Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 6
MOV SO MOI QUAN HE GIU'A DO CAO VA NHIET DO ‘DOI LUU HAN VOI CAC BAC TRUNG TUONG UNG TRONG TANG POI LUU TAI HA NOI Ta Van Da Déi Khi tugng cao khong ‘Tir lau, trén thé gidi ngudi ta da quan’ tain nghién cdu nhiéu vé khi tudng cao khéng, trong dé cé cdc méi quan hé gitfa cic yéu té khi hau trong khi quyén tw do. Song 6 nuée ta, vige nghién cuu khi tugng cao khong n6i chung va cae méi quan hé gitta cdc yéu té néi ring cdn ft. Nghién cttu cdc méi quan hé trong khi quyén gidp ich cho vide tim hiéu vé cdu tric khi quyén, vé dac diém bién déi cda cde yéu té khi h§u, vé sy anh hudig qua lai gid cde yeu to cing nhu vé nhing nguyén nhan tée dong dén cde qué trinh khi quyén v.v. Do d6, aé'\dong gop vao kho tang khf h4u chung ciia thé gidi va lam phong phi thém cho cdc két qua nghién citu khf hau é Viét Nam, ching t6i da nghién citu mot sé mdi quan hé gitla 46 cao'vA nhiét 46 d0i luu han véi cde dic trung tuong ing trong tang doi lu Ikhu vue Ha Noi. 1. CO S6 PHUONG PHAP TINH VA CAC SO LIfU'sU DUNG A. Co sé phutong phép tinh Cha yéu si dung phuong phap théng ké todn hoc tinh cdc dac-trung thong ké nhu sau: : 1. Trung binh s6 hoe: d6i vdi chudi s6 ligu ella ede yu ts tinh ton Keton, @ nisi trong dé x, 1a cdc gia tri cia chudi, n 1a d6 dai chudi. 2. Hé sO tuong quan lién he: x ere = = xy (y,-¥) Ty = ee ""N Sasty trong dé x; va-y.la gid tri eda cdc yéu t6 trong céc chudi tuong quan, X va Y la gid tri trung bin tuong tng cia cdc chudi, N 1a 80 cp tuong quan, s°x.va s'y la 46 léch tigu chudn thye nghiém tuong ting véi ede chudi xét duge tinh theo cng thie sau: (2) (3) Leong do wae tham sé duge gidi thich gidng rihu trong cong thué (1). Khi tinh hé $6 tuong quan: lién hé véi céc khodng dich chuyén, chiing t0i sit dung cong thie sau: Na : - x [xa = x| [va +D- x] ty (1) = Try (1) Wop sy (4) trong 6 | 18 49 dich chuyén (trong bai nay, chting t6i chon 49 djch chuyén | =0, 1,2,3,4,5); N la d6 dai chung ciia cdc chudi xét, B. Céc s6 ligu sit dung Sf ligu gée duge dua vao tinh todn 1a cdc sé liéu quan trac cao khong 7 gid hang ngay tai Tram cao khong Ha Noi trong thi gian ti 1962 dén 1991. Yéu t6 xét la d6 cao dia thé vi va nbiét do tai ddi lu han va tai cée mat dang 4p tiéu chudn 850, 700, 500, 400, 300, 200, 100mb. Cée s6 ligu d6 cao, duge lay va tinh todn chinh xé¢ dén dé-ca-mét (dam), con nhiét-d6-dén 0°C, Céc sé ligu déin xuét 1a cdc gid tri trung binh thang (chudi nhiéu nm cia timg thang riéng biét X,), va ede gid tri ky vong mu (trung binh nhidu nam cia méi thang. X-hay chudn khi hau). t 2. NOL DUNG TINH TOAN VA PHAN TICH