Crohn’s disease

★ Schwartʼz Principles of Surgery,11th edition,Chapter 28

★ Grayʼs Anatomy for students , 4th edition ,Chapter 4
★ UptoDate Clinical manifestations, diagnosis, and
prognosis of Crohn disease in adults
1.Anatomy
Intestines
 Duodenum-12 хуруу гэдэс
★ 12 хуруу гэдэс нь 20-25см
урт.
Нойр булчирхайн толгойг ороон
байрладаг нарийн гэдэсний
эхний хэсэг юм. Нийт 4 хэсэгтэй

Superior part
-L1 -н түвшин
Descending part
-LIII-н түвшин
-Major duodenal papilla
-Minor duodenal papilla
Аа Inferior part
Ascending part
-LII-н түвшин
- Duodenaljejunal flexure
Arterial supply of the duodenum

● Gastroduodenal artery
● Supraduodenal artery
● Anterior superior pancreaticoduodenal
artery
● Posterior superior pancreaticoduodenal
artery
● Anterior inferior pancreaticoduodenal
artery
● Posterior inferior pancreaticoduodenal
artery
● First jejunal branch
Venous drainage

Portal vein

Superior mesenteric vein

Pancreaticoduodenal vein

V
Duodenal veins
Innervation
-Симпатик
Greater splanchnic nerve
-Парасимпатик
Vagus nerve(CNX)
 Jejunum/Ileum
Өлөн гэдэс/Jejunum нь 2.5 m
● хэвлийн зүүн дээд талд
байрладаг
● Диаметр ээр том
● Зузаан ханатай
● Бага өөхтэй чацархайтай
● Vasa recta нь урт
● Артерийн салаанууд цөөхөн
● Олон тооны атираатай
Цутгалан /Ileum 3.5m
● Хэвлийн баруун доол талд
байрладаг
Blood supply

Jejunum
◎ Jejunal arteries from the
superior mesenteric
artery
Ileum
◎ Ileal arteries from the
superior mesenteric
artery
◎ Ileal branch from the
ileocolic artery
 Venous drainage

Venous arcades

Superior mesenteric vein

Portal vein

Innervation
-Симпатик
Lesser splanchnic nerve(T9-T10)
-Парасимпатик
Vagus nerve(CNX)
Large intestine
Blood supply

Ascending colon
◎ Colic branch from the ileocolic artery

◎ Anterior cecal artery from the ileocolic

artery
◎ Posterior cecal artery from the ileocolic
artery
◎ Right colic artery from the superior
mesenteric artery
 Blood supply

Transverse colon Descending colon

◎ Right colic artery from the superior ● Left colic artery from the inferior mesenteric
mesenteric artery artery

◎ Middle colic artery from the superior

mesenteric artery Sigmoid colon
◎ Left colic artery from the inferior ● Sigmoidal arteries from the inferior
mesenteric artery
mesenteric artery
Rectum/Anal canal

★ the superior rectal

artery from the
inferior mesenteric
artery
★ the middle rectal
artery from the
internal iliac artery
★ the inferior rectal
artery from the
internal pudendal
artery (from the
internal iliac artery
2.Histology
Small intestine

★ Mucosa-Салст бүрхүүл

Бичилцэлмэнт шимэгч эс
-Хоол шимэхэд оролцдог
Хундган эс-Goblet
-Хүчилсэг гликопротейн
ялгаруулдаг
-Эсүүдийн гадаргууг хучин
гулгамтгай болгоно
Панетын эс
-Энзим,лизоцим ,факторуудыг
ялгаруулна
М эс
- Дархлаа тогтолцоонд
оролцоно.
 Normal

Crohnʼs disease
-Трансмурал мөхлөгөнцөрт үрэвсэл,
салстын метаплази
Large intestine
★ Бүдүүн гэдэс нь салст
ялгаруулан гулгамтгай
болгон боловсрогдоогүй
хоолны зүйлсыг
наалдуулан
хэлбэржүүлдэг.
★ Микрофлор E,K,B
бүлгийн аминдэмийг
нийлгэжүүлнэ.
★ Крипт нь нарийн
гэдэсийг бодвол олон
тооны том байдаг ба
Goblet эсийг ихээр
агуудаг
3.Тодорхойлолт
Шалтгаан
 Тодорхойлолт
Кроны өвчин нь архаг мөхлөгөнцөрт үрэвсэл бөгөөд ихэнх тохиолдолд
цутгалан гэдэсний төгсгөл хэсэг болон бүдүүн гэдэсний хэсгийг
хамардаг ч цаашлаад хоол боловсруулах эрхтэнийг бүрэн хамарч
болдог.
Шалтгаан/Эрсдэлт хүчин зүйл
◎ Тамхи
◎ Эмэгтэйчүүдийн 3дах 10н жилд элбэг
◎ Эхийн сүүгээр бойжоогүй, Хөхүүл үе богино
◎ HLA-DR1 , HLA-DQW5 антиген
◎ Өвчтөнүүдийн 20% удамшилын асуумжтай
◎ 67% нь монозигот ихрүүд
◎ хүрээлэн буй орчны хүчин зүйлүүд
 Генетик-н хүчин зүйл

