Wojsko
MSPO 2022 ❙ STRZELANIE W NIEBO
WWW.ZBIAM.PL
„Mała Narew”
i Pilica+
Wraz z przyjęciem do uzbrojenia
pierwszej jednostki ogniowej systemu
„mała Narew” rozpoczęła się nowa era
w naziemnej obronie przeciwlotniczej
Sił Zbrojnych RP. Dzięki pociskom
CAMM także system Pilica uzyska
nowe możliwości.
str. 8
❙ RBS15 – MIECZ MIECZNIKA
i Technika
10/2022
Październik
CENA 19,50 zł
w tym 8% VAT
INDEKS 407445
ISSN 2450-1301
BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ
FA-50 dla
Sił Powietrznych
16 września w 23. Bazie Lotnictwa
Taktycznego w Mińsku Mazowieckim
zostały podpisane dwie umowy dotyczące
zakupu przez Polskę 48 lekkich samolotów
bojowych Korea Aerospace Industries
FA-50/PL Fighting Eagle. Pierwszych
12 dotrzeć ma nad Wisłę już w przyszłym
roku. Maszyny te zastąpić mają
wysłużone MiG-i-29 i Su-22.
str. 50
 Spis treści
8 12 Vol. VIII, nr 10 (85)
PAŹDZIERNIK 2022, NR 10.
Nakład: 14 990 egzemplarzy

Wojsko
MSPO 2022 ❙ STRZELANIE W NIEBO ❙ RBS15 - MIECZ MIECZNIKA

i Technika
10/2022
Październik

CENA 19,50 zł
w tym 8% VAT
INDEKS 407445
ISSN 2450-1301

WWW.ZBIAM.PL BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ

„Mała Narew” FA-50 dla

i Pilica+
Wraz z przyjęciem do uzbrojenia
pierwszej jednostki ogniowej systemu
„mała Narew” rozpoczęła się nowa era
w naziemnej obronie przeciwlotniczej
Sił Zbrojnych RP. Dzięki pociskom
CAMM także system Pilica uzyska
nowe możliwości.
Sił Powietrznych
16 września w 23. Bazie Lotnictwa
Taktycznego w Mińsku Mazowieckim
zostały podpisane dwie umowy dotyczące
zakupu przez Polskę 48 lekkich samolotów
bojowych Korea Aerospace Industries
FA-50/PL Fighting Eagle. Pierwszych
12 dotrzeć ma do Polski już w przyszłym
roku. Maszyny te zastąpić mają

Spis treści WiT Październik 2022

wysłużone MiG-i-29 i Su-22.

str. 8 str. 50

Na okładce: Samolot myśliwski MiG-29AS Sił

Powietrznych Sił Zbrojnych Republiki Słowackiej.
Eksploatację maszyn tego typu uroczyście
zakończono 9 września 2022 r.
Fot. Michal J. Stolár
Nowości z armii świata Nowości z sił powietrznych świata Redakcja
Andrzej Kiński, Bartłomiej Kucharski, Adam M. Maciejewski, Adam M. Maciejewski, Łukasz Pacholski str. 48 Andrzej Kiński – redaktor naczelny
andrzej.kinski@zbiam.pl
Łukasz Pacholski str. 4 Adam M. Maciejewski
KAI FA-50 następcą MiG-ów-29 i Su-22 w Siłach Powietrznych adam.maciejewski@zbiam.pl
Tomasz Grotnik
„Mała Narew” i Pilica+ – początek budowy nowoczesnego Łukasz Pacholski, współpraca Andrzej Kiński  str. 50 tomasz.grotnik@zbiam.pl
średniego piętra obrony przeciwlotniczej Sił Zbrojnych RP Korekta
Tomasz Wachowski  str. 8 W programie Kruk PGZ i Bell Textron mogą zawiązać Monika Gutowska, zespół redakcyjny
Redakcja techniczna
doskonałe partnerstwo przemysłowe Wiktor Grzeszczyk
MSPO 2022 – trzydzieści lat minęło… Z wiceprezesami Bell Textron – Vince’em Tobinem i Jeffreyem Stali współprawcownicy
Piotr Abraszek, Jarosław Brach, Marcin Chała,
Adam M. Maciejewski str. 12 Schloesserem – rozmawia Łukasz Pacholski  str. 56 Robert Czulda, Maksymilian Dura, Miroslav Gyűrösi,
Jerzy Gruszczyński, Przemysław Juraszek,
Bartłomiej Kucharski, Hubert Królikowski, Marek Łaz,
Strzeleckie ciekawostki na XXX MSPO Świdnickie Sokoły w nowej odsłonie Krzysztof Nicpoń, Andrzej Nitka, Łukasz Pacholski,
Łukasz Prus, Paweł Przeździecki, Tomasz Szulc,
Przemysław Juraszek  str. 20 Łukasz Pacholski str. 58 Tomasz Wachowski, Michal Zdobinsky, Gabor Zord
Wydawca
Grupa WB na MSPO Strzelanie w niebo Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.
ul. Anieli Krzywoń 2/155, 01-391 Warszawa
Tomasz Wachowski str. 24 Krzysztof Nicpoń  str. 68 office@zbiam.pl
Biuro
ul. Bagatela 10 lok. 17, 00-585 Warszawa
Konferencja „Uzbrojenie 2022” – udany powrót Nowości z flot wojennych świata Dział reklamy i marketingu
Andrzej Ulanowski
Ryszard Woźniak, Ewa Jankiewicz  str. 26 Tomasz Grotnik, Andrzej Nitka, Łukasz Pacholski str. 68 andrzej.ulanowski@zbiam.pl
Dystrybucja i prenumerata
office@zbiam.pl
Jak pokonać aktywny pancerz? RBS15 – miecz Miecznika
Reklamacje
Bartłomiej Kucharski  str. 28 Tomasz Grotnik str. 70 office@zbiam.pl

