4 - Bệnh hệ thống tiêu hóa

16/05/2021
Đại Học Nông Lâm Tp. HCM
Khoa Chăn Nuôi Thú Y
BỆNH HỆ THỐNG TIÊU HÓA

PGS. TS. Nguyễn Tất Toàn
ThS. Lý Hồng Sơn
Khái niệm
 Đối tượng gia súc
Tỷ lệ bệnh trong bệnh nội khoa ?
Tại sao bệnh hệ thống tiêu hóa thường
xảy ra ?
Lứa tuổi bệnh ?
Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM
1
16/05/2021
Kể tên những bệnh nội khoa của gia súc

trên đường tiêu hóa ?
2
16/05/2021
Sức khỏe đường ruột

• Sức khỏe đường ruột là gì?
– Khả năng bảo vệ chống lại các tác nhân gây bệnh
đường ruột
– Khả năng tiêu hóa thức ăn bên trong các bộ
phận được cấu thành
– Khả năng hấp thu các chất dinh dưỡng được
tiêu hóa
Hàng rào bảo vệ của ruột là một lớp biểu mô tách
biệt ở bên trong ruột từ thế giới bên ngoài.
3
16/05/2021
Hàng rào bảo vệ ruột

• Ruột được bao phủ bởi một lớp nhiều tế bào
• Hàng rào bảo vệ ngăn chặn vi khuẩn đi vào bên trong
cơ thể
• Sự mất cân bằng ruột có thể dẫn đến việc vi khuẩn
xuyên qua hàng rào bảo vệ.
lumen
barrier
Blood vessel tissue

Normal Gut Compromised Gut
Hàng rào bảo vệ ruột
Khoang
ruột
barrier
Mạch máu Biểu mô

Ruột bình thường Ruột bị tổn thương
• Vi khuẩn có thể đi vào biểu mô ruột và mạch

máu
→ Kết quả có thể bị nhiễm trùng ruột hoại tử và
nhiễm trùng hệ thống
4
16/05/2021
Sức khỏe đường ruột

• Là sự cần thiết cho sự phát triển và FCR tốt
• Dựa trên sự duy trì và phát triển cân bằng hệ
thực vật đường ruột
• Dựa trên sự phát triển của các biểu mô ruột
• Hệ thống ruột chiếm % phần lớn tổng trọng
lượng cơ thể ở giai đoạn thú non
Hàng rào bảo vệ niêm mạc đường ruột

- Lớp niêm mạc ruột
- Biểu mô
5
16/05/2021
Nguyên nhân
• Nguyên nhân nguyên phát
- Chế độ nuôi dưỡng
- Quản lý chăm sóc
- Thức ăn
- Thay đổi điều kiện sống và thức ăn đột ngột
- Vệ sinh
- Môi trường
• Cho ví dụ và giải thích ?
Nguyên nhân
• Nguyên nhân kế phát
- Hậu quả bệnh truyền nhiễm và ký sinh trùng
- Bệnh của các cơ quan trong cơ thể
• Cho ví dụ và giải thích
6
16/05/2021
Bệnh viêm cơ tim cấp tính

Tim co bóp yếu, tuần hoàn trở ngại
Ứ huyết ở gan và ruột
Urobilinogen/nước tiểu tăng, bilirubin/huyết

thanh tăng
Nhu động ruột và tiết dịch bị ảnh hưởng
Viêm ruột cata, tiêu chảy

Biểu hiện bệnh của đường tiêu hóa

• Đa dạng và phức tạp
• Triệu chứng lâm sàng như thế nào ?
• Sự rối loạn của các bộ phận thuộc đường

tiêu hóa
- Tiết dịch
- Vận động
7
16/05/2021
Ví dụ: Các dấu hiệu lâm sàng trên chó bệnh

đường tiêu hóa
Ví dụ: Các dấu hiệu lâm sàng trên chó bệnh

đường tiêu hóa
8
16/05/2021
Nguyên tắc điều trị bệnh tiêu hóa

Nguyên tắc:
• Loại bỏ mầm bệnh
• Liệu pháp dùng thuốc hỗ trợ và triệu chứng
Mục tiêu:
• Giảm đau
• Phục hồi cấu trúc và chức năng
• Làm lành tổn thương (nếu có)
Nguyên tắc điều trị bệnh tiêu hóa

• Thuốc giảm đau (nếu có)
• Giảm chướng hơi
• Cung cấp chất điện giải và nước
• Phục hồi nhu động
9
16/05/2021
Hội chứng tiêu chảy
10
16/05/2021
Định nghĩa
• Tiêu chảy là hiện tượng đi

phân nhanh,
nhiều lần,
trong phân có nhiều nước
do ruột tăng cường co bóp và tiết dịch.
11
16/05/2021
Tổng quan về bệnh tiêu chảy
• Tầm quan trọng

- Là bệnh phổ biến và gây thiệt lớn cho chăn nuôi heo
đặc biệt giai đoạn cai sữa
Tiêu chảy 6%
Tiêu chảy
48%
Phân bố % thiệt hại do các loại bệnh trong chăn nuôi heo: Heo cai sữa vs. Heo thịt
12
16/05/2021
Các nguyên nhân gây tiêu chảy

• Truyền nhiễm
• Không truyền nhiễm
Các nguyên nhân gây tiêu chảy

trên heo
• Vi sinh vật
– Vi Khuẩn: E.coli, Salmonella, Clostridium
perfringens,…
– Virus: PED, TGE, Rotavirus, dịch tả heo,…
– Protozoa: cầu trùng, Balantidium coli …
• Nuôi dưỡng, chăm sóc: thay thức ăn đột ngột,
vệ sinh chuồng nuôi kém, chất lượng nước uống
kém…
• Môi trường: độ ẩm chuồng nuôi cao, khí hậu
lạnh ẩm có gió lùa
13
16/05/2021
Nguyên nhân vi sinh vật gây tiêu chảy

trên bò
• Vi khuẩn
– Vi Khuẩn: E.coli, Salmonella, Clostridium
perfringens,…
• Virus
– Rotavirus, coronavirus, BVD,…
• Protozoa
– Eimeria spp., Gardia spp., Crytospodium spp.,…
14
16/05/2021
Phân loại tiêu chảy theo lứa tuổi

