Professional Documents
Culture Documents
A ცხოვრება მოსესი
A ცხოვრება მოსესი
A ცხოვრება მოსესი
êîÝÕàÔÑÐ ÛÝáÔáØ,
ÐÜã
(I nawili)1
2
Sdr. wm. eqvTime mTawmindelis Targmani: <xolo saTnoebisaTYs erTi
sazRvari gYcnobies mociqulisagan, \ ese igi ars, viTarmed: ara aqus mas sazRvari> (|
108, 346r-v; qvemoT yvelgan aRniSnuli Targmani SemoklebiT miTiTebuli gvaqvs
rogorc: <eqvT. nos.>). Sdr. Gr: ¹Epiì de\ th=j a)reth=j eÀna para\ tou= ¹Aposto/lou
teleio/thtoj oÀron e)ma/qomen, to\ mh\ eÃxein au)th\n oÀron
3
Sdr. eqvT. nos.: <didi igi da maRali gonebiTa mociquli maradis saTnoebasa Sina
rbioda da araodes waRmarT-srbisagan dacxra> (| 108, 346v; Sdr. o( ga\r polu\j
e)keiÍnoj kaiì u(yhlo\j th\n dia/noian o( qeiÍoj ¹Apo/stoloj a)eiì dia\ th=j a)reth=j tre/xwn
ou)de/pote toiÍj eÃmprosqen e)pekteino/menoj eÃlhcen)
4
4
e. i. RvTis mimarT
5
Sdr. eqvT. nos.: <...survili igi misda ziarqmnulisaA usazRvrosa mas
TanagangrZeldebis da dadgromasa ver hpovbs> ((| 108, 346v; Sdr. kaiì h( tou=
mete/xontoj e)piqumi¿a t%½ a)ori¿st% sumparatei¿nousa sta/sin ou)k eÃxei)
6
Sdr. eqvT. nos.: <saTnoebisa erTi ars sazRvari \ usazRvroebaA> ((| 108, 347;
Sdr. th=j de\ a)reth=j eiâj oÀroj e)stiì to\ a)o/riston)
5
7
Sdr. eqvT. nos.: <ese iyos sisrule kacobrivisa bunebisaA, raATa maradis
keTilisa mimarT miviswrafdeT da mas zeda iyos nebaA Cueni yovliTurT> ((| 108,
347; Sdr. a)eiì e)qe/lein e)n t%½ kal%½ to\ ple/on eÃxein, h( th=j a)nqrwpi¿nhj
fu/sewj teleio/thj e)sti¿)
6
***
ÒÐÓÛÝÒÕêÔÛÔÜ, àÝÛ ØÛ ÓàÝá, àÝÓÔáÐê ÛÝáÔ ØèÕÐ, âØàÐÜØá
ÑàëÐÜÔÑØ×, ÜÐèÝÑØ çàÛÔÑØá êÝêîÚÐÓ ÓÐâÝÕÔÑÐ ÐÙàëÐÚãÚØ ØçÝ.
ÐÛÑÝÑÔÜ, ÐÒàÔ×ÕÔ, àÝÛ ÛÝáÔá ÓÐÑÐÓÔÑØÓÐÜÕÔ ÛØÔÛÐÓÚÐ
çÕÔÚÐ Øá æØàáÔÑÐ, àÐÛÐê èÔÛÓÔÒèØ ØéØÜÐ ×ÐÕØ. àÝÓÔáÐê
ÛèÝÑÚÔÑÛÐ áÐîÕÔÕÔÑØ ÒÐîáÜÔá, ØáÔ×Ø ÜÐâØäØ éÕØÚØ ØîØÚÔá, àÝÛ
ÕÔæÐà ØãäÚÔá ÛØáØ ÛÝÙÕÚÐ. ÛÐà×ÐÚØÐ, âØàÐÜØá èØèØ× ÛÓØÜÐàÔá
ÛØáêÔá ÛÐ× ÐîÐÚèÝÑØÚØ, ÛÐÒàÐÛ èØèÕÚÐÓ ÙØ Ðà ÒÐÓÐÐÒÓÔá
ÜØÚÝáÝá âÐÚæÔÑèØ, ÐàÐÛÔÓ çã×èØ éÐáÕÔá, àÝÛÚØá áÐÛÐÒàÔÑØê
ÒãÓàÝÜØ×Ð ÓÐ äØáØ× ØçÝ èÔÛâÙØêÔÑãÚØ (ÐáÔ ÛÝÒÕØ×îàÝÑÔÜ
ØáØÜØ, àÝÛÚÔÑÛÐê ÓÐìÕàØÚÔÑØ× èÔØáìÐÕÚÔá ÛÝáÔá êîÝÕàÔÑÐ).
çã×Ø, àÝÛÔÚáÐê áÐæÕ×Ý ëÐÚÐ ÛÐà×ÐÕÓÐ, ÜÐÞØàØá ÓÐÛàÔê
ÙØÓÔá èÔÔçãÓàÐ, èÔÛÓÔÒ ÙØ ÛÓØÜÐàØá âÐÚæÔÑØ× ×ÐÕØá×ÐÕÐÓ
ÒÐàØçÐ îÛÔÚÔ×ÖÔ. áìÝàÔÓ ÐÛ ÓàÝá, áÐÜÐÞØàÝ ÑÐæèØ ÛÔäØá ÐáãÚØ
ØçÝ ÛØáãÚØ, àÝÛÔÚØê ØåÕÔ ÒÐÛÝàØçãÚ çã×á ìÐÐìçÓÐ ÓÐ
ÓÐÔÞÐâàÝÜÐ. çã×ØÓÐÜ éÕØÚØ ÛÝáÔ îÛÝÑÓÐ. àÝÓÔáÐê ÛÔäØá ÐáãÚÛÐ
ÛÐÓÚäÔÜØÚØ ÐîÐÚèÝÑØÚØ ØîØÚÐ, ÛÐèØÜÕÔ èÔØçÕÐàÐ ØÒØ ÓÐ
ØèÕØÚÐ ÙØÓÔê, ÛÐÒàÐÛ ÛÝáÔÛ Ðà Ø×ÕØáÐ ãêîÝ ëãëã; ÜÐ×ÔáÐÕÔÑØá
îÔÚèÔìçÝÑØ× ÛÐØÜê ÛèÝÑÚØá àëØ× ÒÐÛÝØÙÕÔÑÐ ØÒØ.
ÛÔäãàÐÓ ÐæÖàÓØÚØ çàÛÐ ÒÐàÔèÔ ÛÝëæÕàÔÑÐèØê ÒÐÜØáìÐÕÚÐ,
ÛÐÒàÐÛ èÔÛÓÔÒèØ ÐæÐà ØàéØÐ ÛÐÜ Ôá ÛÝëæÕàÔÑÐ, àÝÛÔÚáÐê ØáÔÕ
ÒÐàÔèÔÜØ ÐÓØÓÔÑÔÜ. ÒÐÜÛìÕØáÔÑãÚÛÐ8 ÛÝáÔÛ ÐæÐàê ÓÔÓÝÑØÚØ
ÛØØæÝ ÜÐÛÓÕØÚ ÓÔÓÐÓ. áØáîÚØ× ÜÐ×ÔáÐÕÔÑØáÙÔÜ ÒÐÔèãàÐ ØÒØ
ÓÐ ×ÐÕØáØ âÝÛØá îÐÚîèØ ÒÐÔàØÐ. àÝÓÔáÐê ÔÑàÐÔÚáÐ ÓÐ ÔÒÕØÞâÔÚá
èÝàØá ÑàëÝÚÐ ÒÐéÐæÓÐ, ÛÝáÔ ÜÐ×ÔáÐÕá ÛØÔÛîàÝ ÓÐ ÛÝÙÚÐ
ãêîÝ×ÔáÚØ, ÛÐÒàÐÛ àÝêÐ ÝàØ ÔÑàÐÔÚØ èÔÔíØÓÐ Ôà×ÛÐÜÔ×á, ÛÐ×
ÓÐìçÜÐàÔÑÐá èÔÔêÐÓÐ ÛÝáÔ ÓÐ ÐáÔ ãàéØÐ ÛÝåØèÞÔÔÑá:
ã×ÐÜîÛÝÔÑØá ÓàÝá ëÛÐ×Ð èÝàØá ÑãÜÔÑÐ ãÜÓÐ ØçÝá èãÐÛÓÒÝÛÔÚØ
8
e. i. gaWabukebulma, davaJkacebulma.
8
9
Sdr. a)f' e(spe/raj ei¹j oÃrqron t%½ i¹di¿% fwtiì toiÍj ¹Israhli¿taij d#douxou=san
to\ fe/ggoj. 1.30.11-12. d#do – iyo antikuri ÛØáâÔàØÔÑØá ÔÜØá
Ùã×ÕÜØÚÔÑÐ, áÐÓÐê ØÒØ ÜØèÜÐÕÓÐ ÛØáâÔàØulØ ÛáÕÚÔÚÝÑØá ßÐÛá
éØàÐæÓÜØ× ìØÜ ëæÝÚÐá, lamparTmpyrobelobas (an lamparpyrobilobas).
saeklesio msaxurebaSi xsenebuli âÔàÛØÜØ, mravali sxva winaqristianuli terminis
msgavsad, WeSmaritebis suliT gancxovelda da man saRvTo msaxurebis, maT Soris,
ÐæÓÒÝÛØá ÓæÔáÐáìÐãÚØá æÐÛÔãÚi msvlelobis, litaniobis sulieri brwyinvaleba
ganikuTvna. wm. grigol RvTismetyveli Tavis <kviracxovlobis (anu axalkviriakis)
sakiTxavSi> aRdgomis kviriakesac ixsenebs da ambobs: <gana is pirveli kviriake,
wminda Ramisa da lamparTmpyrobelobis Semdgom, ganaxleba ar iyo?> (PG.
36.612.29-30: Ou)x h( prw¯th Kuriakh\ to\ ¹Egkai¿nion hÅn, h( meta\ th\n i¸era\n nu/kta
kaiì d#douxi¿an;) sxvaTa Soris, aRniSnuli termini gvxvdeba makabelTa wignSi
(megalomerîj d ØpÕ toà >I£swnoj kaˆ tÁj pÒlewj ¢podecqeˆj met¦ dvdouc…aj kaˆ
boîn e„sedšcqh, e!q' oÛtwj e„j t¾n Foin…khn katestratopšdeusen, II Mac. 4.22), rac Zvel
qarTulad asea Targmnili: <თანა ლამპრებითა ბრწყინვალითა> (Sdr. <ხოლო
დიდშუენიერ იასონისაგან და ქალაქისა შეწყნარებული თანა ლამპრებითა
ბრწყინვალითა და ქებითა შევიდა და მიერითგან ფინიკიასა მჴედარნი
მიაქცივნა>; rogorc cnobilia, makabelTa wignebi qarTulad gvian iTargmna. zemore
Sesatyvisic gviandelia). egeve termini moZRvarTa mier araiSviaTad moixmoba
RvTisken swrafvis, sarwmunoebrivi moRvaweobis, suliwmindiT gabrwyinebulobis
gadmosacemad. wm. romanoz melodosi ase galobs: <rameTu qalwuleba aris sulis
siwminde, romliTac Zalmosilni xarT WvretdeT qristes didebas, misken
lamparpyrobilni da maradis mxmobelni: aleluia> (parqenei¿a ga/r e)sti yuxh=j a(gnei¿a,
di' hÂj eÃxete ble/pein th\n do/can Xristou= d#douxou=ntej au)t%½ kaiì bow½ntej
a)ei¿: ¹Allhlou/i+a, 53.26.3-5); Teodorite kvireli winaswarmetyvelebs da mociqulebs
saxeldebs <WeSmaritebis meCiraRdneebad anu lamparmpyroblebad> (Sdr.
a)posto/loij d#douxou=si pro\j th\n a)lh/qeian, 3.7.10; profh/taj d#douxou=ntaj pro\j
th\n a)lh/qeian, 8 13.23 -25). აღნიSნული სიტყვა უთარგმნელადაც არის
გადმოტანილი იოანე პეტრიწის მიერ: <აქა ესე ხედვანი ესთა
გჳდადუქიებენ ჩვენ და გჳნათლებენ> (petriwi, Sromebi, II, gv. 176.15); <ცასა
მიდრეკაჲ და ცხოველობაჲ სულისა მიერ. ხოლო კუალად გონებისა მიერ
აქუს გებაჲ მასვე და ერთსა წესსა ზედა და მორთულებასა დაბრწყინვაჲ, და
ელვათა დადუქიაჲ, ერთისა მიერ ერთ ქმნაჲ და შეერთებაჲ> (iqve, 184.27).
14
10
wm. gàØÒÝÚ ÜÝáÔÚØ <Øáãá> ÜÐêÕÚÐÓ çÝÕÔÚ×ÕØá <ØÔáãá> ìÔàá
ÓÐ ÐÛØ× îÐÖá ãáÕÐÛá ØÛÐá, àÝÛ Øáã ÜÐÕÔ ìØÜÐáÐîÔÐ åàØáâÔáØ.
17
11
<udafarulesi ram mesaidumleobisken> \ e. i. ufro Rrma sulieri wvdomisken,
dafarulTa ufro aRmatebuli idumalWvretisken (Sdr. tinoj a)porrhtote/raj muh/sewj). Sdr.
momdevno sqolio.
18
12
<mRvdelmesaidumled gauxda> - e. i. mistagogad anu mesaidumloeTa
('mistTa>) maswavleblad, <mesaidumloeTmewinamZRvred> gauxda, mistagogoba
gauwia (Sdr. mustagwgou/shj). Zvel qarTulSi berZnul <mistagogias> (mustagwgiVa)
terminologiurad gadmoscemda <mesaidumloebaA>, xolo <mistagogs> \
<mesaidumloe>, romlis gverdiTac arsebobda imave Sinaarsis <mRdelmesaidumloe>
berZnuli <hieromistis> Sesatyvisad (Sdr. 'Cuenisa amis RmrTismetyuelebiTisa
mocemisa mRdelmesaidumloeni", areopagituli korp. efremis Targm. s. enuqaSvilis
gamoc. Tb. 1961, gv. 17, Sdr. οἱ τῆς καθ΄ ἡμᾶς θεολογικῆς παραδόσεως ἱερομύσται.
kidev: 'sxuaTa maT yovelTa mRdelmesaidumloeTa sZlevda", iqve, gv. 28; Sdr. πάντων
ἐκράτει ... τῶν ἄλλων ἱερομυστῶν, da sxv. aRvniSnavT, rom sakuTriv liturgikul
konteqstSi <mistagogiis> aRmniSvnelad ufro gamarTlebuli Cans swored
<mRvdelmesaidumleoba>, vinaidan calke <mesaidumleoba>, rasac Zveli qarTuli
tradiciis kvalobaze araiSviaTad viyenebT xsenebuli <mistagogiis> Sesatyvisad, ufro
farTo diapazonis terminia da naklebad Semoifargleba mxolod mRvdelmoqmedebiTi
saidumlos saeklesio SinaarsiT, maSin roca <mRvdelmesaidumleoba> srulad itevs
berZnuli <mistagogiis> sakuTriv liturgikul gagebas (Sesabamisad, winamdebare
TargmanSi <mesaidumleobas> movuxmobT ufro zogadi gagebis mu3hsij-is Sesatyvisad.
ix. wina sqolio). იხ. ქვემოთ. სქოლიოები 19, 21, 31; Sdr. filokalia, II, sqolioebi:
1525, 1658, 1819, 1899.
13
<mrgvlivsxurebaTa mier> \ Sdr. berZn. perirranthriVoij, rac Zvel aRTqmaSi
niSnavda garSemo sxurebas, sxurebiT ganbanvas, gadat. sulier ganwmendas (Sdr.
lev. 6.27, sadac gvxvdeba sinonimuri ™pirrantisqÍ. Sdr.: რომელსა ჰსხურეს
სისხლისა მისისაგანი სამოსელსა და დაბღალოს, გამოირცხენ იგი
ადგილსა წმიდასა (Sdr. berZn. srulad: ú ™¦n ™pirrantisqÍ ¢pÕ toà a†matoj aÙtÁj
™pˆ tÕ ƒm£tion, Ö ™¦n üantisqÍ ™p' aÙtÕ pluq»setai ™n tÒpJ ¡g…J). sakuTriv
perirrantiVzw Tavs iCens ricxv. 19.13-Si, rasac qarTulSi <pkureba> Seesabameba:
<შეიმუსროს სული იგი ისრაელისაგან, რამეთუ წყალი იგი პკურებისაჲ არა
ეპკურა მას; არაწმიდა იყოს, რამეთუ არაწმიდებაჲ მისი მის ზედა იყოს>
(mcxeTuri biblia da AK literebiT cnobili nusxebi; Sdr. gelaTuri: <მოისპოს სული იგი
ისრაელისაგან, რამეთუ წყალი პკურებისაჲ არა ეპკურა მის ზედა;
არაწმიდა არს მერმე, რამეთუ არაწმიდებაჲ მისი მის ზედა არს>; berZn.:
™ktrib»setai ¹ yuc¾ ™ke…nh ™x Israhl: Óti Ûdwr üantismoà oÙ perierrant…sqh
™p' aÙtÒn, ¢k£qartÒj ™stin, œti ¹ ¢kaqars…a aÙtoà ™n aÙtù ™stin. sagulisxmoa,
rom xazgasmuli sityvebi meordeba ricxv. 13.20-Si. zemoaRniSnuli mcxeTuri biblia aseT
teqsts Seicavs: <წყალი პკურებისაჲ არა დაეპკურა მას ზედა>; Sdr. gelaTuri:
19
17
<âÐÜèØê ÐÖàØÐÚÔÑÓÐ> \ Sdr. mh\ a)tremeiÍn t%½ sw¯mati.
21
18
Sdr. eÃnarqroj. aRniSnuli termini niSnavs xmovani danawevrebiT
warmoTqmuls, bgerads, artikulirebuls. igi orgzis aris damowmebuli nemesios
emeselis SromaSi <adamianis bunebis Sesaxeb>. petriwis Targmanebi aseTia:
<ნასხმანოანისა მიმართ და სრულისა კაცობრივისა ჴმისად სრულ იქმნეს>
(s. gorgaZis gamoc., Tb. 1914, gv. 10.5; Sdr. ei¹j th\n eÃnarqron kaiì telei¿an th\n
a)nqrw¯pou kate/lhce, T. 1; sagulisxmoa, rom petriwiseuli CanarTiT berZnuli
ganmartebulia rogorc <Zali nasxmoani>. Sdr.: ei¹ de\ le/goien kaqa/per oi¸ Stwi+koiì
tonikh/n tina eiånai ki¿nhsin..., 2.44-46 \ <ვითარ-იგი იტყჳან სტოელნი,
ტონებრივი ვინაჲვე, რომელ არს ძალი ნასხმანოანი, ვითარცა რაჲ
მიდრეკაჲ...>, dasax. gamoc. gv. 25.16-18); <კუალად უკუჱ ნაწევაროანი
მიმორქუმაჲ, შეეხო რაჲ გაგონებასა და გულისსიტყუასა, ქადაგადცა შეიქმნა
იგი გონებითთა მიმომიდრეკათაჲსა> (iqve, gv. 10.11; Sdr pa/lin de\ th\n
eÃnarqron dia/lekton e)ch=ye th=j dianoi¿aj kaiì tou= logismou=, e)ca/ggelon poih/saj
au)th\n tw½n kata\ nou=n kinhma/twn). amave terminiT sargeblobs wm. egnati antioqieli
magnesielTa mimarT epistoleSi: eiâj qeo/j e)stin o( pantokra/twr, o( fanerw¯saj e(auto\n
dia\ ¹Ihsou= Xristou= tou= ui¸ou= au)tou=, oÀj e)stin au)tou= lo/goj, ou) r(hto/j, a)ll'
ou)siw¯dhj: ou) ga/r e)stin lalia=j e)na/rqrou fw¯nhma, a)ll' e)nergei¿aj qei+kh=j
ou)si¿a gennhth/, e)n pa=sin eu)a/restoj t%½ u(posth/santi, 8.2.3-6; wm. giorgi
mთawmidlis თargmani aseTia: <erTi RmerTi ars yovlisa-mpyrobeli,, romelman
gamoacxada Tavi TYsi iesu qristes mier, Zisa TYsisa, romeli-igi ars sityuaA misi ara
warmoCenili (r(hto/j), aramed \ bunebiTi, rameTu araTu zraxvaA ars Sewyobili Tqumisa
mier da Kmisa, aramed \ ZlierebaA RmrTeebisaA da arsebaA daubadebeli, romeli-igi
yovliTkerZo saTno-eyo momavlinebelsa TYssa> (saq. ekl. kalend. Tb. 1988, gv. 550).
igive termini iCens Tavs wm. grigol noselis heqsemeronSi: h( e)n tv= kti¿sei
qewroume/nh sofi¿a, lo/goj e)stiì, kaÄn mh\ eÃnarqroj v (wm. giorgi mTawmidlis
Targmani nakleb terminologiuria: <dabadebulTa Soris xiluli sibrZne sityuave ars,
daRacaTu sityuad ara iTqumodis>, saq. ekl. kalend., Tb. 1989, gv. 208). amave termins
vxvdebiT grigol noselis anTropologiur SromaSic: eÃnarqroj tou/t% e)netupw¯qh fwnh\,
149.4-5(Sdr. giorgis Targmani: <mieca mas KmaA gamocxadebuli>, A 73, 141; Sdr.
Satberduli: <KmaA misgan Sezavebul metyuelebasa>). davimowmebT basili didis
heqsemeronsac: tv= u(phresi¿# tw½n fwnhtikw½n o)rga/nwn paradou\j ta\ nohqe/nta,
ouÀtw dia\ th=j tou= a)e/roj tupw¯sewj, kata\ th\n eÃnarqron th=j fwnh=j ki¿nhsin, e)n
t%½ krupt%½ no/hma safhni¿zei,3.213-16 (Sdr. giorgis Targmani: <msaxurebasa
mKmobareTa orRanoTasa miscems mogonebulsa mas da esreT-Ra haerisa mier
gamosaxviTa da gancxadebuliTa aRZrviTa KmisaATa dafarulsa mas gonebasa
warmoaCens da saanjmno-hyofs>, basili didi, equsTa dReTaA, m. kaxaZis gamoc. 1947,
22
gv. 28.18-20). termini a0rqron saxezea iobis wignSi (17.11). oSkurSi Sesatyvisia
<apkaA> ('განსთქდა აპკაჲ გულისა ჩემისაჲ>), xolo baqariseulSi \ <saKsarni>
('დაიპნეს საჴსარნი გულისა ჩემისა>). igive a0rqron gelaTur skolaSi, kerZod,
amonios ermisis SromaTa TargmanebSi, gadmotanilia rogorc <nawevari>, xolo
Sesityveba kaq>a0rqra \ <nawevaroanad> (ix. amonios ermisis Txzulebebi qarTul
mwerlobaSi, teqstebi gamosacemad moamzades n. keWaRmaZem da m. rafavam,
gamosca, leqsikoni da saZieblebi daurTo m. rafavam, Tb. 1983, gamocemaze darTuli
leqsikoni, gv. 207).
19
<áÐæÕ×Ý mRvdelmesaidumleobis èÔãÕÐÚ áØìÛØÓÔèØ èÔÐæìØÐ ÛÐÜ
ÓÐ ×ÐÕÐÓ ãéØÜÐàåÛÜØÚØ iq ãîØÚÐÕTan Tanamyofobda> \ Sdr. Pro\j ga\r to\
aÃduton th=j qei¿aj mustagwgi¿aj paraduei¿j, e)keiÍ t%½ a)ora/t% sunh=n mh\
o(rw¯menoj, 1.46.4-5. <idumalgandoba> esaa igive <mistagogia>, <saRvTo
mesaidumloeba>, <mesaidumloeTmewinamZRvreoba>,
<saidumloTganmswavleloba>, <idumalTa mecniereba>.
23
21
<mRvdelmesaidumleobisken> \ e. i. <mistagogiisken>,
<mesaidumloebisken>, <idumalZRolisken>, <idumalganswavlisken>,
<mesaidumloeTmewinamZRvreobisken> (Sdr. Tou/toij de\ toiÍj no/moij oi¸oneiì
prokaqarqeiìj th\n dia/noian, e)piì th\n teleiote/ran mustagwgi¿an para/getai)
24
23
<ÙÐàèØÙØ> – èÔáÐÙàÐÕØ æØÚØ, ÑÐÚ×Ð.
24
<áÛÐàÐÒÓØ> – æØÐ ÛìÕÐÜÔ äÔàØá ëÕØàäÐáØ åÕÐ.
26
25
<ÛØâàÐ> – ÑÔàëÜãÚèØ èÔÔáÐâçÕØáÔÑÐ tainiVa. ×ÕØ× áØâçÕÐ
<ÛØâàÐê> ÑÔàëÜãÚØÐ ÓÐ ÜØèÜÐÕá ×ÐÕáÐîÕÔÕá (Øî. ÒÐÛÝáÚ. 28.37).
26
<ØÐÙØÜ×Ô> – ëÕØàäÐáØ åÕÐ, ØØáäÔàØ; ÑÔàëÜ. àH te auÅ th=j kefalh=j
taini¿a u(akinqi¿nh pa=sa.
27
<ÞÔâÐÚØ> – áÐèãÑÚÔ ×îÔÚØ äØàäØâÐ, àÝÛÔÚáÐê ÓÐÛêÕÔÚÝÑØ×Ø
ÓÐÜØèÜãÚÔÑÐ ðåÝÜÓÐ. (Sdr. ÑÔàëÜ. to\ prometwpi¿dion pe/talon e)c a)khra/tou
xrusi¿ou a)rrh/t% tiniì xarakth=ri kexaragme/non)
27
28
<RvTis dafarul moZRvrebaSi> \ Sdr. e)n tv= a)porrh/t% tou= Qeou=
didaskali¿#.
29
<sakuTar Tavze ukeTesi gaxda igi saidumlo swavlebaTa SeZenis gziT> \
Sdr. mei¿zwn e(autou= katasta\j tv= prosqh/kv tw½n mustikw½n maqhma/twn.
30
<amoRweuli> \ Sdr. a)naduei/j
31
<saRvTo mRvdelmesaidumleobis> \ e. i. <saRvTo mistagogiis>, <saRvTo
idumalgandobis>, <saRvTo mesaidumloeTmewinamZRvreobis> (Sdr. th=j qei¿aj ...
mustagwgi¿aj). ix. zemoT, sqolio 12.
32
ÐÛ èÔÛ×îÕÔÕÐèØ <ÑãÜÔÑÐ> ÜØèÜÐÕá ÙÝÜÙàÔâãÚÐÓ ÐÓÐÛØÐÜØá
îÝàêØÔÚ ÐÒÔÑãÚÔÑÐá. ÐÛÒÕÐàØ èØÜÐÐàáØ× <ÑãÜÔÑÐ> noselis
èàÝÛÔÑèØ, àÝÒÝàê èÔÜØèÜÐÕá ß. ÓÐÜØÔÚã, ÛÔâÐÓ ØèÕØÐ×ØÐ.
ÒÐêØÚÔÑØ× îèØàÐÓ ÔÒÔÕÔ âÔàÛØÜØ ÜÝáÔÚ×ÐÜ ÐæÜØèÜÐÕá ÛÐÓÚØ×
áÐîÔêÕÚØÚ áîÔãÚá adamianisas (Øî. <moses cxovrebis> ÓÐáÐî. ÒÐÛÝê. Sources
Chre@tiennes-Si ÒÕ. 25).