Amunicja z MESKO do polskiej 35 mm armaty morskiej
Andrzej Kiński
Firma CNIM Systèmes Industriels zawarła kontrakt na
wyposażenie Wojska Polskiego w najnowszej generacji
sprzęt do pokonywania przeszkód wodnych
CNIM Systèmes Industriels
Wojna rosyjsko-ukraińska cz. 7
Marcin Gawęda 
Euronaval Press Tour 2022 Prenumerata
str. 34 Tomasz Grotnik  str. 74 realizowana przez Ruch S.A:
Zamówienia na prenumeratę w wersji
papierowej i na e-wydania można składać
bezpośrednio na stronie
Okręty na forum Armija-2022 www.prenumerata.ruch.com.pl
Tomasz Grotnik str. 80 Ewentualne pytania prosimy kierować
na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl
lub kontaktując się z Telefonicznym
Biurem Obsługi Klienta pod numerem:
str. 36 801 800 803 lub 22 717 59 59
– czynne w godzinach 7.00–18.00.
Koszt połączenia wg taryfy operatora.
str. 38 Copyright by ZBiAM 2022
All Rights Reserved.
Wszelkie prawa zastrzeżone
Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne
rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy
jest zabronione. Materiałów niezamówionych,
nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo
dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów
i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych.
Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami
sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi odpowie-
dzialności za treść zamieszczonychogłoszeń i reklam.
Więcej informacji znajdzieszna naszej nowej stronie:

50 70 www.zbiam.pl
www.facebook.com/wojskoitechnika

www.zbiam.pl Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 3

Nowości z sił lądowych świata
Rusza finansowanie zakupu parków
pontonowych
20 września Agencja Uzbrojenia poin-
formowała o postępach programu no-
wych parków pontonowych zamówio-
nych 15 czerwca br. na mocy umowy
ramowej z francuską firmą CNIM Systè-
mes Industriels o wartości 1,5 mld PLN.
Pod koniec sierpnia Agencja Uzbroje-
nia zawarła pierwszą umowę wykonaw-
czą na dostawę dwóch pierwszych
kompletów parków pontonowych PFM.
Wspomniana umowa ramowa określała
cenę pojedynczego zestawu na 115 mln
PLN brutto, a okres jej obowiązywania
to koniec 2026 r. Poza sprzętem zamó-
Tysięczny pocisk kierowany Piorun
23 września spółka MESKO S.A. poinfor-
mowała o wyprodukowaniu tysięczne-
go seryjnego przeciwlotniczego poci-
sku kierowanego Piorun.
Do końca 2021 r. MESKO S.A. przeka-
zała SZ RP ponad 700 pocisków i po-
nad 280 zestawów startowych. Niedłu-
go przed napaścią Rosji na Ukrainę
partia zestawów Piorun z zasobów
Wojska Polskiego o nieujawnionej li-
czebności została przekazana Ukrainie.
Od początku marca są one z dużym
powodzeniem wykorzystywane przez
Interwencyjny zakup granatników
automatycznych K4
26 września Agencja Uzbrojenia poin-
formowała o kolejnej umowie na do-
stawę uzbrojenia zawartej z przemy-
słem obronnym Republiki Korei. Tym
razem dotyczy ona partii „kilkuset”
40 mm granatników automatycz-
4 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
wienie obejmuje także pakiet szkolenio-
wy, opracowanie dokumentacji wraz
z przekazaniem licencji oraz dostawy
zestawów części zamiennych i napraw-
czych. Wykonawca ma dostarczyć parki
pontonowe z udziałem krajowego
przemysłu obronnego.
Pojedynczy komplet parku ponto-
nowego PFM umożliwić ma budowę
100 m przeprawy mostowej lub
dwóch promów samobieżnych o no-
śności nie mniejszej niż MLC 70
w przypadku pojazdów gąsienico-
wych i MLC 96 kołowych.  (ŁP)
Wizja zestawu
transportowego
z blokiem
pontonowym
parku PFM
z ciągnikiem
siodłowym Jelcz.
Rys. Agencja
Uzbrojenia.
Siły Zbrojne Ukrainy i mają na koncie
wiele zestrzelonych i ciężko uszkodzo-
nych samolotów, śmigłowców oraz
aparatów bezzałogowych wroga. Uda-
ny chrzest bojowy Pioruna zwiększył
jeszcze, i tak wcześniej duże (m.in.
umowa na ich dostawę ze Stanami
Zjednoczonymi z grudnia 2021 r.) zain-
teresowanie odbiorców polskim zesta-
wem. Efektem tego jest m.in. zawarcie
we wrześniu umowy z Estonią na do-
stawę 100 zestawów startowych i 300
pocisków kierowanych. (ŁP)
W sierpniu Agencja Uzbrojenia
podpisała umowę na dostawę
partii granatników automatycznych
Daewoo K4, które trafią do SZ RP
wraz z pół milionem sztuk amunicji.
Fot. Korpus Piechoty Morskiej
Republiki Korei.
nych K4 firmy Daewoo Precision wraz
z 500 000 sztuk amunicji 40×53 mm.
Zakup potraktowano jako interwencyj-
ny, z terminem realizacji na przestrzeni
kilku miesięcy, a wartość zamówienia
wynosi kilkanaście milionów USD.  (ŁP)
Ósmy radar TRS-15M Odra dostarczony
3 października Agencja Uzbrojenia
i spółka PIT-RADWAR S.A. poinformo-
wali o dostarczeniu Siłom Zbrojnym RP
ósmego zestawu stacji radiolokacyjnej
TRS-15M Odra na mocy wieloletniej
umowy z 4 września 2018 r. na 11 zesta-
wów do końca 2022 r. Jej wartość wy-
nosi 545,7 mln PLN brutto, a poza rada-
rami obejmuje dostarczenie pakietu
szkolno-logistycznego i czterech kon-
sol zdalnego sterowania KZS-15.
W grudniu 2021 r. Inspektorat Uzbroje-
nia zamówił za 99 mln PLN brutto ko-
lejne dwie stacje tego typu, które mają
zostać przekazane do końca 2024 r.
Radary TRS-15M są instalowane na
podwoziach wysokiej mobilności
Pentagon kontynuuje zamówienia
pocisków Javelin
13 września Departament Obrony Sta-
nów Zjednoczonych poinformował
o podpisaniu umowy ze spółką Javelin
JV (joint venture Raytheon Technolo-
gies i Lockheed Martina) dotyczącej
zamówienia kolejnej partii ppk Javelin.
Kontrakt ma wartość 311,2 mln USD
i dotyczy dostawy do Sił Zbrojnych
Stanów Zjednoczonych i odbiorców
eksportowych, którzy zamawiają
Javeliny poprzez procedurę Foreign
Military Sales. W tym przypadku poci-
Słowenia rezygnuje z Boxerów
17 września minister obrony Republiki
Słoweńskiej Marjan Šarec oficjalnie
poinformował o zamiarze wypowie-
dzenia umowy pomiędzy agencją
OCCAR (Organisation Conjointe
de Cooperation sur l’Armement, Mię-
dzynarodowa Organizacja Współ-
pracy w dziedzinie Uzbrojenia)
a konsorcjum ARTEC (joint venture
Rheinmetall i Krauss-Maffei-Weg-
mann) na zakup 45 kołowych wo-
zów bojowych Boxer. Jej wartość
wyniosła 281,5 mln EUR.
Umowa została zawarta w maju mię-
dzy reprezentującą rząd Republiki Sło-
weńskiej organizacją OCCAR a konsor-
cjum ARTEC. Słowenia miała otrzymać
45 kołowych transporterów opancerzo-
nych Boxer w czterech różnych warian-
tach w latach 2024–2025.
Pierwsze zapowiedzi rezygnacji
Słowenii z Boxerów pojawiły się w lo-
kalnych mediach w lipcu, kiedy to
Jelcz P662D.43 M62 (kabina wskaźni-
kowa) i P882D.43 M64 (jednostka ra-
diolokacyjna).  (ŁP)
PIT-RADWAR S.A. przekazał wojsku ósmy
zestaw stacji radiolokacyjnej TRS-15M Odra,
dostarczony na mocy umowy z września 2018 r.
Fot. PIT-RADWAR.
ski trafią do Jordanii i Litwy. Łącznie
umowa obejmie ponad 1800 ppk
bez wskazania podziału zamówie-
nia. W momencie podpisania uru-
chomiono pełne finansowanie,
a zlecenie ma zostać zrealizowane
do końca listopada 2026 r.
Zgodnie z deklaracjami polityczny-
mi z maja br., na przestrzeni najbliż-
szych miesięcy rząd federalny ma
przeznaczyć ok. 809 mln USD na
nowe Javeliny.  (ŁP)
wskazywano, że Lublana rozważa
pozyskanie 100 Rosomaków w Pol-
sce, jako tańszych w zakupie i eks-
ploatacji (notabene Słowenia wyko-
rzystuje ok. 30 transporterów Patria
AMV 8×8). Podstawą do decyzji o re-
zygnacji z umowy ma być audyt pro-
gramu przeprowadzony na zlecenie
Ministerstwa Obrony Republiki Sło-
weńskiej. Stwierdzono w nim, że
cena zakupu nie uwzględnia
wszystkich kosztów związanych z po-
zyskaniem Boxerów (m.in. systemów
informatycznych za 13,5 mln EUR),
a ponadto podczas procedury wy-
boru nie dokonano porównania
Boxera z cenami pojazdów innych
oferentów. Miano również jakoby
zaniedbać potwierdzenia deklaro-
wanych przez producenta charakte-
rystyk pojazdu w ramach prób poli-
gonowych. (BK)
www.zbiam.pl