• Theo mẹ: do E.coli, Clostridium perfringens, cầu trùng, PED,
TGE, Rotavirus, dịch tả heo…
• Cai sữa: do E.coli, Clostridium perfringens, Salmonella,

Balantidium coli, PED, TGE, dịch tả heo…
• Chuyển thịt: do Salmonella, Balantidium coli, PED, TGE, dịch tả

heo…
• Trưởng thành (heo nái, nọc và hậu bị): do Salmonella,

Balantidium coli, Clostridium perfringens, PED, TGE
15
16/05/2021
Cơ chế sinh bệnh
• Khi những thức ăn không tiêu ở trong ruột làm

tăng áp lực thẩm thấu cao hơn trong máu và
tổ chức sẽ kéo nước vào trong lòng ruột.
• Viêm ruột, ngộ độc thức ăn, dịch nhầy của ruột
với nước có thể tăng gấp nhiều lần so với bình
thường.
16
16/05/2021
• Giảm hấp thu cũng dẫn đến tiêu chảy

 lượng nước do ăn uống đưa vào cùng với dịch tiết
của ruột/trong một ngày rất nhiều
 phần lớn nước được tái hấp thu tại ruột, do đó chỉ
cần giảm tái hấp thu ở ruột một chút là lượng nước
trong ruột sẽ rất lớn
• Tăng co bóp ruột, do tăng các chất không hấp

thu
 lượng các chất có trong lòng ruột quá nhiều,
 kích thích ruột tăng co bóp,
 nhanh chóng đẩy các chất ra ngoài nên gây tiêu chảy
17
16/05/2021
• Tiêu chảy do tổn thương niêm mạc ruột

 dẫn đến kém hấp thu ở phần ruột non,
 kém tái hấp thu ở đại tràng,
tăng rò rỉ protein,
dịch nhầy khi tổn thương ở ruột non…
Hậu quả của tiêu chảy cấp
• Rối loạn chủ yếu xảy ra ở quá trình chuyển

hóa nước và muối.
Mất nước qua phân
Máu cô đặc, khối lượng tuần hoàn giảm, và dẫn

đến trụy tim mạch
18
16/05/2021
Mất nước qua phân
Mất những muối kiềm của dịch tụy, mật và ruột (natri
bicacbonat), đưa đến nhiễm acid.
rối loạn huyết động học
tình trạng rối loạn chuyển hóa các chất như chuyển hóa
yếm khí làm tình trạng nhiễm acid càng nặng thêm
nhiễm độc thần kinh, gây giãn mạch
tăng rối loạn huyết động học và hình thành vòng xoắn
bệnh lý ngày càng trầm trọng
19
16/05/2021
Hậu quả của tiêu chảy mãn
• Tiêu chảy mãn không gây tình trạng mất

nước.
Tiêu chảy kéo dài dẫn đến rối loạn hấp thu,
thiếu protein, vitamin, muối canxi
đưa đến tình trạng suy dinh dưỡng, thiếu máu,

còi xương
20
16/05/2021
Khám bệnh
• Hỏi bệnh
• Khám lâm sàng
• Xét nghiệm cận lâm sàng
21
16/05/2021
Khám bệnh
Hỏi bệnh
Những đặc điểm của tiêu chảy
Sự bắt đầu tiêu chảy
Hoàn cảnh xuất hiện
Số lần đi ngoài
Số lượng phân
Tính chất phân
Khám bệnh
Những triệu chứng kèm theo

Nôn
Sốt
Kém ăn
Gầy sút, ủ rủ
22
16/05/2021
Khám bệnh
• Khám lâm sàng

Khám toàn thân: sốt, ủ rủ, mệt mỏi, triệu chứng
tim mạch, da khô, thiểu niệu hay vô niệu, thú
gầy, thiếu máu, suy dinh dưỡng, …
Khám hệ tiêu hóa
Khám phân: phải xem phân trực tiếp

Khám bệnh
Xét nghiệm cận lâm sàng
 Xét nghiệm phân
- Tìm vi khuẩn, virus, ký sinh trùng
- pH
- Hóa học
- Huyết học
 Xét nghiệm huyết học

- Công thức máu
- Hemoglobin
 Xét nghiệm sinh hóa
 Thăm dò chức năng tiêu hóa
 Thăm dò hình thái
23
16/05/2021
24
16/05/2021
Nguyên lý điều trị
Tiêu chảy cấp,

điều trị nguyên nhân
truyền nước và muối
chống trụy tim mạch
Nguyên lý điều trị
Tiêu chảy mãn

điều trị nguyên nhân,
chống suy dinh dưỡng (huyết tương, acid amin),
vitamine,
có chế độ ăn nhiều protid một cách cân đối
25
16/05/2021
Nguyên tắc chung trong điều trị
• Kiểm soát các nguyên nhân gây bệnh

• Sự dùng thuốc: cân bằng nước và chất điện giải, tái
lập nhu động ruột bình thường, kiểm soát sự lên men
của VSV ruột già
• Lưu ý các triệu chứng lâm sàng khác: nôn, nhiễm độc
• Điều hòa lượng acid, hấp thu chất độc, bảo vệ niêm
mạc
• Sử dụng thức ăn phù hợp và dễ tiêu hóa
Các loại thuốc trị tiêu chảy
• Dung dịch bù nước: dung dịch chất điện giải (natrichloride,

natri citrate, kali chloride, glucose, nước biển khô …)
• Thuốc giảm nhu động ruột (opiat, loperamide, diphenoxylate)
• Chất kháng tiết dịch (acetorphan, racecadotril)
• Sản phẩm từ vi khuẩn (L. acidophilus)
• Chất hấp phụ (pectin, actapulgite, than hoạt tính, …)
• Chất che chở niêm mạc ruột (diosmectit, dioctahedral
smectite…)
26
16/05/2021
Biện pháp phòng tiêu chảy trên heo con ?
Biện pháp phòng tiêu chảy trên heo con ?