28
33
áØâçÕ. – <àÐæÐê äÐàãÚØ ÐÜâØÞÐ×ØØ×>; âÔàÛØÜØ <ÐÜâØÞÐ×ØÐ>
ÜØèÜÐÕÓÐ <áÐìØÜÐÐæÛÓÔÒÝ ×ÕØáÔÑÔÑá>, <áÐìØÜÐÐæÛÓÔÒÝ
åÛÔÓÔÑÐá> (Øî. Sources ChreVtiennes-s ÓÐáÐî. ÒÐÛÝê. ÒÕ. 28).
31
34
ÒÐÛÝ×åÛÐ <ÒÖÐ áÐÛÔãäÝ> (basilikh\ o(do/j) ÛÝÛÓØÜÐàÔÝÑá
<àØêîÕ×Ð> ìØÒÜØÓÐÜ: <ÐàÐ ÒÐÜÕØÓÔ× çÐÜÝÑØàáÐ èÔÜáÐ, ÐàêÐ
ÕÔÜÐKÔÑáÐ èÔÜáÐ... ÒÖÐA áÐÛÔãäÝA ÒÐÜÕÚÝ×> (àØêî. 20.17).
32
35
ÐåÔÓÐÜ ØìçÔÑÐ îáÔÜÔÑãÚØ ×îÖãÚÔÑØá ÛÔÝàÔ ÜÐìØÚØ, àÝÛÔÚØê
ÖÔÛÝìÐàÛÝÓÒÔÜØÚØ ØáâÝàØãÚØ ×îàÝÑØá ÛØáâØÙãà íÕàÔâÐá ÒÕÐìÕÓØá.
33
(II nawili)
37
mSobiarobis imgvar saxes, romlis tkivilebsac arCevani meaneobs , vinaidan
veravin SeZlebs daamwuxros moqiSpe, Tu Tavisi mxridan ar aCvenebs igi imgvar
niSnebs, rac mis daZlevas moaswavebda, xolo esaa swored zemore arCevanis
niSandeba, rom Svas man mamakacuri da saTnoebiTi naSobi da gamozardos kidec
igi Sesaferis sazrdoTa mier, amasTan winaganagos wyalTagan misi uvneblad dacva 38,
radgan isini, romlebic tirans uZRvnian Tavis naSobs, SiSvlad da winaganugeblad
agdeben Svils mdinareSi, xolo <mdinared> vambob amasofels, urTierTmodevnebul
vnebaTagan atalRebuls, romelTa mier wyalqveS STainTqmis da SeiSToba yovelive,
rac ki vardeba mdinareSi. meore mxriv, mrTelcnobieri 39 da winagangebiTi azrebi, \
mamakacuri Sobis mamebi, \ TavianT keTil naSobs, romelic, amasoflis iZulebiT,
cxovrebis talRebSi unda iqnes Semoyvanili, <kidobniT> ganumzadeben
usafrTxoebas, rom igi, maTgan talRebs gadacemuli, siRrmeSi ar CainTqes, xolo
mravalgvar ZelTagan SeWedili <kidobani> esaa mravalsaxovani swavlulebiT
<SeWedili> aRmzrdeloba, romelic Tavis mier nawinamZRvrebs 40 zeaRipyrobs
amasoflis talRebze ufro maRla da romlis ZaliTac wyalTa ryeva didad veRar
gadaacdens gzidan imas, vinc talRebis nakads gahyolia, aramed myar kbodeze, ese
igi, amasoflis ryevaTa miRma, aRmoCndeba igi, wyalTa dineba TavisTavad gariyavs
ra mas simyareze.
swored amas gvaswavlis gamocdileba, vxedavT ra, rom kacobrivi cTomilebebiT
vinc ar danTqmula, TviT am saqmeTa aramyari da mimoqcevadi moZraoba Tavisi
Tavisgan mas, rogorc ram tvirTs usargeblos, gare ganigdebs, radgan xsenebuli
moZraoba yovel maTgans, maTeul saTnoebisa gamo, Tavisve Semawuxeblad
37
e. i. simbolurad <bebiaqalobs>.
38
igulismeba moses Sesaxeb bibliuri uwyeba imis Sesaxeb, rom Cvilis dedam,
vidre igi, faraonis brZanebis kvalobaze, axalSobils mdinareSi Caagdebda, kupriT
Segozili kidobani Seumzada mas, rom mdinaris talRebs SigniT ver SeeRwiaT da bavSvi
gadarCeniliyo (gamosl. 2.2.3)
39
<mrTelcnobieri> \ rogorc Cvens sxva TargmanebSi, amjeradac berZnul
swfrosu/nh-s vTargmniT gelaTuri warmomavlobis terminiT <mrTelcnobiereba>, xolo
sw?frwn-s \ <mrTelcnobierad>, rac niSnavs <saRi, ubiwo cnobierebis mqones> (ix.
dawvrilebiT Jurn. <gza sameufo>, 1995 w. #1, gv. 6-7)
40
e. i. aRsazrdels
35
41
soflis saqmeTagan
42
<gareSe filosofiad> \ t¾n œxwqen filosof…an, e. i. antikur, warmarTul
filosofiad (Sdr. eqvT.: <xolo vityY berwsa mas da uSvilosa kacobrivisa mis sibrZnisa
swavlasa>, 355v)
43
sityv. <cru dedasTan siaxlovis (Semoyvsebis) ar-ukugdebas> (Sdr. m¾
¢pwqe‹sqai t¾n tÁj yeudwnÚmou mhtrÕj o„keiÒthta)
44
e. i. vinc gaizarda sulierad (Sdr. eqvT.-is gavrcobili Targmani: <xolo romeli
simaRled aRvides da saRmrToATa aRizardos>, 355v)
45
<egviptis warCinebulni> simbolurad gulisxmobs antikuri filosofiis yvelaze
rCeul warmomadgenlebs, romlebTan zomieri Tanaziarebis saWiroeba naTlad ikveTeba
wm. grigol noselis moZRvrebaSi aqac da mraval sxva adgilasac.
36
48
<saidumloTa ufro didi da ufro maRali moZRvrebisaken> \ prÕj me…zon£
te kaˆ Øyhlotšran tîn musthr…wn didaskal…an. eqvTimes TargmanSi es fraza
gamotovebulia
49
Sdr. gamosl. 2.17
50
<sulis samzerelT> \ t¦j tÁj yucÁj Ôyeij (Sdr. eqvT.: <sulisa TualTa>, P, rac
Tanxvdeba berZnuls; Sdr. |; <sulisa Cuenisa TualTa>)
51
<im gamouTqmeli sinaTleTmewinamZRvreobis mier> \ di¦ tÁj ¢rr»tou ™ke…
nhj fwtagwg…aj (berZnul fwtagwg…a-s rogorc mniSvnelovan saRvTismetyvelo
termins, Sinaarsis sruli SenarCunebis mizniT, kalkirebulad vTargmniT
<sinaTleTmewinamZRvreobad>, iseve rogorc, magaliTad, mustagwg…a-s \
<mesaidumloeTmewinamZRvreobad>; Sdr. rus. <v neizreCennom onom
svetovodstve> eqvTimesTan gamartivebuli teqstia: <gamouTqumeliTa miT naTliTa>,
356v)
52
e. i. sarwmunod ganukuTvnebs (berZn. prosmarturei8. Sdr. eqvT.: <amaT
maRalTa da saRmrToTa saxelTa sityuaA saxarebisaA uwamebs Cuenda KorciTa
gamoCinebulsa RmerTsa>)
38
53
Sdr. eqvT.: <viTarmed SeuZlebel ars SekruliTa ferKiTa aRslvaA mas simaRlesa,
sada-igi naTeli WeSmaritebisaA ixilvebis, ukueTu ara ganhvKsneT ferKTa maTgan
sulisaTa mkudarni igi da miwisaganni tyavisa samoselni, romel arian Kamlni, romelni-
igi pirveliTgan moeblardnes bunebasa Cuensa, raJams-igi urCebisa mier saRmrToAsa
misgan mcnebisa ganvSiSuldiT> (Sdr. Gr: Íti oøk Æsti dedem#noiV pos¼n ànadrame½n
prÊV tÊ ÖyoV æke½no, æn ù tÊ fäV t§V àlhqe%aV +r…tai, eá m¦ periluqe%h tän t§V
yuc§V b@sewn = nekr@ te ka¼ ghÇnh tän derm@twn peribol$, = periteqe½sa kat'
àrc„V t² f&sei, Íte di„ t§V parako§V toÒ qe%ou qel$matoV ægumn_qhmen)
54
<rameTu arsis Secnoba gamwmendi xdeba araarsze fiqrisgan> \ ¹ g¦r toà
Ôntoj ™p…gnwsij tÁj perˆ tÕ m¾ ×n Øpol»yewj kaq£rsion g…netai
55
<ar ganvcruvdeT> \ m¦ diayeusq§nai (niSnavs: <ar movtyuvdeT>)
56
<gvamovani> \ realurad arsebuli, pirovnili arsebobis mqone, hipostasuri (Sdr.
Õfestw?j)
39
57
<WeSmariteba esaa WeSmaritad arsebulis Seuryeveli mwvdomeloba> \ Sdr.
àl$qeia dŸ = toÒ ÈntwV ÈntoV àsfal¦V katan^hsiV (eqvTimesTan saxezea
metnaklebad Tavisufali Targmani: <WeSmarit ars mecnierebaA WeSmaritisa mis
arsisaA>, 357)
58
<rac mxolod moCvenebiTi arsebobis mqonea> \ Sdr. eqvT.: <romeli iWYTa
oden ars arsebasa Sina> (Gr: Î æn tò doke½n m^non æst¼n e¿nai)
59
<ugvamovno> \ realur arsebobas moklebuli, upirovno (Gr: ànup^statoV)
60
<RmerTmCeneoba> \ RvTis gamoCineba, Teofania (eqvT. <RmrTisa-
gamoCinebaA>, 357; Gr: qeofa@neia)
61
igulisxmeba WeSmariti arsi, Tavad Semoqmedi RmerTi
62
<Searseba> \ aRniSnuli terminiT aqac da qvemoTac gadmovcemT berZnul
metousiVa-s, rac sakuTriv mocemul adgilas niSnavs qmnili arsis WeSmarit arsTan
madlismier Tanaziarebas anu, rac igivea, Semoqmedis nebasTan qmnilebaTa
mizezobriv kavSirs (sityv. meta@ \ <Soris>, <-Si>, <Tana>, ou7siVa \ <arseba>)
40
63
<wilqonebuli> \ wilad miRebuli, gaziarebuli, Tanaziarebuli. Sdr. Gr
metec^menon (aqac, iseve rogorc Cvens sxva TargmanebSi berZnuli mete@xw-s da
misi formobrivi variaciebis Sesatyvisad movuxmobT termin <wilmqoneobas>
Sesabamisi formobrivi variaciebiTve. Sdr. Jurn. <gza sameufo>, 1995, # 1, gv. 11, sq.
****; miTiTebuli berZnuli terminis qarTulad Targmnis Sesaxeb ix. e. WeliZe, Zveli
qarTuli saRvTismetyvelo terminologia, Tb. 1996, gv. 475-489; Sdr. momdevno sqolio)
64
<wilmqoneTa> \ <mziarebelTa>, <TanamziarebeleTa>, <monawileTa> (Gr:tän
metec^ntwn; Sdr. zemore sqolio)
65
<SearsebaSi> \ <Semoqmedis dambadeblobiT nebasTan qmnilebis mier mTeli
arsiT TanaziarebaSi>, <TanamonawileobaSi> (e7n th$_ metousiVa_); aRniSnuli
monakveTi eqvTimes mier asea Targmnili: <romel ars mxoloA igi sawadeli,
romlisagan miiReben yovelnive arsebasa da keTilsa da miRebasa mas Sina
mimRebelTasa ara naklulevan iqmnebis> (357v)
66
<WeSmaritad namdvil-arsi> \ <WeSmaritad namdvilad-arsebuli>,
<WeSmaritad namdvili arsebisa da arsebobis mqone>, Tavad Semoqmedi RmerTi (Gr:
àlhqäV tÊ ÈntwV Ìn. eqvT.: <WeSmariti arsebaA>, 357v)
67
ioane 1.9 (igulisxmeba gankacebuli RmerTi, macxovari Cveni ufali ieso qriste.
Sdr. aRniSnuli monakveTis eqvTimeseuli Targmani: <amas ukue naTelsa Sina da
WeSmaritebisa cnobasa Sevida maSin igi, xolo aw Sevals yovelive, romelmanca
msgavsad missa KamlTa maTgan miwisaganTa saqmeTaAsa ganhKsnas Tavi TYsi
da naTlisa mis mimarT mayulisaganisa xedvides, ese igi ars brwyinvalebisa mis
mimarT, romeli KorciTa amiT eklovaniTa gamobrwyinda, romeli-igi ars naTeli
WeSmariti da WeSmaritebaA>, 357v)
68
Sdr. eqvT.: <sxuaTaca kma-eyofodis cxorebad> (357v; Gr: ka¼ ¢t#roiV eáV
swthr%an àrk#sai)
41
69
Sdr. gamosl. 4.3-7; 4.17; 4.20; 7.10-12; 7.15
70
Sdr. eqvT.: <igaviT ganKorcielebisa uflisa saidumloA noeswaveboda
RmrTeebisa mis, romeli gamouCnda kacTa> (Gr: div aán%gmatoV tÊ di„ sarkÊV
paradhloÒsqai toÒ Kur%ou must$rion t§V fane%shV to½V ànqr_poiV qe^thtoV)
71
fsalmunTa Zvel qarTul redaqciebSi, giorgi mTawmindelis redaqciis CaTvliT,
saxezea termini <ganaxlebaA> (Sdr. winaaTonuri: <ესე არს განახლებაჲ
მარჯუენისაგან მაღლისა>; giorgiseuli: <ესე არს განახლებაჲ მარჯუენისა
მაღლისაჲ>), Tumca berZnulSi dasturdeba àllo%wsiV (Sdr. aÖth = àllo%wsiV t§V
dexi…V toÒ ~Uy%stou), rac zogadad <cvalebadobas>, <saxecvlilebas> niSnavs
(rogorc ukeTesisken, ise uaresisken) da ara, sakuTrivi mniSvnelobiT, <ganaxlebas>, rac,
Cveulebriv, umjobesisken cvalebadobas gulisxmobs. sayuradReboa, rom eqvTime
mocemul SemTxvevaSi gverds uvlis aRniSnuli fsalmunuri muxlis Zvel qarTul Targmans
da bevrad ufro marTebul Sesatyviss gvawvdis, gadmoaqvs ra xsenebuli àllo%wsiV
terminiT <SecvalebaA> (Sdr.: <winaAswarmetyueli ityYs, viTarmed: @ese ars
SecvalebaA marjuenisa mis maRlisaA^>, 357v). safiqrebelia, eqvTimesTvis
mimarTulebis mimcemi yofiliyo aRniSnul muxlze darTuli noseliseuli komentari, romlis
mixedviTac aSkaraa, rom egezegetisTvis saubari exeba ara <umjobesisken
ganaxlebas>, aramed <cvalebadobas> qvedadablebiTi anu dakninebiTi SinaarsiT,
kerZod, kacobriv bunebamde Ze RmerTis dadablebas da am gagebiT mis
<cvalebadobas> (Sdr. noselis komentaris Tavad eqvTimeseuli Targmani:
<winaAswarmetyueli ityYs, viTarmed: @ese ars SecvalebaA marjuenisa mis
maRlisaA^, rameTu bunebaA RmrTeebisaA Seucvalebel ars, xolo uZlurebisa mis
mimarT kacobrivisa bunebisa damdablebiTa Cuenisa amis saxisa da ferisa mimarT
Seicvala, rameTu mun Sjulismdebelisa igi Keli, gamo-raA-vida ubeTagan, bunebisa
misisa gareganisa ferisa mimarT Seicvala da, kualad ubed raA Sevida, TYsisa misda
bunebiTisa madlisave miiqca, da mxolodSobili igi RmerTi, romeli iyo wiaRTa Sina
mamisaTa myofi, igi ars marjuene maRlisaA, da raJams wiaRTa maTgan mamulTa
gamoCnda, Cuenisa amis ferisa momarT Seicvala, da vinaATgan Cuenni uZlurebani
aRixuna da ganguwmidna maTgan, kualad marjuene igi, Cuenda mosruli da Cuenisa
amis ferisa momarT Secvalebuli, TYsTa wiaRTa mimarT miaqcia, xolo @wiaR
marjuenisa misisa^ ars mamaA, xolo araTu uvnebelobaa igi bunebisaA mis vnebad
Secvala, aramed SeryeulebaA igi da vnebulebaA amis bunebisaA Seucvalebelisa mis
mimarT ziarebiTa uvnebelobad gardaaqcia>, 357v). damoukideblad grigol noselis
komentarisa, rac gamoricxavs xsenebul fsalmunur muxlSi àllo%wsiV-is <ganaxlebad>
aRqmas, ebrauli originalic da sxvaenovani Targmanebic swored <cvalebadobaze> (da
42
amaRleba adamianis Zes>(ioane 3.14). sicxadis mqonea es sityva, radgan Tuki codvis
mama <gvelad> iwoda wminda werilis mier da Tu gvelisgan naSobi uTuod gvelia,
Sesabamisad, codva Tanamosaxelea imisa, vinc codva Sva, xolo is, rom Cvens gamo
codva gaxda ufali, amas amowmebs samociqulo sityva (II kor. 5.22), rac niSnavs,
rom Cveni codvili buneba Seimosa man 76. maS, jerovnad esadageba ufals es igav-
xati, radgan Tu <gveli> codvaa, xolo ufali codva gaxda, cxadi unda iyos yvelasTvis
is, rac aqedan kanonzomierad vlindeba: vinc codva gaxda, <gveli> gaxda, rac sxva
Oriens christianus, Dritte Seria, Bd. 1, Leipzig, 1927; c: Oriens Christianus, Dritte Serie,
Bd. 2, Leipzig, 1928). davZenT, rom ebrauli ְׁש נֹות-is <ganmeorebad> gageba, rac
saxezea siriul Targmansa da svimaqosis berZnul teqstSi, mkvlevarTa mier teqstobriv
cTomilebad aris miCneuli. magaliTad, Franz Delitzsch miuTiTebs: <es sityva
(igulisxmeba zemoxsenebuli ebrauli ְׁש נֹות, e. W.) SeiZleba niSnavdes mxolod @sxvad
gaxdomas^ (septuaginta, Teodotioni: àllo%wsiV). svimaqosTan da siriulSi mcdarad
aris @ganmeoreba^: deuteVrwsij> (Sdr.: <Symm. and Syr. erroneously: repetition,
deuteVrwsij>. ix. Franz Delitzsch. A Commentary on the Book of Psalms, vol. 2, Funk
and Wagnalls, 1883, p. 437). yovelive zemoTqmuli, vfiqrobT, cxadyofs, rom
eqvTimeseuli Sesatyvisi <SecvalebaA> Sinaarsobrivad ufro zedmiwevniTia vidre
<ganaxlebaA> da man uTuod unda daimkvidros adgili <fsalmunTa> Zveli qarTuli
teqstis publikaciebSi
72
rogorc Cvens sxva TargmanebSi, amjeradac <aRnagobad> vTargmniT berZnul
sxh$ma-s
73
<Tumca ki saRvTo buneba ucvaleblobaSi ganiWvriteba, magram kacobriv
uZlurebamde TanadadablebiT Cveneuli aRnagobisa da saxisadmi @Seicvala^> \
mocemul konteqstSi terminebi <Tanadadableba> da <Secvla>, cxadia, mxolod
pirobiTad, kataqrestulad ganekuTvnebian <saRvTo bunebas>, sinamdvileSi ki, maTSi
moiazreba mxolod Ze RmerTis hipostasi, romelic Tumca saRvTo bunebiT marad
ucvlelad hgies, gankacebisas mimRebi gaxda Cveneuli aRnagobisa da saxisa (Sdr. Gr:
éV mŸn t§V qe%aV f&sewV æn tò ànalloi_tî qewroum#nhV, t² dŸ prÊV tÊ àsqenŸV
t§V ànqrwp%nhV f&sewV sugkatab@sei prÊV tÊ =m#teron sc§m@ te ka¼ e¿doV
àlloiwqe%shV. eqvT. rameTu bunebaA RmrTeebisaA Seucvalebel ars, xolo
uZlurebisa mis mimarT kacobrivisa bunebisa damdablebiTa Cuenisa amis saxisa da
ferisa mimarT Seicvala; Sdr. rus.: potomu Cto, xoty BoJestvennoe estestvo
umopredstavlyetsy neizmenyem[m, odnakoJe, po snisxoJdenih k nemoqi estestva
CeloveCeskago, izmenilos] v naS obraz i vid, Tvoreniy wvytago grigoriy Nisskago, C.
I, Moskva 1861, str. 267)
74
yovlawminda samebis bunebis, RmrTeebis
75
<gardanivTa> \ gardaqmna, გარდასახა (Sdr. berZn. metestoixeiVwsen).
აღვნიშნავთ, რომ ტერმინი <გარდანივთვა>, რაც, როგორც ჩანს,
პირველად თავს იჩენს არსენ იყალთოელთან (ან, შესაძლოა, ეფრემის
მოღვაწეობის მიწურულს), ეფუძნება ბერძნული stoixei8on-ის ანუ
<სტიქიონის>, <elementis> <ნივთად> Tარგმნის ტრადიციას ('stiqionis>
45
araferia, Tu ara codva, magram ufali Cvens gamo xdeba <gveli>, rom egvipturi
gvelebi, grZneulTa mier gacocxlebulni, STanTqas da mospos, xolo rodesac es
aRsruldeba, kvlav kverTxad gardaiqmneba igi, romlis ZaliTac, erTi mxriv,
ganiswavlebian codvilni, meore mxriv ki mosvenebas iReben zeaRmavali da
Zneladsavali saTnoebiTi gzis zeamvlelni, romlebic keTili imedebiT arian
Sesatyvisi Zveli qarTuli terminebis Sesaxeb dawvrilebiT ix. e. WeliZe, Zveli qarTuli
saRvTismetyvelo terminologia, Tb. 1996, gv. 248-260). sagulisxmoa, rom laTinuradac
dasturdeba, qarTulisebr, berZnuli meta-stoixeio@w-s kalki trans-elemento (Sdr. berZn.
e7n soiv fqarta# kaiv xeiVrw e7piv to# a0fqarton kaiv krei8tton
metastoixeiwqh@sontai, rac niSnavs: <da SenSi xrwnadni da udaresni uxrwnelisa da
umjobesisken gardainivTebian>; Sdr. laT. Targm.: Et quae nunc in te sunt corruptibilia
deterioraque, in incorruptibilia adeoque meliora transelementabuntur, Theophylacti
Bulgariae Archiepiscopi, Expositio in Epist. I ad Cor. c. 15, PG. 104, col. 777-778 B).
mivuTiTebT zemomiTiTebuli terminTSesatyvisobis sailustracio nimuSs: <rameTu amis
(yovladwminda RvTismSoblis, e. W.) mier dambadebelman yovelive bunebaA
umjobesisa mimarT gardanivTa SuamdgomelobiTa kacebisaATa> (wm. ioane
damaskeli, sityuaA SobisaTYs yovladwmidisa ... mariamissa, ix. Zveli metafrasuli
krebulebi, seqtembris sakiTxavebi, teqstebi gamosacemad moamzada, komentarebi da
saZieblebi daurTo nargiza goguaZem, Tb. 1986, gv.115.25; Gr: Di>au7th$j ga#r o6
KtiVsthj pa$san fu@sin pro#j to# krei8tton metestoixeiVwsen dia# meVshj th$j
a7nqrwpo@thtoj. Sdr. laT. Targm. Per eum siquidem Creator naturam universam media
humanitate in melius commutavit, PG. 96, col. 661-662 C); Sdr. termin <gardanivTvis>
damowmeba <ruis-urbnisis ZeglisweraSi>: <თბისა მიმართ გარდაინივთოს
ვითარებაჲ ყოვლისა აღსუარულისაჲ> (რუის-ურბნისის ძეგლისწერა; იხ.
დიდი სჯულისკანონი, გამოსაცემად მოამზადეს ე. გაბიძაშვილმა, ე.
გიუნაშვილმა, მ. დოლაქიძემ, გ. ნინუამ, თბ. 1975, გვ. 548.22-23; z.
sarjvelaZe, Zველი ქართული ენის ლექსიკონი, თბ. 1995, გვ. 48). Sdr.
აგრეთვე sagulisxmo nimuSi Jer. 22-idan: <pirvel moslvaA uflisaA, gardanivTvaA
sulTa CuenTaA da kualadqmnaA iyo> (ix. z. sarjvelaZe, Zველი ქართული ენის
ლექსიკონი, თბ. 1995, გვ. 48)
76
<Cveni codvili buneba Seimosa man> \ tÊn t¦n àmarthtik¦n =män f&sin
periball^menon.(Sdr. eqvT.: <codvili ese bunebaA Cueni Seimosa>, 358).
igulisxmeba, rom gankacebisas ufalma miiRo ara codvamdeli, biologiurad uxrwneli,
ukvdavi da tkivilganucdeli anu apaTeturi kacobrivi buneba, rogorc amas moZRvrobdnen
Zvelad ivlinit-gaianitebi, dRes ki mesibrZneoben maTi mimdevari crumarTlmadideblebi,
aramed \ codviTdacemuli anu codvili (e. i. mokvdavi, biologiurad xrwnadi da
tkivilganmcdeli anu paTeturi). dogmaturi debuleba amgvaria. yovladucodvelma ufalma
yovelgvari codvis gareSe Seimosa Cveni codviTdacemuli, codviT dasneulebuli
adamianuri buneba da aRadgina igi Tavdapirvel daucemelobaSi (ix. ufro
dawvrilebiT Jurn. <gza sameufo>, 1996, # 1[4], gv. 95-112)
46
77
<sasoebadTa> \ e. i. im saqmeTa da movlenaTa, romelTa aRsrulebasac
vsasoebT, vimedovnebT anu sasoebiT, imediT moveliT. ix. momdevno sqolio
78
<pavleTa> es muxli efremamdel qarTul redaqciebSi identuria: <ars
sarwmunoebaA mosavTa maT Zal>. xazgasmuli sityvis ekvivalentad berZnulSi saxezea
u6po@stasij, rac saRvTismetyvelo konteqstSi qarTulad daaxl. VI s-idan iTargmneba
terminebiT <guami>, <guamovnebaA> (ix. termin u6po@stasij-is qarTulad Targmnis
Sesaxeb dawvrilebiT: e. WeliZe, Zveli qarTuli saRvTismetyvelo terminologia, Tb. 1996,
gv. 217-232). swored <guami> dasturdeba zemore muxlis efremiseul TargmanSic: <ars
sarwmunoebaA mosalodebelTa maT guam>. sayuradReboa, amasTan, rom efremTan
gvaqvs ara <mosavTa> (e. i. <moimedeTa>), rac adamianebs gulisxmobs, aramed \
<mosalodebelTa> (e. i. <sasoebadTa>, <imedovnebulTa>), rac, cxadia, samomavlo
saqmeebs moaswavebs (ix. wina sqolio) da rac, amave dros, zedmiwevniT Tanxvdeba
Sesabamis berZnul termins ælpizom#nwn (Sdr. srulad Æsti g„r p%stiV ælpizom#nwn
Õp^stasiV). vfiqrobT, mniSvnelovania imaze yuradRebis miqceva, rom orive terminis
mxriv efremamde samiciqulo teqstis dazustebis warmatebuli mcdeloba saxezea
eqvTimesTan, romelic noselisgan citirebul zemoxsenebul muxls ase Targmnis: <ars
sarwmunebaA sasoebisa nivT> (358)
79
<pirdapir RmerTad uxdeba> \ e. i. pirdapir saRvTo nebisa da moqmedebis
aRmsruleblad warmouCndeba (Sdr. qeÊV ÀntikruV g%netai, 43.7. eqvTimesTan
Targmnili ar aris: <xolo romeli amas yovelsa keTiladmoRuawebiTa gulisKmisyofad
movides, iqmnebis igi RmerT>, 358v). Sdr. srulad berZn. Ὁ τοίνυν ἐν περινοίᾳ τούτων
γενόμενος θεὸς ἄντικρυς γίνεται τῶν ἀνθεστηκότων μὲν τῇ ἀληθείᾳ, ingl. He who has
some insight into these things right away becomes a god to those who resist the truth,
who have been distracted to a material and unsubstantial delusion, rus. srulad: кто
уразумел сие, тот прямо делается Богом воспротивившихся истине, и
приводимых в изумление этою вещественною и неосуществимою прелестью.