Ukraina zamówi armatohaubice RCH-155
17 września w internetowym wydaniu
niemieckiego dziennika „Die Welt” opu-
blikowano informację o wyrażeniu zgo-
dy przez niemiecki rząd federalny na
eksport samobieżnych 155 mm armato-
haubic RCH-155 na Ukrainę.
Kijów miał poprosić o zgodę na
zakup dział jeszcze w lipcu br. Produ-
cent, Krauss-Maffei Wegmann, miałby
dostarczyć 18 dział (co pozwoli na
przezbrojenie jednego dywizjonu)
o wartości 216 mln EUR. O zgodę miał
prosić szef ukraińskiego resortu obrony
Ołeksij Reznikow w liście do swojej nie-
mieckiej odpowiedniczki, Christine
Lambrecht. Ukraińskie władze wyraziły
nadzieję, że niemiecki rząd będzie kon-
sekwentnie dążyć do realizacji propozy-
cji KMW z lutego br., kiedy zarząd nie-
Odtajnienie pocisku balistycznego Rezvan
22 września w stołecznym Teheranie
i innych irańskich miastach odbyły się
obchody Świętej Obrony, jak w Iranie
nazywa się wojnę iracko-irańską, która
wybuchła 22 września 1980 r. Na defila-
dzie pokazano m.in. szereg pocisków
„ziemia–ziemia”, w tym Kheibar Shekan,
najnowszy typ z napędem na kompo-
zytowe paliwo stałe, i przeciwokrętowe
z takim napędem: Hormuz-2, Khalij Fars
Amerykański Departament Obrony
zamawia pociski PrSM
26 września Departament Obrony Sta-
nów Zjednoczonych poinformował
o podpisaniu umowy z korporacją Lock­
heed Martin, dotyczącej produkcji kolej-
nej partii pocisków rakietowych PrSM
www.zbiam.pl
Ukraina kupi
w Niemczech
18 armatohaubic
samobieżnych
na podwoziu
kołowym
RCH-155.
Fot. KMW.
mieckiej firmy zgłosił możliwość
dostarczenia stu 155 mm armatohaubic
samobieżnych Siłom Zbrojnym Ukrainy.
Wtedy chodziło jednak o dostawę
PzH2000 z zasobów Bundeswehry
w zamian za wyprodukowanie 100 no-
wych dla Heer.
Dostawa pierwszych RCH-155 nastą-
pić ma po 30 miesiącach od podpisania
umowy. Pakiet, zgodnie z ofertą, poza
działami ma obejmować również wspar-
cie szkolno-logistyczne. RCH-155 to sa-
mobieżna 155 mm armatohaubica na
podwoziu transportera opancerzonego
GTK Boxer. Zasadnicze uzbrojenie stano-
wi 155 mm działo o długości lufy 52 kali-
brów umieszczone w zautomatyzowa-
nej wieży Artillery Gun Module.  (BK)
lub pochodne, a także pociski z silnika-
mi rakietowymi na paliwo ciekłe: Emad,
Ghadr-F lub -H, Sejil-1 oraz premierowo
Rezvan o zasięgu 1400 km i prędkości
Ma=8 ponownego wejścia w atmosfe-
rę oddzielającej się części bojowej. Wy-
gląd Rezvana wskazuje, że po raz
pierwszy publicznie pokazano dostar-
czany od lat Jemenowi pocisk, lokalnie
zwany tam Burkan-3. (AMM)
Odtajniony Rezvan
z charakterystyczną
„podkalibrową” częścią
bojową. Fot. Agencja
informacyjna Mehr.
(Precision Strike Missile) do polowych
systemów rakietowych MLRS/HIMARS.
Umowa ma wartość 77,5 mln USD
i obejmuje 54 pociski. W momencie
podpisania uruchomiono pełne finan-
Nowości z sił lądowych świata
Pierwszy zmodernizowany CV9035NL
26 września Wojska Lądowe Królestwa
Niderlandów (Koninklijke Landmacht)
przekazały informację o odebraniu
pierwszego bojowego wozu piechoty
CV9035NL po przeprowadzonej mo-
dernizacji. Uroczystość przekazania
pojazdu miała miejsce w zakładzie pro-
ducenta pojazdu – BAE Systems Häg-
glunds – w Örnsköldsvik w Szwecji.
Wóz jest prototypem, który posłuży do
prób mających potwierdzić spełnienie
wymagań sformułowanych dla tego
programu. Modernizacja docelowo
ma objąć 122 pojazdy (z opcją na 19
kolejnych) i rozpocznie się pod koniec
2023 r. Ostatnie wozy zostaną dostar-
czone w 2026 r. Program modernizacji
w połowie cyklu życia (Mid-Life Upgra-
de, MLU) ma umożliwić eksploatację
pojazdów do 2039 r.
W ramach modernizacji holender-
skie CV9035NL otrzymały m.in. nowe
Ujawnienie pocisku balistycznego Hyunmoo-5
1 października, przy okazji święta Sił
Zbrojnych Republiki Korei, resort obro-
ny tego państwa ujawnił istnienie no-
wego pocisku balistycznego o ozna-
czeniu Hyunmoo-5. Pokazano urywki
wideo z jego odpalenia, następnie
wyemitowane przez lokalne media.
Oficjalnie podano, że Hyunmoo-5 ma
„najcięższą część bojową na świecie”
– 8 t przy zasięgu 300 km. Inne poda-
wane konfiguracje głowicy to 6 t (za-
sięg 600 km) i 1 t (3000 km). Są to czę-
ściowe spekulacje mediów. Pocisk
powiela układ konstrukcyjny pocisków
Hyunmoo-2x. Napędem jest silnik ra-
kietowy na paliwo stałe. Zimny start
odbywa się za pomocą gazogenerato-
ra (akumulatora ciśnienia wg rosyjskiej
sowanie, a dostawa amunicji ma nastą-
pić do końca września 2025 r. Jest to
kolejna partia PrSM zamówiona przez
Departament Obrony dla Sił Zbrojnych
Stanów Zjednoczonych. Docelowo,
tylko na potrzeby US Army, ma zostać
zamówionych 4021 tych pocisków.
Średni koszt jedynego PrSM ma oscylo-
wać w granicach 1,35 mln USD (we-
dług cen z 2021 r.).
Pociski PrSM mają zastąpić w amery-