★ 16-р хромосом дээр байрлах CARD15 домэйн нь NOD2 уургийг кодлож,

дархлааны хариу урвалыг өөрчлөхөөс гадна гэдэсний салст бүрхэвчийн
нэвчилтийг өөрчилдөг болохыг тогтоожээ.
★ NOD2 ген нь Панет эсийн нянгийн эсрэг пептидийн хариу үйлдэл
буурсантай холбоотой байдаг.
★ Нэг NOD2 хувилбарын гетерозигот байдал нь Кроны өвчний эрсдэлийг
2-4 дахин нэмэгдүүлдэг бол гомозигот нь 17-40 дахин нэмэгддэг.
★ Нэмж дурдахад, NOD2 нь гэдэсний өвчин, гэдэсний нарийсал, фистул
болон Кронтой холбоотой мэс заслын генетикийн урьдчилан таамаглах
хүчин зүйл болох нь тогтоогдсон.
 Ангилал
Montreal classification for Crohn disease

-Нарийсалтгүй,Нэвчилтгүй
-Нарийсалтай
-Нэвчилттэй
Genes Related to Crohn Disease Location
● Upper gastrointestinal NOD2, MIF
● Ileal IL10, CRP, NOD2, ZNF365, STAT3
● Ileocolonic ATG16L1, TCF4 (TCF7L2)
● Colonic HLA, TLR4, TLR1, TLR2, TLR6
Genes Related to Crohn Disease Behavior
◎ Stenotic/structuring behavior NOD2, TLR4, IL12B, CX3CR1, IL10, IL6
◎ Penetrating/fistulizing behavior NOD2, IRGM, TNF, HLADRB1, CDKAL1
◎ Inflammatory behavior HLA
◎ Granulomatous disease TLR4/CARD15
4.Эмгэг жам
Pathophysiology
Эмгэг жам
5.Эмнэлзүй
 Эмнэлзүйн илрэл

★ Үечилсэн халууралт
★ Суулгалт
★ Хэвлийн баруун доод
хэсгийн өвдөлт
★ Жин буурах

Хүндрэл

★ Цоорол
★ Гэдэсний түгжрэл
★ Цус алдалт
★ Фистула
 Laboratory findings

● Лабораторийн шинжилгээ хэвийн

байж болно
● Анеми
● Цусны цагаан эсийн тоо ихсэх-
Лейкоцитоз
● C-урвалж уураг ихсэх
● Электролитийн хэвийн бус байдал
● Төмрийн дутагдал
● Vitamin B12 дутагдал
● Vitamin D дутагдал
6.Оношлогоо
 Cobblestone appearance

Acute ileitis
◎ Yersina
◎ Campylobacter
Typhoid enteritis
◎ Salmonella typhosa
◎ Цус алдалт
◎ Цооролт
Cytomegalovirus/CMV
◎ Цус алдалт
◎ Цоорол
◎ Шархлаа
Mycobacterium tuberculosis
◎ distal ileum
◎ cecum
Endoscopy: Ileocolonoscopy
● -Алтан стандарт
● -Бүдүүн гэдсийг хамарсан тохиолдолд
сигмоидскопи хийн мөхлөгцөрт шинж
чанартай , хэвийн салст бүрхүүлээр
хүрээглэгдсэн афтын шархлааг илрүүлдэг.
● -Өвчин хүнд явцтай тохиолдолд гэдэсний
хөндийд шархлаа ихээр үүссэн харагддаг.
● -Шигтгэмэл чулуун зам шинж/салстын доод
давхар хавагнаж, гадаргууг салстын
өргөснөөс/
● -Үсрээ гэмтэл
● -Хэсэг газрын улайлт
● -Гүнзгий тууш шархлаа
● -Pseudopolyps (ургацаг төст салст бүрхүүлийн
гипертрофи масс) бас илэрч болно.
● -Хэвийн шулуун гэдэсний салст бүрхүүл
харагдах нь кроны өвчинд түгээмэл
тохиолддог.
 Radiology: CTE,MRE

● -Үрэвслийн явц,хугацаа,хүндрэлийг тогтоох боломж олгодог.

● -Барийн бургуйг ашиглан гэдэсний сегментчилсэн болон жигд бус
хэлбэрийг илрүүлэх боломжтой байдаг.
● -Эрхтэнүүдийн хоорондох фистилүүд мөн харагддаг.
CTE
● -Трансмурал үрэвсэл
● -Ханын зузаарал
● -Цочмог үед оношлоход тустай байдаг.
MRE
● -Гэдэсний нарийсал болон Фистилуудыг тодорхойлоход тустай
байдаг.
● -Өртөг өндөр, олдоц бага, үзлэгийн цаг урт байдаг.
CTE,MRE
● -Хоёулаа өвчний идэвхжил болон гэдэсний гэмтэлийг оношлож
илрүүлэхэд адилхан нарийвчлалтай байдаг ч MRE нь гэдэсний
нарийсал болон өлөн гэдэсний ханын зураглалыг CTE -с илүү
нарийвчлалтай байдаг.
 Оношзүйн ач холбогдолтлой эсрэгбие
● Anti neutrophil cytoplasmic antibody (pANCA)
● Anti saccharomyces cerevisiae antibody (ASCA)
Crohn's disease
● pANSA -
● ASCA+
Ulcerative colitis
● pANSA+
● ASCA-

Анти-нейтрофил цитоплазмын эсрэгбие (ANCA) нь нян устгах хорт бодис

ялгаруулж халдварын эсрэг хэсэгчлэн тэмцэхэд чухал ач холбогдолтой
нейтрофилд чиглэсэн аутоэсрэгбие. ANCA нь нейтрофил (цусны цагаан эсийн нэг
төрөл) гэгддэг эрүүл эсүүд рүү андуурч дайрдаг. Энэ нь аутоиммун васкулит гэж
нэрлэгддэг эмгэгийг үүсгэдэг. Аутоиммун васкулит нь цусны судасны үрэвсэл,
хаван үүсгэдэг.

