да се зголеми
ефикасното постапување на страните при трансакциите, поттикната од
економскиот рационал дека една четвртина од стечајните или ликвидационите
постапки заради инсолвентност во ЕУ се резултат на задоцнети плаќања. Ваквите
бројки во голема мера се однесуваат и на Република Македонија. Со неа исто така
се усогласуваат правилата и практиките на земјите членки на Европската унија, за
роковите за плаќање на надоместите во комерцијалните трансакции, како и
последиците од непочитувањето на тие рокови, како еден од механизмите за
обезбедување соодветно функционирање на внатрешниот пазар. Во директивата се
определува висината на стапката на казнената камата и роковите во кои треба да се
исполнуваат паричните побарувања
 Со измениte во Глава III од Законот, се воведуваат нови членови со кои се
определува висината на стапката на казнената камата, начинот на нејзината
пресметка и временскиот период на кој се однесува. При воведувањето на измените
се имаше предвид правната природа на казнената камата. Имено, таа е своевидна
казна или подобро речено имотна санкција за неуредниот должник. Натаму, таа
претставува одреден вид на надомест на имотната штета произлезена од
неуредноста на должникот. Во секој случај, таа претставува и средство за
превентивен притисок врз должникот навремено да ја изврши својата (главна)
обврска. Казнената камата својството на казна го има секогаш кога должникот
падне во задоцнување со враќање на паричните средства добиени на заем, кредит
или стекнати на некој друг начин. Со паѓањето на должникот во задоцнување (кое,
по правило, настапува наредниот ден од втасаноста (настапувањето на рокот) тој
покрај паричната обврска (главницата) долгува и казнена камата. Притоа,
последната се должи без оглед дали доверителот од задоцнувањето претрпел било
каква штета. Ова јасно укажува дека затезната камата примарно има казнена
функција. Меѓутоа, бидејќи со задоцнувањето најчесто на доверителот му се
причинува и штета, таа истовремено има и отштетна функција или, како уште, се
нарекува, репараторна функција. Со неа, во овој случај, гледана како репараторен
инструмент, толку се надоместува од вкупно претрпената штета колку што
изнесува незиниот реално пресметан износ. Разликата, пак, до полниот износ од
претрпената штета се надоместува според правилата кои се однесуваат на
надоместувањето на причинетата штета. Што се однесува, до превентивната
функција на казнената камата, може да се каже дека таа се огледа во тоа што врши
одреден притисок врз должникот да ја исполни својата основна (главна) обврска на
денот на нејзината втасаност и на тој начин да го избегне нејзиното плаќање на
доверителот како вонреден трошок за себе, или, правно гледано, како своја
дополнителна обврска.
So ogled na toa {to kaznena (zatezna) kamata se dol`i pri neispolnuvaweto na
pari~na obvrska, treba da se ima predvid deka pari~na e onaa obvrska koja ima za svoj
predmet predavawe na opredelena suma na pari koi se vo zakonit optek vo dr`avata i koi
pretstavuvaat zakonsko sredstvo na pla}awe vo platniot sistem. Toa zna~i deka kako
pari~na obligacija mo`e da va`i i predavawe na opredelena suma na stranski pari, vo
slu~ai koga e toa dozvoleno so pozitivnite propisi.
Poradi nivnite specifi~nosti, pari~nite obligacii se posebno normirani vo odredbite
od ~l. 383-387 (vidi pogore). Edna od tie specifi~nosti e i odredbata na ovoj ~len 266, so
koja e propi{ano deka dol`nikot koj }e zadocni so ispolnuvaweto na pari~na obvrska,
pokraj glavninata dolguva i kaznena (zatezna) kamata utvrdena so zakon, odnosno so
dogovor. Pokraj toa, doveritelot ima pravo na kaznena (zatezna) kamata bez ogled na toa
dali pretrpel nekakva {teta poradi dol`nikovoto zadocnuvawe (~l. 267 st. 1).
Inaku kamatata pretstavuva cena koja se pla}a za upotrebata na pari ili za drugi
zamenlivi predmeti, bilo tie da mu se staveni nekomu na raspolagawe ili nekoj gi koristi i
bez dogovor. Toj {to dol`i kamata ne mora parite navistina da gi koristi, dovolno e da e
vo mo`nost da gi koristi ili na nekoj na~in, na primer, so neizvr{uvawe na svojata
obvrska, spre~il drugo lice da gi koristi. Zakonot za obligacionite odnosi sodr`i pove}e
odredbi koi se odnesuvaat na kamatata. Ovde ve}e se spomenati odredbite od ~l. 266-
268-a so koi se regulira kaznenata (zateznata) kamata, vo glavata koja e posvetena na
dejstvata na obligaciite, dogovornata kazna i pravoto na nadomest na {teta. Dogovornata
kamata e regulirana vo odredbite od ~l. 388-390 vo ramkite na specijalnite odredbi za
pari~nite obvrski. Kamatata se spomenuva i vo odredbite za dogovorot za zaem so ~l.
546, kaj pari~nite depoziti vo ~l. 1074-1081 i kaj dogovorot za kredit vo ~l. 1104-1107.
Vo odredbata od ~l. 121 st. 5 regulirano e pla}awe na zatezna kamata koga se vra}aat
pari posle raskinuvaweto na dogovorot, a vo ~l. 177 st. 4 stanuva zbor za odbivawe na
kamatata od iznosot na koj se kapitalizira rentata. Kaj hartiite od vrednost kamatata se
spomenuva vo ~l. 244, a vo ~l. 302 se regulira na~inot na koj se vr{i zasmetuvawe na
kamatata koga se pla}a nekakov dolg. Odredbi za kamatata natamu se sodr`ani vo ~l. 320
(polagawe na predmetot i kamati), ~l. 337 (novacija i kamatite), ~l. 358 (zastaruvawe na
kamatite koga }e zastari glavnoto pobaruvawe), ~l. 425 (koga so cesija }e se otstapuvaat i
nenaplatenite kamati), ~l. 437 (prezematelot na dolgot vo na~elo ne odgovara za
nenaplatenite kamati), ~l. 505, 533 i 537 (kamatite kaj dogovorot za proda`ba), ~l. 802
(zalo`nicata i kamatite), ~l. 812 (kamatata koja ja dol`i nalogoprima~ot koj neovlasteno
se slu`el so pari od nalogodavecot), ~l. 1041 (odgovornost na garantot za kamatite), ~l.
1088 (dol`nost na bankata da naplatuva kamata na prethodno deponiranite hartii od
vrednost), ~l. 1129 (popu{taweto mo`e da se sostoi i vo namaluvawe na kamatnata
stapka).
Kaznenata (zateznata) kamata ima pove}estrana uloga. Pokraj toa {to
nekoga{ pretstavuva cena za upotreba na pari, taa, glavno pretstavuva vo izvesna smisla,
nadomest za stvarnata ili pretpostavenata {teta {to ja trpi doveritelot, poradi toa {to e
li{en od upotreba na svoite pari poradi zadocnuvawe na dol`nikot. Taa ima i penalen
karakter, bidej}i pretstavuva kazna za neuredniot dol`nik, kako i sredstvo na pritisok
obvrskata da se izvr{i na vreme. Tokmu i zatoa taa, se do po~etokot na primenata vo toj
del od izmenuvawata na ZOO (objaveni vo ,,Sl. vesnik na RM” br.161/2009), t.e. se do 1
fevruari 2010 godina, se vika zatezna, bidej}i go zategnuva, figurativno re~eno, ja`eto
okolu vratot na dol`nikot, zatoa {to kolku pove}e se odolgovlekuva so vra}aweto na
dolgot, tolku toa ja`e pove}e se zategnuva okolu negoviot vrat.
Za razlika od dogovornata kamata, kaj koja obvrskata za pla}awe na kamatata i
nejzinata visina se opredeluva so dogovorot me|u stranite, obvrskata za pla}awe na
kaznena kamata i nejzinata viso~ina se opredeluva so zakon, kako sankcija za
nenavremeno ispolnuvawe na obvrskata {to e so zakon predvidena so ogled na prirodata
na parite kako predmet na dolgot. Me|utoa, spored novata odredba od ~l. 266-a, posle 1
fevruari 2010 godina, vo trgovskite dogovori i doogovorite me|u trgovci i lica na javnoto
pravo mo`e da se dogovori i povisoka stapka od stapkata na zakonskata kaznena kamata
{to va`ela na denot na sklu~uvaweto na dogovorot (doogovorna kaznena kamata), no
najmnogu do 50 procenti povisoka od utvrdenata zakonska kaznena kamata.
Poseben zakon za zateznata kamata, koj se primenuva zklu~no so 31 januari 2010
godina, e Zakonot za visinata na stapkata na zateznata kamata („Slu`ben vesnik na RM“
br. 65/92, 70/93). Spored ~len 1 od toj Zakon, dol`nikot koj }e zadocni so ispolnuvaweto
na pari~na obvrska, pla}a zatezna kamata na iznosot na dolgot do momentot na isplatata,
vo visina na eskontnata stapka {to ja utvrduva Narodnata banka na Republika
Makedonija zgolemena za 200%. Presmetkata na zateznata kamata se vr{i mese~no so
primena na komformnata metoda.
Inaku, spored ~l. 313 od ZOO, dol`nikot pa|a vo zadocnuvawe koga nema da ja
ispolni obvrskata vo rokot opredelen za ispolnuvawe. Ako rokot za ispolnuvwe ne e
opredelen, dol`nikot pa|a vo zadocnuvawe koga doveritelot }e go povika da ja ispolni
obvrskata, usno ili pismeno, so vonsudska opomena ili so zapo~nuvawe na nekoja
postapka ~ija cel e da se postigne ispolnuvawe na obvrskata. Obratno, dokolku
doveritelot padne vo zadocnuvawe za slu~aj koga dol`nikot ve}e e vo zadocnuvawe, od
denot na doveritelovoto zadocnuvawe prestanuva da te~e kamatata (~l. 315 st. 2).
Kamatata te~e s# dodeka dol`nikot e vo zadocnuvawe i dodeka ne go isplati dolgot.
Pla}awe na kaznena (zatezna) kamata e predvideno i kaj vra}awe na steknatoto bez
osnov dokolku steknuva~ot e nesovesen (~l. 203).
Odredbata od stav (3) od ~len 266, so koja e propi{ano deka dokolku stasanosta ne
mo`e da se opredeli na ovoj na~in, obvrskata za pla}awe na kaznenata kamata stasuva vo
eden od denovite navedeni posebno vo trite alinei od taa odredba, se odnesuva samo na
pobaruvawe od prometot na stoki i uslugi me|u trgovci ili trgovci i lica na javnoto pravo,
a ne i na pobaruvawata od prometot na stoki i uslugi vo koi barem eden od u~esnicite ne
e trgovec.

