მათემატიკა ბიზნესში

შვალედური/დასკვნითი გამოცდის თეორიული მასალა

1. განმარტეთ მატრიცა.
მატრიცა ეწოდება -> სტრიქონებად და სვეტებად ჩაწერილ რიცხვების
ერთობლიობას მართკუთხა ცხრილის სახით.
2. განმარტე ერთეულოვანი და ნულოვანი მატრიცა.
ერთეულოვანია მატრცა თუ მატრიცის მთავარ დიაგონალზე მყოფი წევრები 1-ის
1 0 0
ტოლია, ხოლო სხვა დანარჩენი ნულია => 0 1 0
0 0 1
ნულოვანი მატრიცა ეწოდება ისეთ მატრიცას რომლის ყველა ელემენტი ნულია.
3. განმარტეთ სამკუთხა მატრიცა.
მატრიცა სადაც მთავარი დიაგონალის ქვემოთ არსებული წვეროები ნულის
ტოლია სამკუთხა მატრიცა ეწოდება.

( )
a11 a12 a 13
0 a22 a 23
0 0 a 33
4. განმარტეთ მეორე რიგის დეტერმინანტი.

( a11 a12
a21 a22 )|
->
a11 a12
a21 a22 |
=a11 a22−a12 a 21

5. განმარტეთ ტრანსპონირებული და შებრუნებული მატრიცა.

ტრანსპონირებული მატრიცა - AT და მიიღება რიგებისა და სვეტების
ურთიერთგაცვლით.
მაგ. A მატრიცის ტრანპონირებულია:

A=
( a11 a12
a21 a22 ) -> AT =
( a11 a21
a12 a22 )
−1 1
A =

( )
A11 A21 A 31
შებრუნებული მატრიცა -
¿ n∨¿ A 12 A22 A 32 ¿
A 13 A23 A 33
რომელიც აკმაყოფილებს შემდეგ პირობას: A∗A −1=I = A−1∗A
6. მატრიცის ელემენტის მინორი.
A მატრიცის Mij მინორის დეტერმინანტი არის ისეთი მატრიცა სადაც წაშლილია i
სტრიქონი და j სვეტი.
7. მატრიცის ელემენტების ალგებრული დამატება.
ალგებრული დამატება -> Aij=(−1)i + j∗Mij
8. დაწერეთ ორ წერტილს შორის მანძილის გამოსათვლელი ფორმულები სიბრტყესა
და სივრცეში.
 სიბრტყეში - | AB|= √ ¿ ¿ 2
სივრცეში - | AB|= √ ¿ ¿
9. განმარტეთ წყობა და ჩაწერრეთ მისი რაოდენობის გამოსათვლელი ფორმულა.
m
წყობა An -> n- ელემენტიანი A სიმრავლის ელემენტებისგან შედგენილ m
განსხვავებულ ელემენტიან დალაგებულ ქვესიმრავლეს ეწოდება წყობა.
m n!
An =
( n−m ) !
10. ჯუფთება, მისი რაოდენობის გამოსათვლელი ფორმულა.
n ელემენტიანი სიმრავლის ნებისმიერი m ელემენტიან ქვესიმრავლეს ეწოდება m
ელემენტიანი ჯუფთება n ელემენტისგან.
m n!
Cn =
m! ( n−m ) !
11. გადანაცვლება, მისი რაოდენობის გამოსათვლელი ფორმულა.
გადანაცვლება, n ელემენტიანი სიმრავლის ყველა შესაძლო გადანაცვლებათა
რიცხვი.
Pn=n!
12. განმარტეთ ფუნქცია, მისი განსაზღვრის არე და მნიშვნელობათა არე.
ფუნქცია -> f(x) როდესაც X სიმრავლის ყოველ x ელემენტს შეესაბამება Y
სიმრავლის ერთადერთი y ელემენტი.
განსაზღვრის არე (x) -> ყველა ის x რომელიც აკმაყოფილებს ფუნქცის პირობებს.
მნიშნველობათა არე (y) -> ყველა ის y რომელიც მიიღება მოცემულ ფუნქციაში.
13. განმარტეთ ზრდადი და კლებადი ფუნქციები.
როცა გაზრდილ x-ს შეესაბამება გაზრდილი Y მაშინ ფუნქცია ზრდადია, ხოლო
როცა გაზრდილ x-ს შესაბამება შემცირებული Y ფუნქცია კლებადია.
14. ჩაწერეთ წრფეთა მართობულობის პირობა.
თუ მოცემილია ორი წრფე:Y 1=K 1 x 1+ b1
Y 2=K 2 x 2+ b2 K 1 K 2=1 მაშინ ეს ორი წრფე მართობულია.
15. განმარტეთ ორი კომპლექსური რიცხვის ჯამი.
Z1 =a+bi Z 2=a1 +b 1 iZ1 + Z 2=( a+ a1 ) +i(b+ b1 )
16. განმარტეთ შეუღლებული კომპლექსური რიცხვი.
Z1 =a+bi ამ კომპლექსური რიცხვის შეუღლებული ეწოდება z=a−bi
17. ორი კომპლექსური რიცხვის ნამრავლი.
z 1∗z 2=( a1+ b1 i ) ( a2+ b2 i ) =a 1 a 2+ a1 b 2 i …
18. ორი კომპლექსური რიცხვის შეერთება.
Z 1 Z 1∗Z 2
=
Z 2 Z 2∗Z 2
19. ჩაწერეთ წრეწირის განტოლება.
2 2 2 2 2
x + y =1( x−a) +( y−b) =R
20. ჩაწერეთ დანახარჯების წრფივი მოდელი.
C ( x )=Kx +b სადაც
 K - ერთეულ პროდუქტზე გაწეული ხარჯი
x - პროდუქტის რაოდენობა
b - ფიქსირებული დანახარჯი
21. განმარტეთ ნულოვანი მოგების წერტილი.
თუ R ( x )=C ( x ) ე.ი შემოსავალი ¿ დანახარჯებს, მაშინ გვაქვს ნულოვანი მოგების
წერტილი.
R ( x )=P∗XC ( x )=Kx +b px=Kx+ b -> არც მოგებაა და არც წაგება.
22. განმარტეთ მოგების წრფივი მოდელი.
P ( x )=R ( x )−C ( x ) P ( x )=Px−( Kx+b ) P ( x )=( p−k ) x−bროდესაც p>k - ზე მოგება
ზრდადია.
როდესაც p<k - ზე მოგება კლებადია.
23. განმარტეთ მოთხოვნის წრფივი მოდელი.
--
24. რიცხვითი ღერძი, ორ წერტილს შორის მანძლი რიცხვით ღერძზე.
წრფე რომელსაც გააჩნია O (0) საწყისი წერტილი და მოცემულია მცირე რიცხვები
ეწოდება რიცხვითი ღერძი.

25. კუთხე ორ წრფეს შორის.

