Temat 1. Losy młodzieży polskiej pod zaborami.

Wstęp:

Okres zaborów to bardzo trudny czas dla Polski i narodu polskiego. Utrata
wolności i ograniczenia z tym związane to nowa, okropna rzeczywistość, w której
przyszło im żyć. Zaborca dążył do całkowitego zawładnięcia Polakami poprzez próbę
wykorzenienia ,,poczucia polskości’’ i wydarcie tożsamości narodowej. Robił to na
wiele różnych okrutnych sposobów, stąd mówi się o martyrologii narodu polskiego.

Rozwinięcie:

,,Dziady’’ cz. III A. Mickiewicza ukazują los młodzieży polskiej w czasie

zaborów. Dowiadujemy się, jak postępował car Rosji i jego podwładni, aby pozbyć
się młodej inteligencji polskiej – ludzi mądrych i, przede wszystkim, prezentujących
patriotyczne postawy. Zaborca traktował studentów jako swoich potencjalnych
przeciwników. Carski aparat przemocy stosował różne represje, aby wyeliminować/
zniszczyć młodych patriotów, co ostatecznie miało na celu osłabić Polskę. Należały
do nich bezpodstawne aresztowania, przetrzymywanie w więzieniach i głodzenie lub
podawanie zatrutych potraw, zakuwanie w kajdany, przetrzymywanie w ciemności,
katowanie, a także wywożenie na Sybir. Ponadto, nękano ich psychicznie poprzez
niepodawanie zarzutów, utrzymywanie śledztwa w tajemnicy, przedłużanie aresztu,
fałszowanie zeznań i utrudnianie kontaktu z bliskimi.
Obraz tego bestialstwa wyłania się w Prologu i początkowych scenach
dramatu, w których młodzi osadzeni filomaci i filareci, m.in. Adolf Januszkiewicz,
Żegota, Tomasz Zan rozmawiają o represjach spadających na Polaków ze strony
carskiego aparatu władzy. Szczególnie wymowne są dwie historie opowiadane przez
Jana Sobolewskiego:
- o wywożonym na Syberię Janczewskim, który mimo bólu i cierpienia zachował się
dumnie i z honorem i trzykrotnie zawołał ,, Jeszcze Polska nie zginęła’’;
- o Wasilewskim, którego tak bardzo skatowano podczas śledztwa, że nie mógł iść o
własnych siłach do kibitki mającej go wywieźć na Sybir.
Kolejnym przykładem martyrologii młodzieży polskiej jest historia Cichowskiego –
porwanego przez Rosjan i torturowanego w czasie długotrwałego śledztwa.
Cichowski doznał trwałego urazu psychicznego i nigdy już nie wrócił do równowagi.
Jeszcze inny młody człowiek – Rollison -przetrzymywany i torturowany w więzieniu
w końcu stracił życie.
Inny utwór literatury polskiej - ,,Syzyfowe prace’’ Stefana Żeromskiego
ukazuje obraz młodych ludzi w wieku licealnym poddawanym intensywnej
rusyfikacji w latach 70. XIX wieku, a więc około 50 lat później niż toczy się
akcja ,,Dziadów’’ cz. III. Rusyfikacja młodzieży polegała na przymusowej nauce
języka rosyjskiego, zakazie mówienia po polsku (wszystkie lekcje w szkołach
odbywały się po rosyjsku) i zakazie chodzenia do teatru na polskie sztuki. Zaborca
dawał możliwość udziału w nieobowiązkowej lekcji języka polskiego prowadzonej
po rosyjsku. Co więcej, faworyzowano uczniów poddających się rusyfikacji. Carscy
urzędnicy rewidowali mieszkania uczniowskie w celu pozbycia się polskich książek.
Uczniowie często byli śledzeni.
Bohaterowie ,,Syzyfowych prac’’ nie poddawali się temu tak łatwo. Marcin
Borowicz, Andrzej Radek i Bernard Zygiert rozmawiali ze sobą po polsku, również w
szkole podczas przerw, uczęszczali na dodatkowe lekcje j. polskiego prowadzone w
trudnych warunkach. Ponadto, gromadzili się na tajnych spotkaniach u jednego z
kolegów – u Gontali, gdzie czytali literaturę polską (Mickiewicza, Słowackiego,
Kochanowskiego), a także poznawali historię Polski.

Zakończenie:

Wiele utworów literatury polskiej przedstawia losy narodu polskiego, a

zwłaszcza młodzieży pod zaborami w różnych okresach niewoli. Czytelnik
dowiaduje się z nich o represjach stosowanych w celu wynarodowienia Polaków.
Jednocześni mamy przykłady niezłomności, siły, wiary i ogromnej woli walki
naszych rodaków.
Temat 3: Postawy społeczeństwa polskiego wobec zaborcy.