• An toàn sinh học
• Chuồng trại sạch sẽ
• Ổ úm ấm
• Sữa đầu
• Tránh chuyển chuồng heo bệnh
• Miễn dịch nái ?
• Tránh ghép bầy
27
16/05/2021
Chứng táo bón
28
16/05/2021
29
16/05/2021
Đặc điểm
• Rối loạn phản xạ thần kinh (nhu động ruột trở
ngại, chất chứa và phân giữ lại trong ruột)
• Vị trí: manh tràng, kết tràng
• Bệnh kéo dài, nhiễm độc cơ thể, thú chết
Nguyên nhân
• Thể nguyên phát
- Thức ăn khó tiêu
- Chăm sóc nuôi dưỡng không đúng kỹ thuật
- Khí hậu thay đổi đột ngột
- Cơ thể suy nhược
• Thể kế phát
- Các bệnh (răng, tắc ruột, hẹp ruột, viêm ruột già
mãn tính, viêm phúc mạc, …)
30
16/05/2021

Nguyên nhân
Phản xạ hệ thần kinh trung ương
Nhu động và tiết dịch ruột giảm
TĂ/phân ngừng di chuyển
Nước hấp thụ, chất cặn bã còn lại, tích tụ ở ruột
Hậu quả
• Đau bụng tại vị trí phân tích tụ (kích thích cơ giới và hóa
học)
• Kích thích này truyền lên vỏ não (rối loạn cơ năng hệ thần
kinh thực vật, thần kinh giao cảm), nhu động ruột sẽ càng
giảm, thú táo bón
• Táo bón lâu ngày gây tắc ruột, tuần hoàn trở ngại
(viêm, hoại tử, tê liệt vách ruột, viêm phúc mạc, rách ruột)
• Chất độc sinh ra từ nơi tắc vào máu gây nhiễm độc,
con vật chết
31
16/05/2021
Hậu quả trên nái

• Giảm Prolactin (tại sao ?)
• Giảm sản xuất sữa đầu và sữa (hậu quả ?)
• Giảm lượng ăn vào trên nái (hậu quả ?)
Triệu chứng
• Thức ăn tích trong ruột non
- Sau khi ăn vài giờ, ủ rũ, gục đầu, đau bụng nhẹ,
ngoảnh lại nhìn bụng
- Kế phát đau dạ dày, đau bụng sẽ kịch liệt, niêm mạc
mắt sung huyết, bụng không chướng to
- Bệnh nặng: sốt cao, tần số tim và hô hấp tăng
- Thú có thể tiêu chảy, phân thối, nhu động ruột yếu
- Trực tràng có thể chất cứng đọng lại trong ruột
32
16/05/2021
Triệu chứng
• Phân đọng lại ruột già
- Xuất hiện chậm, đại tiện khó, phân tròn, rắn
và ít
- Đại tiện không ra phân, uống ít nước, giảm
ăn/uống
- Đau bụng từng cơn, chân sau đá bụng, chân
trước cào đất, nằm lăn lộn, kêu rên
Triệu chứng chung

• Mắt sung huyết, nhu động ruột giảm/ngừng
hẵn, gõ có âm đục
• Miệng khô và thối, có bựa lưỡi
• Trực tràng, manh tràng có phân rắn
• Ruột phình to
• Thú đau khi sờ nắn
33
16/05/2021
Tiên lượng
• Táo bón ở ruột non: diễn biến bệnh 1-3 ngày
• Táo bón ở tá tràng dễ kế phát giãn dạ dày,
thận trọng khi điều trị
• Táo bón ở ruột già kéo dài 3-10 ngày
• Thú đau bụng nhẹ, phân không rắn, còn nhu
động: tiên lượng tốt
• Bệnh nặng, kế phát viêm ruột và rách ruột:
tiên lượng xấu
Thực trạng
34
16/05/2021
Thực trạng
Thực trạng
35
16/05/2021
Táo bón: sự ảnh hưởng trên nái ?
36
16/05/2021
Lưu ý táo bón trên heo nái

• Táo bón dẫn đến
viêm tử cung,
viêm vú,
kém sữa,
giảm năng suất sinh sản của heo nái,
gây ứ đọng nước tiểu trong bàng quang, dễ
dẫn đến viêm bàng quang
cổ tử cung mở làm mầm bệnh dễ tấn công
37
16/05/2021
38
16/05/2021
39
16/05/2021
Chẩn đoán
• Căn cứ vào các triệu chứng của:
- Táo bón ở ruột non
- Táo bón ruột già
- Trường hợp nặng (viêm ruột/rách ruột)
40
16/05/2021
Điều trị
• Nguyên tắc
- Tăng cường nhu động ruột
- Tăng cường tiết dịch của dạ dày/ruột
- Thải trừ chất chứa trong ruột
- Ức chế sự thối rữa trong ruột
Điều trị
• Hộ lý
- Vận động
- Uống nhiều nước
- Ăn thức ăn dễ tiêu
41
16/05/2021
Điều trị
• Dùng thuốc
- Táo bón ở ruột non, thụt rửa ruột (dung dịch
nước xà phòng ấm/nước ấm)
- Táo bón ở ruột già, thụt rửa ruột (dung dịch
nước xà phòng ấm/nước ấm) và cho uống natri
sulfat
- Bệnh nặng (thở gấp, mạch nhanh) phải can thiệp
bằng novocain
- Trợ lực, trợ sức, nâng cao sức đề kháng, giải
độc cơ thể
Thuốc trị táo bón