★ ANCA хоёр үндсэн төрөл байдаг. Тус бүр нь цусны цагаан эсийн доторх
тодорхой уураг руу чиглэгддэг.
● MPO (миелопероксидаза) хэмээх уураг руу чиглэсэн pANCA.
● PR3 (протеиназа 3) хэмээх уураг руу чиглэсэн cANCA
 Оношзүйн ач холбогдолтлой эсрэгбие

★ Эсрэгбиеүүдийг биомаркер гэж үздэг бөгөөд энэ нь бие махбодид өвчин байгааг илтгэх
хэмжигдэхүйц бодис гэж тодорхойлогддог.
★ Шархлаат колит бүхий олон өвчтөний цусанд pANCA эсрэгбие байдаг; Кроны өвчтэй
өвчтөнүүд цусанд нь ASCA байх магадлал өндөр.
★ Гэсэн хэдий ч эдгээр эсрэгбиеийн шинжилгээнүүд нь эргэлзээтэй юм. Зарим тохиолдолд
өвчтөнд аль ч эсрэгбие байхгүй, харин нэг төрлийн эсрэгбиетэй хүмүүс эсрэгээрээ эсвэл
аль нь ч өвчингүй байж болно.
★ • Өтгөнд хэмжигдэх калпротектин хэмээх уураг нь дахилтыг урьдчилан таамаглаж болно.
★ • С-уураг уургийн (CRP) өндөр түвшин нь өвчтөнүүдийн биологийн эмчилгээнд (жишээ нь,
инфликсимаб эсвэл адалимумаб) үзүүлэх хариу урвалыг урьдчилан таамаглаж байдаг.
★ • Флагеллины эсрэг эсрэгбие (CBir1) нь фистул, цооролт болон бусад асуудлуудаар
хүндэрсэн Кроны өвчний шинж тэмдэг байж болно.
7.Ялган оношлогоо
 ОНОШИЛГООНЫ ҮНЭЛГЭЭ

★ Кроны сэжигтэй өвчтөнд оношлогооны үнэлгээний зорилго нь шинж тэмдгүүдийн

шалтгааныг арилгах, Кроны оношийг тогтоох, өвчний хүндрэл болон явцыг
тодорхойлох явдал юм.

★ Шинж тэмдэг (жишээ нь, хэвлийн баруун доод хэсэгт өвдөлт, архаг үе үе суулгалт,
ядрах, турах), лабораторийн шинжилгээ (цус багадалт, В12 витамины дутагдал, Д
витамины дутагдал) зэрэг эмнэлзүйн шинж тэмдгүүдтэй өвчтөнүүдэд кроны өвчны
оношийг сэжиглэж болно. .

★ Кроны оношийг эмнэлзүйн шинж тэмдэгтэй (жишээлбэл, хэвлийн өвдөлт, архаг үе

үе суулгалт) өвчтөнд ходоод гэдэсний замын хөндийн хэсэгчилсэн болон
трансмураль үрэвслийг харуулсан рентген, дурангийн ба гистологийн
шинжилгээнд үндэслэн тогтоодог. Лабораторийн шинжилгээ нь кроны явц ,
хүндрэлийг үнэлэхэд нэмэлт ач холбогдолтой боловч оношийг тогтоодоггүй.
 Халдварт колит-Infectious colitis

★ Суулгалттай ( цочмог шинж тэмдэгтэй) өвчтөнд гэдэсний эмгэг

төрүүлэгчдийг (жишээ нь: Shigella, Salmonella, Campylobacter, Escherichia
coli O157:H7, Yersinia, Clostridioides difficile халдвар, шимэгч хорхой,
амебиаз) тодорхойлохын тулд өтгөний шинжилгээ хийдэг.

★ Дархлаа суларсан өвчтөнүүдэд цитомегаловирусын халдвар нь Кроны

өвчинийг дуурайж болдог.

★ Нарийн гэдэсний гэмтэлтэй өвчтөнүүдэд голдуу Yersinia нь цутгалан

гэдэсний цочмог үрэвсэл үүсгэдэг бөгөөд дурангийн аргаар Crohn
цутгалан гэдэсний цочмог үрэвсэлээс ялгахад хүндрэлтэй байдаг.
Сүрьеэ ба амебиазын аль аль нь цутгалан болон мухар гэдэсний кроныг
дуурайдаг.
 Шархлаат колит-Ulcerative colitis

Крон нь бүдүүн гэдсийг хамарсан тохиолдолд заавал шархлаат колит

оос ялгах хэрэгтэй эдгээр эмгэгийг эмчлэх арга нь өөр байдаг тул.
● Нарийн гэдэсний гэмтэл
● Хэвийн шулуун гэдэсний салст бүрхүүл
● Хэвлийн хөндийн өвчин
● Сегментчилсэн өвчний тархалт/үргэлжилсэн биш/