Visina na stapkata na kaznena kamata

^len 266-a
(1) Stapkata na kaznenata kamata se opredeluva za sekoe polugodie i toa vo
visina na kamatnata stapka od osnovniot instrument od operaciite na otvoren pazar na
Narodnata banka na Republika Makedonija (referentna stapka), {to va`ela na
posledniot den od polugodieto {to mu prethodelo na tekovnoto polugodie, zgolemena za
deset procentni poeni vo trgovskite dogovori i dogovorite me|u trgovci i lica na javnoto
pravo, odnosno zgolemena za osum procentni poeni vo dogovorite vo koi barem ednoto
lice ne e trgovec (zakonska kaznena kamata).
(2) Koga pari~nata obvrska e izrazena ili opredelena vo stranska valuta, stapkata
na kaznenata kamata se opredeluva za sekoe polugodie i toa vo visina na ednomese~na
stapka na Euribor za evra {to va`ela na posledniot den od polugodieto {to mu
prethodelo na tekovnoto polugodie, zgolemena za deset procentni poeni vo trgovskite
dogovori i dogоvorite me|u trgovci i lica na javnoto pravo, odnosno zgolemena za osum
procentni poeni vo dogovorite vo koi barem ednoto lice ne e trgovec (zakonska kaznena
kamata).
(3) Vo trgovskite dogovori i dogovorite me|u trgovci i lica na javnoto pravo mo`e
da se dogovori i povisoka stapka od stapkata na zakonskata kaznena kamata {to va`ela
na denot na sklu~uvawe na dogovorot (dogovorna kaznena kamata), no najmnogu do
50 procenti povisoka od utvrdenata zakonska kaznena kamata.
(4) Celosno ili delumno e ni{tovna odredbata so koja se dogovara stapka povisoka
od stapkata na zakonskata kaznena kamata ako od okolnostite na slu~ajot, trgovskite
obi~ai ili prirodata na predmetot na obvrskata proizleguva deka so vaka dogovorenata
stapka na kaznena kamata, sprotivno na na~elata na sovesnost i ~esnost, ednakva
vrednost na zaemnite davawa i spravedlivosta, kako i na odredbite za lihvarskite
dogovori, e predizvikan o~igleden nesrazmer me|u pravata i obvrskite na dogovornite
strani.
 (5 Pri ocenuvaweto dali odredbata za opredeluvawe na visinata na stapkata na
dogovornata kaznena kamata e ni{tovna, predvid }e se zeme i dali postoele opravdani
pri~ini za otstapuvawe od visinata na stapkata na zakonskata kaznena kamata.
(6) Narodnata banka na Republika Makedonija e dol`na na sekoj 2 januari i na
sekoj 1 juli da ja objavi referentnata stapka na svojata veb stranica i istata se
primenuva za tekovnite {est meseci (do krajot na polugodieto).
(7) Kako lica na javnoto pravo, vo smisla na ovoj zakon, se smetaat licata koi se
obvrzani da postapuvaat spored postapkata za javni nabavki, osven trgovcite.
___________________
Stapkata i presmatkata na kaznenite kamati se uredeni so odredbite od ~lenovite
266-a, 266-b, 267, 268 i 268-a od ZOO. Ovie odredbi }e se primenuvaat od 1 fevrurai
2010 godina (~l. 139 i140 od ZID ZOO).
So odredbata od stav 1 od ~len 266-a se propi{uva deka stapkata na kaznenata
kamata se opredeluva za sekoe polugodie i toa vo visina na kamatnata stapka od
osnovniot instrument od operaciite na otvoren pazar na Narodnata banka na Republika
Makedonija (referentna stapka), {to va`ela na posledniot den od polugodieto {to mu
prethodelo na tekovnoto polugodie, zgolemena za deset procentni poeni vo trgovskite
dogovori i dogovorite me|u trgovci i lica na javnoto pravo, odnosno zgolemena za osum
procentni poeni vo dogovorite vo koi barem ednoto lice ne e trgovec (zakonska kaznena
kamata). Spored toa, napu{tena e dosega{nata osnova za opredeluvawe na stapkata na
zateznata kamata, uredena so Zakonot za visinata na stapkata na zateznata kamata,
koja se presmetuva{e vrz osnova na eskotnata stapka {to ja utvrduva{e Narodnata banka
na RM zgolemena za 200%, a presmetkata se vr{e{e mese~no so primena na
komformnata metoda.