a) Tinh todn cdc dc trung thdng ké cia cdc yéu té theo cdc cong thitc tir 1 én 3, bao gim: - Tinh gia tri trung binh thang cho ting thang riéng biét (lap chuéi nhiéu nam cia mdi thang). - Tinh cde gid-tri ky vong mau cia timg thang (Jap chudn khf hau). - Tinh cde gid tri d6 léch tiéu chudn cho chudi nhiéu nam va chudi ky vong mau Céc tinh todn trén day dugc tién hanh riéng cho ting yéu t6 tai tig mite cu thé. = Tinh hé sé tong quan lién hé gitta cdc yéu t6 tai déi lw han (BLE), gitta timg yéu té tai DLH véi tig yéu t6 tai cdc mat dang 4p tiéu chudn trong cac thang cu thé va cho chudi ky vong mau. 'b) Phan tich cdc méi quan hé theo cdc gia tri hé sé tuong quan, bao gém: = Quan hé gitla dé cao va nhi¢t do DLH tong dién bién nam va qué trinh nhiéu nam. = Quan hé gitta d6 cao vir nhi¢t 40 DLH véi cae dae trung tuong ting trong tang déi-luu trong didn’ bién nam.va trong qué trinh nhiéu nim cho mét so thang tidu biéu. 3. CAC KET QUA TINH TOAN VA PHAN TICH A. Vé quan hé giita dé cao va nhigt d6 DLH Trong din bién hang nam, 9 cao va nhiét 49 DLH c6 tuong quan am véi tri 36 tuy@t d0i ty = 0,5. . Trong dién bién nhigu nam. (tit nam no qua nam kia), gitta 49 cao va nhigt 49 DLH hau nv luén.luén c6 tuong quan am véi gid tri hé s6 tueng quan khong 1én. Khi tinh hé s6 tyong quan lin nhau gitfa cde chudi nhiéu nam ciia dé cao va én mdi quan én 5 nam cing thé hi én tit 1 dén 5 ni nhiét 46 BLH theo cdc 40 dich chuys he gén giéng nhu da néu 6 trén (xem bang 1). Zz'0 | 80°0 | 90'0 | e2'0- | PTO | LT‘O- |: ZT'O | Pe'O-| TH‘O- | Lz‘0- | 6T‘O- | EF‘O- g @z'0 | 60'0 | TO‘ | ¥O'O | GT'O- | O%'0-,| OZ‘0- | 8z‘0- | ¥Z‘0- | ZO‘O | 80‘O- | FTO ¥ ero | st‘o-| ¢r‘o- | vt'o | se‘o- | er‘o- | 6o'o- | at‘o | gz‘o | to‘o | 20°0 | e0'0 & z0'0 | ¥:'0- | 60'0 | 20°0 | 82‘0- | o0'0- | zo'o- | te'0 | zz'0 | 60'0 | rt'0 | 80° z £0'0 | #80 | Zo | To‘o- | TT'0- | 6z'0 | et‘o- | Zo'O- | 8o'0- | OT‘O- | g0'O | TO‘O- T 8z'0 | ge‘0- | ST‘0- | TT‘O- | ¥O'O- | TI‘O- | FO'O- | Zz'0-,| ST‘o- | 00'O | 6z'0- | Zt‘O~ . (aya) upinyS upip ux | mw | x | Xt | mA} mA} mw] A foal | om |] I oa Suu (neyu opm] UAnys Yofp Op 80 19a YUH) Suyyy ovo, S07} ON eH Bey. nny top Tey (L) 9p 48TU BA (ED) 89. Op wpIS “a neyu UyT Wend BuoNy 9s BH “1 BuvE Qua cdc két qua tinh tuong quan, 6 thé nhan dinh rang gitta dé cao va nhiét d6 PLH luén ludn c6 mot méi quan hé nguge chiéu véi mite d@ tuong quan khong 1én lam. B. Vé quan hé giita dé cao va nhiét dé DLH vdi cée dae trung tuong ting trong tang déi luw 1. Trong dién bién hang nam: dién bién cia 4} cao DLH hoan toan khong gidng vdi din bién cia cdc yéu t6 tai cdc mat dang ap trong tang d0i