kańskiej artylerii rakietowej taktyczno-
-operacyjne pociski balistyczne rodziny
ATACMS, które mogą być odpalane
z wyrzutni M270 MLRS i M142 HIMARS.
Nowe pociski, ze względu na mniejszą
wieże i kompozytowe gąsienice (mają-
ce zredukować wibracje wytwarzane
przez układ jezdny i hałas wewnątrz
wozu, a ponadto redukcji ulegną m.in.
koszty eksploatacji pojazdu czy nawet
jego masa). Ważnym elementem mo-
dernizacji jest instalacja aktywnego sys-
temu ochrony wozu Elbit Systems Iron
Fist, który ma znacząco zwiększyć prze-
żywalność pojazdów na polu walki. Do-
celowo Iron Fist będzie zintegrowany
z systemem iFighting, zwiększającym
świadomość sytuacyjną.  (BK)
Wojska Lądowe Królestwa Niderlandów
odebrały pierwszy zmodernizowany
bojowy wóz piechoty CV9035NL.
Fot. Koninklijke Landmacht.
terminologii) z pojemnika transporto-
wo-startowego, którego nie pokazano.
Podobnie jak wyrzutni, przyjmuje się,
że ta jest samobieżna lub ciągniona.
Media wspominają, że Hyunmoo-5 ma
mieć docelowo wersje okrętowe.(AMM)
Z lewej Hyunmoo-5 tuż po opuszczeniu
pojemnika transportowo-startowego, jeszcze
z nieodrzuconym gazogeneratorem. Z prawej
już z pracującym napędem marszowym
i rozłożonymi sterami aerodynamicznymi.
Fot. TV Chosun.
średnicę, będą umieszczane w wymien-
nych pojemnikach transportowo-starto-
wych po dwa, co dwukrotnie zwiększy
liczbę pocisków dalekiego zasięgu do-
stępnych na jednej wyrzutni (odpo-
wiednio, cztery w przypadku M270
i dwa na M142). Pierwotnie zasięg PrSM,
ze względu na ograniczenia wymuszo-
ne przez sowiecko-amerykański traktat
INF/RSMD z 1988 r., miał oficjalnie wyno-
sić 499 km, lecz po jego wypowiedzeniu
przez Stany Zjednoczone możliwe było
jego zwiększenie do 700 km. Powstać
ma również wersja PrSM-ER o zasięgu
1000 km.  (ŁP)
Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 5
Nowości z sił lądowych świata
Dodatkowe armatohaubice Zuzana 2
trafią na Ukrainę
2 października minister obrony Republi-
ki Słowackiej Jaroslav Naď poinformował
o podpisaniu w Kopenhadze umowy
dotyczącej wspólnego zamówienia
przez państwa NATO partii 155 mm ar-
matohaubic samobieżnych Zuzana 2,
które firma Konštrukta Defence dostar-
czy Ukrainie.
W ramach umowy, której wartość
wynosi 92 mln EUR, firma ze słowackiej
Dubnicy nad Wagiem dostarczy 16 dział.
Program sfinansują: Królestwo Danii, Re-
publika Federalna Niemiec i Królestwo
Wzrost produkcji wyrzutni rakietowych
Tornado-G/-S
3 października rosyjska agencja informa-
cyjna RIA Nowosti przekazała za pań-
stwową korporacją Rostiech, że część
spółki Motowilichinskije zawody z Permu,
odpowiadająca za produkcję wojskową,
zwielokrotniła wielkość produkcji polo-
wych systemów rakietowych 9K51M Tor-
nado-G i 9K515 Tornado-S. Dokładnych
liczb nie podano. Ograniczono się tylko
do stwierdzenia, że takiego poziomu pro-
dukcji Motowilichinskije zawody nie osią-
gnęły od ponad dekady i aby wywiązać
GDLS zaprezentował na wystawie AUSA 2022 demonstrator technologii AbramsX – faktycznie
zupełnie nowy czołg reprezentujący IV generację. Fot. GDLS.
Premiery najnowszych Abramsów
Na początku października miały miejsce
premiery najnowszych czołgów rodzi-
ny Abrams – M1A2 SEPv4 i AbramsX.
Zdjęcie pierwszego z nich pojawiło się
5 października na facebookowym profi-
lu brygadowego zespołu bojowego
2-12 Cavalry Regiment „Thunderhorse”,
drugi zaś został zaprezentowany pod-
czas waszyngtońskiej wystawy AUSA
Annual Meeting & Exhibition 2022.
Fotografie M1A2 SEPv4 zostały wyko-
nane podczas prób na poligonie Yuma
6 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
Norwegii. Umowa została podpisana
w Kopenhadze przez ministrów obrony
Słowacji i Danii, a dostawy sprzętu mają
zostać zrealizowane w drugiej połowie
2023 r. Będą do kolejne armatohaubice
tego typu, które trafią do rąk artylerzy-
stów Sił Zbrojnych Ukrainy. Cztery
pierwsze Zuzany 2 zostały dostarczone
przez Republikę Słowacji w sierpniu
tego roku, dwie kolejne w pierwszej de-
kadzie października. Był to wynik realiza-
cji komercyjnej umowy dotyczącej zaku-
pu przez Ukrainę ośmiu takich dział.  (ŁP)
się z zamówień, pracują na trzy zmiany.
W porównaniu z ub.r. produkcja zwięk-
szyła się kilkukrotnie. Motowilichinskije
zawody, od ponad wieku producent ar-
tylerii lufowej i rakietowej (w 1992 r. za-
trudniały 20 000 osób, teraz 3000), od lat
borykały się z kłopotami finansowymi
właśnie z braku zamówień. W 2018 r. zo-
stały postawione w stan upadłości.
Z tych kłopotów uratował je Rostiech,
częściowy udziałowiec, udzielając po-
życzki i wdrażając plan naprawczy.  (AMM)
Proving Ground w Arizonie i stały się
pierwszymi upublicznionymi zdjęciami
najnowszej wersji czterdziestoletniego
już Abramsa.