80
<ugvamovno> \ e. i. <realur arsebobas moklebuli>, <upirovno>, <umdgradi>,
eqvTimes TargmaniT: <uguamoA> (Sdr. ànup^staton)
81
<am nivTier da ugvamovno sacTurs SeemsWvalvian> \ Sdr. eqvTimes
zedmiwevniTi Targmani: <SeqceulTa nivTierisa mis da uguamoAsa sacTurisa> (Gr:
prÊV dŸ t¦n Õl_dh ta&thn ka¼ ànup^staton àp@thn æptohm#nwn)
82
e. i. RvTis.
47
amitom ambobs faraoni: <vin aris igi, romlis xmasac movismen me? ar vici
ufali> (gamos. 5.2).
marTlac, isini, romlebic upirutyves grZnobebSi mimoiqcevian, mxolod imdenad
racxen raime sagans pativ-Rirsebis mqoned, ramdenad metadac nivTieria da xorcieli
es sagani.
83
magram, Tuki amgvari vinme esoden gaZlierdeba sinaTlismieri gabrwyinebiT
da, amasTan, ganikuTvnebs kidec esoden Zalasa da uflebamosilebas
mowinaaRmdegTa mimarT, maSin, dae, moxdes ise, rom igi, msgavsad vinme
morkinal-moaparezisa, jerovnad ganswavluli Tavisi mwvrTnelisgan samorkinalo
84
simamaceSi, gabeduli da SemmarTebeli gamoCndes moSuRarTa winaaRmdeg
morkinalobaSi, xelT eqneba ra zemoxsenebuli <kverTxi> \ ese igi, sityva
sarwmunoebisa, riTac marTebs dasZlios egvipturi gvelebi. amasTan, Tan gahyveba
mas <ucxo tomis meuRle>, vinaidan gareSe filosfiasac aqvs raRac iseTi, rac ar aris
uarsayofi Cvengan, raTa masTan TanameuRleobiT movipovoT saTnoebis
85 86
Sviliereba , rameTu SesaZlebelia, rom uaRmatebules cxovrebaSi TviT zneobrivi
87
da bunebismetyvelebiTi filosofiac gaxdes Cveni TanameuRle, Cveni megobari da
88
Tanaziari sicocxlisa , Tumca es mxolod im SemTxvevaSi, Tuki am filosofiis
83
e. i. mosesebr.
84
sityv. <gaTvisobrivebuli> (pepoiqw?j).
85
anu nayofiereba, gamravleba (sityv. <vinaidan aris ram gareSe filosofiisac, ara
ukusagdebi SesauRleblad saTnoebis SvilierebisTvis> \ ἔστι γάρ τι καὶ τῆς ἔξω
παιδεύσεως πρὸς συζυγίαν ἡμῶν εἰς τεκνογονίαν ἀρετῆς οὐκ ἀπόβλητον). analogiuri
swavleba saxezea filon aleqsandrielTan da origenesTan, Tumca, meore mxriv, wm.
irineosi moses eTiopel colSi xedavs warmarTTa eklesiis simbolos (ix. Musurillo, n. 56,
p. 162)
86
eTikuri.
87
sityv. <bunebiTi> (ἡ ἠθική τε καὶ φυσικὴ φιλοσοφία). aRvniSnavT, rom filosofiis or
saxeobaze wm. grigol noseli uTiTebs, agreTve, fsalmunTa zedwerilebis ganmartebaSi>,
Tumca am SemTxvevaSi <zneorbrivs> akavasirebs <mWvretelobiTTan>: <zneobrivi
filosofia Tanamsrbolia mWvretelobiTis mimarT> (τῆς ἠθικῆς φιλοσοφίας πρὸς τὴν
θεωρητικὴν συνδραμούσης, PG 44, 496 |,. Sdr. Musurillo, n. 57, p. 162).
88
e i. sasufevliseuli sicocxlisa.
48
89
<naSobni> ar Semoitanen CvenSi <ucxo tomis> sibilwes, vinaidan ukeTu es
sibilwe ar iqneba <winadacveTili> da aRxocili (rom am gziT moxdes aRmofxvra
yovelive imisa, rac sazianoa da arawminda), sikvdilis SiSs moawevs Cvenze win
90
Semxvedri angelozi, romelsac guls moulbobs Cveni <meuRle> , rodesac igi misgan
naSobs ganwmendils gamoaCens im niSanTvisebis mokveTiT, romliTac seicnoba
ucxotomeli.
vfiqrob, rom istoriul Txroba-uwyebaSi gamesaidumloebuli pirisTvis yovelive
zemoTqmulidan naTeli xdeba saTnoebiTi zrda-matebis Tanamimdevruloba, rasac
Cveni msjeloba sicxades SesZens istoriul igav-saxeTa jaWvis mwyobri TanamiyoliT.
marTlac, filosofiuri <Sobisgan> momdinare swavlebebSi aris ram xorcieli da
<winadaucveTeli>, xolo rac am xorcielis mokveTa-winadacveTis Sedegad rCeba, is
91
ukve aris kuTvnileba israeluri keTilSobilebisa .
89
e. i. am filosofiisgan Sobili azrebi, am filosofiisgan aRmocenebuli swavlebebi.
90
sityv. <Tanamcxovrebi>, e. i. saTnoeba.
91
<israeluri keTilSobileba> (τῆς Ἰσραηλιτικῆς εὐγενείας) aq niSnavs im saRvTo
mdgomareobas, rac Tvisobrivia WeSmaritebaSi damkvidrebuli erisTvis anu <WeSmariti
israelisTvis>. termin <keTilSobilebis> anu <evgeniis> (igive <aznaurebis>) Sesaxeb
dawvrilebiT ix. e. WeliZe, adamianis ukvdavi suli, Tb. 2022, gv. 368-390.
49
97
dacemulobas, aramed imaTgan, romlebic usxeulo bunebas arian wilxvdomilni ,
ganawesebs igi romeliRac angelozs yoveli Cvenganis cxovrebisadmi , Tumca,
amasTan, sapirispiro mxridanac, Cveni bunebis ganmxrwneli Tanabradve mimarTavs
sanacvlo Zalisxmevas, rom romelime ukeTuri da borotmoqmedi eSmakis mier avnos
adamianis cxovrebas. am oris SuaSi myofobs adamiani, romelic mis TanmxlebTagan
TiToeulis mizanswrafvas meoris sapirispirod ganikuTvnebs da, gamomdinare
sakuTari Tavidan, TviTve xdis erT-erT maTgans meoreze ufro Zalmosils, rodesac
gulisfiqrebis gziT winaswar warmouCens mas, erTi mxriv, keTili angelozi saTnoebis
98
yvela im sikeTes, rac sasoebiTi molodiniT ganiWvriteba warmatebulTa mier,
meore mxriv ki, meorisgan \ nivTieri siameni, romelTaganac ar gamomdinareobs
99
arara sasoeba sikeTeebisa , aramed, piriqiT, aris ra amJamad saziarebeli da saxilveli,
ugunurTa grZnobebs imonebs.
amitom, Tuki vinme gaucxovdeba yovelive imisgan, rac ukeTurebisken
acTunebs mas, gulisfiqrebis mier umjobesis mimarT miidrikeba da TiTqosda
zurgidan borotebis gadagdebiT, ganawesebs tavis suls, rogorc ram sarkes, sikeTeTa
sasoebis pirispir, rom RvTisgan misdami winaswar gamoCinebuli saTnoebis xat-
saxeebi da anareklebi Tavisi sulis siwmindeSi STabeWdos. swored maSin
SeeSveleba da Seemtkiceba mas TanaSewevna Zmisa, vinaidan adamianis sulis
100
moazrovneobisa da goniTobis Sesabamisad, raRacgvarad <Zmaa> is angelozi ,
romelic, rogorc iTqva, swored maSin gamogviCndeba da warmogvidgeba, rodesac
axlos mivalT faraonTan.
amasTan, Tuki vinme imgvari, vinc fiqrobs, rom istoriis uwyeba
TanaSewyobilia Cveni gonebis amgvar ganWvretasTan, sadme naxavs raRac frazas,
zemore gaazrebis sawinaaRmdegos, nu uaryofs igi amis gamo mTlianad yvelafers,
97
e. i. zeciur ZalTagan.
98
berZnulSia {lpiVj, rac sasoebasac niSnavs da molodinsac.
99
e. i. saukuno sikeTeebisa.
100
igulisxmeba, rom angelozi rogorc moazrovne da goniTi, am TvisebiT monaTesavea
anu <Zmaa> adamianisa.
51
101
rCeul moRvaweTa.
102
e. i. simbolurad <mdedris> anu amqveyniuri vnebadi siamis.
103
sityv. <albaT, zneobrivi ram moZRvrebisadmi aris gadasatani nivTieri
mimdevrobisgan SesaZlebelni> (μεταληπτέον ἂν εἴη πρός τινα ἠθικὴν διδασκαλίαν ἐκ
τῆς ὑλικῆς ἀκολουθίας τὰ ἐνδεχόμενα).
104
sityv. <zeayvanili> (τῆς ἀνηγμένης διανοίας, ingl. of elevated understanding.
mcdaria rusuli: принятого разумения).
105
sityv. <zeaRmatebuli gaazrebis simwyobris gareT ecema> (ἔξω τοῦ εἱρμοῦ τῆς
ἀνηγμένης διανοίας ... πεσεῖν).
106
sityv. <gakveTa, gaxleCa> (διακόπτειν).
52
107
e. i. <aRmovfxvri>. Sdr. berZn. τὸ ἀντιπίπτον ἐκ τοῦ ἀκολούθου προθεραπεύων. Sdr.
eqvT. <raATa winaaRmdgomi winaATve ganvkurno>, ingl. in order to anticipate the
objection which will arise from what follows in the narrative, frang. perifraz. pour
repondre a une objection qu'on peut tirer du contexte, rus. perifraz. предупреждая то
возражение, какое можно сделать на основании последующих событий).
108
sityv. <uZvelesia, uxucesia> (Sdr. eqvT. <uxuces Cuenisa dabadebisa ars>).
109
sityv. <miznis gareTaa>.
110
შდრ. გელ. <ყოველი ძმაჲ წიხლითა წიხლვიდეს>.
53
111
rusulSi aris: <WeSmaritebis Sesaxeb> (слово об истине). es aris
Targmani Migne-is publikaciisa: τοὺς ὑπὲρ τῆς a7λhθείας λόγους. kritikul
gamocemaSi gvaqvs: τοὺς ὑπὲρ τῆς ἐλευθερίας λόγους, ingl. the words of
freedom, frang. perifraz. il exhorte le peuple à se liberer, eqvT.
<sityuaTa maT aznaurebisaTa>.
112
sityv. <keTilSobilebas>.
113
sityv. <ar ganumzadebia>.
114
ukeTuri Zala.
115
Sdr. eqvT. <vidre awamomde>.
54
116
e. i. mucels.
117
es winadadeba rusulSi sruliad mcdaria, vinaidan mTargmnels
<yalibis> Sesatyvisi tupo3j gaugia <saxis> mniSvnelobiT, winadadebis
bolo nawili ki, vergagebis gamo, saerTod gamoutovebia da moucia
aseTi Targmani: Так и плинфоделатель, имея в виду плинфу за
плинфой.... Sdr. eqvT. <rameTu esreT ars moqmedi alizisaA: sxuasa
da sxuasa TiKasa STasdebs kalapotsa mas Sina da meysa Sina kualad
daacarielebs mas da sxuasa STasdebs>. Sdr. ingl. In the same way the brick
maker keeps on throwing yet more clay into the mould while it is constantly being
emptied.
55
118
erTi ram sawadeliT aRivsebs Tavis gulisTqmas, Semdeg ki misi es gulisTqma
sxva ramisken miidrikeba, carieli da farTod gaxsnili aRmoCndeba igi.
amgvari ram arasodes dacxreba CvenSi da iqneba kidec moqmedebaSi, vidre ar
gamovalT am nivTieri cxovrebisgan.
rac Seexeba <lerwams> da, agreTve, misgan miRebul <bzes>, romlis agurSi
Serevasac aiZuleben imas, vinc emorCileba tiranis brZanebebs, maT Sesaxeb
windawin aris ganmartebuli saRvTi saxarebisa da mociqulis maRali xmis mier (МT.
3.12; 1 Кor. 3.12), gagebulia ra erTnairad orivegan <lerwamic> da <bzec> rogorc
cecxlis sawvavi nivTi. marTlac, rodesac vinme imgvari, vinc warmatebula
saTnoebaSi, Seecdeba filosofiuri da Tavisufali cxovrebisken gamoizidos cTomilebas
damonebulni, swored maSin icis, mociqulis Tqmisebr (efes. 6.11), im ukeTurma,
119
romelic sxvadasxvagvari saSualebebiT mesibrZneobs Cveni sulebis winaaRmdeg,
120
saRvTo sjulis sanacvlod Semacdenel mesibrZneobaTa Semoyvana CvenSi.
121
vambob ki amas, mzeras mivapyrob ra werilis sityvas <egviptur gvelTa >
anu cToma-cTunebis nairgvar borotebaTa Sesaxeb, romelTa mospobasac
122
moqmedebs moses kverTxi , Tumca rac ki amasTan dakavSirebiT jerovani iyo,
sakmarisad ganvWvriteT ukve.
123
amrigad, vinc xelT ipyra saTnoebis uZleveli kverTxi, rac aRmxocelia cru
kverTxebisa, amgvari vinme raRac gziTa da mimdevrobiT win wagviZRveba ufro
aRmatebuli sakvirvelebebisken, Tumca es sakvirvelTmoqmedebani miznad isaxaven
ara maTTan miaxlebulTa SeZrwunebas, aramed \ mxolod sargeblobis motanas
118
e. i. daikmayofilebs.
119
Sdr. σοφιστεύων. Zvel qarTulSi <mesibrZne> aRniSnavs <sofists> anu <cru
sibrZniT mzakvrobis moqmeds>, xolo <mesibrZneoba> niSnavs amgvarad moqmedebas.
120
cru da mzakvrul zraxvaTa (τὰ τῆς ἀπάτης σοφίσματα).
121
sityv. <veSapTa> (τοὺς Αἰγυπτίους δράκοντας). Sdr. eqvT.
122
sadac SesaZlebelia, vinarCunebT originalis stilsa da sityvaTSewyobas.
123
sityv. <naxelovnebi, xelovnuri, mesibrZneobiTi> (τὰς σεσοφισμένας ἐξαφανίζουσαν
ῥάβδους).
56
124
cxonebadTaTvis , vinaidan swored am saTnoebiTi sakvirvelebebiT emxoba mteri
da Zlierdeba Tanatomeli.
125
Cven ki, dae, pirvel rigSi, cakleul sakvirvelebaTa uzogadesi anagogikuri
mizani SevicnoT, rom Semdeg am saxiT SesaZlebeli gaxdes CvenTvis TiToeuli
maTganisTvis misadageba Sesabamisi gaazrebisa.
saqme isaa, rom swavleba Tavisuflebis Sesaxeb icvleba am swavlebis
mimRebTa ganwyoba-midrekilebebis Sesabamisad, vinaidan Tumca swavlebiTi
sityva windawin Tanasworad ucxadebs yvelas kargsa Tu cuds, magram Tu vinme,
erTi mxriv, keTilmorCilebiT ganewyoba misdami gancxadebulisadmi, sinaTleSi
eqneba mas goneba, xolo Tu vinme, meore mxriv, mtrulad iqneba ganwyobili da ar
isurvebs imas, rom WeSmaritebis sxivisken ganimzerdes misi suli, amgvar
vinmesTan Tanadaimkvidrebs wyvdiadi umecrebisa.
gamomdinare aqedan, Tuki is, rasac zemoxsenebul sakvirvelebebSi zogadad
gulisxmavyofT, sicrue ar aris, uTuod arc TiToeul maTganTan dakavSirebiT Secnobili
iqneba sxvagvari, vinaidan kerZoobiTi gamoZieba TanawarmoiCineba mTelTan
126
erTad .
Sesabamisad, xolo, meore mxriv, pirutyvi xdeba vnebisgan gamomdinare, amis gamo
ki cxovrebis amgvarad gaorebul da ormag saxes aCvenebs, aRmoaCen maSin
masTan dakavSirebiTac zemoxsenebuli sneulebis niSnebs, Tanac ara mxolod mis
<sawolze>, aramed \ <tabla-trapezzec>, <sacav-saunjeebSic> da, ase, mTel
sacxovrebelSi, vinaidan yovelmxriv uwmindurobas avlens amgvarad mcxovrebi,
imdenad ramdenadac, sazogadod, saxlSi mimdinare movlenebis kvalobaze advilad
misaxvedri xdeba yvelasTvis, vin cxovrobs iq \ aRviraxsnili Tu siwmindeSi
130
myofi . marTlac, Tuki pirveli maTganis saxlSi kedlis baTqaSebze xelovnebis mier
raRac gamosaxulebebiT warmoCenilia vnebadi siameTmoyvareobis
131
aRmagzneblobani , romelTa saSualebiTac xdeba gaxseneba sneulebis bunebisa,
vinaidan danaxva-Sexedvis Sedegad, gamomdinare saxilvelTa upatioba-
132
usircxvilobidan, vnebebis iRvreba sulSi. meore mxriv, mrTelcnobieris saxlSi
gamoCenilia yovelgvari sifrTxile da windaxeduleba imisTvis, rom Tvalic ki
ganwmendili iyos vnebadi sanaxaobebisgan.
aseve TviT tabla-trapezic, erTi mxriv, zemoTqmulisebr wmindaa imaT
saxlebSi, romlebic mrTelcnobierni arian, xolo, meore mxriv, bayayisebria da
133
mravalxorceuli imis saxlSi, romelic Waobisebri cxovrebisken qvemZromobs da
romlis sacav-saunjeebSic (ese igi, romlis cxovrebis dafarul da daunaxav
siRrmeebSic), Tuki gamoikvlev maT, amave bayayTa grovas hpoveb bevrad metad.
aseve, Tuki istoriis mier gveuwyeba, rom am yovelives egviptelTa
134
winaaaRmdeg moqmedebs saTnoebis kverTxi , nu viucxoebT am sityvas,
vinaidan werilis TqmiTve, TviT faraonis gasastikebac RvTisgan xdeba. Sesabamisad,
130
sityv. <ise rom, advilad Seicnobs yvela, gamomdinare saxlTan dakavSirebul
saqmeTagan [<nagulmodginevTagan>], cxovrebas aRviraxsnilisas da ganwmendilisas>.
131
e. i. yovelive is, rac vnebadi sitkboebis aRmgznebia (Sdr. τὰ τῆς ἐμπαθοῦς ἡδονῆς
ὑπεκκαύματα).
132
e. i. ubiwos, siwmindiT mcxovrebis.
133
e. i. xorceulis cxim-sipoxiT avsebuli.
134
e. i. igulisxmeba, rom saRvTo sikeTe (<saTnoebis kverTxi>) moqmedebs imgvar
rames (adamianTa tanjva-wamebas), rac am sikeTes ar Seefereba.
59
135
sityv. <SemecnebaSi hqonodaT>.
136
Musurillo-s kritikul gamocemaSi, gansxvavebiT Migne-isgan, ZiriTad teqstSia
gatanili zmnizeda ou9tw (<amgvarad>) da sqolioSia Catanili ou0te (<ara>), Tumca
aSkaraa, rom marTebulia (xelnaweruli mowmobiTac) es ukanaskneli (Sdr. eqvT. <arca
vnebaTa ginebisaTa vis miscems RmerTi>. Sdr. agreTve, rus. однако же не Бог делает
предающимся страсти бесчестия того, кто стремится к этому, frang. cela ne veut pas
dire pour autant que ce soit Dieu qui livre aux passions honteuses cclui qui s'y donne).
Musurillo-s teqsts mihyveba ingl. and God does in this way entirely give up to
dishonorable passions the one who gives himself up to them.
137
sityv. <RvTis qona SemecnebaSi>.
60
138
mizezi vnebadi da upatio cxovrebisken amgvari adamianis waTrevisa esaa am
ukanasknelis mier arSecnoba RvTisa.
rogorc, magaliTad, Tuki mavani ityvis, rom romeliRac adamiani ormoSi Caagdo
misgan verdanaxulma mzem, imas ki ar visazrebT, TiTqosda risxviT moculma
mnaTobma ormosken waaTria is, vinc ar isurva misi danaxva, aramed gulisxmavyofT,
139
cxadia, zemore naTqvams imgvari keTilgonivrulobiT, rom sinaTlesTan uziarebloba
mizezad gauxda brmas ormoSi CavardnisTvis, amgvaradve jerovnad unda
gulisxmavyofdeT mociqulis naTqvams, rom upatiobis vnebebs gadaecnen isini,
romlebmac ar Seicnes RmerTi, iseve rogorc, amasTan, egvipteli tirani gasastikda
RvTisgan ara im azriT, TiTqos saRvTo nebisgan Caenerga faraonis suls ulmobeloba,
aramed im azriT, rom faraonis nebelobiTma arCevanma, borotebisken sakuTari
midrekilebis Sedegad, ar Seiwynara misi ulmobelobis Semarbilebeli sityva.
msgavsadve, saTnoebis kverTxic, gamoCenili egviptelTa Soris, bayayisebri
cxovrebisgan wmindad icavs ebraels, TviT egviptels ki esodeni sneulebiT aRvsebulad
140
warmoaCens, Tumca rodesac zogjer xdeba imgvarad, rom maTTvisac gaiwvdens
xelebs mose, uCinardebian bayayebi.
amJamadac, cxadia, igive dainaxeba im adamianebSi, romlebmac gulisxmayves
rjulmdeblis xelTgawvdenis azri (xolo uTuod Seicnob Sen, Tu ras gamcnobs zemore
igavi, \ kerZod, rom, erTi mxriv, rjulmdeblis mier Seicnoba WeSmariti rjulmdebeli,
xolo, meore mxriv, xelTa gawvdenis mier \ is, vinc jvarze gaiwvdina xelni).
Sedegad, Tuki isini, romlebic mcirediT uwinares esoden bilwi da bayayisebri
gulisfiqrebiT Tanacxovrobdnen, mzeras miapyroben mas, vinc Cvens gamo xelni
138
Sdr. κατασυρῆναι (es zmna dasturdeba lukas saxarebaSi: 'ნუუკუე მიგითრიოს
[κατασύρῃ] შენ მსაჯულისა", lk. 12.58).
139
e. i. sibrmave.
140
e. i. egviptelebisTvisac. es sityva rusulSi gamotovebulia da, Sedegad, saxezea sruliad
mcdari teqsti: Моисей простирает на жаб руки, и они исчезают. Sdr. marTebuli
inglisuri Targmani: When Moses stretched forth his hands on the Egyptians' behalf, the
frogs were instantly destroyed. Sdr. eqvT. <xolo gan-raA-ipyrna mose maTTYs Kelni,
uCino-iqmnnes myuarni igi> (berZn. Ἀλλ' ἔσθ' ὅτε, τοῦ Μωϋσέως καὶ ὑπὲρ τούτων τὰς
χεῖρας ἐκτείναντος, ἀφανισμὸς τῶν βατράχων γίνεται).
61
141
ganipyro , amgvarni Tavs daaRweven maTeul ukeTur Tanacxovrebas, mokvdeba ra
142
da amyraldeba maTTvis codva , vinaidan imaTTvis, romlebmac qvewarmavlur
aRZrulebaTa mokvdinebis Semdeg Tavi daaRwies amgvar sneulebas, miuRebeli da
simyralis gamomwvevi warmoCndeba gaxseneba ganvlili cxovrebisa, rogorc ambobs
mociquli imaT mimarT, romlebic borotebisgan moqcevis Semdeg saTnoebas Seudgnen:
<maS, ra nayofi gqondaT maSin, axla rom im saqmeTa gamo sircxvili gipyrobT?> (rom.
6.21).
amave azriT gulisxmayavi, agreTve, isic, rom kverTxis mier haeri egviptelTa
TvalebisTvis gaSavda, xolo ebraelTa mimarT mziT gabrwyinda. am movleniT yvelaze
metad mtkicdeba zemoT gadmocemuli gaazrebis arsi, rom araTu zemodan momavali ram
maiZuleblobiTi Zala ganuwesebs erTs wyvdiadSi yofnas, meores ki \ sinaTleSi, aramed
143
Cven. adamianebs, Cvensave SigniT , sakuTar bunebasa da arCevanSi, gvaqvs
mizezebi sinaTlisa da sibnelisa da romlis mimarTac gveqneba wadiereba, imaSi
davmkvidrdebiT, vinaidan, werilis mixedviT, araTu imis gamo iyo sibneleSi egviptelTa
Tvalebi, rom TiTqosda damxSobi kedeli Tu mTa Crdilavda maT, aramed \ gamomdinare
iqidan, rom rodesac Tanabrad ganbrwyinebda mze Tavisi sxivebiT yvelas, erTi mxriv,
ebraelebi iSvebdnen sinaTliT, xolo, meore mxriv, egviptelebi ugrZnobelni iyvnen am
madlisa.
amgvaradve, Tumca naTelmosili cxovreba Tanasworad ganeweseba yvelas,
gamomdinare TiToeulis uflebamosilebidan xdeba ise, rom erTni sibneleSi mimodian,
ukeTur saqmeTa mier borotebis wyvdiadisken miqceulni, maSin roca meoreni saTnoebis
sinaTliT brwyindebian. amasTan, Tuki wyvdiadSi samdRiani simZimilis Semdeg
egviptelebisTvisac aRsrulda Tanaziareba sinaTlesTan, amis kvalobaze SesaZloa
mavanma caTa sasufevelSi im adamianTa Semdgom-mosalodneli uku-aRdginebisken
141
e. i. Cvens gamo jvars ecva.
142
iseve rogorc myraldeba mkvdari bayayi.
143
οἴκοθεν. Sdr. eqvT. <Sinagan>, ingl. in ourselves, frang. intérieurement. rus.