So odredbata od stav 2 na ~len 266-а, pak, se propi{uva deka кoga pari~nata

obvrska e izrazena ili opredelena vo stranska valuta, stapkata na kaznenata kamata se
opredeluva za sekoe polugodie i toa vo visina na ednomese~na stapka na Euribor za
evra {to va`ela na posledniot den od polugodieto {to mu prethodelo na tekovnoto
polugodie, zgolemena za deset procentni poeni vo trgovskite dogovori i dogоvorite me|u
trgovci i lica na javnoto pravo, odnosno zgolemena za osum procentni poeni vo
dogovorite vo koi barem ednoto lice ne e trgovec (zakonska kaznena kamata).
Ова решение кореспондира со Директивата 2000/35/ЕЗ.
Со оглед на тоа дека обемот на примената на Директивата е исклучиво zа
комерцијални трансакции, односно трансакции меѓу лица (физички и правни) кои
се направени во рамките на нивната економска или професионална дејност, со став
3 од овој член се пропишува дека вo trgovskite dogovori i dogovorite me|u trgovci i
lica na javnoto pravo mo`e da se dogovori i povisoka stapka od stapkata na zakonskata
kaznena kamata {to va`ela na denot na sklu~uvawe na dogovorot (dogovorna kaznena
kamata), no najmnogu do 50 procenti povisoka od utvrdenata zakonska kaznena kamata.
Spored ovaa odredba zna~i, stapkata na zakonskata kaznena kamata mo`e da se dogovori,
no samo kaj dogovornite odnosi me|u ovie lica a ne i vo drugite nivni obigacionopravni
odnosi kako {to e napr. zadocnuvawe so pla}aweto na nadomestokot za vondogovorna
{teta, koga se primenuva zakonskata kaznena kamata ( в. чл. 266-б). Ako pak e
dogovorena dogovorna kaznena kamata vo vrska so zadocnuvaweto so ispolnuvaweto na
pari~na obvrska, za sekoja pari~na obvrska vo vrska so povredata na takviot dogovor, bi
trebalo da se presmetuva dogovornata kaznena kamata.
При воведувањето на оваа можност за договорно зголемување на стапката на
казнената камата, не случајно се изоставени физичките лица. Имено, се имаше
предвид дека за трговците, односно лицата на јавното право трансакциите се извор
на нивните приходи, а нивните трошоци се поголеми од трошоците на физичките
лица. Оттука потенцијалните загуби и штета што може да произлезе од
задоцнетото плаќање е поголема. Со ова се прави усогласување со Директивата, од
чија содржина и смисла произлегува дека се потенцира казнената функција на
затезната камата, а се со цел да се зголеми ефикасноста на трансакциите. Во поглед
на pra{aњата на роковите за исполнување на обврските, постоечките одредби на
ЗОО се во согласност со Директивата.
Прifatenite измени, во врска со пресметката на казнената камата, според
член 266-в, предвидуваат и замена на комфорната метода со декурзивниот
едноставен каматен метод, со што се сака да се избегне индиректниот анатоцизам
кој се појавува при користењето на конформната метода.
Во однос на содржината на Директивата 2000/35/ЕЗ, извршена е
хармонизација само со делот на Директивата кој се однесува на висината на
стапката на казнената камата. Останатите прашања кои се регулирани со
Директивата не се предмет на усогласување со текстот на ЗОО, туку на закони со
кои се регулираат финансиските активности.

Vo vrska so odredbata od stав 3 , poimot trgovec treba da se sfati spored negovoto

opredeluvawe vo Zakonot za trgovskite dru{tva (ZTD), dodeka poimot trgovski
dogovor treba da se sfati spored odredbata od ~len 17 stav 2 od Zakonot za obligacionite
odnosi (ZTD). Kako lica na javnoto pravo, според став 7 од член 266-а, пак,, se
smetaat licata koi se obvrzani da postapuvaat spored postapkata za javni nabavki, osven
trgovcite”. Mo`e da se stavi zabele{ka deka ovaa odredba e pre{iroka, bidej}i gi opfa}a i
javnite ustanovi koi ne se bavat os dejnosti zaradi ostvaruvawe profit, pa i ne se dovolno
orientirani za toa na kakvi posledici se izlo`uvaat ako se soglasat so utvrduvawe na
dogovorna kaznena kamata.
Dokolku postojat pretpostavki za celosna ili delumna ni{tovnost na odredbata so
koja se dogovara stapka povisoka od stapkata na zakonskata zatezna kamata (st.4), liceto
zasegnato so takvata odredba, ni{tovnosta mo`e da ja istakne so prigovor vo odnosnata
parnica vo koja e tu`eno za nejzina isplata, ili pak so tu`ba vo poseben spor. Vo
prigovorot, odnosno vo tu`bata treba da bidat navedeni i doka`ani onie pretpostavki koi se
propi{ani za da se smeta deka se raboti za celosno ili delumno ni{tovna odredba, t.e. da
se poso~at okolnostite vo slu~ajot, trgovskite obi~ai ili prirodata na predmetot na
obvrskata, od koi proizleguva deka so vaka dogovorena stapka na kaznena kamata,
sprotivno na na~elata na sovesnost i ~esnost i ednakva vrednost na zaemnite davawa,
kako i na odredbite za lihvarskite dogovori, e predizvikan o~igleden nesrazmer me|u
pravata i obvrskite na dogovornite strani.
Dokolku pak e dogovorena dogovorna kaznena kamata me|u lica koi ne se trgovci,
ili me|u trgovci i lica koi ne se trgovci ili samo me|u lica na javnoto pravo, sudot po
slu`bena dol`nost, takvata dogovorna kaznena kamata nema da ja primeni, tuku }e
presudi kako da ne postoi dogovor za dogovorna kaznena kamata, odnosno }e ja primeni
zakonskata kaznena kamata.
Vo slu~ajot od st.(2) od ovoj ~len, i dol`nikot i doveritelot mo`at da doka`uvaat
deka visinata na stapkata na kamatata, e tolkava kolku {to sekoj od niv tvrdi, negiraj}i ili
baraj}i kamata spored iznesenoto vo tu`bata.

PETITUMI VO TU@BITE I IZREKI VO PRESUDITE VO VRSKA SO

ODREDBITE OD STAVOVITE 1, 2 I 3 OD ^LEN 266-а

Pri formuliraweto na predlozite kako da izgledaat petitumite vo tu`bite i izrekite vo

presudite vo vrska so napred navedenite izmeni na ZOO, se ima{e predvid Zaklu~okot od
Sovetuvaweto na najvisokite sudovi vo biv{ata SFRJ od 01 i 02.06.1988 god., na koj
u~estvuvaa i sudii na Vrhovniot sud na Makedonija, spored koj izrekata na presudata so
koja na tu`eniot mu se nalo`uva pla}awe zatezna kamata e razbirliva i podobna za
izvr{uvawe i koga vo nea namesto broj~ano opredeluvawe na stapkata, e naveden
propisot so koj e opredelena dosudenata zatezna kamata. Ovoj Zaklu~ok stana op{to
prifateno pravilo kon koj sudovite se pridr`uvaa i se pridr`uvaat i den denes, bidej}i se
poka`a deka vo prakti~nata primena ja poednostavuva praktikata vo vrska so petitumite
na tu`bite i izrekite na presudite koga se dosuduva zatezna kamata, a ne pretstavuva
nikakva pre~ka i pri prisilnoto izvr{uvawe.
Vo praktikata i vo teorijata e prifateno deka kondemnatornoto tu`beno barawe,
odnosno presudata so koja se dosuduva kaznenata (zateznata) kamata na vakov na~in
objektivno se opredeleni, bidej}i postojat tri elementi so pomo{ na koi, vo izvr{uvaweto
na izvr{nata isprava mo`e da se presmeta brojot na pari~nite edinici {to treba da gi plati
dol`nikot spored nea. Tie elementi se: a) iznosot na glavninata spored koja se vr{i
presmetka na kaznenata kamata; b) vremeto na zadocnuvawe vo koe dol`nikot od
izvr{nata isprava e zadol`en da pla}a kaznena kamata i v) stapkata spored koja se vr{i
presmetka na kaznenata kamata {to treba da se plati. Prvite dva elementi go
individualiziraat tu`benoto barawe za pla}awe na kaznenata kamata, dodeka tretiot
element (broj~anoto ozna~uvawe na stapkata na zateznata kamata, odnosno
povikuvaweto na propisot so koj e opredelena taa stapka) ne slu`i za individualizirawe na
baraweto vo smisla na negovo razlikuvawe od sekoe drugo barawe, bidej}i kaznenite
kamati, a ne samo onie koi{to se predmet na tu`benoto barawe, se pla}aat spored
propi{anite stapki. Stapkata na kaznenata kamata, kako eden od odreduva~kite elementi
na tu`benoto barawe, se opredeluva so propis, {to zna~i deka taa pretstavuva pravilo od
materijalnoto pravo, a so ogled na toa {to sudot po slu`bena dol`nost vr{i primena na
pravoto, se prifa}a deka samoto povikuvawe na propisot so koj e opredelena kamatnata
stapka dovolno go individualizira tu`benoto barawe. Odtamu proizleguva i ovlastuvaweto
na povisokiot sud po slu`bena dol`nost da ja proveri primenata na takviot propis koga
odlu~uva po praven lek.