• Mục tiêu
Làm gia tăng và bài xuất phân bằng cách:
- Gia tăng tác động tại chổ nhu động ruột
- Làm mềm chất chứa trong ruột
42
16/05/2021
Thuốc trị táo bón

• Thuốc nhuận trường thẩm thấu dạng muối
(Na, Mg)
• Thuốc nhuận trường thẩm thấu dạng đường
(Lactulose)
• Thuốc nhuận trường kích thích (bisacodyl, dầu
parafin hay vaselin, dầu thầu dầu (ricin))
Viêm dạ tổ ong do ngoại vật
43
16/05/2021
Đặc điểm
• Trên loài nhai lại
• Do dị vật sắc nhọn lẫn trong thức ăn
• Kế phát viêm ngoại tâm mạc (thú có thể chết)
44
16/05/2021
Nguyên nhân
• Phương thức lấy thức ăn và nuốt của loài
nhai lại (dễ nuốt phải ngoại vật)
• Thức ăn lẫn ngoại vật
45
16/05/2021
Cơ chế
• Ngoại vật lớn ?
• Ngoại vật nhỏ ?
• Ngoại vật đâm thủng dạ dày, tiến lên phía trước, hậu quả ?
• Bệnh kéo dài, gây viêm cục bộ (dính dạ tổ ong với cơ hoành)
• Gia súc vận động nhiều, ngoại vật xuyên sâu, bệnh trở nên
cấp tính
• Gây liệt dạ cỏ kế phát, khi cơ hoành bị kích thích cũng gây

ho
• Gây nhiễm trùng huyết, thú chết nhanh
46
16/05/2021
Triệu chứng
• Phát mạnh khi gia súc vận động mạnh/rặn đẻ
• Khi bệnh mới phát, thú bị liệt dạ cỏ mãn tính,

giảm nhai lại, ợ hơi, chướng hơi dạ cỏ mãn
tính, nhu động ruột giảm, táo bón, năng suất
sữa giảm, vật đau đớn
• Bệnh nặng: thú đau nên thường đứng

Triệu chứng
• Bệnh nặng: sốt, mũi khô, mắt sung huyết,
nước mắt chảy, tĩnh mạch phồng to, thở nông
và ngắn, tim đập nhanh
• Bệnh kết hợp viêm ngoại tâm mạc: rối loạn

tuần hoàn càng rõ, phù
• Giai đoạn cuối: suy kiệt, gầy, tiêu hóa đình trệ,
suy tim
47
16/05/2021
Bệnh tích
• Thành dạ tổ ong, cơ hoành, ngoại tâm mạc
dính nhau (có thể nhiều tổ chức liên kết bao lấy ngoại vật)
• Viêm phúc mạc, viêm phế mạc cấp tính hay

mãn tính
48
16/05/2021
Tiên lượng
• Tiến triển chậm, gây các bệnh kế phát, nhiễm
độc và chết
• Nếu ngoại vật đâm vào vách dạ tổ ong, tổ

chức tăng sinh bao lấy ngoại vật, thú có thể
khỏi bệnh
49
16/05/2021
Chẩn đoán
• Các phương pháp thường ứng dụng là gì ?
Điều trị
• Nguyên tắc
- Hạn chế sự phát triển của bệnh
- Phòng bệnh kế phát
50
16/05/2021
Điều trị
• Hộ lý
- Yên tĩnh
- Đầu cao, thân thấp
- Ăn thức ăn dễ tiêu
- Truyền glucose và có thể cho thú nhịn ăn
Điều trị
• Bệnh mới phát (ức chế sự lên men-Ichthyol)
• Thú quá đau: thuốc giảm đau (Pethidine), an
thần (Acepromazine)
• Trị phụ nhiễm bằng kháng sinh
51
16/05/2021
Phòng bệnh
• Kiểm tra thức ăn
• Dùng thanh nam châm hút ngoại vật
52
16/05/2021
CHƯỚNG HƠI DẠ CỎ
53
16/05/2021
Đặc điểm
• Do ăn phải những thức ăn dễ lên men sinh
hơi, chứa nhiều nước, chất nhầy
• Bệnh phát ra rất nhanh, nếu can thiệp không

kịp thời thú sẽ chết do nghẹt thở và tim bị
chèn ép, gây nên tình trạng thiếu oxy nặng
• Bệnh dễ xảy ra khi thú ăn cỏ non, còn nhiều

sương giá
54
16/05/2021
Nguyên nhân
• Ăn phải những thức ăn dễ lên men,
sinh hơi (thức ăn xanh, thân cây bắp non, …)
• Thức ăn nhiều đạm, năng lượng, thức
ăn cây họ đậu
• Thú uống nước lạnh hoặc ăn cỏ lúc
sáng sớm
• Ăn nhiều khoai mì (a. cyanhydric)
Nguyên nhân
• Làm việc quá sức, lạnh đột ngột
• Nghẽn thực quản
• Kế phát từ viêm phúc mạc, viêm dạ tổ

ong do ngoại vật, THT
• Bê/nghé thường mắc bệnh do bú sữa

không tiêu
55
16/05/2021

Thức ăn lên men (nhiều nước, hơi sinh nhiều)
Rối loạn tuần hoàn ở vách dạ cỏ
Ức chế thần kinh (ảnh hưởng nhai lại/ợ hơi), vách dạ

cỏ thiếu máu, nhu động dạ cỏ giảm
56
16/05/2021

Hậu quả của hơi tích tụ
(thể tích dạ cỏ tăng đột ngột, ép cơ hoành)
Ngạt thở, máu về tim trở ngại

(ứ huyết não, tĩnh mạch cổ)
Gan bị chèn ép bởi dạ cỏ, gây thiếu máu

(giải độc giảm)