Kolejny wariant Abramsa ma różnić
się od starszego brata głównie szeroko
zakrojonymi zmianami w systemie kiero-
wania ogniem. Główny celownik (Gun-
ner’s Primary Sight) i przyrząd
panoramiczny dowódcy (Commander’s
Primary Sight) zostaną wyposażone
w kamery termowizyjne III generacji,
Pierwsze Leopardy 2 dla Czech
jeszcze w tym roku
Ministerstwo Obrony Republiki Czeskiej
poinformowało 11 października o pod-
pisaniu pakietu umów z Federalnym
Ministerstwem Obrony Niemiec oraz
firmą Rheinmetall AG, dotyczących do-
staw czołgów podstawowych i sprzętu
wsparcia ich działań, a także szkolenia
ich załóg i techników.
Umowa obejmuje 14 czołgów Le-
opard 2A4 i jeden wóz zabezpieczenia
technicznego Bergepanzer 3 Büffel z za-
sobów Rheinmetall AG. Wozy zostaną
przekazane Republice Czeskiej w ra-
mach federalnego mechanizmu „Ring-
tausch”, jako kompensacja za ciężkie
uzbrojenie i sprzęt wojskowy przekazane
wcześniej przez Czechów Siłom Zbroj-
nym Ukrainy. Przedmiotem umów jest
też dostawa: części zamiennych, amuni-
cji, a także wsparcie serwisowe w okresie
trzech lat od dostawy i szkolenie załóg
czołgów oraz wojskowych techników.
Całość wyceniono na niespełna 4 mld
CZK (ok. 790 mln PLN).
Wytypowane do przekazania czołgi
są sprawne i służyły wcześniej w szwaj-
carskich wojskach lądowych (Pz 87)
i niemieckich Heer. Po wycofaniu odku-
piła je firma Rheinmetall celem dalszej
odsprzedaży bądź konwersji na pojaz-
dy specjalistyczne. Obecnie trwa prze-
gląd tych wozów, a wkrótce rozpocznie
się proces ich doposażania, zgodnie ze
specyfikacją SZ RCz. Obejmie on
nowe kamery telewizyjne i dalmierze la-
serowe. Nowy ma być również czujnik
meteorologiczny, jak również systemy
łączności i diagnostyczne. Czołg otrzy-
ma ponadto złącze umożliwiające pro-
gramowanie zapalników 120 mm amu-
nicji XM1147. Według niektórych źródeł
przeżywalność wozu ma zostać popra-
wiona za sprawą instalacji systemu
ostrzegania przed opromieniowaniem
wiązką lasera. Niektóre z tych urządzeń,
m.in. czujniki systemu ostrzegawczego
czy nowy sensor meteorologiczny, wi-
doczne są na zdjęciach.
Z kolei 10 października podczas wy-
stawy AUSA AM&E 2022 w Waszyngto-
nie firma General Dynamics Land Sys-
tems zaprezentowała wóz AbramsX,
oficjalnie najnowszą wersję M1, faktycz-
nie zaś zupełnie nowy wóz. AbramsX to
Więcej aktualności szukaj na www.zbiam.pl
przede wszystkim montaż nowych
środków łączności.
Pierwszy wóz ma dotrzeć do Czech
jeszcze w tym roku, zaś ostatni do końca
2023 r. Wóz zabezpieczenia techniczne-
go BPz 3 trafi do nowych użytkowników
nieco później, bo do połowy 2024 r.
Już w połowie października ma roz-
począć się w Panzertruppenschule
w Munster przeszkolenie pierwszej gru-
py czeskich mechaników-kierowców.
Obejmie on ośmiu żołnierzy. Kolejna
grupa ośmiu czołgistów przejdzie ana-
logiczne przeszkolenie w pierwszej
połowie przyszłego roku. Pozostali
członkowie załóg czołgów rozpoczną
przeszkolenie już w Czechach, po dosta-
wie sprzętu. Będzie ono realizowane
w Praslavicach, gdzie stacjonuje 73. bata-
lion czołgów 7. Dukielskiej Brygady Zme-
chanizowanej, który przejmie niemieckie
wozy. Szkolenie będą prowadzili nie-
mieccy instruktorzy z tzw. mobilnego
zespołu szkoleniowego (MTT). Obecnie
znajdujące się w uzbrojeniu 73. bcz wozy
T-72M4 CZ przejdą przeglądy techniczne
i pozostaną w użytkowaniu równolegle
z Leopardami 2A4 do momentu dosta-
wy fabrycznie nowych czołgów podsta-
wowych. Wszystko wskazuje na to, że
będzie to 40÷50 wozów Leopard 2A7+.
Wcześniejsza eksploatacja starszych wo-
zów tej rodziny z pewnością ułatwi prze-
szkolenie na czołgi nowej generacji. (AK)
de facto nowy czołg, mający z rodziną
M1 wspólną jedynie nazwę i niektóre
Przygotowali: Andrzej Kiński, Bartłomiej Kucharski, Adam M. Maciejewski, Łukasz Pacholski.
elementy wyposażenia. Różni się ukła-
dem konstrukcyjnym (wieża bezzało-
gowa, trzyosobowa załoga w przedniej
części kadłuba w pancernej kapsule),
napędem (układ hybrydowy), uzbroje-
niem głównym (120 mm armata XM360)
i pomocniczym (30 mm armata napę-
dowa M230LF na nabój 30×113 mm
w bezzałogowym stanowisku Kongs-
berg Protector RS6), a także szeregiem
innych szczegółów. AbramsX będzie
promowany jako czołg przejściowy
między obecnie produkowanym M1A2
SEPv3 i niedawno ujawnionym SEPv4
a docelowym czołgiem OMT, który
miałby być jeszcze bardziej rewolucyj-
nym wozem. AbramsX to na razie tylko
pojazd demonstracyjny. (BK)
www.zbiam.pl
Obrona przeciwlotnicza
„Mała Narew” i Pilica+ – początek budowy nowoczesnego
średniego piętra obrony przeciwlotniczej Sił Zbrojnych RP
Tomasz Wachowski
Pod koniec września 18. pułk
przeciwlotniczy z Zamościa, wchodzący
w skład 18. Dywizji Zmechanizowanej
z dowództwem w Siedlcach, rozpoczął