1.a) Petitum odnosno izreka spored odredbata od ~len 266-a stav 1 od ZOO
vo trgovskite dogovori i dogovorite me|u trgovci i lica na javnoto pravo:
,, Se zadol`uva tu`eniot da mu plati na tu`itelot iznos od ......... denari glaven dolg
so zakonska kaznena kamata smetano od 1.02.2010 godina (ili nekoja podocne`na data
zavisno od stasanosta na obvrskata za pla}awe na glavninata), vo visina na referentnata
stapka na Narodnata banka na Republika Makedonija {to za sekoe polugodie va`ela na
posledniot den od polugodieto {to mu prethodelo na tekovnoto polugodie, zgolemena za
deset procentni poeni, do isplatata”.

1.b) Petitum, odnosno izreka spored odredbata od ~len 266-a stav 1 od ZOO
vo dogovorite vo koi barem ednoto lice ne e trgovec:
,,Se zadol`uva tu`eniot da mu plati na tu`itelot iznos od ......... denari glaven dolg
so zakonska kaznena kamata smetano od 1.02.2010 godina (ili nekoja podocne`na data
zavisno od stasanosta na obvrskata za pla}awe na glavninata), vo visina na referentnata
stapka na Narodnata banka na Republika Makedonija {to za sekoe polugodie va`ela na
posledniot den od polugodieto {to mu prethodelo na tekovnoto polugodie, zgolemena za
osum procentni poeni, do isplatata”.

2.a) Petitum odnosno izreka spored odredbata od ~len 266-a stav 2 od ZOO
vo trgovskite dogovori i dogovorite me|u trgovci i lica na javnoto pravo:
,, Se zadol`uva tu`eniot da mu plati na tu`itelot iznos od ......... evra (ili nekoja
druga stranska valuta) glaven dolg so zakonska kaznena kamata smetano od 1.02.2010
godina (ili nekoja podocne`na data zavisno od stasanosta na obvrskata za pla}awe na
glavninata), vo visina na ednomese~nata stapka na Euribor za evra {to za sekoe
polugodie va`ela na posledniot den od polugodieto {to mu prethodelo na tekovnoto
polugodie, zgolemena za deset procenti, do isplatata”.

2.b) Petitum, odnosno izreka spored odredbata od ~len 266-a stav 2 od ZOO
vo dogovorite vo koi barem ednoto lice ne e trgovec:
,, Se zadol`uva tu`eniot da mu plati na tu`itelot iznos od ......... evra (ili nekoja
druga stranska valuta) glaven dolg so zakonska kaznena kamata smetano od 1.02.2010
godina (ili nekoja podocne`na data zavisno od stasanosta na obvrskata za pla}awe na
glavninata), vo visina na ednomese~nata stapka na Euribor za evra {to za sekoe
polugodie va`ela na posledniot den od polugodieto {to mu prethodelo na tekovnoto
polugodie, zgolemena za osum procenti, do isplatata”.

3.a) Petitum, odnosno izreka spored odredbata od ~len 266-a stav 3 od ZOO
(dogovorna kaznena kamata) vo slu~aj koga se raboti za obvrska za pla}awe na
glavnina koja e izrazena vo denari:
,,Se zadol`uva tu`eniot da mu plati na tu`itelot iznos od ......... denari glaven dolg
so 22% (ili drug dogovoren procent) dogovorna kaznena kamata smetano od 1.02.2010
godina (ili nekoja podocne`na data zavisno od stasanosta na obvrskata za pla}awe na
glavninata), do isplatata.
3.b) Petitum, odnosno izreka spored odredbata od ~len 266-a stav 3 od ZOO
(dogovorna kaznena kamata) vo slu~aj koga se raboti za obvrska za pla}awe na
glavnina koja e izrazena vo stranska valuta:
,,Se zadol`uva tu`eniot da mu plati na tu`itelot iznos od ......... evra (ili nekoja
druga stranska valuta) glaven dolg so 13% dogovorna kaznena kamata smetano od
1.02.2010 godina (ili nekoja podocne`na data zavisno od stasanosta na obvrskata za
pla}awe na glavninata), do isplatata”.
 ВИСИНА НА СТАПКАТА НА КАЗНЕЗНАТА КАМАТА
ЗА ПРВОТО ПОЛУГОДИЕ ОД 2010 ГОДИНА
На 30.12.2009 година НБ на РМ објави дека референтната каматна
стапка за пресметување на стапката на казнена камата за периодот од 1.1.2010
година до 30.6.2010 година изнесува 8,50%.
Во периодот од 1.2.2010 година до 30.6.2010 година законската казнена
камата е:
РКС 8,50% + 10% = 18,50% -во трговски договори и договори меѓу
трговци и лица на јавното право.
РКС8,50% + 8,0%= 16,5О% - во договори во кои барем едното лице не е
трговец.
Во периодот од 1.2.2010 година до 30.6.2010 година законската казнена
камата за парична обвска во странска валута е:
Еурибор 0.480% + 10% = 10.480% - во трговски договори и договори
помеѓу трговци и лица на јавното право.
Еурибор 0.480% + 8% = 8.480%- во договори во кои барем едно лице не е
трговец.
Договорната казнена камата, но најмногу до 50% повисока од утврдената
законска казнена камата во периодот од 1.2.2010 година до 30.6.2010 година е
18.50% + 9,25% = 27,75% (податоците се земени од материјалот подготвен од
Даница Ристова, претседаател на Апелациониот суд во Битола, за семинарот за
судии).

Stapka na kaznena kamata za drugite vidovi na obligacioni odnosi

^len 266-b
Na pari~nite obvrski {to proizleguvaat od drugite vidovi na obligacioni odnosi se
primenuva stapkata na zakonska kaznena kamata za dogovorite vo koi barem ednoto
lice ne e trgovec, za soodvetnata valuta.
__________________________

Vo ovaa odredba od ~len 266-b se zboruva za drugi vidovi obligacioni odnosi, iako
vo prethodnite odredbi od ZOO ne e izre~no navedeno deka tie se odnesuvaat na
dogovornite odnosi no toa indirektno proizleguva od formulaciite vo niv. Spored toa,
koga vo ovaa odredba stanuva zbor za ,,drugi vidovi obligacioni odnosi”, se imaat
predvid obligacionite odnosi koi nastanuvaat od pri~inuvawe na {teta, steknuvawe bez
osnova, rabotovodstvo bez nalog i od ednostranite pravni dela. Sekako, tuka se imaat
predvid i pari~nite obvrski od gra|anskopravnite odnosi koi se regulirani so drugi zakoni,
kako napr. onie od semjnoto pravo - idr{kite i sli~no.
Se smeta deka kaj {tetata {to nastanala od povreda na dogovor, se primenuva
stapkata na kaznenata kamata {to va`i za obvrskite koi nastanale poradi zadocnuvawe
so ispolnuvawe na pari~na obvrska koja proizleguva od dogovorni odnosi, t.e. zavisno
od toa dali se raboti za trgovski dogovor i dogovor me|u trgovec i lice od javnoto pravo,
ili pak za dogovori vo koi barem eden u~esnik ne e trgovec.
Odredbta od ~len 266-b od ZOO se primenuva i pokraj toa {to so odredbata od
~len 268-a e propi{ano deka pravilata od ZOO koi se odnesuvaat na kaznenata kamata }e
se primenuvaat na site dol`ni~ko-doveritelni odnosi, osven ako za nekoi od niv poinaku
ne e opredeleno so drug zakon. Imeno, odredba od ~len 268-a be{e sodr`ana vo
prethodnite izmeni na ZOO od 2008 godina, pa verovatno, poradi redakciski propust, ne e
bri{ana so izmenite na ZOO od dekemvri 2010 godina.