x 1=K 1 x +b 1 x 2=K 2 x+ b2 tan α =

|k 2−k 1
1+ k 1 k 2|cos α=
A 1 A 2+ B 1 B 2
√ A21 + B21 √ A22 + B22
26. წრფისა და სიბრტყის მართობულობის პირობა:
A1 A 2 +B 1 B2 +C1 C2 =0
27. ორ სიბრტყეს შორის კუთხე.
A 1 A2 + B1 B2 +C 1 C 2
A1 x+ B1 y +C1 y + D1=0 A2 x+ B2 y +C 2 y + D2=0 cos α=
√ A + B +C √ A + B +C
2
1
2
1
2
1
2
2
2
2
2
2
28. კუთხე ორ ვექტორს შორის.
a⃗∗b⃗ x1 x 2+ y 1 y 2
cos α= = 2 2 2 2
|⃗a||⃗b| √ x 1+ y 1 √ x 2+ y 2
29. ორი სიმრავლის გაერთიანება.
A და B -> ორი სიმრავლის გაერთიანება ეწოდება იმ სიმრავლეს რომელიც შეიცავს
ყველა იმ ელემენტს რომელიც შედის A-ში და B-ში.
A (a ;b ;c ) B ( a ; b ; c ; d ; e ) A ⋃ B=( a ; b ; c ; d ; e )
30. ორი სიმრავლის თანაკვეთა.
A ∩ B არის ის სიმრავლე, რომლის ელემენტებს შეადგენს ის ელემენტები,
რომლებიც ეკუთვნის ერთდროულად, როგორც A-ს ივევე B-ს. ე.ი საერთო
ელემენტებია.
31. სიმრავლეთა სხვაობა.
A /B არის იმ ელემენტთა რაოდენობა, რომელიც ეკუთვნის A-ს და არ ეკუთვნის B.
32. წრფის ზოგადი სახის განტოლება.
Ax+ By+ Cz+ D=0სადაც A , B, C და D მუდმივი რიცხვია და A , B და C ≠ D
33. წრფის განტოლება ღერძთა მონაკვეთში.
Ax+ By+ Cz+ D=0ღერძთა მონაკვეთში:
x y z
+ + =1
−D −D −D
A B C
34. სამ წერტილზე გამავალი სიბრტყის განტოლება.

[ ]
x−x 1 y − y 1 z−z 1
M 1 ( x 1 ; y 1 ; z 1 ) M 2 ( x 2 ; y 2 ; z 2 ) M 3 ( x3 ; y 3 ; z 3 ) x 2−x1 y 2− y 1 z 2−z 1
x3 −x 1 y 3− y 1 z 3−z 1
35. მანძილი წერტილიდან სიბრტყემდე.
A x o + B y o +C z o−D
( x o ; y o ; z o ) Ax+ By+ Cz+ D=0d=
√ A 2+ B 2+C 2
36. მანძილი წერტილიდან წრფემდე.
| A x o + B y o +C|
d=
√ A2 + B2
37. განმარტეთ ვექტორის სიგრძე.
ვექტორის სიგრძე A(x 1 ; y 1) B(x 2 ; y 2 )
⃗
AB=(x 2−x 1 ; y 2− y 1)
ამ შემთხვევაში (x ¿ ¿ 2−x 1)¿ - არის x 3
ხოლო ( y 2− y1 ) - არის y 3
AB|= √ x 23− y 23
|⃗ ვექტორის სიგრძე ანუ AB მონაკვეთის სიგრძე-მანძილი.
38. კორდინატებით მოცემული ვექტორების მართობულობის პირობა.
როცა ⃗
a⃗∗b=0 ვექტორები მართობულია.
39. კომპლექსური რიცხვის მოდული.
აბსოლიტური მნიშვნელობით ანუ მოდული, გვაძლევს კომპლექსურ სიბრტყემდე
სათავიდან რიცხვამდე მანძილს.
|z|=√ a2 +b2 <- z=a+bi
40. წრფის ნორმალური სახის განტოლება.
xsin α + ycos α −h=0
41. სიბრტყის განტოლება ღერძთა მონაკვეთში.
x y z
+ + =1
Ax+ By+ Cz+ D=0 −D −D −D
A B C
42. ორ წერტილზე გამავალი წრფის განტოლება.
x−x 1 y − y 1
=
x2 −x1 y 2− y 1
43. კომპლექსური რიცხვები, მოქმედებები.
ნამდვილ რიცხვთა სიმრავლის გაფართოებას წარმოაგენს კომპლექსური რიცხვი
ეს თეორია ძირითადად ეხება წარმოსახვითი რიცხვის შემოტანას (i)
i =−1i =√−1 z=a+bi სადაც a და b ნამდვილი რიცხვებია.
2 2

a - ნამდვილი ნაწილი
bi - წარმოსახვითი ნაწილი

თუ a=0 z=bi ე.ი ეს წმინდა წარმოსახვითი რიცხვია.

