Karl Popper

Wiedza Obiektywna

Rozdział I. Wiedza hipotetyczna

Streszczenie

"Wiedza hipotetyczna" Poppera jest właściwie w całości przeformułowaniem teorii

indukcji Hume'a wraz z krytycznym spojrzeniem na konsekwencje, jakie owo przeformułowanie ze
sobą niesie. Autor kierowany jest ideą, która wskazuje na nieścisłość teorii indukcji, z której
wynikają jej problemy. Popper pod terminem "tradycyjny filozoficzny problem indukcji" rozumie
następujące sformułowanie:
Tr "Dzięki czemu przekonanie, że przyszłość będzie (w wielkiej mierze) taka, jak przeszłość jest
uzasadnione?"
Według Poppera klucz do rozwiązania problemu leży w sformułowaniu. Z tego właśnie powodu
podejmuje się przeformułowania twierdzeń Hume'a i analizę jego konsekwencji.
Autor bierze na warsztat dwa podstawowe (według Hume'a) problemy indukcji -
logiczny (HL) oraz psychologiczny (HPs).
HL "Czy mamy prawo rozumować z [powtarzalnych] przypadków, które znamy z doświadczenia, o
innych przypadkach [wnioskach], których nie znamy z doświadczenia?"
HPs "Dlaczego, mimo wszystko, wszyscy rozumni ludzie oczekują i wierzą, że przypadki, co do
których nie mają żadnego doświadczenia, będą zgodne z tymi, o których doświadczenie ich
pouczyło?"
Odpowiedź Hume'a na pierwszy problem brzmi: "nie, bez względu na liczbę powtórzeń", z kolei
drugi problem Hume tłumaczy "przyzwyczajeniem" lub "nawykiem". Zdaniem Poppera takie
sformułowanie obu problemów i takie odpowiedzi dane na oba pytania prowadzą do sprzeczności.
W związku z tym, Popper dokonuje przeformułowania problemu logicznego, które
prezentuje się następująco:
L1 "Czy twierdzenie, że uniwersalna teoria wyjaśniająca jest prawdziwa, można uzasadnić za
pomocą <<racji empirycznych>> (...) ?"
Na jego podstawie wysnuwa dwa kolejne, będące jego uogólnieniami:
L2 "Czy można uzasadnić twierdzenie, że uniwersalna teoria wyjaśniająca jest prawdziwa lub
fałszywa, za pomocą <<racji empirycznych>>?"
L3 "Czy można uzasadnić preferowanie niektórych teorii uniwersalnych z uwagi na ich
prawdziwość lub fałszywość, za pomocą takich <<racji empirycznych>>?"
Odpowiedź Poppera na pierwszy problem logiczny jest negatywna, z kolei na dwa kolejne: 2 oraz
3, udziela on opowiedzi pozytywnej.
Takie sformułowanie problemów logicznych indukcji, wraz z udzielonymi przez Poppera
odpowiedziami pozwala zachować hipotetyczność teorii naukowych, przy dodatkowym
wyostrzeniu kwestii "prawomocności" teorii.
Karl Popper stawia nacisk na "testowanie teorii" pod względem ich niezawodności, nie zaś na
próby udowodnienia ich poprawności. W tym celu wprowadza termin "korroboracji", przez co
rozumie on "raport z dotychczasowego zachowania teorii". Zauważa, iż dużo bardziej wartościową
teorią od nigdy nie obalonej jest taka, która została obalona, a następnie naprawiona, w efekcie
czego uzasadnia to, co uzasadniała poprzednia, a nawet więcej. Ponadto taka teoria jest trudniejsza
do obalenia, jest bowiem budowana z uwzględnieniem błędu poprzedniczki.
Następnie autor reformułuje problem psychologiczny indukcji Hume'a, podkreślając, iż
przekonania nie mają wpływu na obiektywizm wiedzy. W nowym wymiarze problem
psychologiczny wygląda następująco:
Ps "Jeżeli rozpatrujemy krytycznie teorię z punktu widzenia świadectw empirycznych, nie zaś z
pragmatycznego punktu widzenia, to czy rzeczywiście zawsze mamy poczucie całkowitej
niezawodności lub pewności, że jest ona prawdziwa, nawet gdy jest to teoria najbardziej
sprawdzona, np. że słońce wschodzi każdego dnia?"
Odpowiedź, której na ten problem udziela Popper, jest negatywna. Uzasadnia ją pragmatycznością
przekonania (w ujęciu Hume'a).
Autor zwraca również uwagę na nieprawomocność wszystkich zasad indukcji, motywując ten
wniosek nieprawdopodobieństem naszego sukcesu w zdobywaniu wiedzy obiektywnej.

Piotr Sobczyński