TargmanSi aRniSnuli zmnizeda mcdarad gagebuli etimologiuri mnisvnelobis
Sesabamisad (o!koj \ <saxli>): Напротив того мы люди у себя дома, в своем естестве
и произволе, имеем причины и света и тьмы.
62
144
mimarTos azri, romlebic geheniaSi arian dasjilni , rogorc amas ambobs istoria,
145 146
vinaidan im <garesknel bnelTan> mimarTebiT es <Sexebadi sibnele> didi
monaTesaveobis mqonea sityviTi gamoTqmiTac da azriTac, Tumca orive maTganis
darRveva xdeba moses mier, rodesac igi, rogorc amis Sesaxeb zemoTac gulisxmavyaviT,
147
gaiwvdens xelebs imaTTvis, romlebic sibneleSi arian .
144
Sdr. Εἰ δὲ μετὰ τὴν τριήμερον ἐν σκότῳ κακοπάθειαν γίνεται καὶ τοῖς Αἰγυπτίοις ἡ
τοῦ φωτὸς μετουσία, τάχα τις ἀπὸ τούτων ὁρμώμενος πρὸς τὴν ἀποκατάστασιν τὴν μετὰ
ταῦτα ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν προσδοκωμένην τῶν ἐν τῇ γεέννῃ καταδεδικασμένων
ἀγάγοι τὸ νόημα, ingl. Perhaps someone, taking his departure from the fact that after
three days of distress in darkness the Egyptians did share in the light, might be led to
perceive the final restoration which is expected to take place later in the kingdom of
heaven of those who have suffered condemnation in Gehenna. igulisxmeba, rom
saeklesio moZRvrebis mixedviT, jojoxeTSi myofTagan isini, romlebic ar arian
momakvdinebeli codviT aRsrulebulni da amqveynidan sinanuliT wavidnen, Tumca ver
moaswres eCvenebinaT nayofi sinanulisa, SesaZlebelia gaTavisufldnen geheniisgan da
caTa sasufevlis Rirsni gaxdnen RvTis gulmowyalebiTa da saeklesio SemwevnelobiT.
wm. markoz efeseli, gmobs ra kaTolikur cruswavlebas purgatoriumis Sesaxeb, uaRresi
garkveulobiTa da mkafioobiT gadmogvcems saeklesio dogmats aRniSnul sakiTxze: `is
sulebi, romlebic sarwmunoebiT da siyvaruliT gaSordnen saaqaos, amasTan raRac laqebic
gaiyoles (an \ mcireni da sruliad mounaniebelni anda \ ufro didni, rac moinanies,
magram ver moaswres eCvenebinaT sinanulis nayofi), eseni ganiwmindebian amgvar
codvebTan mimarTebiT ara ganmwmendi cecxlisa da erT romeliRac adgilas
gansazRvruli satanjvelebis mier (radgan es, rogorc vTqviT, aravisgan gadmocemula),
aramed zogni ganiwmindebian TviT sxeulidan gamosvlisas mxolod da mxolod SiSis
mier, rogorc aSkarad ganaCinebs amas, agreTve, wminda grigol dialogosi, zogni ki \
sxeulidan gamosvlis Semdegac an jer kidev am dedamiwiseul adgilas myofni, vidre
mieaxlebodnen isini RvTis Tayvaniscemas da Rirsni gaxdebodnen netari xvedrisa,
anda, Tuki ufro didi iyo codvebi da dros ufro mets moiTxovda,
ase T nic jojoxeTSi arian pyrobilni, magram sruliadac ara \ rogor c
c e c xl Si da satanjvelSi, aramed \ rogorc satusaRoSi da sapyrobileSi
Cake tilni. vambobT, rom amaT yvelas Seeweva maTTvis aRsrulebuli locvebi da
liturgiebi, Tanmxvedria ra am [qmedebebTan] saRvTo sikeTe da kacTmoyvareoba,
rac amgvar codvaTa erT nawils, adamianuri uZlurebis gamo rom Cadenila, myisve
ugulebelyofs da miutevebs, rogorc ambobs didi dionise Tavis ganxilvaSi siwmindiT
daZinebulTa saidumlos Sesaxeb, xolo codvaTa meore nawils, SesaZloa, raRac drois
Semdeg marTal sasworTa mier daarRvevs da miutevebs, da amaTac \ srulad, anda
Seumsubuqebs [mdgomareobas] am codvebis CamdenT im ukanasknel
gankiTxvamde. ase rom, amaTTan dakavSirebiT ver vxedavT veraviTar saWiroebas
sxva satanjvelisa da cecxlismieri ganwmendisa, Tuki zogs SiSi ganwmends, zogs \
sindisis qenjna (rac Wams mas yovelgvar cecxlze ufro mwared), zogs ki \ mxolod da
mxolod saRvTo didebisgan ganvrdoma da gaurkvevloba momavlisa, kerZod:
63
148
msgavsadve, <Rumelis nacaric> , ramac, werilis sityvisebr, mtkivneuli
gamonayari gamoiwvia egviptelebze, gagebuli unda iqnes im simboluri azris
Sesabamisad, rac ukavSirdeba sakuTriv <Rumelis> saxels da rac moaswavebs muqaras
geheniis cecxlismieri satanjvelis Sesaxeb, dakavSirebuls, cxadia, mxolod imaTTan,
romlebic sakuTar cxovrebaSi egvipteloben.
magram Tu vinme WeSmaritad israeliania, Zea abraamisa da swored abraamisadmi
aqvs mipyrobili mzera Tavisi cxovrebiT, avlens ra, sakuTari nebelobiTi arCevaniT,
149
naTesaur siaxloves rCeulTa mimarT, amgvari vinme uvneblad iqneba daculi zemoT
naxsenebi <Rumelis> tanjva-tkivilisgan. amasTan, Sesabamisad im ganmartebisa, rac
miaRweven Tu ara mas (didebas, e. W.) odesme~ (PO, t. 15, 40-41). ix. vrclad, originalis
teqstiTurT, e. WeliZe, adamianis ukvdavi suli, Tb. 2022, gv. 511-512. aRsaniSnia, rom
<moses cxovrebis> erT-erT gviandel nusxaSi, imis SiSiT, rom zemore monakveTi
vinmesgan ar gagebuliyo origenistuli apokatastasis azriT, avtoriseuli teqsti mTlianad aris
Secvlili, rasac zedmiwevniT mihyveba rusuli Targmani: то, может быть, возбудившись
сим кто либо из живших прежде по-египетски, чрез познание Распятого и при
помощи покаяния возведет мысль к прехождению от порока к добродетели.
amgvari SiSi, vfiqrobT, uadgiloa, vinaidan wm. grigol noseli Tavis SromebSi
(miuxedavad calkeul mkvlevarTa gansxvavebuli Sexedulebisa) sruliad mkafiod
gvaswavlis jojoxeTis cecxlisa da satanjvelis (<matlis>) dausruleblobas, riTac diametrul
dapirispirebaSia origenistul apokatastasisTan (anu yovlierebis saboloo kvlav-aRdginebisa
da jojoxeTis droebiTobis cruaRmsareblobasTan). sailustraciod davimowmebT ucxades
teqsts misi saxelganTqmuli Sromidan <netarebaTa Sesaxeb>: 'geheniis SiSi, da
Cauqrobeli cecxli da dausrulebeli matli, da kbilTa xrWiali da uwyveti tirili" (Sdr.
γεέννης φόβον, καὶ πῦρ μὴ σβεννύμενον, καὶ ἀτελεύτητον σκώληκα, καὶ βρυγμὸν
ὀδόντων, καὶ κλαυθμὸν ἀδιάλειπτον, PG 44, 1221 |).
145
maTe 8.12 da sxv.
146
Sdr. gamos. 10.12: <ჴელით საძიებელი ბნელი>.
147
am SemTxvevaSi rusuli Targmani zedmiwevniT Seesabameba originals: Но та и
другая тьма разрешается, как скоро Моисей (что разумелось и в сказанном прежде)
простирает руки над пребывающими во тьме.
148
gamos. 9.8.
149
e. i. sulierad dawinaurebulTa, ganRmrTobilTa.
64
150
amjeradac rusulSi marTebuli Targmania: Но и то, что, по данному нами
истолкованию, простертием рук Моисеевых означается и для живущих подобно
Египтянам, может некогда послужить врачеванием от мучения и избавлением от
наказаний. kvlavac, raTqmaunda, igulisxmeba im adamianTa gaTavisufleba
jojoxeTisgan, romlebic ar arian momakvdinebeli codviT gardacvlilni.
151
e. i. am ubedurebebs.
152
e. i. imisda mixedviT, vin ras imsaxurebs.
153
sityv. <daiunjeb>, e. i. daigroveb.
65
154
naRvlisebri siTxe.
155
e. i. ebraelebs ar SehxebiaT.
156
es winadadeba met-naklebad mcdaria TargmanebSi.
157
sityv. <Semyareba>.
66
158
sityv. <araamgvarisa> (e. i. arakargisa).
159
sityv. <Cviloba>.
160
sityv. <gaqrobamde miiyvanos>.
67
165
SeiZens simyares da, Sesabamisad, ar ganxorcieldeba zemoxsenebulTa yovelmxrivi
urTierT-Tanamoqmedeba sikeTis mimarT, rodesac ukve gansjadoba, Tavis mxriv,
usafrTxoebas miuboZebs misdami daqvemdebarebulebs, sanacvlod ki, amave dros, cal-
166
calke miiRebs maTgan Tanaswor saboZvars.
165
sulis zemoxsenebul ZalTa.
166
e. i. calke guliswyromisgan \ gamowrTobisa, da calke gulisTqmisgan \ sikeTesTan
Tanaziarebisa.
167
e. i. gulisTqmiTi da guliswyromiTi nawilisebr.
168
e. i. gadabrunebis Sedegad qveviT iqneba.
169
sityv. <rogorc WeSmaritebis gareT gasuls>.
69
170
e. i. simbolur, anagogikur ganmartebas.
171
es teqstobrivi monakveTi uaRresad STambeWdavi gamomsaxvelobiT aris
warmodgenili wm. eqvTime aTonelis TargmanSi: <raATa sartyeli sigrZesa samoslisasa
welTa zeda amkrebulad imWirvides>.
172
sityv. <STanTqamen> (καταναλίσκουσι).
173
e. i. motrapezeni, Tanamesufreni, meinaxeni. eqvT. <mepurismteni>.
70
174
sityv. <fexsacmlebis simagres>.
175
zogierTi nusxa aq umatebs sityvas <saRvTod>, Tumca ar Seicavs mas
mniSvnelovani nusxebi, iseve rogorc \ arc eqvTimeseuli Targmani (ar aris arc rusulSi).
176
Sdr. Χιτὼν δ' ἂν ἡμῖν κατὰ τὸ ἀκόλουθον νοηθείη ἡ ἀπολαυστικὴ τῶν ἐν τῷ βίω
τούτῳ σπουδαζομένων πλατύτης. Sdr. eqvT. perifraz. 'da <samoslad gulisKma-vyofT
<queSTTateobilad> Suebisa sivrcesa amas cxorebasa Sina myofTasa". Sdr. daviT
aRmaSeneblis <galobani sinanulisani>: 'ხილულთა-მიერსა გემოვნებასა
ვრცელად განუხუენ გრძნობანი".
71
177
igulisxmeba weli da Tirkmlebi, romlebsac ukavSirdeba gulisTqma-survilebis
aRmoceneba (Sdr. eqvTimes ganmartebiTi Targmani: <esreT sartyeli igi siwmidisaA
moertymis welTa da gare-Semoscavs TirkumelTa, sada-igi ars gulisTqumisa Zali>).
aRvniSnavT, rom <adgilis> Sesatyvisi to3poj or nusxaSi Secvlilia sityviT tro3poj
(<wesi>, <saxe>, <meTodi>, <xerxi>), rac asaxulia rusul TargmanSi: Что пояс есть
целомудрие, свидетельствуется это тем способом, по какому приводится в
действие жизнь.
178
sityv. <romlis garSemoc moqmedebs igi>.
179
e. i. macxovnebeli moZRvreba. Sdr. I petre 1.13.
180
e. i. ukeTur ZalTa ZaRlisebr kveTebas.
181
gamos. 12.8.
182
e. i. fuWad cnobismoyvareTagan.
72
183
ambobs mociquli , vinaidan werilSi ganswavlulTagan aravinaa umecari imisa, rom
184
xsenebuli werilis mier suliwmindis sanacvlod mravalgan moixsenieba <cecxlis>
saxeli.
185
swored amgvari gagebisken mivyavarT Cven, agreTve, <sibrZnis> Semdeg
186
uwyebas: <Senze ufro Zliers nu gamoeZieb> , rac niSnavs: <weriliseuli sityvis
187
Zvlebs nu daamsxvrev>, vinaidan ar gaqvs Sen zemoxsenebul <dafarulTa>
saWiroeba.
am saxiT gamohyavs moses egviptidan eri, rac niSnavs, rom yoveli adamiani,
midevnebuli moses kvals, amgvaradve unda aTavisuflebdes egviptis tiranisgan yvelas,
visac ki misi sityva mewinamZRvreobs.
amasTan, vfiqrobT, marTebT imaT, romlebic kvalSi mihyvebian saTnoebis
188
winamZRvars , rom ar iyvnen Raribni egvipturi simdidrisgan, arcTu uqonelni
ucxotomelTa saunjeebisa, aramed unda moipovon da TavianT gamoyenebaSi
189
ganikuTvnon mowinaaRmdegeTa mTeli qoneba. swored amis gakeTebas amcnobs
israelis ers mose, Tumca SesaZloa vinmem, zedapiruli gaazrebidan gamomdinare, ar
moiwonos moses ganzraxuleba, Tuki es ukanaskneli warmoCndeba rogorc brZanebis
190
gamcemi Rarib-RatakebisTvis qonebis misataceblad da am saxiT \ moTave
usamarTlobisa.
183
I kor. 2.10.
184
e. i. suliwmindis aRmniSvnelad, suliwmindis simbolod.
185
igulisxmeba Zveli aRTqmis wigni <sibrZne ziraqisa>.
186
zir. 3.21. Sdr. oSk. <უღრმჱსსა მას შენსა ნუ გამოეძიებ და უძლიერჱსსა მას
შენსა ნუ გამოიკითხავ>
187
<moses cxovrebis> eqvTimeseuli Targmanis gamocemaSi daSvebulia Secdoma (aris
<ZalTa>, Tumca unda iyos <ZualTa>).
188
e. i. moses.
189
vinarCunebT originalis stils.
190
sityv. <msaWiroeblebs> Sdr. berZn. εἰ ἀποστερεῖν τοὺς χρήσαντας ἐγκελεύεται,
ingl. if he enjoined those in want to rob. rus. TargmanSi dakavSirebulia -s im
mniSvnelobasTan, rac <sesxebas> gulisxmobs, da mocemuliac aseTi Targmani: будто
бы Моисей велит давших в заем лишить собственности.
73
191
igulisxmeba cxonebis saidumlo.
74
192
macxovars.
193
gamos. 14.15.
194
sityv. <mcire, knini> (μικρo3ς).
195
Sdr. berZn. ὃν εἰς ἀγγέλου τάξιν ὁ λόγος ἐνόησεν, ingl. whom Scripture has
understood as being in the rank of angels, frang. ou nous avons vu le symbole d'un
ange, rus. которого слово сие представило в чине Ангела, eqvT. <romeli-igi
angelozisa saxed gulisKma-yo sityuaman>.
75
es movlena rom maSin uTuod amgvarad moxda, amas vismenT istoriidan, xolo
mWvretelobiTi sityvis mier vswavlobT, amasTan, rom igive ram xdeba yvela im
SemTxvevaSi, rodesac mavani, egviptelisgan gaqceuli da am ukanasknelis sazRvrebidan
gasuli, gansacdelTa Semotevebs SeuSindeba. aseT dros zemodan gamouCens mas
197
winamZRvari anazdeul xsnas da raJams mteri mTeli Tavisi ZlierebiT garemoadgeba
198
devnils, swored maSin, iZulebidan gamomdinare, fexiTsavals gaxdis misTvis zRvas ,
riskenac winmsrboli iqneba Rrubeli, rogorc megzuri, vinaidan swored <Rrubelia> saxeli
im <megzurisa>, romelic Cveni winamorbedebis mier suliwmindis madlis simbolod
iqna keTilsaTnod gaazrebuli da romlis mierac ganegeba RirseulTaTvis sikeTisken
megzuroba, xolo vinc gahyveba <megzurs>, wylis SuaSi gaivlis, vinaidan am gzaze
Tanamogzaurad eyoleba mas zemoxsenebuli winamZRvari, romlis ZaliTac usafrTxoeba
ganeweseba xsenebuli adamianis Tavisuflebas, raJams wyalSi gauCinardeba misi
damonebis ganmzraxveli mdevari.
magram am yovelives msmenels ar unda hqondes umecreba wylis saidumlosTan
dakavSirebiT, vinaidan rodesac vinme mtris mTel mxedrobasTan erTad am wyalSi
eSveba, zeviT amodis mxolod TviTon, STainTqmebian ra xsenebul wyalSi masTan
mebrZoli meomrebi, vinaidan vin ar icis, rom <egvipturi mxedroba> gulisxmobs sulis
mravalgvar vnebebs, romlebsac emoneba adamiani?! amas niSnavs <cxenebi>, amas
niSnavs <etlebi> da <maTze amxedrebulebi>, amas niSnavs moisreebi, meSurduleebi,
SeWurvilebi, anu, ese igi, mterTa banakis mTeli Tavyriloba.
marTlac, ityvis ki vinme, rom raimeTi ganesxvaveba zemoxsenebul mxedrobas is
aRZrulobani, rac gvaqvs vnebaTsitkboebis, urva-wuxilisa Tu angarebis mimarT?
196
e. i. imisa, risi miRebac kacobrivad SeiZleboda.
197
RmerTi.
198
igulisxmeba, rom mtris yovelmxrivma garSemortymulobam Seqmna iZulebiTi
aucilebloba imisa, rom aRsrulebulyo uadidesi sakvirveleba da israelisTvis fexiT savali
gamxdariyo zRva. Sdr. berZn. ... βατὴν ὑπ' ἀνάγκης αὐτῷ κατασκευάσῃ τὴν θάλασσαν,
rus. враг по необходимости делает для него проходимым море, eqvT. <raJams mteri
igi garemodgomil iyos ZaliTa TYsiTa da meotsa mas saval uyos zRuaA>.
76
199
e. i. etlze amxedrebul SeWurvil mebrZolebs (berZnulSi amgvar mebrZols ewodeba
trista3thj anu, rogorc kalkirebulia mcxeTur bibliaSi, <sammdgomi>)
200
e. i. TavSefarebulTa.
201
e. i. vnebebisgan.
202
e. i. naTlisRebis wyalSi.
203
Musurillo-s gamocemis ZiriTad teqstSi aq emateba uaryofis nawilaki ou7, Tumca
ufro marTebulia am nawilakis dakleba, rogorc es gvaqvs KOS nusxebSi da, aseve,
maTTan Tanmxvedr eqvTimeseul TargmanSi (aRvniSnavT, rom KOS nusxebi,
araiSviaTad, ufro marTebul wakiTxvas Seicaven, vidre sxva manuskriptebi, miuxedavad
imisa, rom Musurillo-s am xelnawerTa monacemebi, sazogadod, sqolioSi Caaqvs). Sdr.
eqvT. <rameTu aRmoiyvana Tavisa TYsisa Tana mZlavri igi cocxlad, romeli daanTqa
wyalsa mas Sina>. igulisxmeba, rom im pirma, romelic inaTleba, marTalia Tavis
TavTan erTad wyalSi CaZira (<daanTqa>) tirani (<mZlavri>) anu Tavisi vnebadi
midrekileba, magram, gamomdinare iqidan, rom TviT wyalSic ki xsenebuli adamiani ar
ganiSorebs vnebebs da kvlav codvil zraxva-fiqrebs aqvs, amgvar vinmes naTlisRebis
77
204
zemoTqmulis azri (Tuki vinme ufro meti gaxsnilobisken miaqcevs igavs da
sicxades SesZens mas) amgvaria:
yvela is, vinc naTlisRebis Jams ganvlis saidumlo wyals, valdebulia moakvdinos am
wyalSi borotebis mTeli banaki, kerZod: angareba, aRviraxsnili gulisTqma, mtaceblobiTi
zraxva-fiqri, qedmaRlobisa da ampartavnebis vneba, guliswyromiTi aRZruloba,
mrisxaneba, RvarZli, avmetyveleba, Suri da ase Semdeg, sxva amgvari. amasTan,
vinaidan rogorRac sCveviaT vnebebs kvalSi midevneba bunebisadmi, xsenebul wyalSi
unda movakvdinebdeT gonebis TviT ukeTur aRZrulobebsac ki da, agreTve, am
aRZrulobaTa Sedegebs, iseve rogorc es xdeba paseqis saidumloSi (vinaidan swored
<paseqia> im msxverplis saxeli, romlis sisxlic sikvdilis damabrkoleblad miecema
205
misgan cxebuls ).
iseve rogorc xsenebul saidumloSi nabrZanebia paseqTan erTad ufuari puris Wama
206
(xolo <ufuari> niSnavs Zveli safuarisgan Seurevnels) , amiT ki imas gvicnobierebs
207
sjuli, rom Cveni Semdgomi cxovreba Seureveli unda gavxadoT borotebis yovelgvari
narCenisgan, raTa umjobesisadmi cvalebadobis Sedegad movikveToT borotebaTa
208
ukan-modevnebulobis uwyvetoba da am gziT Cvens momdevno cxovrebas Tavisi
wylidan amosvlisas cocxali amohyavs wylis siRrmeSi danTqmuli tiranic, rac niSnavs,
rom misi goneba da guli, pirovnuli arCevanis kvalobaze, kvlav vnebebisken aris
midrekili.
204
sityv. <siSiSvlisken>.
205
asea marTebulad Musurillo-s ZiriTad teqstSi: τῷ χρiσαμένῳ, Sdr. eqvT. sruli
konteqstiT: <rameTu ese ars saxeli saklvelisa mis cxovrisaA, romlisa sisxli damayenebel
sikudilisa iyo mcxebelTa misTa> (aq <mcxebeli> niSnavs ara sxvaze mcxebels,
aramed \ <cxebis mimRebs>, iseve rogorc, magaliTad, <mziarebeli> araiSviaTad
niSnavs <ziarebis mimRebs> da ara <ziarebis mboZebels>). meore mxriv, ramdenime
nusxaSi da, agreTve, Migne-is gamocemaSi gvaqvs τῷ χρhσαμένῳ (<gamomyenebeli>,
<momxmarebeli>, <mosargeble>), rac asaxulia Tanamedrove TargmanebSi: ingl. using
it, frang. qui en usent, rus. для воспользовавшегося (asevea laTinurSic: ab utente).
206
I kor. 5.7-8.
207
e. i. ziarebis Semdgomi.
208
vinarCunebT originalis sametyvelo stils (Sdr. τὸ συνεχὲς τῆς τῶν κακῶν ἀκολουθίας,
eqvT. <SedgmulebaA igi borotTa maT ganukueTelobisaA>).
78
209
sakuTari saTavidan mivceT dasabami, amgvaradve, mocemul SemTxvevaSic is
nebavs sjuls, rom yoveli egvipteli pirovneba, ese igi codvis yoveli saxe, movaSToT
macxovnebeli naTlisRebiT, rogorc ram wylis moreviT, rom am wylidan amovideT
210
mxolod Cven da ar gamoviyoloT Cvens cxovrebaSi araferi <ucxotomiseuli>.
swored esaa is, rasac istoriisgan vismenT da rac gvauwyebs, rom erTsa da imave
wyalSi sikvdiliTa da sicocxliT xdeba gamijvna mtrisa da moyvasisa, ispoba ra mteri da
iZens ra cxovelmyofelobas moyvasi, Tumca mravalni imaTgan, romlebic iReben
211
saidumlo naTlisRebas, sjulis uwyebaTa umecarni arian, ris gamoc borotebis adrindel
safuars naTlisRebis-Semdgomi cxovrebis sicocxlesTan azaveben da sakuTari saqmeebiT
<egviptur mxedrobas> wylis gadalaxvis Semdegac maTTanve erTad cocxals
inarCuneben, vinaidan mavani zogjer imas fiqrobs, rom rogorc naTlisRebis saboZvaris
miRebamde iZenda igi simdidres mtaceblurad da usamarTlod, anTu cru ficiT
isakuTrebda raRac adgils, anda mruSobiT TanaSeeyofoda qals an sCadioda sxva ram
imgvars, rac akrZalulia da ewinaaRmdegeba cxovrebis wess, msgavsadve darCeba igi
212
misdami SemsWvalul ukeTurebaTa Sveba-tkbobaSi embazis Semdegac da, amasTan
erTad, Tavisufalic gaxdeba codvaTa monobisgan, ver xedavs ra Tavis Tavs <ukeTur
tiranTa> mimarT qvedadrekils.
marTlac, veluri da gancofebuli tirani aris aRviraxsnili vneba, rac monur gulisfiqrs
siameebiT, rogorc ram maTrax-sagvemelebiT, tanjvas ayenebs).
sxva amgvari tirani aris angareba-momxveWeloba, rac aranair mosvenebas ar
aZlevs misdami damonebuls, aramed Tundac didad isaqmos am ukanasknelma, Tavisi
tiranis brZanebebs damorCilebulma, da moipovos is, rac misTvis sawadelia, mainc
213
mudamJams ufro metisken miimZlavreba .
209
e. i. ara Zvelidan.
210
sityv. <ar wamoviTrioT>.
211
sityv. <ganvlil>, <Cavlil>.
212
Sdr. προσγενομένων. zog nusxaSia προγενομένων (<adre qmnil>, <adre
SemsWvalul>).
213
e. i. mZlavrebiTad miimarTeba, iZulebiT waiyvaneba, miidevneba (aq moxveWis
JiniT iiZuleba). Sdr. συνελαύνεται.
79
mxriv, wminda da saamuri nakadulis Tormeti wyaroswyali, meore mxriv ki, didi
simaRlis da maRalwvera samocdaaTi finiki, droTa ganmavlobaSi zeviTken tanayrilebi.
Sesabamisad, ra azri unda vpovoT maTSi, gamomdinare im Tanamimdevrulobisgan,
rasac mihyveba istoria?
azri isaa, rom xis Zelis saidumlo, romlis mierac mwyurvalTaTvis dasalevi xdeba
saTnoebis wyali, migviZRvis Cven Tormeti wyarosa da samocdaaTi finikisken. amaTgan
<Tormeti wyaro> \ esaa moZRvreba saxarebisa, romelSic <wyaroebia> Tormeti
mociquli, am raodenobad uflis mier gamorCeulni esodeni mimadlebulobisTvis da uflis
mierve ganmzadebulni imisTvis, rom wyarosebr aRmodiodes maTgan sityva-swavleba,
rogorc, agreTve, winaswar iRaRada erT-erTma winaswarmetyvelma mociqulTa es
aRmomdinare madli im sityvebSi, sadac ambobs: <eklesiebSi akurTxeT RmerTi-ufali
israelis wyaroebidan> (fs. 67.27).
rac Seexeba samocdaaT finiks, igi aRniSnavs mTel sofelSi xeldasxmul mociqulebs
(zemore Tormetis garda), romlebic imdenive iyvnen raodenobiT, ramdenic, istoriis
TqmiT \ finikebi.