uu, tham chi gan nhu nguge lai. Bigu nay thé hign kha rd qua két qua tinh hé s6 tuong quan giita d@ cao BLH (Hor) véi cde dic. trung trong téng adi liu nhu d@ cao cde mat ding 4p (Hpa) va nhiét dé cdc mat ding dp (Tpq) (bang 2). Bang 2. Hé sé tuong quan gitta a6 cao (H) va nhiét 6 (T) déi luu han véi cde dac trung tuong ting trong tang déi luu 6 Bac BO Viét Nam {wie (mb) Cap t.qua Hoin- pa | 01 | -,08 | 38 | -.40 | -.47 | 43 | -,42 | 1,00 Tox -Toa_|,67-| 69 | ,70 | ,70 | 73 | 74 | 18 | 1,00 Hoi —Tpa_| -.04 | -,16 | 43 [46 | 43 | 36 | 12 | -48 Toun-Hoa | -75 51 | 38 | .46-|-61 | 63 [69 | - 48. 850 | 700 | 500 | 400 | 300 |. 200 | 100 | BLH Bang 2 cho thay, gitfa do cao DLH véi dé cao va-nhiét.d6 cdc mat dang ap hdu nhu c6 tuong quan 4m vdi cde gid tri tuyét déi r,, < 0,5. 6-cao, nhigt 43 DLH lei td ra cé mdi quan hé kha chat ché véi d6 cao va nhiét 46 cdc mat dang 4p trong tang déi luu. That vay, trén bang 2, thy r6 ring cdc hé sO tuong quan hau hét déu c6 gid tri duong kha lén ry > 0.5. 2. Trong qué trinh nhiéu nam (tinh cho 4 thang tiéu biéu) , mdi cAp tuong quan cy thé ¢6 biéu hién mic 4-quan hé khéc nhau va phy thude nhiéu vao thei gian trong nam. Cy thé a: a) Tuong quan git do cao déi-luu han (Hpzx) voi dca cae mal dang ap (Hp,) 6 hau hét c&c thang chii yéu 1a duong véi mite dé rat yéu (ry < 0,5). Riéng thai gian mia he (thang VID, a6 cao d6i liu han cé quan hé kha chat ché voi do cao cde mat ding 4p'd lép trén cia tang d6i hm (dén 200=400mb) véi he sd tuiong quan ry > 0,55. (bang 3.a). b) Tuong quan gitta 46 cao déi lu han (Hpza) véi nhiét dé cde mat dang ap (Tpq) cha yéu la Am véi mite do néi chung'la yéu va vio mia dong (thang I) t6 ra yéu hon mia he (thang VID). Vao thang VIL, 49 cao déi lu han dung nhut 6 méi tvong quan nguge khé chat ché véi nhiét dé trong hau hét tdng d6i lu (cho én 500 +700mb) voi tuong quan am tuong d6i lén |ryy1 2 0,5 (bang 3b). c) Tuong quan gitta. nhiét 46 déi liu han (Tp) vei do cao cdc mat ding ap (Hp,) hdu ‘nhu ludn ludn ‘khong déng ké (ity! < 0,5). Tuy nhién, c6 mot dic diém dang chi ¥ 1a vao céc thai ky chuyén tigp (thang IV va thang X), nhiét 46 8 d6i luu han hoan toan ¢6 tuong quan 4m véi do cao cia tét cd cde mat ding 4p trong tang déi luu va d:cde lép dudi thap mite 4 quan hé chat ché hon céc lép trén cao (bang 3c) 4) Tuong quan gitta nhiét 49 déi lu ham (Tory) véi nhiét a6 cdc mat ding 4p (Tpa) tit 200mb tré xuéng gén nhu khong dang ké véi hé sO tuong quan Iryl < 0,6, Bién d6i cia nhigt 40 d6i Iuu chi c6 quan hé Icha chat ché v6i bién adi nhigt 46 4 lép sat dudi né (100mb) véi hé 56 tuong quan tuong di 1én: hau hét cdc