przejmowanie sprzętu pierwszej
jednostki ogniowej rakietowego zestawu
przeciwlotniczego krótkiego zasięgu
„mała Narew”. To początek generacyjnej
wymiany sprzętu naziemnej obrony
przeciwlotniczej Sił Zbrojnych RP
środkowego i górnego piętra.
„Mała Narew” to zarazem pierwszy
system wykorzystujący zachodni
środek ogniowy w polskiej obronie
przeciwlotniczej (nie uwzględniając
dwóch fregat typu O. H. Perry należących
do Marynarki Wojennej) i pierwszy
nowy przeciwlotniczy system rakietowy,
nie licząc odmian zestawów bliskiego
zasięgu, wprowadzony do uzbrojenia
Wojska Polskiego od 36 lat.
Fotografie w artykule: Andrzej Kiński,
Agencja Uzbrojenia, PIT-RADWAR S.A.
J
uż od ponad dekady wiadomo, że średnie
i górne piętra perspektywicznej naziemnej
obrony przeciwlotniczej Sił Zbrojnych RP
będą opierać się na zestawach krótkiego zasięgu
Narew i średniego Wisła. W obydwu przypadkach
założono, że efektory tych systemów – kierowane
pociski „ziemia-powietrze” zostaną zakupione za
granicą (z możliwością późniejszego uruchomie-
nia ich licencyjnej produkcji), zaś inne elementy
(stacje radiolokacyjne wstępnego wykrywania, ra-
dary wskazywania celów oraz naprowadzania ra-
Prezentowana podczas pokazu wyrzutnia systemu „mała Narew” była w położeniu zbliżonym do zajmowanego na sta-
nowisku bojowym. Miała opuszczone podpory stabilizujące i zespół pojemników w pozycji startowej, ale maszt anteny
radiolinii nie był całkowicie rozłożony.
8 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
Wyrzutnia kierowanych pocisków przeciwlotniczych iLauncher na podwoziu samochodu ciężarowego wysokiej ładow-
ności 8×8 Jelcz P882.57 T21 TS DOW rakietowego systemu przeciwlotniczego „mała Narew”. W charakterze nośnika
wyrzutni wykorzystano pojazd z hakowym systemem załadowczym powstały w Jelcz Sp. z o.o. w ramach programu
Wisła. Za integrację zespołu wyrzutni z podwoziem odpowiadały Wojskowe Zakłady Uzbrojenia S.A. i Jelcz Sp. z o.o.
kiet, podsystemy dowodzenia i kierowania ogniem
oraz łączności, nośniki) będą w znacznej mierze
dostarczane przez polski przemysł.
Podjęta jeszcze w kwietniu 2015 r. decyzja ówcze-
snych władz państwa o zakupie amerykańskiego
systemu Patriot w ramach programu zestawu rakie-
towego obrony powietrznej średniego zasięgu
(ZROP-SZ) Wisła, zwieńczona zawarciem 28 marca
2018 r. (już przez kolejną ekipę rządową) umowy
LOA w ramach programu Foreign Military Sales na
dostawę dwóch baterii (czterech jednostek ognio-
wych) systemu IBCS/Patriot, znacząco zawęziła moż-
liwości udziału polskich podmiotów w obszarze
dostawy zasadniczych komponentów tego syste-
mu własnej konstrukcji i produkcji (np. wielofunkcyj-
nego radaru kierowania ogniem). Polski udział
w tym programie, choć nie można go bynajmniej
ignorować, ogranicza się do dostarczenia nośników
poszczególnych elementów, podsystemu łączności,
niektórych elementów podsystemu dowodzenia,
jedynie niektóre zasadnicze części składowe syste-
mu (wyrzutnie M903) i zespoły (bloki elektroniczne,
pojemniki transportowo-startowe pocisków) są
produkowane przez polskie podmioty w ramach
umów offsetowych czy komercyjnych. Powiedzmy
sobie jednak szczerze – biorąc pod uwagę ogólną
wartość zamówienia, ani kwotowo, ani procentowo
nie jest to udział imponujący.
Inna sytuacja miała mieć miejsce w przypadku
programu zestawu rakietowego obrony powietrz-
nej krótkiego zasięgu (ZROP-KZ) Narew, który dla
polskiej OPL, ze względu na swą powszechność,
faktycznie ma większe znaczenie od Wisły. Także ska-
la tego przedsięwzięcia ma być znacznie większa,
bowiem zakupy miałyby docelowo objąć 23 baterie
(46 jednostek ogniowych), a plany rozbudowy SZ RP
do poziomu 300 000 ludzi w połowie kolejnej deka-
dy mogą wymusić zwiększenie tej liczby. W Narwi to
polski przemysł ma być głównym realizatorem pro-
gramu – kontrahentem resortu obrony, integrato-
rem systemu i dostawcą usług wsparcia eksploatacji.
Partner zagraniczny miał dostarczyć efektor systemu
(którego produkcja licencyjna miałaby docelowo
zostać uruchomiona w kraju) wraz z wyposażeniem
oraz oprogramowaniem towarzyszącym i niezbęd-
ne wsparcie związane z integracją z polskimi kom-
ponentami – taka przynajmniej była teoria.
Program ZROP-KZ Narew miał być realizowany
przez spółki Polskiej Grupy Zbrojeniowej, skupione
w konsorcjum utworzonym w grudniu 2014 r. spe-
cjalnie do realizacji tego przedsięwzięcia. W jego
skład wchodzi 11 firm: Polska Grupa Zbrojeniowa
S.A. (lider), Huta Stalowa Wola S.A., Jelcz Sp. z o.o.,
MESKO S.A., Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Cen-
trum Techniki Morskiej S.A., PCO S.A., PIT-RARDWAR
S.A., Wojskowe Zakłady Łączności Nr 1 S.A., Wojskowe
www.zbiam.pl
 Obrona przeciwlotnicza