Tumca, vfiqrobT, unda davaCqaroT Cveni es sityvismieri <mgzavroba>, rom im
mcirediTac ki, rasac warmovadgenT, advili gavxadoT SromismoyvareTaTvis danarCen
<banakTa> ganmWvreteloba.
saTnoebebi unda iyos es <banakebi>, romlebSic <daibanakebs> da <mosvenebas
iRebs> is, vinc mihyveba Rrublis svets da TandaTan win miiwevs.
amitom, gverds avuvli ra Cems sityvaSi Sualedur dasvenebebs, gavixseneb
kldesTan dakavSirebul sakvirvelTmoqmedebas, rodesac kldis magari da myari buneba
217
sasmelad saamo gaxda mwyurvalTaTvis, gaTxevadda ra misi simagre wylis
sirbilemde.
amasTan, arafer sirTules ar qmnis istoriis mimdevrobiTi Txrobis misadageba
218
anagogikur mWvretelobasTan, vinaidan vinc wyalSi mokvdinebuli datova
219
<egvipteli>, Semdeg <ZeliT> datkba da Sveba-siame ganicada samociqulo
217
sityv. <dadna>, <galxva> (ἀναλυθείσης).
218
e. i. simbolur, sulier, saxismetyvelur.
219
e. i. Zelisgan damtkbari wyliT.
81
<wyaroTa> mier, amasTan, moisvena kidec <finikebis> CrdilSi, amgvari vinme ukve
mimRebia Tavad RvTisa.
220
marTlac, <klde>, rogorc ambobs mociquli, aris qriste , romelic xmelia da magari
urwmunoTaTvis, magram Tu vinme rwmenis kverTxs Seaxebs mas, <sasmelad saamo>
xdeba mwyurvalTaTvis da STaiRvreba mis mimRebTa SigniT, ambobs ra Tavad: <me
da Cemi mama mivalT da savanes vpovebT masTan> (ioane 14.23).
amasTan, jerovani iqneba arc is davtovoT ganxilvis gareSe, rom rodesac
aRsruldeba <zRvis> gadalaxva da <saTnoebis mogzaurTaTvis> <wylis> datkboba, iseve
rogorc, Sveba-tkbobiTi mosveneba wyaroebsa da finikebSi da Sesma kldidan
221
gadmodenili wylisa, \ am yovelives Semdeg adgili aqvs egviptidan wamoRebul
sagzalTa srul amowurvas, Sedegad ki, vinaidan aRar rCebaT ra maT araferi
<ucxotomiseuli sakvebidan>, maSin gadmoiRvreba maTze zemodan is sazrdo, rac
erTdroulad mravalgvaricaa da erTsaxovanic, kerZod, SesaxedaobiT \ erTsaxovani,
TvisobriobiT ki \ mravalgvari, rogorc gulisTqmiTi saxeobis Sesaferisad STanergili
TiToeulSi.
ase rom, ra aris is, rasac aqedan vswavlobT?
vswavlobT imas, Tu raodeni ganmwmendelobiT marTebs mavans ganwmenda
egvipturi da ucxotomiseuli cxovrebisgan, rom daicarielos man sulis <abga> borotebis
yvela im sakvebisgan, riTac sazrdooben egviptelebi, da am saxiT Seiwynaros Tavis
ganwmendil sulSi zevidan gadmomavali sazrdo, rac araTu miwaTmoqmedebis gziT
aRmogvicena Cven Tesvam, aramed esaa mza puri \ dauTesavi da mouxnavi, zevidan
gadmomavali da miwaze povnili, Sen ki istoriaSi nauwyebi igavis mier uTuod
gulisxmahyof am WeSmarit sazrdosTan dakavSirebiT, rom zecidan gadmosuli puri
usxeulo ram nivTi movlena iyo, vinaidan rogorRa gaxdeboda usxeulo sazrdo
sxeulisTvis? amasTan, rac usxeulo ar aris, uTuod sxeulia, xolo sxeuli am purisa arc
xvnas, arcTu Tesvas ar moumuSakebia, aramed miwa, darCa ra imgvari, rogoric iyo,
220
I kor. 10.4.
221
sityv. <egviptur>.
82
222
am sityvebis Semdeg eqvTimeseul TargmnaSi mocemulia metad sayuradRebo
ganmartebiTi ganvrcoba: 'winaATve moeswava saidumloA igi qalwulisaA sakYrvelebisa
mis mier, rameTu misgan umuSakod da uTeslod gamovida WeSmariti igi zecisa puri,
romeli cxorebasa moscems sofelsa da queyanaA igi qalwulebisaA egreTve ego, viTarca
pirvel Sobisa misisa, da igi movida Cuenda, raATa gamomzardnen da cxorebaA mosces
sofelsa" (amgvari ganvrcobani eqvTimeseul TargmanSi araerTia).
223
gamos. 16.18.
83
marTlac, SabaTis wina dRe aris da iwodeba kidec rogorc <paraskevi>, rac aris
<ganmzadeba> SabaTisTvis da rac, safiqrebelia, gulisxmobs amJamindel cxovrebas,
romlis drosac sakuTar Tavs ganvumzadebT im yovelives, rac saWiroa samomavlo
cxovrebisTvis, xolo TviT samomavlo cxovreba imgvaria, rom masSi ar aResruleba arara
im saqmeTagani, axla rom aris daSvebuli CvenTvis, rogoricaa, magaliTad, miwis
damuSaveba, vaWroba, meomroba da sxva ram msgavsi, rac ki amJamad sawadelia
kacTaTvis, aramed zemore saqmeTagan srul uqmobaSi viqnebiT maSin, movixveWT ra
im TeslTa nayofs, sadReisod rom iTeseba Cvengan ama yofaSi, xolo movixveWT
xsenebul nayofs, erTi mxriv, uxrwnels, Tuki keTili iyo Teslni, meore mxriv ki, xrwnadsa
da damRupvels, Tuki amqveyniuri cxovrebis <miwaTmoqmedebam> swored amgvari
Teslni aRmoacena.
amitom ambobs werili: <vinc Tesavs Tavis sulSi, sulis mier moimkis maradiul
227
cxovrebas, xolo vinc Tesavs Tavis xorcSi, xorcisgan moimkis xrwnadobas" .
224
mark. 9.48. rogorc vxedavT, wm. grigol noseli mkafiod aRiarebs <matlis
dausruleblobas> anu jojoxeTis satanjvelTa maradiulobas.
225
igulisxmeba sulieri sikeTeebis dagroveba.
226
igulisxmeba, rom sikvdilis Semdeg veranairi moqmedebiT veRar SeveweviT Cvens
cxonebas.
227
galat. 6.8.
84
228
sityv. <gamovardniloba> (ἔκπτωσιj).
229
isu navesis saxels wm. grigol noseli yovelTvis <iesus> formiT wers, rom mkveTrad
gausvas xazi mis simbolur kavSirs macxovarTan.
230
e. i. Semwe, damxmare.
85
231
vinc aRmavsebelia sjulisa da <monacvlea> mosesi , da visac Tanamosaxeleobis gziT
232
winaswar moaswavebda imJamindeli mxedarTmTavari .
231
e. i. ieso qriste.
232
e. i. isu navesi, romlis saxelsac, rogorc zemoT aRvniSnavdiT, wm. grigol noseli
yovelTvis <iesus> formiT wers.
233
e. i. zedapiruli mniSvnelobiT, arasiRrmiseulad. Sdr. eqvT. <raJams ara sulisaebr,
aramed wignisaebr gulisKma-hyofdes Sjulsa>.
234
e. i. aaroni.
235
gamos. 17.12.
236
e. i. macxovars.
237
maTe 5.18.
86
238
werilSi nauwyeb.
239
berZnulSi, sityva-sityviT, gvaqvs ara <miReba ficrebze dawerilisa>, aramed
<ficrebze dawera> (ἐγγράψαι ταῖς πλαξὶ τὰ θεῖα χαράγματα), Tumca teqstis amgvarad
gadmotana im azris safuZvels Seuqmnida mkiTxvels, rom mosem TviTon dawera
ficrebze saRvTo sityvebi, maSin roca man mxolod miiRo RmrTivdawerili ficrebi.
(Sdr. gamos. 31.13: 'და მოსცნა უფალმან მოსეს, რაჟამს დასცხრა სიტყუად
მისა მთასა მას ზედა სინასა, ორნი ფიცარნი წამებისანი, ფიცარნი ქვისანი,
დაწერილნი თითითა ღმრთისაჲთა"). analogiuri koreqciaa frangul TargmanSi:
de recevoir les tables où sont gravés les caractères divins \ <miReba im ficrebisa, sadac
amokveTili iyo saRvTo aso-niSnebi>. sxva TargmanebSi originalis teqsti pirdapiraa
gadmotanili (Sdr. ingl. to inscribe the tablets with divine characters, rus. начертать на
скрижалях Божественные письмена, eqvT. <dawerad ficarTa zeda saRmrToni igi
werilni>).
240
e. i. rogorc zemoT iyo ganmartebuli, suliwmindis madlisa.
87
241
Tavisgan <ucxotomels>, amasTan, gemos gausinjavs <merras wyals> anu \
siameTagan gamijnul cxovrebas (rac Tavdapirvelad mware da ugemuri
warmouCndebaT mis gamsinjvelebs, Tumca Semdeg ukve imaTTvis, romlebmac jvari
Seiwynares, mimniWebeli gaxdeba sitkboebis grZnoba-gancdisa), amisdakvalad Svebas
hpovebs saxarebiseuli finikebisa da wyaroebis mSvenebaTagan da aRivseba im cxoveli
242
wyliT, romelic aris, cxadia, <klde> , amasTan, Tavis TavSi ganikuTvnebs zeciur purs
da Zalgulovnebas SeiZens ucxotomelTa mimarT, ganuwesdeba ra miseuli mZleobis
mizez-safuZvlad xelTa gawvdena <rjulmdeblisa>, rac moaswavebs jvris saidumlos, \
243
swored am dros aRsruldeba xsenebuli adamianis axlos miyvana zeaRmatebuli
bunebis Wvreta-xedvasTan, xolo amgvari codnisken gzad gauxdeba mas sakuTari
ganwmendiloba, rac gulisxmobs ara mxolod gawmendas sxeulisas garkveul ram
sxurebaTa mier, aramed, agreTve, <SesamoselTa> wyliT ganbanvasac yovelgvari laqa-
244
biwisgan, es ki niSnavs imas, rom visac surs miaxleba goniseulTa mWvretelobasTan,
marTebs mas yvelafrisgan ganiwmindos Tavi, rom wminda iyos da uzado suliTac da
sxeuliTac (orive maTganSi arsebuli biwis Sesabamisi ganbanvis gziT), raTa
ganwmendilni gamovCndeT TviT imis winaSec, vinc dafarulis mxedvelia, da, amasTan,
Cveni garegnuli keTilmSvenoba Tanmxvedri iyos Cvenive sulis Sinagan
mdgomareobasTan.
swored amis gamo, saRvTo brZanebis kvalobaze, samoslebi irecxeba mTaze
asvlamde (gamos. 19.10.14), xolo amgvari igavi samoselTa Sesaxeb imas gagvicxadebs,
245
rom keTilmSveni unda iyos Cveni cxovrebis garsamosi .
241
gamos. 15.23.
242
e. i. macxovari.
243
miyvana RvTis mier.
244
Musurillo-s kritikuli gamocemis ZiriTad teqstSi gvaqvs τῶν nohτJν (<goniseulTa>,
<goniTTa>) rasac mivyvebiT Cvenc, vinaidan arsebul nusxebSi swored es monacemia.
sanacvlod, Migne-isTan saxezea τῶν ὄντων (<arsTa>), rasac asaxavs misgan
momdinare Targmanebi. Sdr. ingl. Being (ix. Targmanze darTuli 177-e komentari),
frang. des réalités (ix. Targmanze darTuli meore komentari), rus. всего сущего (eqvT.
<maRalTa>).
245
e. i. garegnuli saxe.
88
250
xmebs, romlebic, istoriis sityviT, dawinaurebis Jams ufro da ufro gaZlierdeba,
vinaidan WeSmaritad aris <sayviri>, mosasmenad Tavzardamcemi \ mqadagebloba
saRvTo bunebis Sesaxeb, rac didia Tavidanve, xolo SemdegSi ufro da ufro didi xdeba da
smenaSic \ ufro metad SeRwevadi.
251
mesayvireobdnen sjuli da winaswarmetyvelebi kacobrivi gangebulebis saRvTo
saidumlos, magram uZluri iyo maTi es pirveli xmebi imisTvis, rom misawvdomoba
252
hqonodaT urwmunoTa smenamde . amitom, iudevelTa damZimebulma sasmenelma ar
Seiwynara sayvirTa xma, Tumca rodesac maTi smenadoba <dawinaurda>, rogorc
ambobs werili, ufro gaZlierda sayvirebi, xolo sul bolo xmebi, saxarebiseuli qadagebebis
mier gamocemulni, ukve miwvda maT smenas, raJams <STabervis> gziT axmovandnen
253
<sakravebi> , romelTa xmac TandaTan ufro xmamaRla da ufro mZlavrad gaismoda.
254
cxadia, rom <sakravebi>, romlebic <STabervisas> gamoscemen xmas \ esaa
winaswarmetyvelebi da mociqulebi, romelTa xmovanebac, rogorc ambobs
fsalmunTgaloba, mTel dedamiwas gawvda da romelTa sityvebic mTeli soflis
kideebamde ganivrco.
magram Tu adamianTa simravle ver itevs zemodan momaval xmas, da Tu, amis
255
gamo, yvela maTgani mxolod moses aswrafebs iqiTken, rom, upirvelesad, Tavad man
Seicnos dafarulni, ers ki mxolod amis Semdeg aswavlos is rjuldeba, risi codnac
256
zegardmo moZRvrebis mier wiladxvdeba mas, es yovelive kvlavac, cxadia, exeba
imas, rac eklesiaSi ganeweseba, vinaidan eklesiis wiaRSi ar xdeba ise, TiTqos iq myofi
250
e. i. ufro da ufro zeviT asvlis dros.
251
<kacobrivi gangebuleba> (h6 κατὰ ἄνθρωπον οἰκονομία) niSnavs <gankacebas>.
252
sityv. <urwmuno smenamde>.
253
miniSnebaa imaze, rom sayviri, rogorc sakravi, xmas gamoscems Cabervis gziT.
254
berZnulSi <bervas> Seesabameba pme'ma, rac, amve dros, rogorc cnobilia,
aRniSnavs <suls> (mocemul konteqstSi, <suliwmindas>). igulisxmeba, rom
winaswarmetyvelebi da mociqulebi suliwmindis STaberviT <xmovanebdnen>
(qadagebdnen).
255
e. i. aqezeben, awveven, iZulebiT mimarTaven, miaqceven (raimesken).
256
zevidan momavali.
90
257
e. i. cxovrebiseuli wes-CveviT.
258
Sdr. καταλεύονται (rus. TargmanSi gvaqvs приводятся в колебание, rac asaxavs
Migne-is monacems: καταsaλεύονται \ <iryevian>). Sdr. eqvT. <daiKsnebian>, rac
asaxavs originalis nusxaTa (KO) kidev erT wakiTxvas καταλύονται.
259
e. i. eretikuli swavlebebis mogonebiT.
260
e. i. eresi klavs anu <qviT qolavs> ara mxolod mis mimRebs, aramed \ mis
momgonsac anu imasac, vinc igonebs da sxvebs gadascems cru swavlebas (e. i. im
pirsac, visac exeboda msjelobis wina nawili). Sdr. Αἱ ... αἱρετικαὶ ὑπολήψεις λίθοι τινὲς
ἀτεχνῶς εἰσιν αὐτὸν τὸν εὑρετὴν τῶν πονηρῶν δογμάτων καταφονεύοντες, ingl. heretical
opinions are in effect stones which crush the inventor of evil doctrines, rus. еретические
мнения делаются какими-то камнями, совершенно погребающими под собою
самого изобретателя худых учений, eqvT. 'gulissityuani igi samwvalebloni <qvani>
arian, mqolvelni TYT mompovnebelsa mas borotTa maT zraxvaTasa".
261
Teofanias, RvTis gamoCinebas.
91
262
Sdr. Musurillo: τῆς τῶν ὄντων κατανοήσεως. Migne-is teqstSi, τῶν ὄντων Secvlilia
zmnizediT ὄντωj (<WeSmaritad>, <namdvilad>), rac asaxulia am teqstidan momdinare
TargmanebSi (Sdr. mag. rus. углубляясь в уразумение истинно постижимого).
263
Sdr. τῇ πολυπραγμοσύνῃ τῆς διανοίας, ingl. by the intelligence's yearning, rus.
пытливостью разума. esaa im iSviaT SemTxvevaTagani, sadac <cnobismoyvareoba>
dadebiTi mniSvnelobiTaa gamoyenebuli (Sdr. ingl. Targmanis 196-e sqolio).
264
ix. <mbrwyinavi wyvdiadis> Sesaxeb e. WeliZe, wm. grigol noseli <pasuxi equsTa
maT dReTaTYs>, sqolio 11, saq. ekl. kalend. Tb. 1989.
265
ioane 1.18.
92
266
ra aris RmerTi? esaa igi, vinc <dado sibnele Tavis safarvelad> , rogorc ambobs
267
daviTi, romelic amave Seuval taZarSi gaxda dafarulTa mesaidumle, mose ki,
romelic iq Sevida, kvlavac imaveSi iRebs damoZRvras RvTis sityvis mier, raSic
winaswar ganswavla igi wyvdiadma, rom Sedegad, rogorc me vfiqrob, ufro
268
ganmtkicebuliyo CvenTvis zemoTqmulis Sesaxeb dogmati, damowmebuli saRvTo
xmis mier, vinaidan upirvelesad imas ganaCinebs saRvTo sityva, rom dauSvebelia kacTa
mier raimesadmi mimsgavseba RvTiurobisa, gamomdinare iqidan, rom yovelgvari cneba-
269
warmodgena, rac ki garemomcvelobiTi ram warmosaxvis Sesabamisad saRvTo
bunebis Sesaxeb SeiZleba moviazroT da vigumanoT, araTu RmerTs gangvicxadebs,
aramed RvTis kerps gviZerwavs, xolo vinaidan orad ganiyofa keTilmsaxurebiTi
saTnoeba, kerZod \ saTnoebad RvTiurobisa da saTnoebad zne-CveviTi warmatebisa (aris
ra cxovrebiseuli siwmindec keTilmsaxurebis nawili), aqedan gamomdinare, pirvelad imas
swavlobs mose, risi codnac marTebs mas RvTis Sesaxeb (kerZod ki \ codna imisa, rom
adamianuri wvdoma-aRqmiT aris SecnobadTagan araferi ixilveba RmerTTan
dakavSirebiT), Semdeg ki imaSi ganiswavleba, rac meore saxea saTnoebisa, Seicnobs ra,
Tu ra saqmeTa mier waremateba saTnoebiTi cxovreba.
amis Semdeg xelTuqmnel karavSi Sedis igi.
270
magram vin SeZlebs, rom mihyves mas, esodenTa Soris mavals da gonebiT
esoden aRmatebuls?
266
fs. 17.12.
267
<Seuvali taZari> anu berZn. to# a0duton aklia Migne-is gamocemas da, aqedan, rus.
Targmans, sadac nacvalsaxeli <masSi> [αὐτῷ] gagebulia sityva <wyvdiadis> monacvled
(Sdr. ). aris inglisurSi: who also was initiated into the mysteries in the same inner
sanctuary. aseve, aris frangulSi: lui aussi initié dans ce sanctuaire secret (adyton).
eqvTimesTan aRniSnuli to# a0duton gagebulia rogorc <uxilavni> (Sdr. <romelman
uxilavTa maT Sina iswavlna saidumloni>).
268
RvTis miuwvdomlobisa da uxilavobis.
269
aq: azrismierad moxelTebiTi.
270
e. i. esoden diad movlenaTa.
93
271
Sdr. ἀεὶ ἑαυτοῦ γίνεται ὑψηλότερος, Sdr. eqvT. <maradis iqmneboda umaRles Tavisa
TYsisa>.
272
asea nusxaTa umetesobaSi (τῷ ἐπαΐοντι), rasac mihyveba eqvTime: <xolo vhgoneb,
Tu sxYTaca saxiTa maswavlel eqmnebis sayYri igi zecisaA KeliTuqmnelsa mas karavsa
Seslvisa gulisKmismyofelsa missa>, Tumca Migne-isTan da H nusxaSi saxezea τῷ
ἐπαniVοντι, rac niSnavs <zeamsvlels> da rac asaxulia ingl.-frang. da rus. TargmanebSi
(magaliTisTvis Sdr. rus. Мне кажется, что и в другом смысле небесная труба
делается учителем для восходящего к нерукотворенному входу).
273
Sdr. zir. 46.17 (eqvTimeseuli Targmanis gamocemaSi mcdarad miTiTebulia
<eklesiaste> [<ekl. 46.17>], maSin roca <eklsiastes> wigni sul 12 Tavs Seicavs.
Secdomis mizezi isaa, rom laTinuri eccl. gamomcemlisgan gagebul iqna eklesiasteze
miTiTebad, Tumca igulisxmeba <ziraqis wigni>, laTinurSi, Cveulebriv, Ecclesiasticus-
ad wodebuli).
94
274
es adgili werilis mier <wyvdiadad> aris wodebuli , riTac, rogorc iTqva,
275
gangvecxadeba ucodneloba da ganuWvreteloba. swored am <wyvdiadSi> Sesuli
Wvrets zemoxsenebul xelTuqmnel karavs, rasac amis Semdeg nivTieri mimsgavsebiT
warmouCens igi qveviT myofebs.
magram ra aris es xelTuqmneli karavi, romelic mTaze gamouCndeba moses,
ebrZaneba ra am karvisadmi rogorc pirvelsaxisadmi Wvreta, rom xeliTmoqmedi
Sesaqmis gziT gamoaCinos xelTuqmneli sakvirveleba?
marTlac, <ixile> \ eubneba RmerTi \ <da gaakeTe yovelive im saxis Sesabamisad,
mTaze rom geCvena Sen> (gamos. 25.40).
esaa, kerZod, oqros svetebi, vercxlis kvarcxlbekebSi CasaZirkvlebulni da,
msgavsadve, vercxlis TavebiT damSvenebulni, kidev \ sxva svetebi, romelTa Tavebic da
kvarcxlbekebic spilenZis nivTisaa, xolo maT zeda boloebs Soris kvlavac vercxlia, yvela
maTgans ki sayrdenad aqvs Zeli, lpobas rom ar ikarebs da garedan saxilvelad rom
wriulad evleba zemoxsnebul nivTTa ciskrovaneba, iseve rogorc kidobanic, msgavsadve,
276
wminda oqroTi rom brwyinavs, xolo es oqros garsamosi sayrdenad ganikuTvnebs
imave Zels, lpobis armimRebs. amaT zeviTaa raRac sasanTle, qvemoT, kvarcxlbekis
fuZeze erTi, zeda boloSi ki Svid RerZad ganyofili da RerZebze amave raodenobis
sanTlebis mqone. masala sasanTlisa oqroa, rasac arc namzadobiTi Rrmuli aqvs da arc
277
Zeli \ Siga sayrdenad. amaT garda, sakurTxeveli, salxinebeli da egreT wodebuli
qerubimebi, romelTa frTebic mouCrdilebdnen kidobans, \ es yovelive aris oqro, Tumca
araTu zedapirisTvis garegnulad mimniWebeli keTilferobisa, aramed \ mTlianad oqro,
TviT siRrmis bolomde rom aRwevs es nivTiereba, da kidev \ Wreli fardebi,
mqsovelobiTi keTilxelovnebiT damzadebulni, da maTze sxvadasxvagvar yvavilTa
Taigulebi, naqsovis dasamSveneblad urTierTSi TanaSewnulebi, romlebiTac imijneba,
erTi mxriv, is nawili karvisa, rac saxilvelia da fexdasadgmeli nebismieri
mRvdelmoqmedisTvis, meore mxriv ki \ is nawili, rac Seuvalia da miuaxlebeli, xolo win
274
gamos. 20.21.
275
sityv. <gangvemarteba>.
276
sityv. <Seuzavebeli>.
277
eqvT. <saKsari> (ἱλαστήριον).
95
278
esaa sakmaod uCveulo fraza (Sdr. ἡ διάνοια τοῦ κρίνειν ἐπεσκεμμένου), rac
ganapirobebs mis perifrazulobas an srul mcdarobas TargmanebSi. Sdr. ingl. Their
critical intelligence must decide whether it should be rejected or accepted, frang. de le
rejeter ou de l'adopter selon ce qu'à l'examen il leur en semblera, rus. чтобы это, или
отвергнуть, или принять, как принявший на себя суд решит своим умом, eqvT.
<raATa anu keTil anu uKmrad Sehracxon, viTarca vis enebos>.
279
I kor. 1.24.
280
e. i. saRvTo bunebiT.
96
281
araerTgzis gagvisvams xazi, rom termini <dabadeba> niSnavs ara <Sobas>, aramed
mxolod <Seqmnas>.
282
sityv. <Cadebuli>.
283
e. i. saRvTo bunebisa.
284
e. i. RvTis bunebis zedmiwevniTi (WeSmariti) gaazrebisgan.
285
kolas. 2.9.
97
286
amasTan, aucilebelia <karvis> saxelTan SesabamisobaSi iyos Wvretac , rom
287
yovelive is, rac ganWvretili iqneba Cvengan, RvTisSesaferisi mniSvnelobis mqone
288
garkveuli ram gaazrebisken wargvmarTavdes Cven. amitom, vinaidan didma
289 290
mociqulma qveda karvis <farda> xorcad Tqva , imdenad ramdenadac es farda
Sedgeboda <Wreli> ferebisgan anu, rogorc me vfiqrob, oTxi stiqionisgan, xsenebul
291
mociquls ki, safiqrebelia, mieca xilva am <karvisa> zeciur salocavebSi , rodesac mas
suliwmindis mier gamoecxada samoTxis saidumloni, aqedan gamomdinare, jerovani
unda iyos, rom, mociqulis nawilobriv ganmartebas mivapyroT yuradReba da <karvis>
mTliani ganWvretac swored am nawilobrivs TanaSevuwyoT, rom iqneb, TviT mociqulis
sityvebidan gamomdinare, SesaZlebeli gaxdes CvenTvis <karvis> igavTa cxadyofa.
292
marTlac, mxolodSobilis Sesaxeb, romelic Cven <karvis> saxeSi moviazreT,
mociquli erTgan ase ambobs: 'masSi Seiqmna yovelive xiluli da uxilavi, anTu saydarni,
anTu xelmwifebani, anTu mTavrobani, anTu uflebani, anTu Zalni" (kol. 1.16).
286
τὴν ὀπτασίαν, ingl. vision.
287
e. i. sulieri xedviT warmoCenilTagan, sulieri xedviT danaxulTagan.
288
sityv. <xedvisken>, <mWvretelobisken> (πρός θεωρίαν, ingl.-frang. contemplation,
rus. взгляду, Sdr. eqvT. <gulisKmisyofisa mimarT>)
289
eqvT. <kretsabmeli>.
290
ebr. 10.20.