★ Зарим өвчтөнд крон болон шархлаат колит ийг ялгах боломжгүй

байдаг ба ийм өвчтөнүүдийг тодорхойгүй колит гэж нэрлэдэг.
Зарим өвчтөнд шархлаат колит эсвэл крон гэж оношлогддог
боловч цаг хугацаа өнгөрөх тусам өөр онош руу шилждэг.
 Diverticular colitis

● Дивертикуляр колит нь дивертикулын нүхийг

оролцуулалгүйгээр салст бүрхүүлийн үрэвсэлээр
тодорхойлогддог.
● Харин гэдэсний үрэвсэлт өвчинтэй ба дивертикулозтой
өвчтөнүүдэд үрэвсэл нь бүдүүн гэдэсний хэсэг, түүнчлэн
дивертикулын нүхийг ч мөн хамардаг.
 Celiac disease

★ Celiac disease нь хоолны цавуулагаас үүдэлтэй салст бүрхэвчийн

үрэвсэл болон хавсарсан хатингаршилаар тодорхойлогддог
нарийн гэдэсний эмгэг юм.

★ Целиакийн өвчтэй өвчтөнүүдэд крон-той төстэй ходоод гэдэсний

шинж тэмдэг илэрч болдог (жишээлбэл, суулгалт, турах). Насанд
хүрэгчдэд целиак өвчнийг илрүүлэхийн тулд ийлдэсийг судлаж
үнэлгээг (өөрөөр хэлбэл эдийн трансглутаминаза-IgA эсрэгбие)
хийдэг.
 Irretable bowel syndrome

★ Суулгалт, хэвлийгээр өвдөх зэрэг ходоод гэдэсний шинж

тэмдгүүд нь IBS болон гэдэсний үрэвсэлт өвчнүүдийн аль
алинд нь нийтлэг байдаг. Гэсэн хэдий ч IBS-тэй
өвчтөнүүдэд лабораторийн шинжилгээнд калпротектин
болон С-урвалж уураг зэрэг хэвийн байдаг бөгөөд
дурангийн шинжилгээн дээр салст бүрхүүлийн үрэвсэл
байдаггүй.
 Lactose intolerant

★ Лактоз агуулсан хоол хүнсэнд үл тэвчих/тэсвэргүй нь

нийтлэг асуудал байдаг бөгөөд оношийг анх крон-той
андуурч болдог. Лактоз үл тэвчих эмнэлзүйн шинж
тэмдгүүд нь сүү эсвэл сүүн бүтээгдэхүүнийг хэрэглэсний
дараа суулгах, хэвлийгээр өвдөх, хий үүсэх зэрэг байдаг.
 Бусад

Кроны сегментчилсэн шинж чанар нь янз бүрийн эмгэг бүхий

өвчтөнүүдэд ижил төстэй шинж тэмдэг илэрч, шинжилгээгээр
ялгах боломжтой байдаг.
Үүнд:
★ Мухар олгойн үрэвсэл
★ Дивертикулит
★ Ишемийн колит
★ Гэдэсний цооролт
★ Бөглөрөлт хорт хавдар
8.Эмчилгээ
 Medical therapy
Aminosalicylates
● Minimal toxicity
Mesalamine
● Mild symptoms
Glucocorticoids
● Moderate disease
● Long term hazardous
Immune modulator
● Steriod resistant
6-mercaptopurine/Thiopurine
● Antibiotics ● Severe disease
General approaches
● Aminosalicylates Methotrexate
1) Top-down
● Corticosteroids ● Who do not respond to the thiopurine
2) Step-up
● Immunomodulators Remicade/Infliximado
● Biologic therapies ● Anti-TNF alpha antibody
 Aminosalicylates (Mesalamine)

★ Салицилын бүлгийн эмийг үрэвсэлт өөрчлөлт гэдэсний

аль хэсгийг хамарсан болон өвчний явцаас шалтгаалан
уух буюу шулуун гэдсээр лаа,бургуй хэлбэрээр хэрэглэдэг.
★ Бэлдмэл 5-аминосалицилийн хүчил бүхий азонэгдлээс
тогтдог. Гэдэсний нянгийн оролцоотойгоор азохолбоос
задардаг.
★ 5-АСХ нь үрэвслийн медиатор циклооксигеназыг
дарангуйлж , простогландины үүсэлтийг саатуулан
үрэвслийг намжаах үйлчлэлтэй.
★ Тунг хүндрэлийн байдлаас хамааран тохируулдаг (2-4г) ба
5-7 хоногийн турш уусны дараа эмнэлзүйн сайжрал
ажиглагдах үеэс тунг багасгадаг.
 Corticosteroids (Glucocorticoids )