Zakłady Uzbrojenia S.A., Wojskowe Zakłady Elektro-

niczne S.A. i Zakłady Mechaniczne „Tarnów” S.A.
Spółki te realizują również zadania w ramach kon-
sorcjum PGZ-WISŁA, zaangażowanego w realizację
wspomnianych dostaw do ZROP-SZ Wisła.
7 września 2021 r. konsorcjum PGZ-NAREW pod-
pisało z Agencją Uzbrojenia umowę ramową prze-
widującą dostawę 23 zestawów (baterii po dwie
jednostki ogniowe) ZROP-KZ Narew. Jak samo okre-
ślenie „umowa ramowa” wskazuje, nie chodziło
o kontrakt na dostawę, ale porozumienie wstępne
określające warunki udzielania i realizacji zamówień
wykonawczych, zaś szczegóły, w tym kwestie finan-
sowe, zawarte miały zostać w umowach wykonaw-
czych. Wówczas planowano, że proces zawierania
tychże, w liczbie kilkunastu – z podmiotami krajo-
wymi i zagranicznymi, powinien zakończyć się
w 2023 r. To ich przedmiotem miała być dostawa,
a także opracowanie poszczególnych komponen-
tów do planowanych do zamówienia baterii Narwi,
w tym budowa potencjału przemysłowego oraz
zarządzanie projektem i integracja systemu. Wartość
programu była już wówczas szacowana na kilka-
dziesiąt miliardów PLN (nieoficjalnie nawet ponad
60 mld PLN). Pierwsza jednostka ogniowa Narwi
miała zostać skompletowana i gotowa do badań
odbiorczych w 2025 r. (dostawa elementów od
2024 r.), a na rok 2026 planowano przeprowadze-
nie bojowych strzelań zespołu zadaniowego skła-
dającego się z komponentów zarówno systemu
ZROP-SZ Wisła, jak i ZROP-KZ Narew.
Jedną z kluczowych kwestii, de facto przesądzają-
cych o faktycznej skali udziału polskiego przemysłu
w przedsięwzięciu, był wybór pocisku kierowanego
– efektora. Ten miał być wskazany konsorcjum
PGZ-NAREW przez wojsko, choć na bazie wspólnie
wypracowanych decyzji. Zaakceptowana przez Mi-
nisterstwo Obrony Narodowej w listopadzie 2021 r.
rekomendacja Inspektoratu Uzbrojenia zastosowa-
Druga z wyrzutni była w położeniu marszowym i nie miała założonych pojemników transportowo-startowych
z pociskami CAMM.
nia w Narwi pocisków rodziny CAMM (Common
Anti-Air Modular Missile) brytyjskiego oddziału eu-
ropejskiej grupy rakietowej MBDA – MBDA UK – po-
zwalała budzić nadzieję, że wyżej nakreślony scena-
riusz udziału polskiego przemysłu obronnego
w programie Narew będzie realny. Pocisk ten ma
być także elementem systemu walki trzech fregat
wielozadaniowych, które powstaną w ramach pro-
gramu Miecznik, realizowanego przez konsorcjum
PGZ-MIECZNIK we współpracy z grupą przemysło-
wą Babcock International (dostawca platformy okrę-
towej), a także – jak wiele na to wskazuje – elemen-
tem nowego systemu obrony obiektowej Pilica+.
❚ „Mała Narew” – rozwiązanie pomostowe
Wybuch wojny na Ukrainie i wnioski wynikające
z przebiegu działań bojowych, zwłaszcza z wyko-
rzystania różnorodnych środków napadu po-
wietrznego przez Siły Zbrojne Federacji Rosyjskiej,
skłoniły kierownictwo resortu obrony narodowej
do przyspieszenia procesu modernizacji wojsk
obrony przeciwlotniczej SZ RP. Ocena potencjal-
nych zagrożeń wskazała na konieczność jak naj-
szybszego osiągnięcia nowych zdolności w zakre-
sie osłony przeciwlotniczej wojsk i obiektów
realizowanych przez zestawy rakietowe obrony
przeciwlotniczej krótkiego zasięgu. To zaś zaowo-
cowało decyzją o pozyskaniu elementów systemu
Land Ceptor/Sky Sabre z pociskiem CAMM firmy
MBDA UK i ich integracji z komponentami dostar-
czanymi przez SZ RP, w ramach wstępnego etapu
realizacji programu Narew, co nieoficjalnie określo-
no mianem „małej Narwi”. Co należy podkreślić,
decyzję taką podjęto pomimo niezakończenia roz-
mów z zagranicznym partnerem dotyczących wa-
runków dostaw pocisków rodziny CAMM do „wła-
ściwej Narwi” i możliwego zakresu współpracy
przy ich produkcji z polskim przemysłem.
Zadanie zintegrowania i dostarczenia SZ RP zesta-
wów rakietowych krótkiego zasięgu „mała Narew”
powierzono polskiemu przemysłowi obronnemu.
W tym celu 14 kwietnia 2022 r. Agencja Uzbrojenia
zawarła z konsorcjum PGZ-NAREW umowę wyko-
nawczą na dostawę podstawowych elementów
dwóch samodzielnych jednostek ogniowych (bate-
rii) przeciwlotniczego zestawu rakietowego krótkie-
go zasięgu (SHORAD, short-range air defence), któ-
rego efektorem będą przeciwlotnicze pociski
kierowane MBDA CAMM. Wartość zamówienia wy-
niosła 1,65 mld PLN brutto.