291
termini <salocavi>, rac ZvelTaganve aRniSnavda <Tayvaniscemis adgils>, <taZars>,
<ekelsias>, <siwmindes>, kargad Seesatyviseba zemoganxilul berZnul a0duton-s (Sdr.
ingl. sanctuary, rus. святилище, eqvT. <uxilavi>). d. CubinaSvilis <leqsikonSi>
ganmartebulia: <salocavi \ saxli daniSnuli locvisaTvis> (gv. 1084). n. CubinaSvilis
samenovan <leqsikonSi> <salocavis> SesatyvisTa Soris miTiTebulia <eklesia>
(церковь, église, gv. 429). movitanT termin <salocavis> damowmebis erT-erT adreul
(IX-X ss-is) nimuSs: 'ნეტარმან ბარლაამ მიიxუნა ნაკუერცხალნი იგი ... და
ნებსა ზედა ჴელისა თჳსისასა დასხნა მან ნაკუერცხალნი იგი ნაცვალად
სასაკუმეველისა და დაასხა საკუმეველი მას ზედა და ეგრჱთ მოაკუმია მან
თჳსი იგი სალოცავი და აღასრულა ლოცვაჲ" (mamaTa cxorebani, v.
imnaiSvilis gamoc. Tb. 1975, gv. 206-207). am mniSvnelobiT sadReisod
araiSviaTad gamoiyeneba axalSeqmnili termini <sawmindari>.
292
sityv. <karvis sanacvlod>.
98
amitom, Tuki vinme zenaTa mimarT miapyrobs mzeras, misTvis vercxliT moelvare
293
da oqrocurvili svetebi, mzidi Zelebi , rgolebi da, agreTve, qerubimebi (romlebic
frTebiT faravdnen kidobans), iseve rogorc sxva danarCeni, rasac ki karvis Sesaqmis
aRweriloba moicavs, \ yovelive es gulisxmobs zeqveyniur Zalebs, ganWvretilebs
294
<karavSi> da, amasTan, saRvTo ganzraxulebiT yovlierebis <sayrdenebad>
dawesebulebs.
295
swored am <karavSia> WeSmaritad <mzidi Zelebi> , mimogzavnilni
296
samsaxureblad imaT gamo, romlebmac unda imemkvidron cxonebuloba , da
rgolebisebr Camagrebulni Cvens sulebSi, romlebic cxonebadni varT, zeaizidaven ra
sakuTar TavTa mier saTnoebis simaRlisken imaT, romlebic miwaze arian mdebareni.
amasTan, rodesac werili <qerubimebs> ambobs aRTqmis kidobnis <SigniTmdebare
saidumloTa> frTebiT damfarvelad, amiT ganamtkicebs Cvens im ganWvretas, rac
<karvis> Sesaxeb gadmoveciT.
marTlac TviT saxeli <qerubimi> saRvTo bunebis irgvliv ganWvretil ZalTa
aRmniSvnelad gviswavlia, romlebic esaiam da ezekielma Seimecnes. amasTan, maTi
frTebiT <aRTqmis kidobnis> dafaruloba ar unda eucxoos vinmes smenas, vinaidan
esaias wignSic winaswarmetyvelis sityvebi amasve gvauwyebs <qerubimTa frTebis>
Sesaxeb, Sesabamisad imisa, rom erTi da igive ram aq <aRTqmis kidobnad>, iq ki
293
berZnulSi gvaqvs ἀναφορεῖς, rac Tormetgzis aris gamowmebuli <Zvel
aRTqmaSi> karavTan dakavSirebiT. oSkur-gelaTur redaqciebSi yvelgan
Sesatyvisad dasturdeba <aRsaRebelni> (baqariseulSi organ
Sesatyvisia <satYrTelni>), rasac axalqarTul TargmnaSi cvlis <ketebi>
(Sdr. slav. íwñBëà, rus. øåñòû, laT. vectes, ingl. staves, frang. des
barres, germ. Stangen). sakuTriv mocemul adgilas inglisurSi gvaqvs
the bearing poles, frangulSi les leviers, rusulSi носила, xolo
eqvTimesTan saxezea <samsxuerpleni>, gamomdinare iqidan, rom
eqvTime, rogorc Cans, zemore sityvas a7nafora3-sTan akavSirebs, rac
liturgikulad <msxverplSewirvas> niSnavs.
294
e. i. ieso qristeSi.
295
e. i. mociqulebi.
296
ebr. 1.14. igulisxmebian is adamianebi, romlebsac cxoneba unda moepovebinaT (Sdr.
διὰ τοὺς μέλλοντας κληρονομεῖν σωτηρίαν, ingl. who will be the heirs of salvation, rus.
которые имеют наследовать спасение, eqvT. <romelTa egulebis damkYdrebaA
cxorebisaA>).
99
297
Sdr. gamocx. 4.5.
298
es. 11.2.
299
ieso qriste.
300
Sdr Zveli qarTuli redaqciebi: <რომელი-იგი წინაჲსწარ განჰმზადა
ღმერთმან სალხინებელად>. Sdr. eqvT. sruli konteqstiT: 'xolo <salxinebelsa,
vhgoneb Tu, arca TargmanebaA uKms, rameTu mociqulman gamoaCina dafarulebaA
misi, Tqua raA, viTarmed: <romeli-igi daawesa RmerTman saKsrad>".
301
vinaidan berZnuls ar axlavs windebuli {n (<-Si>), Sesabamisad, ufro marTebulad
migvaCnia forma <karvisadmi>, rogorc es aris eqvTimesTan (Sdr. 'xolo <sakurTxeveli>
raA da <sasakumevle> mesmas, gulisKma-vhyof Tayuaniscemasa mas, romelsa
aRasruleben samaradisod amis <karvisa> mimarT zecisani igi"), vidre forma
<karavSi>, rogorc es gvaqvs ingl,-frang.-rus. TargmanebSi (magaliTisTvis Sdr. es
ukanaskneli: Слыша об алтаре и алтаре кадильном, представляю мысленно
непрестанно совершаемое в сей скинии поклонение пренебесных сил). Sdr. berZn.
Θυσιαστήριον δὲ καὶ θυμιατήριον ἀκούων, νοῶ τὴν διηνεκῶς ἐπιτελουμένην τῇ σκηνῇ
ταύτῃ τῶν ἐπουρανίων προσκύνησιν. davZenT, rom eqvTimeseuli gagebis
marTebulobas adasturebs momdevno teqstic, sadac mkafiodaa uwyebuli ieso qristesadmi
(<karvisadmi>) da ara <ieso qristeSi> qebis aRvlena (=<Tayvaniscemis aRvlena>)
zecierTa mier.
302
Sdr. filip. 2.10: '".
100
303
qebas aRavlens yovelTa dasabamisadmi . swored esaa RvTisTvis saTno msxverpli \
304
bageTa nayofi, rogorc ambobs mociquli , da locvaTa keTilsurneleba.
303
Sdr. eqvT. <araTu queyanisaTani oden da quesknelTani, aramed zecisaTanica
enani Seswirven qebasa mTavrisa mis mTavrobaTaAsa>.
304
Sdr. ebr. 13. 15.
305
nacvlad sityvebisa <is, vinc winaswarmetyveuri TvalebiT...>, rogorc es gvaqvs
Mussurillo-s gamocemis ZiriTad teqstSi (Sdr. Ὁ γὰρ προφητικo8ς ὀφθαλμo8ς) da rasac
adasturebs arsebuli berZnuli nusxebi, Migne-isTan saxezea saxelobiTi
<winaswarmetyveluri Tvali...> (Ὁ γὰρ προφητικὸς ὀφθαλμός...), rac asaxulia misgan
momdinare ingl.-frang.-rus. TargmanebSi (Sdr. magaliTad, es ukanaskneli: Пророческое
око...). eqvTimes Targmani, molodinisamebr, Musurillo-s ZiriTad teqsts mihyveba:
<rameTu romeli sawinaAswarmetyueloATa TualiTa...>.
306
zedmiwevniT asea originalSi: προωρισμένον τὸ σωτήριον πάθος. igulisxmeba,
macxovris vneba jvarze, kacobriobisTvis cxonebis momniWebeli, rac winaswar iyo
gansazRvruli da ganCinebuli (Sdr. ingl. will see the saving Passion there
predetermined, frang. gavrc. y a vu la Passion rédemptrice préexistant dans la pensée
divine, rus. Targmani mcirediT xarveziania, vinaidan mTlianad epiTeturad gadmoaqvs
teqsti: усматривает там предопределенное спасительное страдание, umjobesi
iqneboda: усматривает там спасительное страдание как предопределенное.
eqvTimes TargmnaSi <winaswargansazRvrulis> Sesatyvisi προωρισμένον
gamotovebulia, riTac es Targmani kvlavac gverdiT udgas originalis KOS nusxebs: <mun
ixilos cxovelsmyofelica igi vnebaA>).
307
sityv. <ganmartavs ra>.
308
Sdr. eqvTimes metad STambeWdavi ganmartebiTi Targmani, sadac mkafiod
ikveTeba misi mTargmnelobiTi meTodi da stili, gvevlineba ra originalis ara mxolod
mTargmnelad, aramed \ RvTivsulier egzegetadac: <...rameTu balani TmaA ars da
yoveli TmaA guamsa Sina ucxo ars cnobisagan [=<SegrZnebisgan>] da mokueTiTa
misiTa ara iqmnebis tkivili, amisTYs saxe ars mkudrobisaA>.
101
<Tqven xarT sinaTle soflisa>, eubneba mociqulebs ufali (maTe 5.14). msgavsadve,
saRvTo mociquli sxvebsac ubrZanebs, rom svetebi iyon, eubneba ra: <mtkiceni iyaviT da
Seuryevelni> (I kor. 15.58). TviT amave mociqulma timoTec keTilsaTno svetad
ixelovna, Seqmna ra igi, rogorc ambobs Tavisive piriT, <svetad da simtkiced
314
WeSmaritebisa> .
315
am <karavSi> ciskarze da mwuxrze maradJams ixilveba aRvlenilad rogorc
msxverpli qebisa, aseve sakmeveli locvisa, xolo didi daviTi am gamonaTqvamTa
316
gulisxmisyofasac gvaniWebs, warmarTavs ra locvis sakmevels <keTilsaynosel
309
Sdr. I kor. 12.12, efes. 1.23. Sdr. πολλαχῇ Χριστὸς ἡ Ἐκκλησία παρὰ τοῦ Παύλου
κατονομάζεται, rus. у Павла нередко Церковь именуется Христом, ingl. in many
places the Church also is called Christ by Paul, eqvT. <mravalgzis qriste ewodebis pavles
mier eklesiasa>.
310
I kor. 12.28.
311
galat. 2.9.
312
ioane 5.35.
313
fil. 2.15.
314
I tim. 3.15.
315
sityv. <moqmedebulad>.
316
Sdr. fs. 140.2.
102
317
surnelebad> RvTisadmi da mRvdelmoqmedebs ra msxverplSewirvas xelTa
gawvdeniT.
xolo rodesac <embaz-sabanels> moismens vinme, uTuod unda gulisxmayos man is
318
moRvaweni, romlebic saidumlo wylis mier ganmbanelni arian codvaTa sibilwisa.
322
aseve, yvela is adamiani, vinc mRvdelmoqmedebs xsenebul madls, <embazi>
323
aris imaTTvis, romlebic Tanaziarni xdebian am saboZvarisa .
322
sityv. <moqmedebs> (Tumca igulisxmeba sakuTriv samRvdelo moqmedeba).
323
naTlisRebisa.
324
sityv. <TavSekavebis Sesabamis>.
325
<xeliT Znelad-Sesaxebis> Sesatyvisi δυσαφeVς, rac saxezea Migne-is gamocemaSi,
Musurillo-s ZiriTad teqstSi Secvlilia sityviT δυσu3fej, rac niSnavs <Znelad mosaqsovs>,
Tumca vinaidan TviT eqvTimesTanac ki saxezea <Znelad Sesaxebel>, upiratesobas
swored Migne-is wakiTxvas vaniWebT.
326
Sesabamisi berZnuli καθομιλούντων-is zmnuri forma kaqomileVw, rac, sxva
mniSvnelobebTan erTad, gulisxmobs <SexebaSi yofnas>, <kavSir-urTierTobas>,
vfiqrobT uaRresad sworadaa gagebuli wm. eqvTime mTawmindelis mier, rasac
mivyvebiT Cvenc (Sdr. <xolo balnisa igi naqsovi, romeli-igi mqise ars da Zniad-
Sesaxebel, ficxelsa mas da ganmlevelsa misda SemxebelTa vnebaTasa marxvisa
104
329 330
Semosacmeli , agreTve, is samkerduli , romelic patiosani qvebis mravalgvari elva-
331
kamkamiT iyo garSemo gabrwyinebuli, kidev, diadema Tavis irgvliv da masze petali ,
332
agreTve, <sawvive samoseli>, broweulis burTulebi , eJvnebi, yvelaferze maRla ki \
333
<nasityvoba da sicxade> , romelTagan orives mimarT ixilveboda WeSmariteba, kidev,
329
Sdr. ὁ ἐπενδύτης, igive <ეპომიდი> ({pwmiVj): igive <samKari>,
<samKre>, <sabeWuri> (berZn. ὦμος - <mxari>, <beWi>). am terminTan araiSviaTad
igivdeba <efodi> (efudi, evfudi) anu <Zvel aRTqmaSi> aRwerili ornawiledi usaxeloebo
samRvdelo Sesamoseli, rac erTdeboda mxrebze da rasac hqonda samkerde dafa <urim-
TumimiT> (Sdr. Lampe: {pwmiVj \ ... ephod, priestly garment made of two pieces joined
on shoulder, p. 544; Sdr. agreTve, Semdegi miTiTeba: 'epomids, tilos ori nawilisgan
qmnils, mxrebze SeerTebuls da feriT TeTrs, Seimosaven mRvdlebi da diakonebi ziarebis
dros" \ the epomis, made of two pieces of linen joined at the shoulders and white in color,
put on by priests and deacons at the moment of communion, Costume of the Religious,
http://ccdl.libraries.claremont.edu/cdm/ref/collection/cce/id/538). Sdr. gelaTuri bibliis
erT-erTi saeklesio komentari: 'xolo <efudi> «epomidad» Targmnes <gamoslvaTasa>
Sina" (gelaTuri bibliis katenebi, b. gigineiSvilis da g. Toduas gamoc. Tb. 2011, gv. 574);
kidev: 'matiani <mefeTaA> ucxadesadre aswavebs amas. rameTu ucxoTeslni raA
Sekrebul iyvnes, ubrZana saulman aRebad efudi mRdelsa. merme aRZrulad mxilvelman
brZolaTaman da Zlevisa cxadqmnilisaman, <Sekece, _ hrqua, _ efudi!> (I mef. 14.18-19).
aw ukue cxad ars, viTarmed naqsoi iyo garemosadebeli mRdelTaA da
winamauwyebeli saqmarTaA. da akYlaman <zedSesamoslad> saxel-sdva mas" (iqve);
kidev: 'efudad saRmrToA werili mravalgzis uwess samoselsa rasme samRdelosa da
saRmrToAsa msaxurebisa mimarT marjuesa, viTarca Tqumul ars <mefeTasa> Sina:
<da iyo samuili yrmaA msaxur uflisa, garemortymuli efudiTa> (I mef. 2.18)" (iqve);
kidev: 'efudisaA mxoloTa mRdelTagan xolo jer-iyo KumevaA, rameTu mis mier
saqmari gamoecxadeboda" (iqve, gv. 573); kidev: 'efudi naqsoi iyo samRdeloA, romeli
Seimosis raA mRdelman, daenergvoda sulisa yovladwmidisa madli, xolo Terafini _
eseviTarive raAme, garna ara saRmrToA, aramed sakerpoA" (iqve, gv. 600); 'efudi
naqsoi iyo samRdeloA, romeli efudi iTargmanebis <gamoKsnad>, xolo Terafini
_<qebad> anu <dageslebulad> (iqve, gv. 602); Sdr. <efudis> sabaseuli ganmarteba:
'ეფუდი: უწყება, გინა აჴსნა. ეფუდი ითქმის <ცხად არს ჭეშმარიტად>.
ხოლო სახე მისი იყო მოთხვით მტკაველედი ქსოვილი ოქრომკედითა
ფერადითა და საშუალ მისა იყო სახე ვარსკვლავისა ოქროთაგან და
ამიერ და იმიერ ორნი თვალნი სამარაგდენი, რომელთა ზედა ეწერა
106
until he has vested himself in the epomis, or pallium, Otto Friedrich August Meinardus,
Monks and monasteries of the Egyptian deserts, American University at Cairo Press,
1961, p. 171). aRvniSnavT, rom <epomidi>, Cveulebriv, samRvdelo samoslad
ganixileba, Tumca wm. stefane axlis Sesaxeb zemodamowmebuli citatebi
adasturebs, rom xsenebuli <epomidi> (msgavsad masTan igiveobrivi <pallionisa>)
ewodeboda ara mxolod samRvdelo, aramed, agreTve, samonazvno Sesamoselsac.
330
gamos. 28.4.
331
Sdr. gamos. 29.6, AKC: <petali>, O: <ganWedili oqro>. Zveli qarTuli Sesatyvisia,
agreTve, <pepeli> (შდრ. "პეპeლი იგი მღდელისაჲ გამომეცხადენ მე").
<პეტალი> აღნიშნავდა ოქროს წვრილ ზოლს, რომელსაც ჰქონდა წარწერა
<იაჰვესადმი შეწირული> და რომელიც ჩამაგრებული იყო
მღვდელTმოძღვრის მიტრის საშუბლე ნაწილზე. მღვდელმოძღვარი ამ
ორნამენტს ატარებდა მსხვერპლშეწირვის ჟამს, რომ ამ გზით მიეტევებინა
ხალხისა და მღვდლებისთვის რიტუალური ცTომილებანი. გვიანიუდეურ
მწერლობაში პეტალი მიიჩნევა <იაჰვეს დიდების> მოსასვენებელ
ადგილად. <იაკობის აპოკალიფსში (pirvelsaxarebaSi)>, როგორც ფიქრობენ,
პეტალი, ვითარცა გამოცხადება უზენაესი სიდიადისა, გაბრწყინდება
მხოლოდ უცოდველთა თვალწინ, მაშინ როცა იგი თავს იფარავს
ცოდვილთა ჭვრეტისაგან. "პირველსახარების" ზოგ ვერსიაზე დაყრდნობით,
ნაწილი მკვლევარებისა ფიქრობს, რომ, თხზულების ავტორის აზრით,
პეტალი სარკესავით ირეკლავს ადამიანის ცოდვებს.
332
e. i. pomponebi.
333
Sdr. τὸ λόγιόν τε καὶ ἡ δήλωσις. igulisxmeba <urimi da Tumimi>. Sdr. levit. 8.8. ix.
zemoT, sqolio 328. xsenebuli <urimi da Tumimi>, rogorc miiCneven, iyo ორი დიდი,
ელვარე ქვა, ჩადგმული samRvdelo Sesamoslis სამკერდულის მარჯვენა და
მარცხენა მხარეს, რომელთა მეშვეობითac მღვდელმთავარს უფლის
ნების შეცნობა შეეძლო. სხვადასხვა საქმეების ღვთის სამსჯავროზე
გამოტანისას მარჯვენა ქვის გარშემო დაცემული სინათლის
შარავანდედი უფლის თანხმობას ან მოწონებას ნიშნავდა, ხოლო
მარცხენა ქვის ღრუბლით დაფარვა კი \ უარყოფას ან გაკიცხვას. Joseph
Umidi aRniSnavs: 'sadReisod arsebobs mcireodeni saidumloeba <urimisa da Tumimis>
garSemo. yvelaze ufro sarwmunoa, rom es iyo ori qva, moTavsebuli samRvdelo efodis
samkerde jibeSi. aRniSnuli saxelebi ebraulad niSnavs <sinaTleebsa da srulqmnilebebs>"
108
338
monaTesaveoba haeris ferTan iakinTonis amgvar fers . amisda miuxedavad, ar
uarvyof maT naTqvams, vinaidan zemoTqmulis azri ganvrcobadia saTnoebiTi
mWvretelobis mimarT gamomdinare iqidan, rom marTebs RvTisadmi mRvdlobis
ganzraxvels sakuTari sxeuli SesZRvnas mRvdelmoqmedebisTvis, rom cocxali
339
msxverplSewirvisa da goniTi msaxurebis Jams gaxdes saklavi ara-mokvdinebadi ,
340
rom araTu ama yofis ganxSoebuli ram da mravalxorciani garsamosiT avnos man suls,
aramed, piriqiT, cxovrebiseuli siwmindis Sedegad obobas qseliviT daawvrilos yvela
yofiTi saqme da miaRwios zeaRmaval, msubuq da haerovan mdgomareobas, Sedegad ki
Semusros es sxeulebrivi buneba da raJams mogvesmeba uknaskneli sayviri, mbrZaneblis
xmaze gamovCndeT daumZimebelni da msubuqni, rom haeris mier zeatacebulni ufalTan
341
erTad mimoviqceodeT , aRar viqnebiT ra aranairi simZimiT miwisken qvedazidulni,
vinaidan vinc, mefsalmunis Segonebisamebr, <daadno Tavisi suli rogorc obobas
342
qseli> , garedan Semocmuli aqvs mas is haerovani kvarTi, rac gawvdeba Tavidan fexis
wverebamde, vinaidan ar nebavs sjuls, rom Sekvecili iyos saTnoeba.
(Sdr. To this day there is a bit of mystery surrounding the urim and thumim. Most likely
they were two stones kept within the breast pocket of the priestly ephod. The names in
Hebrew mean "lights and perfections, Joseph Umidi, Transformational Coaching, Xulon
Press, 2005, p. 242).
334
sityv. <mokveTilia>.
335
Sdr. gamos. 28.31, |%: <და ჰქმნე ქუეშეთსაცმელი პოდირი ყოვლად
ჳაკინთოანი>.
336
პოდირი [ποδήρhς] ესაა მღვდელთმTავრის fexebamde CaSvebuli
შესამოსელი. Sdr. saba: >podiri \ სამოსელი შემცველი სხეულისა მკლავითგან
ფერჴთამდე, მსგავსი კვართისა (პერანგისა)>. mocemul adgilas eqvTimes
TargmanSi swored <kuarTi> gvaqvs.
337
igulisxmeba filon aleqsandrieli (ix misi Vit. Mos. 2.24.118).
338
e. i. lurj fers.
339
rom. 12.1.
340
<განხშოებული> – ე. ი. გახშირებული, gasqelebuli, gauxeSebuli,
გამკვრივებული, მატერიალური, ნივთიერი (ბერძნ. παχύς, ლათ. crassus). misi
antinomia <dawlobili> (lepto3j). ix. momdevno sqolio.
341
I Tes. 4.17.
342
fs. 38.12.
109
343
zemoTqmulidan gamomdinare, broweulis burTulebis garSemo aJRerebuli oqros
344
eJvnebi gulisxmobs keTilsaTno saqmeTa elvarebas, vinaidan ori saqmea,
romelTaganac Seikribeba saTnoeba, kerZod: rwmena RvTisa da sindisi cxovrebiseul
saqmeebSi. swored am ors \ broweulis burTulebsa da eJvnebs \ Sehmatebs didi pavle
tomoTes <Sesamosels>, eubneba ra mas, rom marTebs hqondes rwmena da keTili
345
sindisi .
343
Sdr. περιδονούμενοι.
344
gamos. 28.34; 36.32-33.
345
I tim. 1.19.
346
sityv. <mJave>.
347
Sdr. eqvT. <muSakman man yovelTaman>.
348
ebr. 12.11.
349
eqvT. <Sinamdebarisa>.
110
rac Seexeba kvarTs anu qitons, igi, sjulis brZanebiT, unda yofiliyo fesvedi anu
350 351
foCebiani , xolo es fesved-foCebi mas hqonda rogorc burTulakebis msgavsi
Camonakidebi, romlebic ekida ara saWiroebidan gamomdinare, aramed \ mxolod
samkaulad. aqedan vswavlobT, rom gvmarTebs Cven ara mxolod is, rom sjuls
SevuzomoT saTnoeba, aramed, agreTve, is, rom Cveni mxridanac vpovoT raime
352 353
damatebiTi Zalisxmevebis gziT , rom, Sedegad, kidev raime samkauli SeeZinos
354
Cvens Sesamosels , rogoric iyo pavle, romelmac sjulis mcnebebs Tavisi mxridan
TanaSeuqsova mSvenieri <fesved-foCebi>, vinaidan Tumca sjuli brZanebs, rom
355 356
<sakurTxevelTan Tanamkvidrni sakurTxevlisgan unda iRebdnen nawils da
357
saxarebis mqadagebelni saxarebisganve unda cxovrobdnen> , magram igi usasyidlod
358
qadagebs saxarebas , aris ra mSieri, mwyurvale da SiSveli. swored esenia <fesved-
foCebi>, romlebic mcnebaTa kvarTs sakuTari SematebiT ganamSveneben.
359 360
Semdeg, zemodan ori qsovili aris mimagrebuli podirze , romlebic mxrebidan
mkerdamde da zurgamde Camodis da TiToeul mxarze ori samagriT uerTdeba
erTimeores, TviT es samagrebi ki qvisaa da TiToeuli maTgani atarebs patriarqTa eqvs-
eqvsi saxelis amonatvifrs.
350
gamos. 28.4. Sdr. eqvT. <fesued iyos da peplovan>.
351
eqvT. <pepelni>.
352
sityv. ,gareSe>.
353
e. i. im Zalisxmevebis gziT, rac sjulSi ar aris nauwyebi.
354
e. i. saTno saqmeebis garsamoss.
355
e. i. sakurTxevlis msaxurni.
356
aq Q nusxa da Migne-is gamocema umatebs: <da ar krZalavs [sjuli] dis, colis Tan
wayvanas> (Sdr. rus. не запрещает «иметь спутницею сестру жену»). ar aris berZnulis
ZiriTad nusxebSi da eqvTimesTan.
357
I kor. 9.13-14.
358
I kor. 9.18.
359
eqvT. <gardasateobelni> (πέπλοι).
360
eqvT. <zewarsa mas zeda>.
111
361
bisoni \ TeTri an oqrosferi Zvirfasi qsovili.
362
sityv. <TanaSeeTesvis>.
363
eqvT. <sasufeveli>.
364
Sdr. eqvT: <oqroAsa amaT yovelTa Tana SezavebaA eseviTarisa mis
moqalaqobisaTYs damarxulsa saunjesa qadagebs>.
365
igulisxmeba Zveli aRTqmis wminda moRvaweebi.
366
gamos. 28.13.
112
367
e. i. orive xeliT moqmedebas (τὸ περιδέξιον).
368
e. i. rwmenisa da sindisis.
369
II kor. 6.7.
370
tomis eponimi patriarqi ewodeba iseT patriarqs, romlis saxelisganac warmodgeba
mocemuli tomis saxeli (e. i. patriarqis da misi tomis saxeli erTidaigivea).
371
samomavlod Senaxul.
113
380
damonebulni, qve-dadrekilni, damorCilebulni.
381
sityv. <maTraxi>.
382
sityv. <borotebaSi mxilebulis>.
115
384
e. i. formiT erTi sityvis SinaarsiT sxvadasxvaoba.
385
asea KOS nusxebSi (au7tJ_), sapirispirod sxva nusxaTa mcdari monacemisa tini
(<vinmeSi>), Tumca swored es monacemia Musurillo-s ZiriTad teqstSi.
386
e. i. <Zveli adamiani>.
387
gamos. 32.2.