Chất phân giải trong dạ cỏ, kích thích vách dạ
cỏ, gây co thắt
Hậu quả:
Dạ cỏ tê liệt
Thoát hơi ra ngoài đình trệ
Suy kiệt trầm trọng
Chết do ngạt thở/tuần hoàn trở ngại
57
16/05/2021
58
16/05/2021
Triệu chứng
• Bệnh phát ra nhanh
• Thú khó chịu, không yên, bụng càng lúc
càng to, mất hõm hông bên trái
• Sờ dạ cỏ có tính đàn hồi lớn
• Gõ nghe âm trống
• Nhu động dạ cỏ giảm
• Nghe tiếng lép xép (thức ăn lên men)
59
16/05/2021
60
16/05/2021
Triệu chứng
• Thú khó thở, tăng tần số hô hấp (60-80
lần/phút)
• Tim đập nhanh nhưng yếu, niêm mạc

mắt tím bầm
• Nếu nặng, thú ngã chết do ngạt thở

và trở ngại tuần hoàn
61
16/05/2021
62
16/05/2021
Bệnh tích
• Chảy máu mũi và hậu môn
• Lòi dom
• Miệng đầy bọt
• Thực quản thắt chặc, thức ăn không tiêu
• Phổi sung huyết, máu tím bầm
63
16/05/2021
64
16/05/2021
Tiên lượng
• Thể cấp, nguy hiểm
• Phát hiện trễ, thú ngạt thở trúng độc khí CO2
• Tuần hoàn trở ngại, xuất huyết não, thú chết

nhanh
Chẩn đoán
• Đặc điểm bệnh: nhanh, bụng trái căng
phồng, dạ cỏ đầy hơi, khó thở, tĩnh mạch cổ
phồng to
• Phân biệt với bội thực dạ cỏ (chậm, âm đục tuyệt

đối)
65
16/05/2021
Điều trị
• Nguyên tắc
- Thoát hơi trong dạ cỏ
- Ức chế sự lên men của VSV dạ cỏ
- Tăng cường nhu động
- Trợ tuần hoàn và trợ hô hấp
Điều trị
• Xoa bóp vùng dạ cỏ/dùng tay nắm lưỡi kéo
ra kéo vào nhiều lần để kích thích ơ hơi
• Cho đầu ngẩng lên cao hoặc cho thú đứng
trên dốc
• Dùng ống thông thực quản
• Nguy kịch, có thể cấp cứu bằng cách đâm
trocart
66
16/05/2021
Điều trị
• Thuốc thải trừ chất chứa dạ cỏ
• Trợ tim và trợ hô hấp (Cafein, Camphorat)
• Tăng cường hoạt động của dạ cỏ (Pilocarpine,

Strychnine)
• Ức chế sự sinh hơi (Cresol, Ichthyol, …)

 Trocart
67
16/05/2021
68
16/05/2021
Bội thực dạ cỏ
69
16/05/2021
Đặc điểm
• Chứa nhiều thức ăn khó tiêu hóa, thể tích dạ
dày tăng, vách dạ dày căng.
• Có thể gây kế phát viêm ruột, gây rối loạn hô

hấp, cơ thể nhiễm độc
• Trâu bò thường mắc bệnh, tiến triển chậm
• Chiếm 40 % trong bệnh của dạ 4 túi
Nguyên nhân
• Do ăn quá no
• Do chăm sóc kém hoặc thay đổi thức ăn
đột ngột
• Do cơ thể gia súc suy yếu
• Do kế phát từ các bệnh ở các dạ khác
• Do kế phát từ các bệnh truyền nhiễm
(cúm, THT)
70
16/05/2021
Cơ chế
• Nguyên nhân, giảm nhu động dạ cỏ, thức ăn
tích tụ lại
• Tăng áp lực xoang bụng, gây rối loạn hô hấp
và tuần hoàn, hậu quả ?
• Ảnh hưởng hệ tiêu hóa ? (vật đau bụng và đứng
không yên)
• Thú có thể chướng hơi, dãn dạ dày
• Hậu quả, cơ co bóp yếu dần, vách dạ cỏ bị
kích thích/hoại tử/trúng độc, thú chết
Triệu chứng
• Giảm ăn hay không ăn, ngừng nhai lại, ợ có mùi
chua, chảy dãi, đau bụng
• Bụng trái phình to, sờ nắn thấy chắc, có dạng

bột nhão, sờ nắn qua trực tràng thấy chắc như
sờ vào túi bột
• Gõ: âm đục tương đối lấn âm bùng hơi, vùng âm

đục tuyệt đối lớn chiếm cả vùng âm đục tương
đối
71
16/05/2021
Triệu chứng
• Nghe âm nhu động dạ cỏ giảm hay ngừng
hẳn
• Bệnh nặng, con vật thở nhanh, nông, tim
đập mạnh, chân đi loạng choạng, run rẩy,
mệt mỏi
• Có thể gây viêm ruột kế phát
72
16/05/2021
Tiên lượng
• Bệnh nhẹ: không kế phát bệnh khác, 3-5
ngày sẽ khỏi
• Kế phát: chướng hơi, viêm ruột hay nhiễm