z=a+bi z=a−bi
|z|=√ a2 +b2 |z|=|z|
44. ორ სიბრტყის პარალელურობის პირობა.
A 1 B1 C 1 D 1
= = ≠
A 2 B2 C 2 D 2
45. ვექტორები, მოქმედებები ვექტორებზე, ორი ვვექტორის ვექტორული ნამრავლი,
სკალარული ნამრავლი, კუთხე.
ვექტორი - მონაკვეთი, რომელსაც გააჩნია მიმართულება.
A ( x 1 ; y 1 ) B( x 2 ; y 2 )⃗ 2 1BA=(x −x ; y − y ) კუთხე ორ ვექტორს
AB=(x −x ; y − y )⃗
2 1 1 2 1 2

შორის:
x1 x 2+ y1 y 2 a⃗∗b⃗
cos α= = მოქმედებები ვექტორებზე:
√x + y √x +y
2
1
2
1
2
2
2
2
|a⃗|∗|⃗b|
⃗ |a⃗|∗|⃗b|∗cos α a⃗∗b=x
⃗ სკალარული ნამრავლი.
a⃗∗b= 1 x2 + y1 y2

⃗ |a⃗|∗|b⃗|∗sin α
a⃗∗b= ვექტორული ნამრავლი.
46. რიცხვითი შუალედები.
რიცხვითი შუალედი არის (a ; b) არის ყველა იმ რიცხვის სიმრავლე, რომელიც
აკმაყოფილებს:
¿ a< x ≤ b
¿ a ≤ x< b
[a ; b] a≤ x≤b
47. თეორიული: სიმრავლეები, რიცხვითი სიმრავლეები, ოპერაციები სიმრავლეებზე,
ვენის დიაგრამები.
სიმრავლის კონკრეტული მცნება უშუალოდ არ არსებობს ეს შეიძლება იყოს რაიმე
ობიექტთა, ნივთთა, საგანთა ერთობლიობა.
სიმრავლეები აღინიშნება დიი ლათინური ასოებით A, B, C ….. D.
სიმრავლე რომელიც არ შეიცავს არცერთ ელემენტს Ø (ცარიელი სიმრავლე) -
ეწოება.
რიცხვითი სიმრავლე ეწოდება ისეთ სიმრავლეს სადაც მისი ელემენტების
რიცხვებია:
N - ნატურალური რიცხვთა სიმრავლე
Z - მთელ რიცხვთა სიმრავლე
 Q - რაციონალური
I - ირაციონალური
R - ნამვილ რიცხვთა სიმრავლე
C - კომპლექსურ რიცხვთა სიმრავლე

ოპერაციები:

A∪B

A∩B

A /B

48. თეორიული: დეკარტის მართკუთხა კორდინატთა სისტემა.

წერტილი, კორდინატები სიბრტყესა და სივრცეში, ორ წერტილს შორის მანძილი.

საერთო სათავისა და ერთნაირი მაშტაბის მქონე ორ

ურთიერთ მართობულ ღერძს ქმნის დეკარტის
მართკუთხა კორდინატთა სისტემის სიბრტყე.

O - არის სათავე
OX - აბსცისთა ღერძი
OY - ორდინატთა ღერძი
სიბრტყემდე ნებისმიერ წერტილს შეესაბამება x და y A ( x ; y )
საკორდინატო სიბრტყე ოთხ ნაწილად იყოფა I , II , III და IV
სიბრტყემდე წერტილებს შორის მანძილია A ( x 1 ; y 1 ) B( x 2 ; y 2 )
| AB|= √¿ ¿ 2

თუ AB მონაკვეთზე აღებულია რაღაც C წერტილი ( x ; y ) ისე რომ AC :CB=λ მაშინ

x1+ λ x2 y 1 + λ y 2 ეს არის მონაკვეთის დაყოფა , ხოლო თუ C არის შუა
X= Y= λ
1−λ 1−λ
წერტილი, მაშნ λ=1
და შუაწერტილის გამოსათვლელი ფორმულა
x1+ x2 y 1 + y 2 სივრცეში:
X= Y=
2 2
A(x 1 ; y 1 ; z 1)B(x 2 ; y 2 ; z 2)| AB|= √ ¿ ¿