388
Sdr. eqvT. <pirvelica igi mcnebisa gardaslvaA sayurTa moZurcaA iyo>.
117
389
marTlac, rogor Seracxes pirveldabadebulebma megobrad da moyvasad gveli,
romelic urCevda maT saRvTo brZanebisgan gandgomas rogorc TiTqosda ram
sasargeblosa da keTils?
swored esaa yurisgan moZroba mcnebis <sayurisa>.
maSasadame, is, vinc zemoxsenebul ZmaTa, megobarTa da moyvasTa mkvleli
gaxdeba, moismens kidec sjulisgan im sityvebs, rasac mose, istoriis uwyebiT, eubneba
amgvari mkvlelobis aRmsruleblebs: <dRes Tqven aivseT Tqveni xelebi uflisadmi \
390 391
TiToeulma Tavisi Zmisa da Zis mxriv \ rom mocemuli iyos Tqvenze kurTxeva> .
vfiqrob, Sesaferisi droa imisTvis, rom Cvens msjelobaSi Semovides imaTi xseneba,
romlebmac codva Seiwynares, raTa viswavloT, Tu rogor moxda, rom RvTivnaxelovnebi
ficrebi, romlebzec saRvTo sjuli iyo amotvifruli da romlebic, davardnen ra miwaze moses
xelTagan, niadagis simagris gamo daimsxvrnen, isev iqna mopovebuli moses mier,
Tumca ara kvlav is ficrebi, aramed mxolod \ maTze naweri, vinaidan am SemTxvevaSi
ukve qveda nivTisgan iRebs ficrebs mose, Semdeg ki debs imis Zalmosilebis winaSe,
392
romelic sjuls STatvifravs maTSi, da am gziT ukumouxmobs madls, moaqvs ra
393
qvis ficrebiT sjuli Tavad RvTisa, \ qvaSi sityvaTa STamtvifrvelisa.
389
adamma da evam (eqvT. <pirvelqmnulTa>).
390
e. i. TiToeulma imis Sesabamisad, Tu rogorc <mokla> man Tavisi <Zma> da <Ze>
(anu Tavisi ukeTuri gulisfiqrebi). sityv. <TiToeulma Zmasa da ZeSi>. Sdr. momdevno
sqolio.
391
gamos. 32.29. esaa teqstobrivad rTuli muxli, rac ganapirobebs TargmnaTa
sxvadasxvaobas. Cven vicavT septuagintis teqsts. Sdr. oSkur-sabaseuli: <აღასრულეთ
ჴელითა თქუენითა დღეს უფლისა მიმართ, კაცად-კაცადმან ძესა ზედა
თჳსსა და ძმასა მოცემად თქუენდა კურთხევისა> (Sdr. gel. |%{:
<განუსრულენით დღეს ჴელნი თქუენნი უფალსა, კაცად-კაცადმან ძესა ზედა,
ძმასა ზედა მოცემად თქუენდა კურთხევისა>). paralelisTvis Sdr. rus. Сегодня
посвятите руки ваши Господу, каждый в сыне своем и брате своем, да ниспошлет
Он вам сегодня благословение. gaugebaria axalqarTuli Targmani: <აივსეთ ხელი
დღეს უფლისათვის, რადგან კაცი თავისი ძითა და ძმით არის (?), რათა
კურთხევა გადმოვიდეს დღეს თქვენზე>.
392
e. i. ukan abrunebs, ganaaxlebs.
393
asea H nusxaSi da Migne-isTan (liqiVnaij), rac ufro marTebuli Cans, vidre sxva
nusxebis a7lhqina8j (<WeSmariti>), rac saxezea Musurillo-s ZiriTad teqstSi.
118
394
II kor. 3.3.
395
e. i. Sesaqmis wigni.
396
Sesaq. 3.4.
397
sityv. <Rvinis>.
398
gamos. 32.18. esaa xbos kerpis winaSe mrokvelTa xma, rac moesmeba sinais mTidan
Camosul moses.
399
Sdr. eqvT. <maSin Seimusrnes eseviTarni igi ficarni, romel ars Cueni bunebaA>.
400
e. i. kacobrivi bunebisgan.
119
401
gamomkveTi Tavisi xorcisa, romelic saRvTo TiTiT iyo dawerili , vinaidan
402
<suliwminda movida qalwulze da uzenaesis Zalam mouCrdila mas> , xolo rodesac es
aRsrulda, kvlav ganikuTvna Cvenma bunebam Seumusravoba, ukvdavi gaxda ra igi
403
zemore <TiTis> niSan-tvifarTa mier (xolo <TiTi> mravalgzis ewodeba werilis mier
suliwmindas).
404
da am saxiT aResruleba moses gardaqmna ufro didebulis mimarT , rac imgvari
da im zomis iyo, rom ver daitevda am didebulebis gamovlinebas qvemxedveli Tvali.
amasTan, vinc WeSmaritadaa ganswavluli Cveni sarwmunoebis saidumloSi, ar aris
umecari imisa, Tu raoden Tanxvdeba istorias anagogikuri xedva, vinaidan rodesac Cveni
damsxvreuli ficris aRmadginebelma (xolo Sen am sityvebis mier uTuod gulisxmahyof
mas, vinc gankurna Cveni Semusvrilobani) kvlav dasabamier mSvenierebamde
ukuaRiyvana Cveni bunebis damsxvreuli ficari, \ Semkobili, rogorc iTqva, saRvTo
TiTiT, amis Semdeg ukve aRar aris igi kvlavac dasatevneli uRirTa xedvisTvis, xdeba ra,
405
Tavisi didebulebiTi zeaRmatebulebis gamo , miuaxlebeli mis mxedvelTagan,
401
esaa umniSvnelovanesi swavleba imis Sesaxeb, Tu rogor Seiqmna macxovris
kacobrivi xorci (Sdr. Ἀλλὰ πάλιν ὁ ἀληθινὸς νομοθέτης, οὗ τύπος ἦν ὁ Μωϋσῆς, ἐκ τῆς
γῆς ἡμῶν ἑαυτῷ τὰς τῆς φύσεως πλάκας ἐλάξευσεν. Οὐ γὰρ γάμος αὐτῷ τὴν θεοδόχον
ἐδημιούργησε σάρκα, ἀλλ' αὐτὸς τῆς ἰδίας σαρκὸς γίνεται λατόμος τῆς τῷ θείῳ δακτύλῳ
καταγραφείσης, ingl. But again the true Lawgiver, of whom Moses was a type, cut the
tables of human nature for himself from our earth. It was not marriage which produced
for him his "God‐receiving" flesh, but he became the stonecutter of his own flesh, which
was carved by the divine finger, rus. Но истинный Законоположник, прообразом
Которого был Моисей, снова из земли нашей истесал себе скрижали нашего
естества. Ибо не брак соорудил Ему божественную плоть, но Сам Он делается
каменосечцем собственной Своей плоти, исписуемой Божественным перстом,
eqvT. <maSin WeSmaritman Sjulismdebelman, romlisa saxe iyo mose, kualad
gamoaqandakna ficarni igi bunebisa Cuenisani da SeaerTna Tavsa TYssa, rameTu
RmerTSemosilni igi Korcni misni, romelni Seimosna, araTu qorwinebaman
gamoaqandakna, aramed igi Tavadi iqmna TYsTa KorcTa gamomqandakebel, romelni-
igi TiTiTa RmrTisaATa daweril iqmnnes>).
402
luka 1.35.
403
e. i. suliwmindis aRbeWdilobaTa, suliwmindis niWTa mier.
404
gansakuTrebuli mniSvnelobis gamo kalkirebulad vTargmniT originals (Sdr. Καὶ
οὕτω γίνεται τοῦ Μωϋσέως ἡ ἐπὶ τὸ ἐνδοξότερον μεταποίησις).
405
sityv. <didebulebis zeaRmatebulebis gamo>.
120
vinaidan, marTlac, raJams mova igi Tavisi didebiT, rogorc ambobs saxareba, da raJams
406
masTan erTad iqneba yvela angelozi , Zlivs-Tu iqneba igi dasatevneli da dasanaxi
TviT marTalTaTvisac, xolo vinc uRvToa, esais Tqmisebr, da vinc mwvaleblobas
407
iudevelobs , amgvari vinme unawilo darCeba zemore sakvirvelebisgan, vinaidan ase
ambobs xsenebuli winaswarmetyveli: <dae, aRixocos uRvTo, raTa ar ixilos man dideba
408
uflisa> .
Sesasvlels da Caivlis ra, uxmobs moses, xolo am xmobaze mose gamodis napralis gareT
da misdami mxmobelis mxolod zurgs ixilavs, Sedegad ki, erTi mxriv, mose
413
ganigulebs , rom ixila saZiebeli, xolo, meore mxriv, utyuari warmoCndeba is
414
dapireba , rac saRvTo xmisgan mieca mas.
415
marTlac, Tu vinme am yovelives naweris Sesabamisad Sexedavs, ara mxolod
naTqvamis mniSvneloba darCeba gaugebari imaTTvis, romlebic gamoeZieben mas,
aramed, amasTan, arc RvTisTvis Seuferebeli gaazrebisgan iqneba Tavisufali zemore
uwyeba, vinaidan mxolod dasaxulobaSi aRqmadTa niSandebania <wina mxare> da
<zurgi>, xolo yovelgvari dasaxuloba sxeulis SemosazRvrulobaa, Sedegad ki, is, vinc
RmerTTan dakavSirebiT dasaxulobas dauSvebs, arc sxeulebrivi bunebisgan Tavisufali
unda egonos igi. Semdeg, yoveli sxeuli uTuod Sedgenilicaa, Sedgenils ki sxvadasxva
bunebis mqoneTa TanaSerTulobisgan aqvs Semyareba, ris gamoc veravin ityvis, rom
Sedgenili daSladi ara ris, xolo daSladi ar SeiZleba uxrwnadi iyos, vinaidan xrwna \ esaa
Sedgenilis daSla. amitom, Tu vinme <RvTis zurgs> naweris Sesabamisad gaiazrebs,
mizez-Sedegobrivi wesiT aucileblad miva zemore Seusabamobamde, imdenad
ramdenadac <wina mxare> da <zurgi> uTuod dasaxulobaSi arsebobs, dasaxuloba \
sxeulSi, es ukanaskneli ki Tavisi bunebiT daSladia (vinaidan daSladia yoveli Sedgenili),
xolo daSladi ar SeiZleba uxrwnadi iyos.
ase rom, vinc emoneba nawers, gaazrebaTa mimdevrobidan gamomdinare, uTuod
xrwnadobas dauSvebs RvTis Sesaxeb, Tumca, raTqmaunda, uxrwnadia RmerTi da
usxeulo.
magram ra saxis gaazreba SeiZleba miusadagos vinmem zemoTqmuls, rac
gansxvavebuli iqneboda zedapiruli gagebisgan?
416
unda aRvniSnoT, rom Tuki Tundac es erTi nawili imaTgan, rac werilis
sityvaTSewyobaSi gvaqvs, gvaiZulebs sxva gaazrebis mopovebas, uTuod jerovani
413
gulad moiRebs, CaTvlis, ifiqrebs, miiCnevs.
414
dapireba imisa, rom ixilavda igi RmerTs.
415
e. i. mxolod teqstis zedapiruli mniSvnelobiT (κατὰ τὸ γράμμα) anu arasiRrmiseulad,
ara-anagogikurad. Sdr. eqvT. <martivad>.
416
e. i. uwyeba <RvTis zurgze>.
122
iqneba, rom igive gaazreba davuSvaT mTeli zemore uwyebis Sesaxebac, vinaidan rasac
nawilSi gulisxmavyofT, aucileblad imasve SevicnobT mTelSic, gamomdinare iqidan,
417
rom ver iarsebebs mTeli, Tu igi ar iqneba gansrulebuli nawilTagan.
418
amrigad, swored anagogikuri wesiT unda ganiWvritebodes ufro keTilgonivruli
ram azri zemonauwyeb movlenebSi, rogorebicaa: RmerTTan arsebuli adgili, klde am
adgilas, masSi samyofeli (rac <napraladaa> wodebuli), iq moses Sesvla, saRvTo xelis
dadeba Sesasvlelze, RvTis Cavla, moses moxmoba da amis Semdeg moses mier RvTis
zurgis xilva.
da ra aris am movlenebSi miniSnebuli?
es aris Semdegi:
iseve rogorc qve-mswrafi sxeulebi, Tuki isini daqanebisken miiReben aRZrulobas,
Tundac rom am pirveli amoZravebis Semdeg aravin iyos maTTvis biZgis mimcemi,
sakuTari Tavis mier miecemian daRmarTSi Zlieri svliT srbolas, manam sanam dabla
daxrili da formiT daqanebuli iqneba maTi savali adgili, da, aseve, manam sanam araferi
aRmoCndeba imgvari, rac Tavisi sawinaaRmdego moqmedebiT SeaCerebs maT
moZraobas, msgavsadve, sapirispiro wesiT, miwieri vnebaTmoyvareobisgan Tavdaxsnili
suli zeaRmavali da mswraflmfreni xdeba zenaTa mimarT moZraobis Jams, zeaRifrens ra
qvemoreTagan simaRlisadmi, amasTan, vinaidan zemodan araferi iqneba SemaCerebeli
misi swrafvisa (rameTu keTilis buneba, piriqiT, misken zeamxedvelTa mimzidvelia
Tavisi Tavisken) uTuod maradis sakuTar Tavze maRla iqneba igi, zeciurTa gulisTqmiT
winaTa mimarT Tanagawvdomili, rogorc ambobs mociquli (filip. 3.13), da yovelJams
ufro umaRlesis mimarT warmarTavss frenas, xolo, amasTan, vinaidan ukve
miwvdomilTa mier wadiereba uCndeba imisa, rom ar miatovos zemdebare simaRle,
daucxromlad aRarulebs zeviTken svlas, maradis ganaaxlebs ra, ukve ganvlilTa mier,
Zalisxmevas frenisTvis, Sesabamisad imisa, rom mxolod saTnoebiTi moqmedebaa
imgvari, romelic swored Sroma-rudunebis gziT asazrdoebs adamianis SemZleobas,
da araTu ar asustebs igi saqmis Sedegad Cvens gulmodginebas, aramed, piriqiT, zrdis
mas.
417
sisrule-miRebuli.
418
sityv. <anagogikuri sjuliT> (τῷ τῆς ἀναγωγῆς νόμῳ).
123
419
Sesaq. 23.13.
420
Sdr. ἐνεφορεῖτο. eqT. <xilviTa>, rac Tanxvdeba KO berZnuli nusxebis monacems:
{mfanisq*nai.
124
421 422
misTvis sasurvelis xats da swadia, rom ganimsWvalos swored im pirveladi
423
dasaxulobiT .
424
marTlac, swored es swadia gabedul da gulisTqmis sazRvarTa gadamlaxav
425
saTxovars , rom araTu raRac sarkeebisa da anareklebis mier, aramed pirispir
ganikuTvnos tkboba misi mSvenierebisa, xolo saRvTo xma miuboZebs misgan
moTxovnils swored am moTxovnilis uaryofiT, gamoaCinebs ra mcire sityvebSi azrTa
426
ganuzomel ram siRrmes, vinaidan RvTis didmboZeblobam , erTi mxriv, isaTnova
aResrulebina misi gulisTqma, magram, meore mxriv, ar misca mas aRTqma imisa, rom
427
miiRebda igi raRac dakmayofilebasa da ganZRomas misgan sasurveliT, vinaidan arc
428 429
ki gamouCenda RmerTi Tavis Tavs mis msaxurs , Tuki miseuli Ceniloba imgvari
430
iqneboda, rom daucxrobda survils mis mxilvels , rameTu WeSmariti xilva RvTisa
swored isaa, rodesac misdami mWvretels arasodes ar eSriteba gulisTqma, Tavadve
ambobs ra: <ar ZalgiZs ixilo Cemi pirisaxe, vinaidan ar SeiZleba ixilos adamianma Cemi
pirisaxe da icocxlos> (gamos. 33.20), rac, cxadia, ar niSnavs imas, TiTqos werili swored
421
e. i. jerac gamouCinebelis.
422
arqetipuli (ἀρχετύπου).
423
e. i. pirmSoxatiT, arqetipuli xatovnebiT, RmrTeebiT.
424
Sdr. τῆς ἐπιθυμίας. eqT. <sarwmunoebisaTa>, rac Tanxvdeba O berZnuli nusxis
monacems: piVstewj. (sazogadod, eqvTimeseuli Targmani swored am nusxasTan aris
yvelaze axlos).
425
igulisxmeba moses saTxovari, rom pirispir gamouCndes mas RmerTi.
426
e. i. gulmowyalebiTma uSurvelobam.
427
sityv. <SeCerebas> (aqedan: <damSvidebas>, <dacxromas>, aqedan:
<dakmayofilebas>).
428
igulisxmeba gamoCena saxeebSi da ara, cxadia, pirdapiri gacxadebulobiT.
429
e. i. moses.
430
Sdr. berZn. Οὐ γὰρ ἂν ἑαυτὸν ἔδειξε τῷ θεράποντι, εἴπερ τοιοῦτον ἦν τὸ ὁρώμενον
ὥστε στῆσαι τὴν ἐπιθυμίαν τοῦ βλέποντος. ingl. He would not have shown himself to his
servant if the sight were such as to bring the desire of the beholder to an end, Sdr. rus.
Бог не показал бы Себя своему служителю, если бы видимое было таково, что
могло бы успокоить вожделение взирающего.
125
431
sityv. <ar aqvs sicocxle>.
432
e. i. warmousaxveli da aRuqmeli RvTisgan.
433
e. i. aRqmadi da warmosaxvadi qmnilebisadmi.
434
Sdr. ou9twj. asea arsebul berZnul nusxebSi. sanacvlod, Migne-is gamocemaSi
SecdomiT gvaqvs uaryofis nawilaki ou0te (<ara>, <arc>). es Secdoma gadasulia rusul
TargmanSic, rac winadadebis arzs aukuRmarTebs: Посему не исполняется желаемое
Моисеем в том, в чем вожделение пребывает невыполнимым. (Sdr. marTebuli ingl.
Targm. Thus, what Moses yearned for is satisfied by the very things which leave his
desire unsatisfied, Sdr. frang. Donc ce qu'il désire s~accomplit par Moïse par là même
que son désir demeure inassouvi, eqvT. <xolo moses survili esreT aResrula, vinaiATgan
mouklebelad ego survili misi>). Sdr. momdevno sqolio.
435
Sdr. wina sqolio. igulisxmeba, rom mosem <ixila> RvTis bunebiTi <uxilavoba>
anu ganWvrita, rom RmerTi bunebiT absoluturad ganuWvretelia, rac, aris swored
RvTis WeSmariti mxilveloba, rogorc amas debulebis saxiT ambobs Semdeg TviT wm.
grigol noseli. amitom gvamcnobs es didi mistikosi RvTismetyveli, rom moses ausrulda
misi saTxovari swored am saTxovaris uaryofiT, vinaidan igi iTxovda, rom
WeSmaritad exila RmerTi Tavis bunebiT, da ausrulda kidec es saTxovari, vinaidan man
WeSmaritad <ixila> anu <ganWvrita> (e. i. WeSmaritad Seicno), rom RmerTi Tavisi
bunebiT absoluturad uxilavia da swored amis Secnoba, amis ganWvreta, amis <xilva>
niSnavs RvTis WeSmarit <xilvas> anu WeSmarit RvTismxilvelobas, rac moses Tavis
daJinebul Txovnaze pasuxad gaecxada (<mieca>) didmboZebeli anu yovladuSurveli
126
ganswavla imaSi, rom RvTiuroba usazRvroa Tavisi bunebiT, rac ar SemoizRudeba arara
mijniT, vinaidan Tuki RvTuroba moazrebuli iqneboda raime sazRvarSi, misi
Semdgomic, gardauvali aucileblobiT, sazRvarTan erTad unda mogveazrebina,
gamomdinare iqidan, rom SemosazRvrulobis mqone ram uTuod sadRac mTavrdeba, ris
gamoc iseve rogorc, magaliTad, xmeleTze mcxovrebTaTvis sazRvari haeria, xolo wyalSi
mcxovrebTaTvis \ wyali, Sedegad ki, erTi mxriv, Tevzi yvela Tavisi nawiliT
garemoculia wylisgan, xolo, meore mxriv, frinveli \ haerisgan da TevzisTvis wylis sivrce
436
anTu frinvelisTvis haeris sivrce warmoadgens maTi sazRvris im ukidures mijnas , rac
garemoicavs, SesabamisobiT, an frinvels an Tevzs da rasac enacvleba, SesabamisobiTve,
437
an wyali an haeri , swored aseve, Tuki sazRvris SigniT iqneboda moazrebuli
RvTiuroba, maSin, aucileblobidan gamomdinare, igi garemoculi unda yofiliyo misgan
438
bunebiTad gansxvavebulis mier, xolo garemomcveli rom bevrad ufro metia
garemoculze, amas gvidasturebs msjelobis Tanamimdevruloba.
magram, rogorc aRiarebulia, RvTiuroba keTilia bunebiT, xolo is, rac bunebiT
sawinaaRmdegoa keTilisa, uTuod gansxvavebuli unda iyos misgan, sikeTis miRma
myofi ki borotebis bunebaSi moiazreba. amasTan, rogorc zemoT warmoCnda,
garemomcveli bevrad ufro metia garemoculze, ris gamoc is adamianebi, romlebic
RvTiurobas garSemoweren, aqedan gamomdinare, yovelgvari aucileblobiT,
eTanxmebian imas, rom garemoculia igi borotebis mier, xolo vinaidan garemoculi uTuod
ufro mcirea garemomcvelis bunebaze, Sedegad saxeze unda gvqondes mZleoba ufro
aRmatebulis mxridan. Sesabamisad, yvela is, vinc raRac sazRvriT zRudavs RvTiurobas,
im azrs ayalibebs amiT, rom imZlavreba sikeTe borotebis mier, Tumca amgvari fiqri,
cxadia, arajerovania.
maSasadame, ar daiSveba raime garSemoweriloba usazRvro bunebisa, xolo is, rac
garSemouwerelia, bunebiT ar ganikuTvnebs misawvdomobas, Tumca mTeli Cveni
gulisTqma sikeTis mimarT, rac migvizidavs zemoxsenebuli aRmasvlisadmi,
RvTisgan.
436
sityv. <zedapiri> ({pifa3neia).
437
igulisxmeba, rom Tevzis sazRvris (e. i. wylis) ukidures mijnas enacvleba anu
mosdevs haeri, iseve rogorc frinvelis sazRvris (e. i. haeris) ukidures mijnas \ wyali.
438
bunebiTad heterogenulis.
127
439
maradJamulad Tana-wingamwvdomia im srbolasTan erTad, riTac viswrafviT
sikeTisaken.
da swored esaa WeSmaritad xilva RvTisa \ verasodes povna sakuTari gulisTqmis
ganZRomisa.
amasTan, marTebs mWvretels, rom imaTgan, romelTa Wvretac SesaZlebeli
gaxda misTvis, maradJams aRinTebodes ufro metis xilvis gulisTqmiT, da am saxiT
440
verara zRvari ver SeaCerebs RvTisken aRmasvlis gaZlierebas, gamomdinare
iqidan, rom arc sikeTis ram mijna aRmoCndeba odesme da arc ram ganZRoma
daabrkolebs gulisTqmis winsvlas sikeTisadmi.
magram ra aris is <adgili>, rac RvTis gverdiT moiazreba? anki, saxeldobr, ra aris
<klde> da, aseve, <kldeSi samyofeli>? kidev, saxeldobr, ra aris <RvTis xeli>, ramac
Semoicva <kldis Sesasvleli>? an <RvTis Cavla> ra aris, an misi <zurgi>, risi
441
Cvenebac aRuTqva RmerTma moses, romelic pirisaxis xilvas iTxovda misgan?
446
marTalia, berZnulSi gvaqvs τῷ ποσῷ, magram es sityva aRniSnavs ara mxolod
<raodenobas>, rogorc gadatanilia igi TargmanebSi da rogori gagebac arabunebrivia
konteqstisTvis (vinaidan <adgili> ar ganisazRvreba <raodenobrivad>), aramed \
<ganzomilebasac>, <zomasac>, <sigrZesac>, <manZilsac> (Sdr. Дворецкий: pos3~ \
имеющий те или иные размеры, pos3n//pos3~ \ в каком размере, на каком
расстоянии, какой длины). swored asea gagebuli zemore konteqsti eqvTimes mier,
romelic iyenebs termins <zomi>: <zomi da sazRvari ara Tqua> (Sdr. srulad berZn. οὐ
περιείργει τῷ ποσῷ τὸ δεικνύμενον, Sdr. ingl. he does not limit the place indicated by
anything quantitative, frang. il ne désigne pas un espace quantitativement déterminé,
rus. Указав место, Бог не ограничивает указуемого количеством).
447
berZnulSia τῇ παραλήψει, rac niSnavs: <miRebiT>, <gamoyenebiT> (Sdr. sruli
konteqstiT: τῇ παραλήψει τῆς κατὰ τὸ μέτρον περιγραφῆς ἐπὶ τὸ ἄπειρόν τε καὶ
ἀόριστον χειραγωγεῖ τὸν ἀκούοντα). swored es gagebaa ingl.-frang. TargmanebSi (Sdr.
ingl. by the use of the analogy of a measurable surface he leads the hearer to the
unlimited and infinite [<ganzomadi zedapiris analogiis gamoyenebiT igi miuZRvis
msmenels ganusazRvrelisa da dausruleblisken>], frang. par l'analogie d'une surface
mesurable, il suggère au lecteur une réalité infinie et illimitée [<ganzomadi zedapiris
analogiiT igi mianiSnebs msmenels usasrulo da ganusazRvrel sinamdvileze>]). magram
sruliad gaugebaria, Tu rogor unda iyos SesaZlebeli ganzomadi adgilis analogiiT
ganuzomelze miniSneba. amgvari bundovaneba bunebrivad gvafiqrebinebs, rom berZnuli
originalis Tavdapirvel teqstSi unda yofiliyo ara zemoxsenebuli τῇ παραλήψει, aramed
grafikulad masTan TiTqmis igiveobrivi τῇ παραλeiVψει, rac <datovebas>, <gverdis
avlas>, aqedan ki, <uTqmelad datovebas>, <uTqmelad gverdavlas>, <arTqmas>,
<argacxadebas>. niSnavs. swored es gagebaa eqvTimeseul TargmanSi: <da vinaATgan
zomi da sazRvari ara Tqua, uzomoAsa da usazRvroAsa mimarT miuZRYs msmenelTa
maT sityYsaTa>. daaxloebiT igive gagebaa rus. TargmanSic: но умолчанием об
очертании относительно к мере руководит слушателя к беспредельному и
неизмеримому [<xolo ganzomilebasTan dakavSirebul garSemowerilobaze dadumebiT
miuZRvis msmenels usazRvrosa da ganuzomelis mimarT>]. marTlac, konteqstis azri
swored isaa, rom RmerTma Tumca zogadad <adgili> Tqva, magram mas ar
gaucxadebia am <adgilis> konkretuli ganzomilebiTi garSemoweriloba anu
mdebareoba, riTac swored is moaswava, rom xsenebuli <adgili> mdebareobiTi
garSemowerilobis armqonea anu esaa <adgili>, rac yovliTurT <garSemouwerelia> da
<zRvardaudebelia> (e. i. <usazRvroa>).