Wstęp:

Zabory to niewątpliwie bardzo trudny okres w dziejach Polski. Utrata wolności

i wiele ograniczeń z tym związanych to niezmierny ból zadany przez wroga,
z którym nasz naród musiał się mierzyć. Jak się jednak okazało, postawy
społeczeństwa polskiego były różne – od buntu, stawianie oporu, prób
przeciwstawiania się i walki z zaborcą, po obojętność i akceptację zaistniałej sytuacji.

Rozwinięcie:

Dramat A. Mickiewicza ,,Dziady’’ cz. III świetnie ukazuje polskie

społeczeństwo w okresie zaborów. Było ono podzielone, niejednomyślne, a nawet
skłócone. Jedną z grup przedstawionych w dramacie stanowią patrioci – młodzi
buntownicy, dla których losy ojczyzny stanowią problem najistotniejszy. Należeli do
nich m.in. Wysocki, Żegota, Sobolewski, Jankowski, Suzin, Konrad, ksiądz Piotr,
Cichowski oraz inni osadzeni więźniowie.
W jednej ze scen dramatu pt. ,,Salon warszawski’’ niektórzy z patriotów
zgromadzeni podczas spotkania towarzyskiego przy drzwiach pomieszczenia
podejmowali bieżące tematy istotne dla kraju, tzn. dotyczące prześladowań przez
carat, zamykania studentów w więzieniach oraz wywożenia na Sybir. Czytelnik
poznaje wtedy historię Cichowskiego – młodego człowieka wyniszczonego w
niewoli fizycznie i psychicznie.
Opozycję ,,towarzystwa przy drzwiach’’ stanowiło tzw. ,,towarzystwo
stolikowe’’ w salonie warszawskim. Siedziała tam arystokracja, damy, literaci,
generał, hrabia, szambelan, Senator Nowosilcow i jego poplecznicy – Pelikan,
Bajkow i Doktor. Rozprawiali oni o błahych sprawach tj. bale organizowane przez
Nowosilcowa, który cieszy się wśród towarzystwa dobrą opinią. Ignorowali sprawy
narodowe – zlekceważyli dramat młodych Polaków cierpiących katusze w
więzieniach i okazywali uległość wobec zaborcy.
Tak przedstawiony obraz społeczeństwa polskiego najlepiej odzwierciedla
Wysocki w słowach: ,,Nasz naród jak lawa, …”. Jego refleksja pokazuje kontrast
postaw naszego narodu, wśród którego była ,,zastygła skorupa lawy’’- czyli nieczuli,
zapatrzeni w siebie, obojętni na utratę wolności konformiści. Na szczęście we
wnętrzu, pod tą ,,suchą, twardą i plugawą’’ warstwą znajdował się ogień, czyli młodzi
patrioci, którzy nigdy nie zapomnieli o ojczyźnie gotowi dla niej do największych
poświęceń.
Innym utworem literackim mówiącym o postawach społeczeństwa polskiego
wobec zaborcy jest powieść Stefana Żeromskiego pt. ,,Syzyfowe prace’’. Znajdujemy
w niej przykłady przeciwstawiania się rusyfikacji wśród młodych Polaków w latach
70. XIX wieku. Mimo dorastania w zaborze rosyjskim, w atmosferze pogardy dla
kraju, kultury, historii i języka polskiego, nie zatracili oni swojej tożsamości
narodowej. Bohaterowie utworu – uczniowie Andrzej Radek, Bernard Zygier, Marcin
Borowicz spotykali się potajemnie, by czytać literaturę polską (przede wszystkim
Mickiewicza, Słowackiego, Kochanowskiego) i poznawać prawdziwą historię Polski.
Uczęszczali też na nieobowiązkowe lekcje polskiego, a na przerwach rozmawiali po
polsku. Znaczącym wydarzeniem w tej lekturze była recytacja ,,Reduty Ordona’’
przez Bernarda Zygiera. Scena ta jest uznawana za wyraz patriotyzmu młodzieży
polskiej. W ciągu krótkiej recytacji Zygier przekazał ważną prawdę, że trzeba
walczyć, by nie stracić poczucia wartości i honoru, bo ojczyzna to jedna z
najważniejszych wartości.

Podsumowanie:

Postawa społeczeństwa w okresie zaborów nie była jednolita. Jednak

patriotyzm i bunt przeciw zaborcy okazały swą siłę i pozwoliły narodowi polskiemu
przetrwać wszelki trud i odzyskać wolność.