PETITUMI VO TU@BITE I IZREKI VO PRESUDITE VO VRSKA SO

ODREDBATA OD ^LEN 266-b OD ZOO

a) Petitum, odnosno izreka vo slu~aj koga se raboti za obvrska za pari~en

nadomest na vondogovorna {teta za pla}awe na glavnina koja e izrazena vo denari:
,,Se zadol`uva tu`eniot na ime nadomest na vondogovorna {teta da mu plati na
tu`itelot iznos od ......... denari glaven dolg so zakonska kaznena kamata smetano od
1.02.2010 godina (ili nekoja podocne`na data zavisno od stasanosta na obvrskata za
pla}awe na glavninata), vo visina na referentnata stapka na Narodnata banka na
Republika Makedonija {to za sekoe polugodie va`ela na posledniot den od polugodieto
{to mu prethodelo na tekovnoto polugodie, zgolemena za osum procentni poeni, do
isplatata”.

b) Petitum, odnosno izreka vo slu~aj koga se raboti za obvrska za pari~en

nadomest na vondogovorna {teta za pla}awe na glavnina koja e izrazena vo evra ili
druga stranska valuta:
,,Se zadol`uva tu`eniot na ime nadomest na vondogovorna {teta da mu plati na
tu`itelot iznos od ......... evra (ili nekoja druga stranska valuta) glaven dolg so zakonska
kaznena kamata smetano od 1.02.2010 godina (ili nekoja podocne`na data zavisno od
stasanosta na obvrskata za pla}awe na glavninata), vo visina na ednomese~nata stapka na
Euribor za evra {to za sekoe polugodie va`ela na posledniot den od polugodieto {to mu
prethodelo na tekovnoto polugodie, zgolemena za osum procentni poeni, do isplatata”.

Na~in na presmetka na kaznenata kamata

^len 266-v
(1) Presmetkata na kaznenata kamata se vr{i so primena na dekurzivniot
ednostaven kamaten metod na stasanata glavnina, bez dodavawe na kaznenata kamata
na glavninata.
(2) Koga presmetkata na kaznenata kamata se vr{i za presmetkoven period
podolg od edna godina, iznosot na dolguvanata kaznena kamata se dobiva taka {to
proizvodot dobien so mno`ewe na glavninata, stapkata na kaznenata kamata i brojot na
godinite na zadocnuvawe }e se podeli so brojot 100.
(3) Koga presmetkata na kaznenata kamata se vr{i za presmetkoven period pokus
od edna godina, iznosot na dolguvanata kaznena kamata se dobiva taka {to proizvodot
dobien so mno`ewe na glavninata, stapkata na kaznenata kamata i brojot na denovite
na zadocnuvawe }e se podeli so brojot 36.500, odnosno so brojot 36.600 koga godinata
e prestapna.
________________________

Pri presmetkata na zateznata kamata spored odredbata od st. 1 od ovoj ~len, se

primenuva onaa referentna stapka , {to va`ela na posledniot den od polugodieto {to mu
prethodelo na tekovnoto polugodie, zgolemena za deset procentni poeni vo trgovskite
dogovori i dogovorite me|u trgovci i lica na javnoto pravo, odnosno zgolemena za osum
procentni poeni vo dogovorite vo koi barem ednoto lice ne e trgovec (zakonska kaznena
kamata) (чл.266-а ст.1), i тоа so primena na dekurzivniot ednostaven kamaten metod
na stasanata glavnina, bez dodavawe na kaznenata kamata na glavninata. Ovaa odredba e
vo soglasnost so odredbite od ~l. 268 i 388-b od ZOO za zabranata na anatocizam, t.e. za
presmetuvawe kamata na kamata.
Pri presmetkata na kamatata, dekurzivniot metod ozna~uva presmetka na
kamatata koja se vr{i na krajot na periodot za koj te~ela kamatata {to e pravilo kaj
kaznenite (zateznite) kamati koi sekoga{ se presmetuvaat dekurzivno. Za razlika od ova,
kaj anticipativniot metod kamatite se presmetuvaat na po~etokot na periodot za koj
treba da se plati kamatata, vrz osnova na po~etnata glavnina, kako napr. kaj anutetnite
krediti, eskontnite zdelki i sli~no.
Vo vrska so primenata na odredbata od stav 2 od ovoj ~len so koj se propi{uva
deka koga presmetkata na kaznenata kamata se vr{i za presmetkoven period podolg od
edna godina, iznosot na dolguvanata kaznena kamata se dobiva taka {to proizvodot
dobien so mno`ewe na glavninata, stapkata na kaznenata kamata i brojot na godinite na
zadocnuvawe }e se podeli so brojot 100, треба да se ima predvid deka se raboti za period
od цели godinи, a ne za period koj zavr{uva so krajot t.e. na 31.dekemvri od odnosnata
godina.
За остатокот на периодот, после извршувањето на пресметаката за цели
години, кој остатоk се утврдува во денови ( а не во месеци), пак, пресметката се
врши според одредбата од став 3 од овој член, според која, кoga presmetkata na
kaznenata kamata se vr{i za presmetkoven period pokus od edna godina, iznosot na
dolguvanata kaznena kamata se dobiva taka {to proizvodot dobien so mno`ewe na
glavninata, stapkata na kaznenata kamata i brojot na denovite na zadocnuvawe }e se
podeli so brojot 36.500, odnosno so brojot 36.600 koga godinata e prestapna.

NA^IN NA PRESMETUVAWE NA KAZNENATA KAMATA

(prezemeno od napred spomnatiot materijal podgotven od Danica Ristova)

Пресметката на казнената камата согласно чл.266-в , се врши со примена на

декурзивниот едноставен каматен метод на стасаната главнина ,без додавање на
казнената камата на главнината.
Доколку пресметката на казнената камата е за период подолг од година се
применува следната формула:
Главнина Х Стапка (%) Х Години (на задоцнување )
100
Доколку пресметката на казнената камата е за период покус од една година
се применува следната формула:
Главнина X Стапка (%) Х Денови(на задоцнување)
36.500 (365 х 100) или 36.600 (366Х100)
По Законот за висината на стапката на затезната камата ,пресметката се
вршеше со примена на конформниот метод кој претпоставуваше капитализација на
каматите на месечно ниво,при што каматата се додаваше на главнината. Со начелен
став на Врховниот суд на РМ таквото додавање се правеше до една година. Над
една година така пресметаната камата се додаваше на главницата , но каматата за
следната година се пресметуваше само на главнината.
Пример: главнина Х(((+Стапка/100)/ (Денови/365) -1)
 Ова значи дека ,според завршните одредби на Законот за изменување и
дополнување на ЗОО од 31.12.2009 година , до 31.01.2010 година пресметката на
каматата ќе се врши со примена на комфорната метода и со каматна стапка од
19.50% за денарските побарувања а за странската валута со примена на
домицилната камата , а од 1.02.2010 година пресметката на казнената камата ќе се
врши според декурзивниот каматен метод по дадените формули погоре, за сите
парични побарувања без оглед кога настанале обврските за исплата на договорна и
казнена камата.