★ Өвчний явц хүндэрсэн , СА-н бүлгийн эмд үр дүн багатай үед

★ Преднизолон 40-60мг өдөрт, 2 долоо хоног-н зайтай 5-10мг буулган ,
10мг хүрэх хүртэл
★ Хэдийгээр глюкокортикостеройд-н бүлгийн эм нь олон тооны гаж нөлөө
үзүүлдэг боловч хямд, хурдан үйлчилдэг, олдоц их байдаг.
Хүндрэлүүд/ Гаж нөлөө
● Кушингоид дүр төрх
● Гуяны асептик үхжилт
● Гипертензи
● Сэтгэцийн эмгэг өөрчлөлт
● Гипергликеми
● Мэс заслын дараа халдварт хүндрэл үүсэх эрсдэл
● Catact (хараа муудах,бүрэлзэх )үүсэх
● Атираа болон бусад
 Immune modulator(Methotrexate ,Thiopurine)
● Дээр дурдсан 2 бүлгийн эмэнд мэдрэг бус үед
● Өвчин хүнд явцтай тохиолдолд
● 3-6 сар ажиглана,цусны шинжилгээг тогтмол хийж нарийн хяналтанд
хэрэглэдэг.
● Биеийн жинд тохируулан тунг тогтоодог.
★ Гаж нөлөө
★ Нойр булчирхайн цочмог үрэвсэл
★ Лейкопени
★ Ходжкины бус лимфома
● 1 сараас илүүгүй хугацаанд хэрэглэдэг.
Antibiotics
● Хоёрдогч халдвараас урьдчилан сэргийлэх зорилготой.
● Метранидазол эсвэл Цефалоспориний бүлгийн эмүүдийг хэрэглэнэ.
● 800мг тунгаар 3-4 долоо хоног
 Surgical therapy

Мэс засал хийх заалт Stricturoplasty хийх заалт

● Гэдэсний түгжрэл ● Who may have undergone previous
● Цус алдалт resection
● Цооролт ● Patients with extensive disease
● Хавдар үүсэх ● Fibrotic strictures
● Corticosteroids-той хүндрэлүүд ● Risk for developing short bowel
-Cushingoid features syndrome
-Systemic hypertension ● Inflammatory mass
-Aseptic necrosis of the femoral head ● Intramesenteric abscesses
-Glaucoma ● Multiple strictures are identified in
bowel

Эсрэг заалт
● Intra-abdominal abscesses
● Intestinal fistulas
Strictureplasty

The wall of the strictured bowel is incised

longitudinally.

A.
Heinecke-Mickulicz pyloroplasty
12cm

B.
Finney pyloroplasty
25cm
Strictureplasty
Ulcerative colitis

★ Schwartʼz Principles of Surgery,11th edition,Chapter 28

★ Grayʼs Anatomy for students , 4th edition ,Chapter 4
★ UptoDate Clinical manifestations, diagnosis, and
prognosis of Ulcerative colitis in adults
1.Тодорхойлолт
Шалтгаан
 Тодорхойлолт
● Шархлаат колит нь бүдүүн гэдэсний хөдөлгөөн,шүүрэл,шимэх ажиллагааны
хямралаар илэрдэг салст бүрхүүлийн өөрчлөлт бүхий архаг үрэвслэлт эмгэг юм.
Шархлаат колит нь ихэвчлэн шулуун гэдсийг хамардаг бөгөөд мөн бүдүүн
гэдэсний проксимал хэсгүүдийг хамардаг.

●Шархлаат проктит - Ulcerative proctitis гэдэг нь шулуун гэдсээр хязгаарлагдах

(шулуун гэдэсний ирмэгээс 18 см-ийн дотор, шулуун сигмоид уулзвараас алслагдсан)
өвчнийг хэлнэ.

● Шархлаат проктосигмоидит-Ulcerative proctosigmoiditis нь шулуун гэдэс, бүдүүн

гэдэсний сигмоид хэсгээр хязгаарлагдах ба бүдүүн гэдэсний уруудах хэсгийг
оролцуулдаггүй эмгэгийг хэлнэ.

●Зүүн талын колит-Left-sided colitis нь сигмоид бүдүүн гэдэс ба дэлүүний нугалаас

хүртэл проксималаар шулуун гэдсээр дамждаг.
●Өргөн колит-Extensive colitis гэдэг нь дэлүүний нугалуурын проксимал хэсэгт
тархсан өвчнийг хэлнэ.
 Шалтгаан/Тархвар зүй

★ Шалтгаан бүрэн тодорхойгүй ч дархлаа тогтолцооны үйл

ажиллагааны алдагдал буюу хямралаас үүсдэг гэдэг. /Эмгэгтөрөгч
нян вирус шимэгчийн халдвар. /
★ Шархлаат колитын өвчлөл, тархалт нь Ази болон Ойрхи Дорнодод
бага байдаг
★ Гэсэн хэдий ч Африк, Ази, Өмнөд Америкийн зэрэг хөгжиж буй
орнуудад өвчлөл нэмэгдэж байна.
★ Бразилд шархлаат колит өвчний жилийн өөрчлөлт 14.9 хувиар
(95% CI 10.4-19.6), Тайваньд шархлаат колитийн хувьд 4.8 хувиар
(95% CI) тус тус нэмэгдсэн байна.
★ Эрэгтэй хүн эмэгтэй хүнтэй харьцуулахад шархлаат колитийн
өвчлөл бага зэрэг өндөр (100,000 хүнд 8,8 тохиолдол буюу 12.8%
 Эрсдэлт хүчин зүйлс

