Samenvatting cursus Latijn

1. Ontstaan van de retoriek

 Retoriek is net zoals filosofie ontstaan in Griekenland
 Grieken vonden “goed spreken of schrijven en overtuigen” als een kunst
 Niet alleen om praktische vaardigheid, maar ook om de theoretische wetenschap

 Grieken zeer trots op hun taal en hun “perfecte” beheersing ervan

 Goed en genuanceerd spreken kreeg veel aandacht in hun opvoeding en cultuur
 Retoriek was veruit het belangrijkste schoolvak
 Hoogste carrière die men kon maken was die van een redenaar

 Macht van redenaar kwam meer tot uiting in de rechtspraak en politiek

 Bijv. In een strafzaak hing de veroordeling vaak af van hoe goed de redenaar of verdidegende
partij was
 Bij meningsverschillen over bepaald rechten of privileges die een van de partijen meent te hebben
wordt diegene die zich ??behendig?? kan verdedigen in het ??gelijk gesteld?? Zelfde voor
eigendom kwesties

 Belang retoriek hangt sterk samen met de democratie als bestuursvorm

 Bij democratie is het verloop van de politiek gebaseerd op discussies in de volksvergaderingen.
 Politiek beleid voeren en verdedigen en bepaalde politieke beslissingen nemen of van het volk
afdwingen gebeurt in een democratie d.m.v. het woord
 VERKLAART waarom de redenaarskunst en politieke gebeuren met elkaar verweven waren

2. De rol van de sofisten
 Sofisten zijn leraren die in Griekenland rondtrokken
 Ze boden tegen hoge betaling onderwijs aan zonen van rijke families aan.
 Hun curriculum bestond uit: taal, literatuur en poëzie, deze zijn de voornaamste zaken maar er
zitten nog heel wat andere dingen in hun curriculum.
 Daarin zat dus ook retoriek als kunst van welsprekendheid
 Griekse jeugd wou iets leren dat hen later tot een leidende politieke functie kon brengen
 Sofisten: GEEN BELANG aan de waarheid of zuivere bedoelingen van argumenten
 Hun leerlingen leerden hoe ze het volk konden manipuleren en “recht konden praten wat krom
was”
 Sofisten: GEEN MORELE STANDAARD en waren eerder AMOREEL dan immoreel
 Voor hen is de retoriek een technische, amoreel en utilitair systeem van leerbare regels, waar de
macht van het woord centraal staat
 Ze wisten de gevolgen van de een geslaagde redevoering op een publiek en leerden hun
leerlingen hoe ze die kennis konden gebruiken om de retoriek telkens het recht van de sterkste te
laten dienen
 ZO VIEL de Griekse democratie in praktijk in de handen van een kleine, rijke, door sofisten
geschoolde groep van mannen.
3. Plato op zoek naar de waarheid
 Plato stond lijnrecht tegenover de amorele kijk van de sofisten op retoriek
 Sofisten: bewust over de macht van het woord <=> Plato: bewust van de fundamentele
dubbelzinnigheid ervan
 Woord van de mens kan leiden, maar ook verleiden en misleiden
 Goed betoog kan iemand van iets overtuigen, maar men heeft geen criterium om uit te maken of
deze overtuigingen juist zijn en berusten op een principiële waarheid of niet.
 Plato conclusie: Redenaar heeft een soort tirannieke macht over het woord, in een monoloog kan
een goede spreker zijn taal draaien en keren tot het publiek hem gelijk geeft. MAAR de retoriek
volgens Plato zou in dienst moeten staan van de waarheid, maar de redenaarskunst is toch niet
volledig geschikt om de zuivere waarheid te ontdekken
 Hoe wel de waarheid vinden vraagt Plato: in zijn FILOSOFISCHE visie stelt hij de redenaar
tegenover de filosoof. D.m.v. een dialoog zouden filosofen beter in staan om tot de waarheid te
komen
 Plato’s afwijzing van de retoriek heeft ervoor gezorgd dat er binnen de filosofie een lange tijd
geen aandacht werd besteed aan retorica.
 BELANGRIJK: niet vergeten dat de tegenstelling voortkomt uit de vraag: WELKE VAN DE 2
DISCIPLINES HET MONOPOLIE OVER DE OPVOEDING VAN DE JEUGD ZOU
MOETEN HEBBEN. Als we nu terugkijken naar welke discipline het heeft gewonnen, zijn het
duidelijk de RETOREN
4. Isocrates en het belang van de retoriek in het onderwijs


Officia Oratoris
1. Inventio
 3 soorten redevoeringen
o Genus iudicale: behandelt de misdaad die ter beoordeling staat, kwesties van waarheid en
rechtvaardigheid komen vaak aan bod, focus ligt voornamelijk in het VERLEDEN, een
jury
o Genus demonstrativum: behandelt het goed of slecht zijn van een persoon of zaak,
emotionele kwesties komen vaak aan bod, focus ligt in het HEDEN, sociale bijeenkomst
o Genus deliberativum: inhoud: politiek, discussies over een bepaald beleid, focus ligt in de
TOEKOMST, toehoorders zijn mensen in een politieke vergardering
2. Dispotio
 Exordium
o Inleiding van de redevoering
o Duidelijk het onderwerp van de redevoering uitleggen aan de publiek/jury/senatoren en
“manipuleren” om hen gewonnen te krijgen
o Als redenaar in problemen zit zoals geen bewijs of geen sympathie van de toehoorders
dan moet de redenaar beroep doen op de gunst en welwillendheid van het publiek
 Toehoorders moeten benevolus (welwillend) gestemd worden
 Toehoorders moeten attentus (oplettend) gestemd worden
 Toehoorders moeten docilis (bereid om zich in de zaak te verdiepen) gestemd
worden
 Narratio
o Overzicht van de feiten
o Verhaal van de toedracht of toestand verteld op een zo objectief mogelijke manier
o Bondige, duidelijke en aannemelijke aanhouden: publiek moet de feiten van de spreker
geloven
 Propositio
o Eigen stelling van de redenaar duidelijk formuleren
o Onderwerp van de redevoering vastgesteld
o Context + meer info over de zaak zelf
 (Partitio)
o Samenvatting van de kern
 Argumentatio
o Begin van het eigenlijke betoog, de argumentatie
 Confirmatio
 De eigenlijke stelling van de redenaar wordt ondersteund mbv
bewijsmateriaal, getuigen EN de ARGUMENTEN van de redenaar
 Refutatio
 Weerlegging van de argumenten van de tegenpartij
 De redenaar probeert aan te tonen dat de argumenten van de tegenpartij
slecht zijn of fout zijn. (~cross examination)
 Peroratio
o Einde van de redevoering
 Recapitulatio
 Herneming van de belangrijkste punten
 Affectus
 Voornamelijk gebruik van pathos
3. Elocutio
 Stijlleer van de gesproken taal, het moet “ingekleed” zijn