DOGOVORNA KAMATA
Visina na stapkata na dogovornata kamata
^len 388
(1) Stapkata na dogovornata kamata vo trgovskite dogovori i dogovorite me|u
trgovci i lica na javnoto pravo se opredeluva dogovorno, no ne povisoka od stapkata na
zakonskata kaznena kamata utvrdena vo ~lenovite 266-a na ovoj zakon, zgolemena
najmnogu za 50 procenti.
(2) Stapkata na dogovornata kamata vo dogovorite me|u lica od koi barem ednoto
ne e trgovec, ne mo`e da bide povisoka od stapkata na zakonskata kaznena kamata za
soodvetnata valuta, {to va`ela na denot na sklu~uvaweto na dogovorot, odnosno na
denot na promenata na kamatnata stapka, ako e dogovorena promenliva kamatna
stapka.
(3) Ako vo dogovorite me|u lica od koi barem ednoto ne e trgovec e dogovorena
povisoka kamatna stapka od dozvolenata, }e se primenuva najvisokata dozvolena
kamatna stapka za soodvetnata valuta.
(4) Celesno ili delumno e ni{tovna odredbata za opredeluvawe na visinata na
stapkata na dogovornata kamata ako od okolnostite na slu~ajot, trgovskite obi~ai ili
prirodata na predmetot na obvrskata proizleguva deka so vaka dogovorenata stapka na
dogovorna kamata, sprotivno na na~elata na sovesnost i ~esnost, ednakva vrednost na
zaemnite davawa i spravedlivosta, kako i na odredbite za lihvarskite dogovori, e
predizvikan o~igleden nesrazmer me|u pravata i obvrskite na dogovornite strani.
(5) Pri ocenuvaweto dali odredbata za opredeluvawe na visinata na stapkata na
dogovornata kamata e ni{tovna, predvid }e se zeme i koi bile pri~inite za taka
opredelena visina na stapka na dogovornata kamata.
(6) Ako pla}aweto na kamatata e dogovoreno, a ne e opredelena nejzinata
stapka, vo dogovorite me|u licata od koi barem ednoto ne e trgovec se primenuva
kamatna stapka vo visina od edna tretina od stapkata na zakonskata kaznena kamata
za soodvetnata valuta, a vo trgovskite dogovori ili dogovorite me|u trgovci i licata na
javnoto pravo se primenuva kamatna stapka vo visina od edna polovina od stapkata na
zakonskata kaznena kamata za sodvetnata valuta, opredelena spored odredbite na ovoj
zakon.
(7) Ako vo trgovskite dogovori ili dogovorite me|u trgovci i lica na javnoto
pravo e dogovorena povisoka stapka na dogovorna kamata od stapkata na zakonskata
kaznena kamata, a pritoa ne e dogovorena dogovorna kaznena kamata, po
zadocnuvaweto so ispolnuvaweto na pari~nata obvrska te~e samo dogovornata
kamata.
 (8) Ni{tovna e odredbata na dogovorot koja predviduva istovremeno te~ewe i
presmetuvawe na dogovorna kaznena kamata i zakonska kaznena kamata.
_________________
Согласно измените направени кај казнената камата, интервенции се
направени и кај одредбите кои ја уредуваат договорната камата (член 388).
Следејќи ја логиката на Директивата 2000/35/ЕЗ, како и практиките и искуствата на
земјите членки на ЕУ во регулирањето на прашањата на висината на стапката за
договорната камата, со измените и дополнувањата на ЗОО се предвидуваат нови
правила за определување на максимално дозволената стапка на договорна камата.
И тука се прави разлика во правилата коишто ќе се применуваат на трговските
дооговори и договорите меѓу трговци и лица на јавното право, односно договорите
во кои барем едната страна не е трговец. При тоа, се пропишува дека сtapkata na
dogovornata kamata vo dogovorite me|u lica od koi barem ednoto ne e trgovec, ne mo`e
da bide povisoka od stapkata na zakonskata kaznena kamata za soodvetnata valuta, {to
va`ela na denot na sklu~uvaweto na dogovorot, odnosno na denot na promenata na
kamatnata stapka, ako e dogovorena promenliva kamatna stapka.
Stapkata na dogovornata kamata vo trgovskite dogovori i dogovorite me|u trgovci
i lica na javnoto pravo, пак, se opredeluva dogovorno, no ne povisoka od stapkata na
zakonskata kaznena kamata utvrdena vo ~lenovite 266-a na ovoj zakon, zgolemena
najmnogu za 50 procenti.
Според одредбите од став 3 и 4 на оовој член, пак, цelesno ili delumno e
ni{tovna odredbata za opredeluvawe na visinata na stapkata na dogovornata kamata ako
od okolnostite na slu~ajot, trgovskite obi~ai ili prirodata na predmetot na obvrskata
proizleguva deka so vaka dogovorenata stapka na dogovorna kamata, sprotivno na
na~elata na sovesnost i ~esnost, ednakva vrednost na zaemnite davawa i spravedlivosta,
kako i na odredbite za lihvarskite dogovori, e predizvikan o~igleden nesrazmer me|u
pravata i obvrskite na dogovornite strani. Pri ocenuvaweto dali odredbata za
opredeluvawe na visinata na stapkata na dogovornata kamata e ni{tovna, predvid }e se
zeme i koi bile pri~inite za taka opredelena visina na stapka na dogovornata kamata.