độc thì có thể chết
73
16/05/2021
Chẩn đoán
• Đặc điểm:
- bụng trái căng to,
- sờ vào thấy chắc,
- ấn tay vào vùng dạ cỏ thấy vết tay,
- không ăn nhai lại giảm
Chẩn đoán
• Phân biệt với các bệnh:
- Dạ cỏ chướng hơi (nhanh, bụng trái căng to, dạ
cỏ như quả bóng, khó thở chết nhanh)
- Liệt dạ cỏ (bụng trái: thức ăn nhão như cháo,

nhu động dạ cỏ mất)
- Viêm dạ tổ ong do ngoại vật (con vật đau khi

khám ở vùng dạ tổ ong)
74
16/05/2021
Điều trị
Nguyên tắc
• Phải làm hồi phục và tăng cường nhu động
dạ cỏ
• Thải thức ăn tích lâu ngày trong dạ cỏ
Hộ lý
• Nhịn ăn, tăng cường xoa bóp, vận động
• Những ngày sau, gia súc ăn một ít thức ăn

mềm, dễ tiêu, nhiều lần trong ngày, thụt rửa
bằng nước ấm
• Kích thích thú đi tiểu, phân trong trực tràng
75
16/05/2021
Dùng thuốc
• Thuốc tẩy trừ chất chứa trong dạ cỏ (sulfat
natri)
• Thuốc tăng cường nhu động dạ cỏ
• Thuốc tăng cường tiêu hóa dạ cỏ (NaHCO3)
• Đề phòng thức ăn lên men trong dạ cỏ
LIỆT DẠ CỎ
76
16/05/2021
Liệt dạ cỏ
• Co bóp kém dẫn đến liệt dạ cỏ, thức ăn
trong dạ cỏ, dạ múi khế không được đảo
trộn và tống về sau
• Bệnh thường thấy ở trâu bò
Nguyên nhân
• Do cơ thể suy nhược (chiếm khoảng 40%)
• Do chăm sóc nuôi dưỡng không đúng
phương pháp
• Do kế phát của một số bệnh nội khoa, truyền
nhiễm, KST
77
16/05/2021
Triệu chứng
• Thể cấp tính
- Thú giảm ăn hay không ăn
- Ngừng ợ hơi, giảm nhai lại
- Nhu động dạ cỏ ngừng hẳn
- Nghe âm dạ cỏ hoặc lá sách yếu hoặc mất
hẳn
Triệu chứng
• Thể cấp tính
- Phân thời kỳ đầu: cứng, xung quanh co
nhiều dịch nhầy
- Phân thời kỳ sau: nếu kế phát sang viêm

ruột thì thú tiêu chảy, sình thối
- Nếu bị nhiễm độc thì thú có triệu chứng về

thần kinh
78
16/05/2021
Triệu chứng
• Thể mãn tính
- Triệu chứng biểu hiện thất thường
- Kém ăn hay ăn bậy
- Thú có ợ hơi, mùi rất hôi
- Thỉnh thoảng bụng bị chướng hơi nhẹ
- Tiêu chảy kéo dài, thú có thể kiệt sức và chết
Tiên lượng
• Bệnh mới phát, điều trị 3-5 ngày phục hồi
• Bệnh mãn tính, tiên lượng xấu
79
16/05/2021
Chẩn đoán
• Đặc điểm bệnh
- Nhu động dạ cỏ giảm
- Nhai lại kém
- Kém ăn
- Chướng hơi (thỉnh thoảng)
- Táo bón/tiêu chảy
Chẩn đoán phân biệt

• Dạ cỏ chướng hơi (đột ngột, bụng trái phồng to,
ngạt thở, niêm mạc tím bầm, thú có thể chết)
• Viêm dạ dày – ruột cấp tính (có thể sốt, dạ cỏ

không tích hơi và đọng thức ăn, nhu động ruột tăng,
tiêu chảy)
• Viêm dạ tổ ong do ngoại vật (liệt dạ cỏ, tư thế

đứng thay đổi, đau, gây viêm phúc mạc, viêm ngoại
tâm mạc kế phát)
80
16/05/2021
Điều trị
• Làm tăng nhu động dạ cỏ và làm giảm
chất chứa trong dạ cỏ
• Chăm sóc thú tốt, cho nhịn ăn vài ngày,

cho nước uống sạch và đầy đủ, sau đó cho
ăn dần thức ăn dễ tiêu
• Xoa bóp vùng dạ cỏ
Điều trị
• Dùng thuốc kích thích nhu động
dạ cỏ
• Tăng cường giải độc
• Rửa dạ cỏ bằng ống thông dạ dày
• Tẩy sạch ruột bằng sulphat magie
81
16/05/2021
Viêm dạ dày ruột
Đặc điểm
• Xảy ra dưới lớp biểu mô (hậu quả ? )
• Tiêu chảy nặng (hậu quả ?)
• Viêm có nhiều dạng (xuất huyết,hoại thư,

màng giả)
82
16/05/2021
Đặc điểm
• Xảy ra dưới lớp biểu mô (trở ngại tuần hoàn và dinh
dưỡng, niêm mạc viêm & sung huyết, hóa mủ, hoại tử gây nên
nhiễm độc/bại huyết)
• Tiêu chảy nặng (thú chết nhanh)
• Viêm có nhiều dạng (xuất huyết,hoại thư, màng giả)
Nguyên nhân
• Nguyên phát
- Chăm sóc, nuôi dưỡng
- Môi trường
- Trúng độc
- Nhiễm vi sinh vật
- Sức đề kháng kém
83
16/05/2021
Nguyên nhân
• Kế phát
- Viêm ruột cata
- Bệnh truyền nhiễm (dịch tả, ký sinh trùng, …)
Cơ chế
• Rối loạn cơ năng vận động và tiết dịch
• Vi khuẩn phát triển nhanh, phân giải chất chứa thành

sản phẩm độc (hậu quả? Ngấm vào máu, gây độc cho
cơ thể)
• Hậu quả của quá trình viêm ở lớp biểu mô ?
• Sản phẩm phân giải protein (tạo chất độc), ngấm vào
máu, ức chế thần kinh trung ương (ảnh hưởng đến tiêu
hóa)
84
16/05/2021
Hậu quả của bệnh