thang déu 6 hé sé tuong quan duong Idn (ry> 0,6) trit thdi gian mda he-(thang VID) 66 hé s6 tuong quan khong ldn lm ryy > 0,1 (bang 34). Tom lai, gitta 4 cao DLH véi céc dic trung tuong tng trong téng doi lu noi chung c6 tuong quan am. véi mite 46 quan hé khong chat ché lm. Chi riéng trong qué tinh nbiéu nam, gita Hpix va Hp, 06 tuong quan kha chat ché vao thai gian mua he. Gitta nhiét dd DLH véi cdc dic trung tuong ting trong tang adi ]uu thi trong dién bién nam ¢6 quan hé khé chat ché véi nhau, cdn trong qué trinh nhiéu nam néi chung c6 tuong quan y€u va vao cde thdi ky chuyén mia déu c6 tuong quan am. Barig 3. Hé s6 tuong quan gitta d6-cao va nhiét d6’déi uu han vdi cde dic trung tuong Ung trong lng d6i lu tai Ha Noi déi voi cde thang tidu biéu a) Hou - Hpa thang j Peace I IV val x 100 0,36 014 0.69 0,52 200 0,26 0,24 0,70 0,41 300 0,23 0,14 0,56 0,26 400 0,23 0,48 0,16 500 0,25, -0,10 0,37 -0,01 700 0,11 0,35, 0,10. -0,15 850 > 0,20 ¥ = 70,31. 0,02 -0,06. b) Hpu-Tba Thang Mite (mB I Nv va 100 0,09 0,30 200 -0,18 -0,30 300 -0,09 0,41 400 0,05 0,89 500 -0,13 0,240 700 0,40 0,10 850 0,42 0,01 c) Tou - Hpa Thang I v vil x Mae (mB) 100 0,01 “0,24 0,82 200 0,19 -0,09 -0,08 300 0,25 0,01 0,17 400. 0,27 -0,03 -0,40 500 0,10 0,03 700 -0,19, 0,00 0,51. 850: -0,18 O11 0,37 @) Tous - Toa Thang |. an 1 Ww vol x 100 0,87 0,84 0,42 0,61 200 0,06 0,12 0,81 0,09 300 0,16. -0,28 0,13 0,30 400 -0,38 0,14 0,01 -0,33 500 0,31 0,00 0,16 0.21 700 0,20 0,04 -0,16 -0,28 850 -0,18 -0,10 0,23 -0,28 Két luan Qua cée két qua tinh todn va phan'tich trén day, c6 thé dua ra mét sé nhan dinh vé quan hé gitfa 49 cao va nhiét dO tai DLH ciing nhv gitta ching véi cde dac trufig tuong dng trong tdng 40i hu nhit sau: i-'Giva do cao va'nhiet do DLH Juon ludn c6 quan he nguye chiéu:(tuong quan 4m) vdi nhau @ miic'd yéu. ~"25Giifa d6 dao va Ahiét d¢ DLH véi cdc dae trung tuong ting trong tang d0i. luu cing cé nhiing méi quan hé nhat dinh tiy thude vao edc qué trinh bién déi va théi gian trong nam. Cy thé 1a: - Tuong quan 4m khéng chat ché lm giita d6 cao DLH vai dé cao va nhiét dé cdc mat dang 4p trong qua trinh nam. = Tuong quan duong kha chat ché gida nhiét do DLH voi do cao va nhiét 46 cdc mat ding ap trong qué trinh nam. - Tuong quan duong tuong déi chat ché gitta d6 cao DLH véi dang ap trong qua trinh nhiéu nam vao thdi gian mia he. - Tuong quan 4m ‘yéu gitfa nl d6°DLH véi 46 cao-va nhiét dang 4p trong qua trinh nhiéu ném vao cdc théi ky chuyén mia. Cae truéng hgp cdn lai trong quan hé giita céc yéu t# khéng thé hién ro tinh quy luat.riao dng quan tam. cao cde mat cde mat 10

You might also like