Измените на член 388 исто така ги определуваат правилата за

определување на висината на стапката на договорната камата кога страните
определиле дека ќе се плаќа камата, но не определиле со која стапка таа ќе се
пресметува. Така, според одредабата од став 6 од овој член, аko pla}aweto na
kamatata e dogovoreno, a ne e opredelena nejzinata stapka, vo dogovorite me|u licata od
koi barem ednoto ne e trgovec se primenuva kamatna stapka vo visina od edna tretina od
stapkata na zakonskata kaznena kamata za soodvetnata valuta, a vo trgovskite dogovori
ili dogovorite me|u trgovci i licata na javnoto pravo se primenuva kamatna stapka vo
visina od edna polovina od stapkata na zakonskata kaznena kamata za sodvetnata valuta,
opredelena spored odredbite na ovoj zakon.
Zаконот јасно предвидува во случаите кога е договорена повисока каматна
стапка од дозволената, да се применува највисоката дозволена каматна стапка.
Со член 388 исто така се санкционира и прашањето која камата ќе тече по
задоцнувањето ако, во рамките на дозволеното, е договорена повисока каматна
стапка на договорната камата од стапката на казнената камата. Имено, законот во
тој случај предвидува по задоцнувањето со исполнувањето на паричната обврска
тече само договорната камата.
 Законот предвидува ништовност на одредбата на договорот со која се
определува истовремено течење и пресметување на двата вида камати.
Lогично и правно бранливо е казнената камата да биде повисока од
договорната камата, затоа што таа по својата правна природа, пред се, е казна за
неуредниот должник. Оттука, не би било логично договорната камата, која
претставува своевидна цена за позајмениот капитал, да ја надмине висината на
казнената камата. Ако тоа би се допуштило, тогаш бесмислена станува казнената
функција на казнената камата со што се доведува во прашање нејзиното постоење и
правна примена.
Што се однесува до различниот режим, во зависност од тоа кој се јавува
како страна во облигационите односи, разбирливо е дека договорните камати треба
да бидат povisoki kај трговските договори и договорите помеѓу трговците и лицата
на јавното право бидејќи тоа, по правило, е поврзано со остварувањето на нивната
основна дејност што не е случај кога камата дава физичко лице, односно физичко
на правно лице.
Од компаративните искуства, договорната камата е лимитирана во Франција
и Хрватска. Особено е илустративен примерот со Хрватска која има слични
решенија и го изодува патот кон полноправно членство во Европската Унија. Ова
решение, содржано во нивниот закон, со оглед на мониторингот кој го вршат
органите на ЕУ, е од истите прифатено.
Vo vrska so novite odredbi za kamatite, posebno po odnos na ograni~uvaweto на
висината на стапката на договорената камата. од аспект на транспарентноста и
конкурентноста на банкарското работење, treba ds e ima predvid slednoto. Nајпрво,
ЗОО е начелен закон кој се применува на сите обврски кои настануваат во
прометот на стоки и услуги и не се однесува исклучиво на банкарското работење.
Каматата е цивилен плод на паричната вредност и таа е подложна на законско
уредување како и сите институти на облигационото право. Во таа смисла,
интенцијата на законодавецот е казнената и договорната камата да ги уреди
униформно, за сите субјекти на пазарот. Во контекст на банкарскиот сектор, а
имајќи предвид дека банката работи за профит, предвидена е можност на
договарање договорена казнена камата и договорена камата која е повисока од
стапката на законската казнена камата.
Spored odredbite od ~lен 388, stapkata na dogovornata kamata stranite
dogovorno ja opredeluvaat. Me|utoa, za razlika od prethodniot re`im, so odredbite od
ovoj ~len propi{ani se dva vida limiti na visinata na stapkata na dogovornata kamata.
Edniot od toj limit e sodr`an vo odredbata od stав 1, a drugiot limit vo odredbta od stав. 2
od ovoj ~len, zavisno od licata me|u koi se dogovara, што е изло`ено претходно.
Vo vrska so ovie odredbi treba da se ima predvid odredbиte od ~l. 266, 266-a i
266-b vo koi se sodr`ani odredbi za stapkata na kaznenata kamata, odnosno za toa koga
se dol`i kaznena kamata на паричните обврски определени или изразени в о странска
валута.
Spored toa, odredbите od член 388, gi opfa}aат и situaciite za odnosite me|u:
fizi~ki lica (me|usebno); kako i odnosite: trgovec - fizi~ko lice; pravno lice - fizi~ko lice;
lice na javnoto pravo - fizi~ko lice, kako i izme|u lica na javnoto pravo (me|usebno) i me|
u pravni lica (me|usebno) od koi ednoto ne e trgovec (ili dvete ne se trgovci).
 Vo odnos na odredbata sodr`ana vo st. 2 na ~l. 388, koja se odnesuva na
promenata na kamatnata stapka, ako e dogovorena promenliva kamatna stapka, treba da
se ima predvid deka takvata promenliva stapka mo`e da se dogovori avtomatski - preku
promena na zakonskata stapka na kaznenite kamati, no i na drug na~in, pa i nezavisno od
promenata na stapkata na kaznenite kamati. Su{testveno e promenlivata stapka vo
momentot na promenata da mora da bide vo granicite na zakonskiot limit na dogovornata
kamata.
Situacijata vo koja e dogovorena dogovorna kamata, no ne opredelena visinata na
nejzinata stapka, se razre{uva so odredbite od stав 6 na ~lен 388.
Izre~no e propi{ano, so odredbata od stав 3 na ovoj ~len, deka, ako e dogovorena
povisoka kamatna stapka od dozvolenata, }e se primenuva najvisokata dozvolena
kamatna stapka за соодветната валута. Sekako, so ogled na poznatata praktika, posebno
vo bankarskoto rabotewe da se presmetuva i dogovorna i zatezna kamata istovremeno vo
slu~aj na zadocnuvawe so pla}awe na dolgot, so odredbata na st.8 od ovoj ~len e
propi{ano deka ni{tovna e odredbata na dogovorot koja predviduva istovremeno te~ewe i
presmetuvawe i na kaznenata i na dogovornata kamata. Spored toa, ne mo`e da se
presmetuva i ednata i drugata kamata, pa vo taa smisla treba da se ima predvid i
odredbata od st.7, spored koja, vo odredeni slu~ai predvideni so taa odredba, po
zadocnuvaweto so ispolnuvaweto na pari~nata obvrska te~e samo dogovornata kamata
ako e dogovorena povisoka stapka na dogovornata kamata od stapkata na kaznenata
kamata.
Po odnos na ostanatite odredbi od ~l. 388, v. komentar kon ~lенов ите 266, 266-
a, 266-б и 266-в.
Тreba da se ima predvid deka spored Zakonot za devizno rabotewe, rezidentite ne
mo`at da dogovaraat naplatuvawe ili pla}awe vo stranska valuta, iako, spored ~l. 384 od
ZOO, vrednosta na dogovornata obvrska vo doma{na valuta mo`e da se izrazi ili da se
opredeli vo stranska valuta, no taa obvrska se ispolnuva so pla}awe vo doma{na valuta.

PETITUM ODNOSNO IZREKA KOGA E DOGOVORENA

PROMENLIVA STAPKA NA DOGOVORNA KAMATA

Ovde se dava primer na petitum, odnosno izreka samo za slu~aite koga e

dogovorena promenliva kamatna stapka spored odredbata od stav 2 od ~len 388 od ZOO,
bidej}i vo sodr`inata na petitumot na tu`bata, odnosno izrekata na presudata koga e
dogovorena fiksna (nepromenliva) stapka na dogovornata kamata, }e se nazna~i deka se
bara, odnosno dosuduva pla}awe na dogovorna kamata so nazna~uvawe na fiksnata
kamatna stapka nazna~ena vo dogovorot.

a) Promenliva dogovorna kamatna stapka kaj obvrskata za pla}awe na

glavninata vo denari:
,,Se zadol`uva tu`eniot da mu plati na tu`itelot iznos od ..... denari glaven dolg so
15 % (ili druga stapka na dogovorena kamata spored dogovorot) dogovorna kamata
zaklu~no so 30 juni 2010 godina (ili do krajot na odnosnoto polugodie vo koe e
dogovorena promenliva stapka na dogovornata kamata), a od 1 juli 2010 godina ( ili
druga data od po~etokot na narednoto polugodie od polugodieto vo koe e dogovorena
promenliva stapka na dogovornata kamata) natamu dogovorna kamata vo visina na
referentnata stapka na Narodnata banka na Republika Makedonija {to za sekoe polugodie
va`ela na posledniot den od polugodieto {to mu prethodelo na tekovnoto polugodie,
zgolemena za osum procentni poeni, do isplatata”.

b) Promenliva dogovorna kamatna stapka stapka kaj obvrskata za pla}awe

na glavninata vo evra ili druga stranska valuta:
,,Se zadol`uva tu`eniot da mu plati na tu`itelot iznos od ............ evra (ili drugata
stranska valuta vo koja e izrazena glavninata) glaven dolg (ili druga stapka na
dogovorena kamata spored dogovorot) so 15% dogovorna kamata zaklu~no so 30 juni
2010 godina (ili do krajot na odnosnoto polugodie vo koe e dogovorena promenliva
stapka na dogovornata kamata), a od 1 juli 2010 godina ( ili druga data od po~etokot na
narednoto polugodie od polugodieto vo koe e dogovorena stapkata na dogovornata
kamata) natamu dogovorna kamata vo visina na ednomese~nata stapka na Euribor za
evra {to za sekoe polugodie va`ela na posledniot den od polugodieto {to mu prethodelo
na tekovnoto polugodie, zgolemena za osum procentni poeni, do isplatata”.

^len 7 (od izmenite od 2009)

Vo ~lenot 1 od Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot na
obligacionite odnosi (,,Slu`ben vesnik na Republika Makedonija” broj 81/2009),
zborovite: ,,1januari 2010 godina” se zamenuvaat so zborovite: ,,1 fevruari 2010
godina”).
_________________________
Od ovaa odredba proizleguva deka izmenite i dopolnuvawata na ZOO od dekemvri
2009 godina, }e se primenuvaat od 1 fevruari 2010 godia.