★ Тамхи
200,000 гаруй эмэгтэйг хамарсан судалгаагаар шархлаат колитоор өвчлөх эрсдэл нь
тамхи татдаггүй хүмүүстэй харьцуулахад тийм ч их ялгаатай биш байсан бол өмнө нь
тамхи татдаг байсан хүмүүс насан туршдаа тамхи татдаж байгаагүй хүмүүстэй
харьцуулахад шархлаат колитоор өвчлөх эрсдэл бага зэрэг нэмэгджээ (HR 1.6, 95%).
CI 1.3-1.9)
★ Хоолны дэглэм /хүчин зүйлүүд
● Эслэг – Хүнсний эслэг, ялангуяа жимс, ногооны өндөр хэрэглээ нь Кроны өвчний
эрсдэлийг бууруулдаг боловч шархлаат колитийн эрсдэлийг бууруулдаггүй
● Өөх тос – Хоол хүнсэндээ нийт өөх тос, амьтны гаралтай өөх тос, ханаагүй тосны
хүчлүүдийн хэрэглээ нэмэгдэхэд шархлаат колит болон Кроны өвчний өвчлөл
нэмэгдэж, шархлаат колит бүхий өвчтөнүүдэд дахилт / өгдөг.
● Витамин Д –Д аминдэмийн дутагдал нь IBD-тэй өвчтөнүүдэд түгээмэл байдаг
 Эмнэлзүйн илрэл

Шархлаат колит нь
● Хэвлийн зүүн доод талд өвдөлт
● Бага хэмжээний цусархаг баастай
● Суулгалт
-Суулгалт нь дүлэлттэй, хэлбэржээгүй,усархаг бүдүүн гэдэсний суулгалт
байдаг.
● Цус алдалт
● Базалж өвдөх
● Халуурах
★ Шинж тэмдгийн явц, хүндрэл зэрэг нь байдал нь үрэвслийн зэрэг, цар
хүрээнээс хамаарна. Цус багадалт нь элбэг боловч их хэмжээний цус
алдалт ховор тохиолддог.
Ангилал
 Хөнгөн-Mild

Эмнэлзүйн хөнгөн хэлбэрийн өвчтэй өвчтөнүүд :

★ Бага хэмжээний цустай эсвэл цусгүй
★ өдөрт ≤4 баана
★ Баасны байдал нь цус ,салс бага,идээгүй
★ Системийн хордлогын шинж тэмдэггүй (ж/нь тахикарди байхгүй)
★ С-урвалж уураг (CRP) ба эритроцит тунах хурд (ESR) хэвийн байна.
★ Хэвлий бага зэргийн зовиуртай өвдөлт
★ Үе үе бие арзайна

★ Хэвлийгээр хүчтэй өвдөх

★ Их хэмжээний цус алдалт
★ Халуурах
★ Турах зэрэг нь хөнгөн хэлбэрийн өвчний нэг хэсэг биш юм.
 Дунд зэрэг-Moderate

Эмнэлзүйн өвчлөл дунд зэрэгтэй өвчтөнд :

★ Ойр ойрхон (өдөрт 4-6) цустай,шингэн ялгадас гарах
★ Цус сэлбэх шаардлагагүй бага зэргийн цус багадалт
(гемоглобин >10 г/дл)
★ Хүчтэй биш хэвлийгээр өвдөх
★ Өвчтөнүүд системийн хордлогын шинж тэмдэггүй эсвэл бага
шинж тэмдэгтэй байдаг.
★ Зш

★ Ямарваа нэгэн тэжээлийн дутагдалд ороогүй байдаг

★ Жингийн алдагдал нь дунд зэргийн эмнэлзүйн өвчинтэй
холбоогүй байдаг.
 Хүнд-Severe

Эмнэлзүйн хүнд хэлбэрийн өвчтэй өвчтөнүүд :

★ Ойр ойрхон цусархаг,усархаг баас (өдөрт ≥6)
★ Хүчтэй базлалт
★ Биеийн хордлогын шинж тэмдэг нь халуурах
(температур ≥37.8°C)
★ Бөөлжих,ядарч сульдах
★ Тахикарди (зүрхний цохилт минутанд ≥90
★ Цус багадалт (гемоглобин <10.0 г/дл)
★ CRP эсвэл ESR нэмэгдэх
★ Жингийн алдагдал
3.Оношлогоо
 LABORATORY FINDINGS

★ Хүнд шархлаат колит бүхий өвчтөнүүд

● Цус багадалт
● Эритроцитийн тунах хурд ихсэх (≥30 мм/цаг)
● Цусан суулга
● Шингэн алдалтын улмаас альбумин бага, электролитийн
алдагдал

★ Шархлаат колит, анхдагч склерозын холангиттай

өвчтөнүүдэд
Ийлдсэнд шүлтлэг фосфатазын концентраци нэмэгдэж болно.