129
453
dgomas am kldeze , rogorc ram frTas, da sikeTeSi gamyarebulobis Sedegad zena
msvlelobis mimarT frTovanyofs Tavis guls.
amrigad, rodesac RmerTi uCvenebs moses <adgils>, biZgs aZlevs mas srbola-
swrafvisken, xolo rodesac, amasTan, aRuTqvams <kldeze dadgomas>, amiT
warmouCens mas zemoxsenebul saRvTo asparezze srbolis gvarsaxes, xolo <samyofeli
kldeSi>, rasac <napralad> uwodebs werili, jerovnad gangvimarta Tavis sityvebSi saRvTo
mociqulma, rodesac Tqva, rom esaa xelTuqmneli zeciuri saxli, sasoebiT daunjebuli
454
imaTTvis, romlebic ganvlian am miwier karavs .
453
sityva <klde>, rac igulisxmeba originalSi, martebulad aris damatebuli eqvTimes mier
(Sdr. <eseviTarsa mas kldesa zeda dgomaA eqmnas viTarca frTe>).
454
II kor. 5.1: <უკუეთუ ქუეყანისა ესე სახლი, საყოფელი ჩუენი,
დაირღუეს, აღშენებad mic Cuen ღმრთისა მიერ სახლი ჴელითუქმნელი
საუკუნოჲ ცათა შინა>.
455
II tim. 4.7.
456
e. i. werilis zemore uwyeba <kldeze moses dgomis> Sesaxeb.
457
e. i. <abraamis wiaRad>.
131
amrigad, vambobT, rom moses Sesvla kldeSi imave mniSvnelobas Seicavs, rasac
458
zemoCamoTvlili saxeldebani , vinaidan rodesac qriste <klded> iqna pavles mier
moazrebuli, xolo gvwams, rom sikeTeTa mTeli sasoeba aris swored qristeSi, romelSic,
rogorc gviswavlia, daunjebulia sikeTeTa yvela saunje, aqedan gamomdinare, is, vinc
raime sikeTeSi mkvidrdeba, uTuod qristeSi myofobs, romelic garemomcvelia
yovelgvari sikeTisa.
amasTan, vinc miaRwia am yovelives da da RvTis xelisgan miiRo damfarveloba
(xolo <xeli RvTisa>, safiqrebelia, iyos arsTa SemqmnelobiTi Zala \ mxolodSobili
RmerTi, romlis mierac yovelive Seiqmna da romelic, amave dros, winswrafvelTa
<adgilad> hgies, raJams <gzad> uxdeba igi maTeul srbolas, Tanaxmad Tavisive
459
naTqvamisa , iseve rogorc uxdeba myarad mdgomebs <klded> da, aseve, <saxlad>
mosvenebulebs), maSin moismens amgvari vinme <mxmobelis> xmas da aRmoCndeba
kidec Tavisi mwodeblis <zurgSi>, rac niSnavs, rom iqneba igi ufali RmerTis ukan
mavali, rogorc aRgviTqvams amas sjuli, rac, raJams ismina, gulisxmahyo didma
daviTmac da swored amitom eubneba igi, erTi mxriv, imas, <vinc damkvidrebulia
460
uzenaesis SemwevnelobaSi>, rom <Tavisi beWTaSorisiT dagifaravs igi Sen> (rac
niSnavs swored RvTis <zurgSi> yofnas, vinaidan zurgis mxares aris beWTaSorisi), xolo,
meore mxriv, Tavisi Tavis Sesaxeb Semdegs RaRadebs: <Sewebebulia Cemi suli Sens
ukan, xolo me Semewia Seni marjvena> (fs. 62.9).
xedav, rogor Tanxvdeba istorias fsalmunTgaloba?
marTlac, iseve rogorc daviTi ambobs, rom <uflis marjvenis Semwevneloba> aqvs
imas, vinc <RvTis ukan aris Sewebebuli>, aseve aqac <xeli> aqvs mokidebuli imas, vinc
<kldeSi> elis uflis xmas da loculobs, rom mas mihyves ukan. amasTan, ufalic, romelic
461
maSin moses ezraxeboda, mas Semdeg, rac gaxda igi aRmsrulebeli Tavisi sjulisa ,
msgavsadve, Tavis mowafeebs uwyebas aZlevs da cxadad ganumartavs maT igaviT
458
sityv. <amrigad, vambobT, rom erTi da igivea imaTTan [e. i. im saxelebTan, e. W.],
romlebic am mniSvnelobisken arian mimarTulni, moses Sesvla kldeSi>.
459
ioane 14.6.
460
fs. 90.1.4.
461
e. i. gankacebis Semdeg.
132
462 463
TqmulTa azrs, eubneba ra: <Tuki vinmes surs Cems ukan svla> (xolo ar uTqvams:
<Cems win>), iseve rogorc imas, vinc saukuno cxovrebis Sesaxeb evedrebeoda, swored
464
imaves Seagonebs, rodesac ambobs: <modi da gamomyevi me> , xolo is, gahyveba
ra, zurgs xedavs.
amrigad, mose, daSurebuli RvTis xilvas, amJamad swavlobs swored imas, Tu rogor
ZaluZs ixilos RmerTi, kerZod ki \ imas, rom RvTis kvalSi miyola, saiTac ki ar unda
miuZRvebodes igi, \ swored esaa xelva RvTisa, vinaidan misi <Cavla> moaswavebs mis
winamZRvrobas imisadmi, vinc ukan mihyveba. marTlac, sxvagvarad SeuZlebelia, rom
gza-kvalis armcodnem usafrTxod gaikvlios gza, Tuki igi ukan ar gahyveba mis megzurs,
vinaidan megzuri Tavisi winswrebiT gzas uCvenebs mis ukan mavals da ukan mavalic
mxolod im SemTxvevaSi ar ascdeba swor gzas, Tuki TvalmouSoreblad Sescqeris win
mavalis zurgs, vinaidan is, vinc Tavisi msvlelobisas gverdiTa mxares gadauxvevs anda
465
pirisaxeSi Sexedavs megzurs , sxva ram gzas gaukvalavs Tavis Tavs da ara im gzas,
rasac megzuri uCvenebs mas. amitom eubneba ufali misgan nawinamZRvreb moses:
466
<Cemi pirisaxe ar gamogiCndeba Sen> , rac niSnavs: <nu dadgebi pirisaxiT megzuris
mimarT>, vinaidan amis Sedegi uTuod iqneba sapirispiro mxares srbola, gamomdinare
467
iqidan, rom keTili keTils araTu pirispir umzers, aramed ukan mihyveba, xolo is, rac
468 469
keTilis sawinaaRmdegod moaizreba , swored pirispir dgeba keTilis mimarT .
amitom, boroteba dapirispirebiTad uyurebs saTnoebas, xolo, sanacvlod, saTnoeba ar
462
<igaviT Tqmulni> gulisxmobs werilis uwyebas moses mier RvTis zurgis xilvis
Sesaxeb.
463
luka 9.23.
464
maTe 10.21.
465
e. i. win daudgeba mas (Sdr. eqvT. <pirispir dadges>).
466
gamos. 33.23.
467
eqvTime umatebs sityvas <uvaRresi> (Sdr. <keTili uvaRressa keTilsa ara pirispir
eqmnebis, aramed ukuana Seudgs>).
468
e. i. boroti.
469
e. i. upirispirdeba mas, rac niSnavs, rom <pirispir dgoma> (anu <pirisaxeSi yureba>)
igive <dapirispirebaa> (rogorc TviT am qarTuli sityvis etimologiac cxadyofs).
133
ixilveba saTnoebis sapirispirod. amitom, mose ar Wvrets RmerTs pirispir, aramed mis
zurgs Wvrets, vinaidan pirispir mWvreti ver icocxlebs, rogorc mowmobs amas saRvTo
xma: <veravin SeZlebs ixilos uflis pirisaxe da icocxlos> (gamos. 33.20).
xedav, raodens niSnavs swavla RvTisadmi Sedgomisa, vinaidan im maRali
aRmasvlebisa da, agreTve, saSiSi da didebuli RmerTCenilobebis Semdeg, TiTqmisRa
sicocxlis dasasruls Zlivs Tu xdeba mose Rirsi am madlisa, iRebs ra ganswavlas RvTis
ukan svlaSi, xolo vinc amgvarad mihyveba RmerTs, ukve aRar Sexvdeba mas raime
kveTebani borotebisa.
am yovelives Semdeg moiweva masze Suri Zmebisa. es Suri aris borotebaTa
damwyebi vneba, mama sikvdilisa, pirveli Semosvla codvisa, Ziri ukeTurebisa, dasabami
urva-mwuxarebisa, deda ubedurebebisa, safuZveli urCobisa, saTave Sercxvenisa.
470
swored Surma <gamogvasaxla> Cven samoTxidan, gaxda ra igi gveli evas
winaaRmdeg, Surma gangvzRuda sicocxlis xisgan, wminda SesamoselTagan
gangvZarcva da sircxvilis mier migviyvana Cven leRvis foTlebamde. Surma aamxedra
kaeni bunebis sawinaaRmdegod da Tavis Tavs pirvelad gamoukveTa Svidgzis
SurissaZiebeli sikvdili. Surma iosebi monad aqcia. Suri \ esaa momakvdinebeli nestari,
dafaruli saWurveli, bunebis sneuleba, naRvelSereuli Sxami, nebsiTi lpoba-ganleva,
mware isari, sulis samsWval-lursmani, gulisSigniTa cecxli, nawlavebSi mogizgize ali.
moSurnisTvis ubedurebaa ara sakuTari boroteba, aramed sxvisi sikeTe, iseve
rogorc, misTvis warmatebaa ara sakuTari sikeTe, aramed axloblis ukeTureba.
moSurne, erTi mxriv, mwuxarebs adamianTa keTildReobis gamo, magram, meore
471
mxriv, igi myisve Tavs waadgeba maTeul ubedurebebs.
470
Sdr. ἐξῴκισεν.
471
berZnulSia konteqstTan rTulad dasakavSirebeli mimReoba ἐπεμβαίνων. aRniSnuli
mimReoba momdinareobs zmnidan ἐπεμβαίνω, rac niSnavs <zevidan Casvlas>,
<zeasvlas>, <gemze asvlas>, <zemodan dadgomas> (Liddell-Scott: Stand upon) da a. S.
mocemul konteqstSi misi mniSvneloba isaa, rom moSurne adamiani, romlis siamovnebac
sxvis ubedurebaSia, rodesac gaigebs, rom mavans raRac cudi SeemTxva, pirveli
miiWreba da Tavs daadgeba, rom sxvisi tanjviT gaixaros. TargmanebSi arapirdapiri
Sesatyvisebi gvaqvs (ingl. takes advantage, laT. gaudet, frang. insulte, rus.
посмеивается, eqvT. <moxarul [ars]>).
134
bevri vinme dasZlia Surma mosemde, magram rodesac am did moRvawes mieaxla
igi, rogorc kldes minarcxebuli Tixis ram naZerwoba, Tavis TavSive Seimusra, vinaidan
gansakuTrebiT swored am mxriv gamovlinda sargebeli RmerTTan erTad msvlelobisa,
475
rac aRasrula mosem , romelic msrbolobda saRvTo <adgilze>, idga <kldeze>,
garemoculi iyo <am kldis samyofeliT>, mfarvelad ganikuTvnebda <RvTis xels> da ukan
mihyveboda winamZRvars, umzerda ra mas ara pirispir, aramed mxolod mis zurgs
Wvretda.
swored RvTisadmi ukan miyoliT aCvena mosem, rom Tavis TavSi netari gaxda igi,
raJams gamoCnda ufro maRali, vidre \ mSvildisgan natyorcni isari, vinaidan TumcaRa
styorcna mas Surma isari, magram ver miaRwia im simaRlemde, sadac myofobda igi,
rameTu mouZlurda ukeTurebis <samSvilde lari> im simaRleze vnebis satyorcnad,
Tumca miznad hqonda, rom imaTgan, romlebic ukve daasneula, TviT mosemdec
miewvdina natyorcni.
472
e. i. gaxrwnil sakvebs.
473
sityv. <pirs>.
474
asea sityva-sityviT originalSi (Sdr. εἰ δέ τι πάθος ἐκ συμφορᾶς ἴδοι, πρὸς τοῦτο
καθίπταται καὶ τὸ ἀγκύλον ἐπάγει στόμα, τὰ κεκρυμμένα ἐξέλκων τοῦ δυστυχήματος).
igulisxmeba, rom moSurne adamiani bolomde ganCxreks sxvis ubedurebas, riTac is did
siamovnebas iRebs, iseve rogorc Zera \ mZoris gamoSignvisas. samwuxarod, esoden
STambeWdavi saxismetyvelebiTi uwyeba TargmanebSi SenarCunebuli ar aris
(eqvTimesTan bolo nawili saerTod gamotovebulia).
475
Sdr. eqvT. <rameTu amas zeda gamoCnda sargebeli RmrTisa Tana slvisaA, romelsa
iqmoda mose>.
135
476
amasTan, aaroni da mariami ganigmirnen ciliswamebis simravlisgan da amis
gamo gaxdnen isini <Suris mSvildebi>, isrebis nacvlad sityvaTa mtyorcnelni moses
winaaRmdeg.
477
magram mose imdenad ganeSora am sneulebasTan ziarebas, rom, piriqiT,
mkurnalad gauxda Suris vnebiT sneulebs da, amasTan, igi ara mxolod aRuZvreli darCa
Tavis maWirvebelTa mimarT SurisZiebisadmi, aramed, metic, RmerTs mowyale
hyofda maTTvis, da sakuTar namoqmedarTa mier, vfiqrob, warmoaCenda imas, rom Tu
vinme keTilsaTnod iqneba SemozRuduli saTnoebis fariT, ar daiWreba igi isarTa
bunikebisgan, vinaidan simyare misi saWurvelisa daablagvebs isrebis wvers da ukan
miaqcevs, xolo TviT es saWurveli, damcveli zemore isrebisgan, unda iyos sakuTriv
RmerTi, romelsac Seimosavs mxedari saTnoebisa. amitom aris nauwyebi: <SeimoseT
478
ufali ieso> , \ ese igi, SeimoseT daurRveveli yovladsaWurveli, romlis
garemozRudviTac uqmi gaxada mosem ukeTuri isarTmtyorcneli, vinaidan arc
SurisZiebiTi aRZruloba gasCenia mas Tavis maWirvebelTa mimarT, arcTu umecari
479
gamxdara imisa, rac bunebis mixedviT aris marTebuli , aramed mvedrebeli gauxda
RmerTs ZmaTa gamo, rasac ar imoqmedebda mose, rom ar mihyoloda <zurgSi>
480
RmerTs, romelmac winaswar gamouCina mas Tavisi <zurgi> misTvis usafrTxo
winamZRvrobis gasawevad saTnoebaSi.
xolo momdevno ganxilvebi amgvaria:
476
ricxv. 12.1.
477
SurTan.
478
rom. 13.14.
479
igulisxmeba, rom <bunebis mimarT marTebuli> \ esaa naTesauri TanagrZnoba da
Tanalmoba.
480
Musurillo-s ZiriTad teqstSi saxezea προδida3ξαντος, rac niSnavs <winaswar
ganmswavlels>, Tumca aRniSnuli wakiTxva dadasturebulia mxolod erT nusxaSi (L),
konteqstisTvis ki gacilebiT Sesaferisia Migne-is gamocemis προδείξαντος (<winaswar
gamomaCinebeli>), rasac, prefiqsuli sxvaobiT, Seicavs oTxi umniSvnelovanesi nusxa
(KO: paraδείξαντος, SH: προδείξαντος). eqvTimec am monacemis marTebulobas
adasturebs (Sdr. <...romelman-igi zurgiT-kerZi misi uCuena saTnoebisa saxed>). Sdr.
agreTve ingl. who had shown him his back as a safe guide to virtue).
136
vinaidan adamianTa bunebiTma mterma ver hpova niadagi moses savneblad, ufro
advilad SesapyrobTa winaaRmdeg mimarTa man Tavisi brZola da rogorc ram isari,
nayrovanebis vneba STatyorcna xalxSi, ganamzada ra isini egviptelobisTvis,
Sesabamisad maTi nayrovanebiTi wadilisa, risi Sedegadic iyo is, rom erma im zeciur
sazrdos egvipturi xorcismWameloba amjobina, Tumca suliT maRali mose, amgvari
vnebis zeviT frTovanqmnili, mTeli arsebiT ganimzerda mxolod im mosalodneli
samemkvidreosken, rac goniTi egviptisgan gamsvlelTaTvis aReTqva RmerTs,
romlebsac sakuTari msvleloba im miwisken unda hqonodaT warmarTuli, sadac dioda
rZe, Sereuli TaflTan.
swored amitom ganawesa mosem <mzverav-mstovrebi> aRTqmuli qveynis
sikeTeTa mosaxilvelad. vfiqrob, am <mstovarTagan> isini, romlebic warmomCenni
arian keTili imedebisa, unda iyvnen sarwmunoebisgan STanergili gulisfiqrebi,
ganmamtkicebelni samomavlod daunjebul sikeTeTa mimarT sasoebisa, xolo is
<mstovrebi, romlebic umjobesi imedebisadmi sasowarkveTas STagvagoneben, unda
vigulvoT moSuRarisgan momdinare gulisfiqrebad, romlebic Zalas ukargaven
rwmenas aRTqmuli sikeTeebisadmi, Tumca mose, romelic aranair yuradRebas ar
apyrobs moSuRar mstovrebs, sarwmunod racxs mxolod im <mzverav-mstovars>,
481
romelic aRTqmuli miwis Sesaxeb mauwyebelia umjobesisa, xolo esaa iesu ,
482
winamZRvari umjobesi mzveravoba-mstovrobisa , romelmac Tavisi
damamtkiceblobiT sandooba mianiWa imas, rac aRTqmuli iyo maTTvis. swored
misdami mzeramipyrobiT ganumtkicda moses samomavloTa sasoebani, Seracxa ra im
483
qveynis Sveba-fufunebis dasturad mtevani , rac latanebze dadebuli miutana mas
iesum.
xolo rodesac gesmis, erTi mxriv, <iesu>, mauwyebeli aRTqmuli qveynis Sesaxeb,
da, meore mxriv, <mtevani>, Zelze dakidebuli, \ gulisxmahyavi is, romliskenac Wvrets
481
kvlav aRvniSnavT, rom wm. grigol noseli isu navesis saxels yovelTvis <iesus>
formiT wers (zemomiTiTebuli mizezis gamo). davZenT, rom <keTil mstovrad> eqvTime
umatebs <qalebsac> (Sdr. <ese iyo iso navesi qalebs Tana>).
482
Sdr. τῆς κρείττονος κατασκοπῆς καθηγούμενος (paralelisTvis Sdr. rus.
предводитель лучшего соглядания).
483
ricxv. 13.26-27.
137
TviT mosec da romlis mimarTac Seuryevelia igi Tavis imedebSi, vinaidan sxva vin unda
484
iyos Zelze dakidebuli mtevani, Tu ara is mtevani , romelic ukanasknel dReebSi Zelze
Camoekida da romlis sisxlic macxovnebel sasmelad uxdeba morwmuneebs.
swored mas gviwinaswarmetyvelebs Cven mose igavurad, rodesac ambobs:
485
<svamdnen yurZnis sisxls, Rvinos> , moaswavebs ra am sityvebiT macxovnebel
vnebas.
xolo maTi gza kvlav udabnos gavliT miemarTeba, da itanjeba wyurviliT eri,
romelic uimedo gaxda aRTqmul sikeTeTa mimarT.
486
xolo mose kvlav wahrRvnis udabnos kldis mier, werilis es uwyeba ki goniTi
487
ganWvretis gziT , rogorc Cans, unda gvaswavlides imas, Tu rogori aris sinanulis
saidumlo, vinaidan isini, romlebic erTgzis gasinjaven kldidan gadmodenil wyals,
Semdeg ki mainc muclisken, xorcisken da egviptis siameebisken miiqcevian, daisjebian
488
sikeTeebTan Tanaziarebis SimSiliT , Tumca SemdegSi maTTvis kvlav gaxdeba
484
Sdr. eqvT. <tevani igi simarTlisaA>.
485
II sj. 32.14.
486
e. i. uzomo raodenobis wyliT <datboravs>. wm. grigol noseli iyenebs metad
STambeWdav zmnas κατακλύζει, rac <warRvnas>, <wyaldidobis gamowvevas>,
<datborvas> niSnavs. TviT arsebiTi saxelic am zmnisa (kataklusmo3j) noes dros
momxdari <warRvnis> terminologiuri aRmniSvnelia. Sesabamisad, xsenebuli leqsikuri
erTeulis gamoyenebiT zemore konteqstSi wm. grigol noselis mier saxeobrivad xazi
gaesmis imas, rom mosem kldidan warRvnis anu wyaldidobis msgavsi didi nakadi (anu
gansakuTrebuli raodenobis wyali) gadmoadina. Sdr. rus. Но Моисей снова наводняет
для них камнем пустыню. sxva TargmanebSi berZnuli teqstis gamomsaxvelobiTi
simZafre Serbilebulia da zogadad <wylis gadmodenazea> saubari.
487
διὰ τῆς νοητῆς θεωρίας.
488
e. i. sikeTeebTan Tanaziarebas moklebulobiT (Sdr. τῷ limJ_ τῆς τῶν ἀγαθῶν
μετουσίας καταδικάζονται). sityva <SimSils> (limo3j) Migne-is gamocemaSi emateba
kaiv tJn logismJn. am damatebiT winadadeba gaugebari xdeba: <isjebian SimSiliT da
sikeTeebTan Tanaziarebis gulisfiqrebisgan> (Migne-is teqsts mihyveba rusuli, im
gansxvavebiT, rom mTargmnels ucdia winadadebis mcirediT gamarTva da amouRia
<da> kavSiri, Tumca teqstobrivi bundovaneba amiT ar gamqrala: осуждаются на глад
помыслов о причастии благ). Ducaeus-ma Semoitana konieqtura: limJ_ kaiv xwrismJ,
rac TargmanSi Semdeg teqsts gvaZlevs: <<isjebian SimSiliT da sikeTeebTan
Tanaziarebisgan ganyenebiT> (Sdr. laT. fame ac privatione participationis bonorum
damnantur). am wakiTxvas Tavdapirvelad iziarebda J. Daniélou, (Sdr. misi 1941 w-is
frang. Targm. sont condamnés à la faim et privés des biens dont ils jouissaient), Tumca
138
SesaZlebeli, rom sinanulis mier xelaxla hpovon is <klde>, rac miatoves, da xelaxla
gaixsnas maTTvis sadinari, rom isev aRivson wylis nakadisgan, rasac gamoscems <klde>
489
im moRvawis ZalisxmeviT, romelic upirvelesad, erwmuneba sakuTriv <iesus
mstovrobas>, rogorc mis mowinaaRmdegeebze ufro WeSmarits, Semdeg ganWvrets
<mtevans>, CvenTvis dakidebuls, bolos ki Zelis mier kvlav ganamzadebs <kldes>
imisTvis, rom mis gverdiT myofebs wyali gadmoudinos
magram eri jer kidev ver swavlobs imas, rom kvalSi Seudges moses
didbunebovnebas. piriqiT, isev damamonebeli gulisTqmebisken miizidebian da isev
egviptis siameebisken miidrikebian, riTac istoria rogorRac imas gvicxadebs, rom
490
adamianuri buneba yvelaze metad qvedazidulia swored amgvari vnebisadmi , xdeba ra
491
igi aTasnairi fandiT dakirTebuli am senis qveS, xolo mose, rogorc vinme mkurnali,
daxelovnebulad win aRudgeba mudmivmpyrobel vnebas da vidre sikvdilamde ar anebebs
am sneulebas, rom imZlavros maTze.
amasTan, ujeroTa gulisTqma gvelebs hbadebs erSi, romelTa nakbenic
momakvdinebeli SxamiT wamlavs am nakbenisgan mowylul-daWrilebs, xolo es didi
492
rjulmdebeli gvelis gamosaxulebis gamoyenebiT Zalas ukargavs namdvil gvelebs .
axla ki, vfiqrobT, aris dro imisa, rom ufro saCinod gavacxadoT igavi.
erTi ram, rac auvneblebs zemoxsenebul ukeTur vnebebs, esaa ganwmenda sulisa,
aRsrulebuli RvTismsaxurebiTi saidumlos mier, xolo Tavi yovelive imisa, rac gvwams
xsenebul saidumloSi, \ esaa rwmena misi vnebisa, romelmac Cvens gamo itvirTa vneba,
xolo vnebaa jvari, romlis ZaliTac, rogorc migvaniSnebs werilis sityva, verafers avnebs
misdami mWvretels gulisTqmis Sxami.
Tavis mxriv, jvrisadmi Wvreta niSnavs, rom mTeli Cveni cxovreba, rogorc
soflisTvis mkvdari da jvarcmuli, unda gavxadoT WeSmaritad aRuZravi yovelgvari
493 494
codvisadmi, raTa, Tanaxmad winaswarmetyvelisa , saRvTo SiSs mivalursmnoT
495
Cveni xorci .
496
xolo <lursmani>, romelic xorcs ikavebs , \ esaa marxva-TavSekaveba. amitom,
gamomdinare iqidan, rom ujeroTa gulisTqma momakvdinebel gvelebs gamoizidavs
miwidan (vinaidan ukeTuri gulisTqmis yoveli naSobi gvelia), amis gamo, sjuli winaswar
migviTiTebs imaze, rac Canda jvarze, xolo es iyo gvelis msgavseba da ara gveli, rogorc
ambobs didi pavle: <codvis xorcis msgavsebiT> (rom. 8.3), namdvili gveli ki codvaa.
amitom, vinc codvisken nebsiT miiltvis gvelis bunebas imosavs.
Sesabamisad, adamiani Tavisufldeba codvisgan imis mier, vinc miiRo codvis saxe
da gvemsgavsa Cven, romlebic gvelis saxed viyaviT gardaqmnilni.
esaa is, vis mierac brkoldeba kbenis Sedegad gamowveuli sikvdili, Tumca TviT
mxecebi ar ispobian (xolo mxecebad vambob gulisTqmebs), vinaidan codvilTa ukeTuri
493
fs. 118.120.
494
e. i. <lursmniT mivaWedoT>, <mivamsWvaloT>. Sdr. momdevno sqolio.
495
Sdr. eqvT. <SehmsWualnes SiSsa RmrTisasa Korcni TYsni> (Sdr. rus.
пригвоздившим страху Божию плоти своя). mcirediT gansxvavebulia Sesabamisi
fsalmunuri muxlis (118.120): καθήλωσον ἐκ τοῦ φόβου σου τὰς σάρκας μου (sityva-
sityviTi Trgmani iqneboda: <ganlursmne Seni SiSiT Cemi xorci>. Sdr. giorgiseuli
redaqcia.: <განმშჭუალენ შიშითა შენითa ჴორცნი ჩემნი>).
496
qarTuli <ikavebs>, Sesabamisi berZnuli terminis msgavsad, ormniSvnelovania:
(I) zmnidan <dakaveba>: <iWers> (lursmani akavebs jvarze milursmnul xorcs); (II)
zmnidan <Sekaveba: <zRudavs>, <Tokavs> (Sdr. berZn. καθεκτικo3ς, kateVxw).
Sdr. eqvT. <KorcTa dammSWualveli>.
140
497
es sityva originalSi igulisxmeba.