^len 8 (od izmenite od 2009)

Kaj obligacionite odnosi zasnovani pred zapo~nuvaweto so primena na ovoj
zakon, na pravata i obvrskite po osnov na dogovorna i kaznena kamata nastanati
zaklu~no so 31 januari 2010 godina se primenuvaat odredbite od Zakonot za
obligacionite odnosi (,,Slu`ben vesnik na Republika Makedonija” broj 18/2001,
78/2001, o4/2002, 59/2002, 05/2003, 84/2008 i 81/2009).
Kaj obligacionite odnosi od stavot 1 na ovoj ~len, na pravata i obvrskite po osnov
na dogovorna i kaznena kamata koi }e nastanat po 31 januari 2010 godina se
primenuvaat odredbite od ovoj zakon.
_________________________________

Od preodnata odredba od ~len 8 od ZID ZOO/09 nedvosmisleno proizleguva deka

zateznite kamati koi zapo~nale da te~at do 31 januari 2010 godina, }e se premetuvaat
spored Zakonot za visinata na stapkata na zateznata kamata se do 31 januari 2010 godina,
a posle 1 fevruari 2010 godina prodol`uvaat da te~at kako kazneni kamati i }e se
presmetuvaat vrz osnova na referentanata stapka, soodvetno zgolemena zavisno od
subjektite na odnosot, onaka kako {to e propi{ano so odredbite od ~lenovite 266 - 268 od
ZOO.
Me|utoa, se postavuva pra{awe kako }e se re{i problemot koj nastanuva koga
presudata so koja e dosudena zatezna kamata spored Zakonot za visinata na stapkata na
zateznata kamata stanala pravosilna pred 01.02.2010 godina. koja kamata te~e se do
naplatata na dolgot, a izvr{uvawe na presudata se bara posle 01.02.2010 godina. Da se
naplati zakonska zatezna kamata posle taa data ne e mo`no, bidej}i pove}e ne se ni
objavuva eskontna stapka, a od odredbata od stav 2 od ~len 8 od ZID ZOO/09
proizleguva deka posle taa data mo`e da se naplati zatezna kamata, pa i dogovorna, samo
spored referentnata stapka na Narodnata banka na Republika Makedonija {to za sekoe
polugodie va`ela na posledniot den od polugodieto {to mu prethodelo na tekovnoto
polugodie, zgolemena za osu, odnosno deset procentni poeni, do isplatata. Za naplata na
kamata spored taa referentna stapka nema izreka vo izvr{naata isprava, taka {to se
postavuva pra{awe dali izvr{itelot koj go sproveduva izvr{uvaweto }e mo`e vo nalogot
za sproveduvawe na izvr{uvaweto da nalo`i, pokraj naplatata na zateznata kamata po
stapka spored eskontnata stapka na Narodnata banka na RM zgolemena za 200% (koja
proizleguva od izvr{nata isprava), da nalo`i naplata na kaznena kamata koja te~e posle
01.02.2010 godina, spored referentnata stapka zgolemena za deset, odnosno za osum
procentni poeni.
Bi trebalo da se smeta deka izvr{itelot toa mo`e da go nalo`i, bidej}i od izvr{nata
isprava proizleguva deka zateznata kamata na glavninata, sega ve}e so promenet naziv
kako kaznena kamata, te~e se do nejzinata naplata, pa spored toa i posle 01.02.2010
godina, no so poinakov na~in na opredeluvawe na stapkata spored koja taa treba da se
presmeta i naplati.

PETITUM ODNOSNO IZREKA KOGA SE RABOTI ZA STASANOST

NA DOLGOT PRED 01.02.2010 GODINA

a) Petitum, odnosno izreka za pla}awe na kaznenata kamata vo slu~aj koga

se raboti za stasanost na pla}aweto na glavninata koja e izrazena vo denari koja
nastanala pred 01.02.2010 godina kaj trgovskite dogovori i dogovorite me|u trgovci i
lica na javnoto pravo:
,,Se zadol`uva tu`eniot da mu plati na tu`itelot iznos od ......... denari glaven dolg
so zakonska zatezna kamata spored Zakonot za visinata na stapkata na zakonskata
zatezna kamata smetano od 01.10.2008 godina (ili od nekoja druga data zavisno od
stasanosta na dolgot pred 01.02.2010 godina) do 31 januari 2010 godina, a od 1 fevruari
2010 godina - kaznena kamata vo visina na referentnata stapka na Narodnata banka na
Republika Makedonija {to za sekoe polugodie va`ela na posledniot den od polugodieto
{to mu prethodelo na tekovnoto polugodie, zgolemena za deset procentni poeni, do
isplatata”.

b) Petitum, odnosno izreka za pla}awe na kaznena kamatata vo slu~aj koga

se raboti za stasanost na pla}aweto na glavninata koja e izrazena vo denari koja
nastanala pred 01.02.2010 godina kaj dogovorite vo koi barem ednoto lice ne e trgovec:
,,Se zadol`uva tu`eniot da mu plati na tu`itelot iznos od ......... denari glaven dolg
so zakonska zatezna kamata spored Zakonot za visinata na stapkata na zakonskata
zatezna kamata smetano od 01.10.2008 godina (ili od nekoja druga data zavisno od
stasanosta na dolgot pred 01.02.2010 godina) do 31 januari 2010 godina, a od 1 fevruari
2010 godina - kaznena kamata vo visina na referentnata stapka na Narodnata banka na
Republika Makedonija {to za sekoe polugodie va`ela na posledniot den od polugodieto
{to mu prethodelo na tekovnoto polugodie, zgolemena za osum procentni poeni, do
isplatata”.

v) Petitum, odnosno izreka za pla}awe na kaznenata kamata vo slu~aj koga

se raboti za stasanost na pla}aweto na glavninata koja e izrazena vo evra koja
nastanala pred 01.02.2010 godina kaj trgovskite dogovori i dogovorite me|u trgovci i
lica na javnoto pravo:
,,Se zadol`uva tu`eniot da mu plati na tu`itelot iznos od ......... evra glaven dolg so
zakonska zatezna kamata spored kamatata {to se ispla}a na evra opredelena od
Centralnata evropska banka smetano od 01.10.2008 godina (ili od nekoja druga data
zavisno od stasanosta na dolgot pred 01.02.2010 godina) do 31 januari 2010 godina, a od
1 fevruari 2010 godina - kaznena kamata vo visina na ednomese~nata stapka na Euribor
za evra {to za sekoe polugodie va`ela na posledniot den od polugodieto {to mu
prethodelo na tekovnoto polugodie, zgolemena za deset procentni poeni, do isplatata”.

g) Petitum, odnosno izreka za pla}awe na kaznenata kamata vo slu~aj koga

se raboti za stasanost na pla}aweto na glavninata koja e izrazena vo evra koja
nastanala pred 01.02.2010 godina kaj dogovorite vo koi barem ednoto lice ne e trgovec:
,,Se zadol`uva tu`eniot da mu plati na tu`itelot iznos od ......... evra glaven dolg so
zakonska zatezna kamata spored kamatata {to se ispla}a na evra opredelena od
Centralnata evropska banka smetano od 01.10.2008 godina (ili od nekoja druga data
zavisno od stasanosta na dolgot pred 01.02.2010 godina) do 31 januari 2010 godina, a od
1 fevruari 2010 godina - kaznena kamata vo visina na ednomese~nata stapka na Euribor
za evra {to za sekoe polugodie va`ela na posledniot den od polugodieto {to mu
prethodelo na tekovnoto polugodie, zgolemena za osum procentni poeni, do isplatata”.

^len 9 (od izmenito od 2009)

Ovoj zakon vleguva vo sila so denot na objavuvaweto vo ,,Slu`ben vesnik na
Republika Makedonija”, a }e zapo~ne da se primenuva od 1 fevruari 2010 godina.