★ Баасны шинжилгээнд
Өтгөн дэх калпротектин эсвэл лактоферрин нь гэдэсний
үрэвслийн улмаас ихсэж болох боловч оношийн хувьд
өвөрмөц бус байдаг.
 Endoscopy

★ Шархлаат колитийн оношийг ихэнх тохиолдолд дурангийн аргаар хийдэг. Хамгийн анхны илрэл нь
салст бүрхэвчийн хаван бөгөөд энэ нь хэвийн судасны бүтцийг алдагдуулдаг. Илүү хүндэрсэн
өвчний үед салст бүрхүүлийн бүтэц алдагдах,шархлаа зэрэг шинж тэмдгүүд илэрдэг. Мөн идээ, салс
илэрч болно. Салст бүрхүүлийн биопси нь ихэвчлэн шархлаат колитын архаг үе шатанд
оношлогддог бол цочмог үе шатанд биопси нь зөвхөн өвөрмөц бус үрэвслийг илрүүлдэг.
★ Цочмог үрэвслийн үед colonoscopy эсвэл бари гаар үнэлэх нь цоорох эрсдэлтэй тул эсрэг заалттай
байдаг.
★ Хүнд тохиолдолд макро шархлаа, их хэмжээний цус алдалт, их хэмжээний эксудаттай байж болно
 Abdominal radiography
Хэвлийн рентген зураг нь хөнгөн, дунд зэргийн өвчинтэй
өвчтөнүүдэд ихэвчлэн хэвийн байдаг боловч
● Өтгөн хаталт
● Салст бүрхүүлийн зузаарах
● "эрхий хурууны хээ"хаван илрэх
● хүнд хэлбэрийн шархлаат колит бүхий өвчтөнүүдэд
бүдүүн гэдэсний тэлэлтийг тодорхойлох боломжтой.

★ Бага зэргийн шархлаат колитын үед давхар

тодосгогч барийн бургуй нь хэвийн байж
болно.
★ Үр дүн-микро шархлаат дах бари нь
давхардсан цэг таслал бүхий сарнисан торлог
хэлбэрийг харуулдаг.
 Abdominal radiography

★ Өвчин хүндэрсэн тохиолдолд хурц шархлаа, бүдүүн

гэдэс богиносч, гэдэсний хөндий нарийсах ,бүдүүн
гэдэсний цүлхэн алдагдах, хөндийн нарийсалт,
хуурамч ургацаг, судал шиг полип хараглаж болно.

★ Хүнд өвчтэй өвчтөнүүдэд барийн бургуй хийхээс

зайлсхийх хэрэгтэй, учир нь энэ нь хорт
мегаколонтой хамт бүдүүн гэдэсний үрэвсэл үүсгэдэг.
★ Ийм өвчтөнүүдэд уян сигмоидоскопи хийх
шаардлагатай бөгөөд үнэлгээг зөвхөн шулуун гэдэс
болон бүдүүн гэдэсний сигмоид алслагдсан хэсэгт
хийдэг.
Шархлаат колит нь
● дөрвөн долоо хоногоос дээш
хугацаандах архаг суулгалт,
● дурангийн шинжилгээндэх идэвхтэй
үрэвсэл,
● биопси дээр архаг өөрчлөлтийн шинж
тэмдэг илэрдэг.
Эдгээр шинж тэмдгүүд нь тодорхой бус
байдаг тул шархлаат колитийн оношийг
тогтоохын тулд анамнез, лабораторийн
шинжилгээ, мөн дурангийн шинжилгээгээр
бүдүүн гэдэсний биопси хийх замаар
колитыг оношлох шаардлагатай.
 Biopsy
Шархлаат колитийг илтгэх шинж тэмдгүүдэд:
● криптийн буглаа
● криптийн салаалалт
● богиноссон болон эмх замбараагүй байдал
● крипт хатингаршил
● Эпителийн эсийн хэвийн бус байдал, түүний
доторх муцины дутагдал
● Панет эсийн метаплази ажиглагдаж болно.

★ Шархлаат колитын үрэвслийн шинж тэмдгүүд нь өөрийн гялтан эсийн

өсөлт,эозинофилууд, суурийн лимфоид-н бөөгнөрөл юм.
★ Эдгээр шинж тэмдгүүд нь шархлаат колитийн хувьд аль нь ч
тодорхой биш боловч хоёр ба түүнээс дээш гистологийн шинж тэмдэг
илрэх нь шархлаат колитийг илтгэнэ.
Computer tomography

★ Компьютерийн томографи (CT)

болон соронзон резонанс (MRI) нь
гэдэсний хана мэдэгдэхүйц зузаарч
байгааг харуулж болох боловч энэ
нь өвөрмөц бус , тодорхой биш
байдаг юм .
★ CT ба MRI нь салст бүрхүүлийн эрт
үеийн өвчнийг илрүүлэхэд барийн
бургуйгаас бага мэдрэмжтэй
байдаг.
4.Эмчилгээ
 Aminosalicylates (Mesalamine)

★ Салицилын бүлгийн эмийг үрэвсэлт өөрчлөлт гэдэсний

аль хэсгийг хамарсан болон өвчний явцаас шалтгаалан
уух буюу шулуун гэдсээр лаа,бургуй хэлбэрээр хэрэглэдэг.
★ Бэлдмэл 5-аминосалицилийн хүчил бүхий азонэгдлээс
тогтдог. Гэдэсний нянгийн оролцоотойгоор азохолбоос
задардаг.
★ 5-АСХ нь үрэвслийн медиатор циклооксигеназыг
дарангуйлж , простогландины үүсэлтийг саатуулан
үрэвслийг намжаах үйлчлэлтэй.
★ Тунг хүндрэлийн байдлаас хамааран тохируулдаг (2-4г) ба
5-7 хоногийн турш уусны дараа эмнэлзүйн сайжрал
ажиглагдах үеэс тунг багасгадаг.
 Corticosteroids (Glucocorticoids )