Cơ thể mất nước, và điện giải, trúng độc, hôn
mê và chết
Triệu chứng
• Toàn thân
- Kém ăn, khát nước, mệt mỏi
- Nguy kịch: ủ rủ, sốt cao, mạch nhanh, run rẩy,

chết nhanh
85
16/05/2021
Triệu chứng
• Cục bộ
- Tiêu chảy mãnh liệt (thành phần của phân ?), có thể
ói mửa
- Mất nước và điện giải (hậu quả)
- Tiêu chảy nhiều, ảnh hưởng đến cơ vòng hậu
môn
Triệu chứng
• Cận lâm sàng
- Albumin niệu, nước tiểu giảm, tỷ trọng nước
tiểu tăng
- Số lượng hồng cầu, Hb tăng
- Tỷ lệ bạch cầu đa nhân trung tính tăng
86
16/05/2021
Bệnh tích
• Viêm ruột xuất huyết, phân có thể đỏ/đen
• Viêm màng giả, phủ lớp fibrin
• Viêm hóa mủ, niêm mạc phủ một lớp màu
vàng
• Viêm dạ dày ruột: niêm mạc ruột bong tróc
(mảng dài, màu trắng, xanh, dính nhầy)
Tiên lượng
• Nhẹ: kéo dài 1-2 tuần, có thể khỏi bệnh nếu
điều trị tích cực (phục hồi chậm, chuyển sang thể
mãn tính)
• Nặng: chết sau 2-3 ngày
• Nếu do nguyên nhân trúng độc, chết nhanh
87
16/05/2021
Chẩn đoán
• Viêm ruột cata thể cấp tính (triệu chứng toàn
thân nhẹ, chủ yếu là trở ngại vận động/tiết dịch, điều
trị tích cực: thú phục hồi nhanh)
• Hội chứng đau bụng: triệu chứng giống viêm dạ

dày – ruột nhưng không sốt, triệu chứng toàn thân
không rõ nhưng hiện tượng đau bụng thể hiện rõ
Chẩn đoán
• Suy tim và viêm ngoại tâm mạc: Ứ máu tĩnh
mạch, ứ huyết toàn thân và phù
• Bệnh truyền nhiễm: bệnh có tính đặc thù và

có tính lây lan
88
16/05/2021
Điều trị
• Nguyên tắc
- Bổ sung nước và điện giải
- Tăng cường thể lực
- Bảo vệ niêm mạc đường tiêu hóa
- Ức chế sự lên men
Điều trị
• Hộ lý
- Nhịn ăn, sau đó cho ăn TĂ dễ tiêu
- Cho uống nước tự do (có chất điện giải)
- Vệ sinh chuồng trại, tẩy uế
89
16/05/2021
Điều trị
• Dùng thuốc
- Bổ sung nước và chất điện giải
- Bảo vệ niêm mạc
- Ức chế sự lên men
- Kháng sinh phòng phụ nhiễm
- Thuốc giảm tiết dịch và co thắt dạ dày ruột
Viêm ruột cata cấp
90
16/05/2021
Đặc điểm
• Xảy ra trên biểu mô vách ruột (nhu động và
hấp thu ?)
• Hậu quả
- Dịch nhầy nhiều
- Tế bào biểu mô bong tróc
- Tế bào bạch cầu
- Thức ăn chưa tiêu hóa/sản phẩm phân giải
Tiêu chảy
Nguyên nhân
• Thức ăn
• Thời tiết, khí hậu
• Ngộ độc hóa chất
• Kế phát bệnh truyền nhiễm
Cho ví dụ và giải thích
91
16/05/2021

Nguyên nhân
Receptor ruột
Rối loạn cơ năng vận động và tiết dịch/ruột
VSV phát triển
Tăng cường lên men và thối rữa ruột
pH ruột thay đổi
Tiêu hóa và hấp thu bị rối loạn
Chất phân giải ngấm vào ruột và gây nhiễm độc

Hơi sinh ra làm tăng nhu động ruột
92
16/05/2021

Viêm, niêm mạc ruột sung huyết, thoái hóa;
tiết dịch tăng
Nhu động ruột tăng
Tiêu chảy
Mất nước và chất điện giải, máu đặc và gây hiện

tượng toan huyết (bệnh sẽ trầm trọng)
Triệu chứng
• Triệu chứng chung
- Ăn kém
- Uể oải
- Khát nước
- Sốt/sốt nhẹ
- Giảm nhu động giai đoạn đầu, phân táo bón
- Tăng nhu động giai đoạn sau, tiêu chảy
93
16/05/2021
Triệu chứng
• Viêm ruột non
- Nhu động tăng, nghe âm “óc ách”
- Nếu có hơi, nhu động tăng mạnh
- Hiện tượng tiêu chảy sẽ xuất hiện khi viêm lan
xuống ruột già (2-3 ngày sau)
Triệu chứng
• Viêm ruột già
- Nhu động tăng, nghe như tiếng sấm, tiêu chảy
(phân nhão/loãng như nước)
- Thành phần phân: TĂ chưa tiêu hóa, dịch nhầy, máu

và tế bào thượng bì, phân khắm & tanh, “đánh rắm”,
phân dính vào hậu môn, chân & đuôi
- Tiêu chảy lâu ngày: bụng thóp, mắt trũng, lông xù,
da thô, cơ vòng hậu môn liệt, phân chảy tự do
94
16/05/2021
Tiên lượng
• Thể nguyên phát: chất chứa trong ruột thoát ra
ngoài 2-3 ngày, con vật sẽ khỏi (5-6 ngày)
• Bệnh nặng: tiêu chảy kéo dài, mất nước, chất

điện giải, nhiễm độc, chết sau 1-2 tuần mắc bệnh
• Thú bị tiêu chảy cấp có thể chết sau khoảng

3-4 ngày
Chẩn đoán
• Đặc điểm của bệnh:
- Tiêu chảy
- Nhu động ruột tăng
- Sốt/không sốt
- Ăn uống bình thường/giảm ăn
95
16/05/2021
Chẩn đoán phân biệt