★ Өвчний явц хүндэрсэн , СА-н бүлгийн эмд үр дүн багатай үед

★ Преднизолон 40-60мг өдөрт, 2 долоо хоног-н зайтай 5-10мг буулган ,
10мг хүрэх хүртэл
★ Хэдийгээр глюкокортикостеройд-н бүлгийн эм нь олон тооны гаж нөлөө
үзүүлдэг боловч хямд, хурдан үйлчилдэг, олдоц их байдаг.
Хүндрэлүүд/ Гаж нөлөө
● Кушингоид дүр төрх
● Гуяны асептик үхжилт
● Гипертензи
● Сэтгэцийн эмгэг өөрчлөлт
● Гипергликеми
● Мэс заслын дараа халдварт хүндрэл үүсэх эрсдэл
● Catact (хараа муудах,бүрэлзэх )үүсэх
● Атираа болон бусад
 Immune modulator(Methotrexate ,Thiopurine)
● Дээр дурдсан 2 бүлгийн эмэнд мэдрэг бус үед
● Өвчин хүнд явцтай тохиолдолд
● 3-6 сар ажиглана,цусны шинжилгээг тогтмол хийж нарийн хяналтанд
хэрэглэдэг.
● Биеийн жинд тохируулан тунг тогтоодог.
★ Гаж нөлөө
★ Нойр булчирхайн цочмог үрэвсэл
★ Лейкопени
★ Ходжкины бус лимфома
● 1 сараас илүүгүй хугацаанд хэрэглэдэг.
Antibiotics
● Хоёрдогч халдвараас урьдчилан сэргийлэх зорилготой.
● Метранидазол эсвэл Цефалоспориний бүлгийн эмүүдийг хэрэглэнэ.
● 800мг тунгаар 3-4 долоо хоног
 Мэс засал хийх заалт

★ Цус алдалт зогсохгүй

★ Гэдэсний хордлогот тэлэлт
★ Гэдэс цоорох
★ Гэдэсний түгжрэл
★ Хавдарт шилжих
★ Эмийн эмчилгээнд үр дүнгүй олон дахилтат хэлбэр
★ Хортой мегаколон — бүдүүн гэдэсний сегментчилсэн
бөглөрөлгүй тэлэлт, системийн хордлого зэргээр
тодорхойлогддог шархлаат колитын үхэлд хүргэж болзошгүй
хүндрэл юм.
★ Яаралтай мэс засал
 Total Proctocolectomy With End Ileostomy

★ Энэ арга нь эмийн эмчилгээнд хариу өгөхгүй хүнд,агшин зуурийн колит

бүхий өвчтөнүүдийн эмчилгээ юм.
★ "Хортой мегаколон" нь колитийн шалтгаанаас үл хамааран өвчтөнүүд
колитоос хордох үед үүсдэг .
★ Эдгээр нөхцлүүдийн аль нэгэнд нь салст бүрхүүл бүтцээ алдаж унаснаар
гэдэсний хөндийд эндотоксинууд шингэж, улмаар лейкоцитоз, тахикарди,
халууралт, хүнд тохиолдолд гемодинамик тогтворгүй байдал зэргээр
тодорхойлогддог септик хэлбэрт хүргэдэг шинж чанартай байдаг.
★ Өвчтөн "мегаколон"-гүй хортой мегаколонтой байж болно гэдгийг ойлгох
нь чухал (өөрөөр хэлбэл тэд колитоосоо "хортой" эсвэл септик байж болно).
★ Энэ хагалгааг нээлттэй эсвэл бага зэргийн invasive аргаар хийхдээ бүдүүн
гэдсийг анхааралтай хандаж цооролт үүсгэхээс болгоомжлох хэрэгтэй.
 Ileal Pouch–Anal Anastomosis

★ Энэ арга нь хоёр чухал бүрэлдэхүүн

хэсэгтэй: проктоколэктоми ба цутгалан
гэдэсний төгсгөлийн хэсгийг ашиглан
гэдэсний нөөцийг бий болгох.
★ Өмнө нь S уут, W уут, H уут зэрэгт давуу
болон сул талууд бий. Гэсэн хэдий ч өнөөг
хүртэл хамгийн энгийн хялбар, хамгийн
бага хүндрэлтэй уут бол J Pouch юм.
★ Энэ аргаар шулуун гэдэсний төгсгөлийн
15 см болон GIA үдэгчний хоёр түлэгчийг
ашигладаг.
● IPAA дээрх хурцадмал байдлыг
багасгахын тулд хэд хэдэн техник
хийж болно.
● Эдгээр нь нарийн гэдэсний
чацархайг нойр булчирхайн
түвшинд аваачдаг
● Бүдүүн гэдэсний баруун чацархайг
хуваахдаа илеоколик судсыг бүхэлд
нь хадгалах ёстой.
● Энэхүү аргыг хийх үед нарийн
гэдэсний чацархайн судас,
чацархайн дээд судас эсвэл
илеоколийн судас аль нь илүү их
даралтад байгааг харж болно.
● Илүү их даралтад байдал бүхий
судсыг хувааж, нарийн гэдэсний
чацархайтай илүү урт байлгах
боломжтой байдаг.