• Viêm dạ dày ruột (triệu chứng toàn thân, ủ rũ, mệt mỏi,
tiêu chảy mạnh, phân màng giả, mạch nhanh, thân nhiệt cao,
hoàng đản, nhiễm độc toàn thân, triệu chứng thần kinh)
• Viêm cơ tim và viêm ngoại tâm mạc (ứ huyết tĩnh

mạch dẫn đến bệnh đường ruột)
• Bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn/virus
• Bệnh ký sinh trùng
Điều trị
• Hộ lý
- Bệnh mới phát: nhịn ăn, cho ăn thức ăn dễ tiêu
- Thú nghỉ ngơi
- Chuồng trại sạch sẽ, khô ráo, thoáng mát
96
16/05/2021
Điều trị
• Thuốc điều trị
- Thải trừ chất chứa trong ruột (Na2SO4 hay
Mg2SO4)
- Dùng chế phẩm trung hòa pH ruột/máu
(Natricarbonat 3% - cho uống, Natricarbonat 1% tiêm chậm
vào tĩnh mạch)
- Thuốc ức chế lên men và thối rữa trong ruột
(Ichthyol)
Điều trị
• Thuốc điều trị
- Thuốc giảm co thắt ruột (bột than hoạt tính)
- Bổ sung nước, chất điện giải, trợ sức, trợ lực
cho cơ thể
- Thuốc chống nhiễm khuẩn
97
16/05/2021
Viêm ruột cata mãn tính
Đặc điểm
• Niêm mạc ruột viêm lâu ngày, hậu quả ?
• Cấu trúc niêm mạc (niêm mạc tăng sinh, tuyến ruột
teo)
• Rối loạn tiêu hóa (tiêu chảy/táo bón)
98
16/05/2021
Nguyên nhân
• Ít khi ở thể nguyên phát, kế phát từ viêm cấp
tính
• Nguyên nhân như bệnh cấp tính (tác động dài
hơn)
• Kế phát từ bệnh truyền nhiễm/ký sinh
trùng/nội khoa
99
16/05/2021
Cơ chế
Viêm lâu ngày (hậu quả?)
Giảm nhu động ruột
Táo bón
Cơ chế
Thức ăn tích tụ lâu lên men
Kích thích niêm mạc ruột
Tăng tiết dịch và nhu động
Tiêu chảy
Hậu quả ( suy dinh dưỡng, thiếu máu, suy

kiệt)
100
16/05/2021
Triệu chứng
• Ăn uống thất thường, mệt mỏi, tiêu hóa
kém, tiêu chảy, táo bón, chướng hơi ruột/dạ
cỏ (thú nhai lại)
• Triệu chứng toàn thân không rõ ràng, suy

dinh dưỡng, thiếu máu, gầy, niêm mạc trắng
bệch, suy tim (phù ở bốn chân/bụng), suy kiệt
Tiên lượng
• Bệnh kéo dài
• Khó trị
101
16/05/2021
Chẩn đoán
• Tiêu chảy/táo bón, thú gầy
• Phân biệt với bệnh truyền nhiễm/gan mãn

tính, bệnh trao đổi chất, bệnh ký sinh trùng
Điều trị
• Hộ lý
- Điều chỉnh khẩu phần ăn
- Tăng cường hoạt động thú bệnh
- Chăm sóc nuôi dưỡng tốt
- Chuồng trại sạch sẽ
102
16/05/2021
Liệu pháp sử dụng thuốc

• Điều trị nguyên nhân
• Thuốc thải trừ chất chứa trong ruột
• Thuốc kích thích tiêu hóa
• Thuốc điều trị triệu chứng
• Dùng thuốc trợ sức, trợ lực, giải độc và tăng
sức đề kháng cho cơ thể thú
103

4 - Bệnh hệ thống tiêu hóa

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

4 - Bệnh hệ thống tiêu hóa

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

4 - Bệnh hệ thống tiêu hóa

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

16/05/2021

Đại Học Nông Lâm Tp. HCM

Khoa Chăn Nuôi Thú Y

BỆNH HỆ THỐNG TIÊU HÓA

Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM

Kể tên những bệnh nội khoa của gia súc

Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM

Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM

Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM

Sức khỏe đường ruột

Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM

Hàng rào bảo vệ ruột

Blood vessel tissue

Hàng rào bảo vệ ruột

Mạch máu Biểu mô

• Vi khuẩn có thể đi vào biểu mô ruột và mạch

Sức khỏe đường ruột

Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM

Hàng rào bảo vệ niêm mạc đường ruột

Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM

Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM

• Cho ví dụ và giải thích

Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM

Bệnh viêm cơ tim cấp tính

Ứ huyết ở gan và ruột

Urobilinogen/nước tiểu tăng, bilirubin/huyết

Nhu động ruột và tiết dịch bị ảnh hưởng

Viêm ruột cata, tiêu chảy

Biểu hiện bệnh của đường tiêu hóa

• Triệu chứng lâm sàng như thế nào ?

• Sự rối loạn của các bộ phận thuộc đường

Ví dụ: Các dấu hiệu lâm sàng trên chó bệnh

Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM

Ví dụ: Các dấu hiệu lâm sàng trên chó bệnh

Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM

Nguyên tắc điều trị bệnh tiêu hóa

Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM

Nguyên tắc điều trị bệnh tiêu hóa

Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM

Hội chứng tiêu chảy

Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM

Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM

• Tiêu chảy là hiện tượng đi

Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM

Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM

Tổng quan về bệnh tiêu chảy

• Tầm quan trọng

Các nguyên nhân gây tiêu chảy

• Không truyền nhiễm

Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM

Các nguyên nhân gây tiêu chảy

Nguyên nhân vi sinh vật gây tiêu chảy

Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM

Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM

Khoa Chăn Nuôi Thú Y – ĐHNL Tp. HCM

Phân loại tiêu chảy theo lứa tuổi

• Cai sữa: do E.coli, Clostridium perfringens, Salmonella,

• Chuyển thịt: do Salmonella, Balantidium coli, PED, TGE, dịch tả