Podstawowe źródło informacji o sytuacji powietrznej jednostki ogniowej systemu Dzięki obecności wyrzutni brytyjskiego systemu Sky Sabre na podwoziu RMMV MAN
„mała Narew” – zdolna do przerzutu stacja radiolokacyjna Soła-M z PIT-RADWAR S.A. 8×8 (na zdjęciu w położeniu bojowym) istniała możliwość porównania jej z polskim
Na zdjęciu z imitatorem na przyczepie. Radar wymagał wprowadzenia modyfikacji, rozwiązaniem. W „naszej” wyrzutni obsługa ma np. lepsze warunki do odpoczynku,
aby mógł spełniać wymagania współpracy z systemem CAMM i systemem C2 Zenit-M. ponieważ zastosowano nośnik z długą kabiną z leżanką w tylnej części.

www.zbiam.pl Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 9

Obrona przeciwlotnicza
Zautomatyzowany system dowodzenia i kierowania ogniem/urządzenie kierowania uzbrojeniem (UKU) Zenit-M
systemu „mała Narew” z PIT-RADWAR S.A. Kontener z aparaturą i pomieszczeniem operacyjnym zamontowano
na podwoziu ciężarówki Jelcz 442.32.
Stanowiska operatorów jednostki ogniowej „mała Narew” we wnętrzu kontenera systemu C2 Zenit-M.
25 kwietnia 2022 r. konsorcjum PGZ-NAREW za-
warło z kolei porozumienie z MBDA dotyczące har-
monogramu i warunków dostaw tych elementów
systemu „mała Narew”, które przypadły w udziale
stronie brytyjskiej. Umowa pozwolić miała na prze-
prowadzenie procesu integracji wyrzutni i rakiet
produkcji MBDA ze stacją radiolokacyjną oraz sys-
temem łączności i dowodzenia C2, a także pod-
woziami polskiej produkcji. Tempo realizacji
projektu „mała Narew” jest wyjątkowe – nie tyl-
ko w skali polskiej, ale także światowej – w przy-
padku złożonych systemów uzbrojenia. Zgod-
nie z zapisami umowy pierwsza jednostka
ogniowa miała zostać dostarczona wojsku do
30 września 2022 r., a druga w pierwszym półro-
czu 2023 r. Odbiory pierwszych, aczkolwiek nie
wszystkich zaplanowanych do pozyskania, ele-
mentów ZROP-KZ Narew, wspólnych z „małą
Narwią” już w latach 2022–2023 trzeba uznać za
istotne przyspieszenie rozpoczęcia fazy dostaw
i duże wyzwanie dla polskiego przemysłu, a tak-
że jego zagranicznego partnera.
Równolegle z dostawą jednostek ogniowych
zestawu „mała Narew” planowane jest dostar-
czenie pakietu logistycznego, umożliwiającego
techniczne wsparcie ich eksploatacji i pakietu
1 0 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
szkoleniowego, zapewniającego przygotowa-
nie obsług do efektywnego użytkowania nowe-
go sprzętu bojowego.
Zasadniczymi komponentami baterii zestawu
„mała Narew” są:
❙ zdolna do przerzutu stacja radiolokacyjna (ZDPSR)
Soła-M (produkcji PIT-RADWAR S.A.);
❙ zautomatyzowany system dowodzenia i kiero-
wania ogniem/urządzenie kierowania uzbroje-
niem (UKU) Zenit-M (PIT-RADWAR S.A.) z konte-
nerem operacyjnym na podwoziu ciężarówki
Jelcz 442.32;
❙ dwa pojazdy amunicyjne (transportowo-załadow-
cze) PA-1 na podwoziach ciężarówek Jelcz 442.32
S02 (integracja WZU S.A.);
❙ trzy wyrzutnie pocisków przeciwlotniczych iLaun-
cher na podwoziach ciężarówek Jelcz P882.57 T21
TS DOW (na każdej osiem pojemników transpor-
towo-startowych z pociskami CAMM) (integracja
WZU S.A.);
❙ kierowane pociski przeciwlotnicze krótkiego za-
sięgu MBDA CAMM.
Obydwie zamówione jednostki ogniowe powstają
od razu z wykorzystaniem kluczowych komponen-
tów polskiej konstrukcji i produkcji, powstałych
w PIT-RADWAR, tj. ZDPSR Soła-M oraz urządzenia
kierowania uzbrojeniem (UKU) Zenit-M. Pocisk
CAMM i większość elementów wyrzutni iLauncher
są dostarczane przez kontrahenta zagranicznego
– MBDA UK. Ponadto wszystkie elementy zestawu
są montowane na podwoziach samochodowych
wyprodukowanych przez spółkę Jelcz, zunifikowa-
nymi z powstałymi w ramach programu Wisła. Tak-
że środki łączności zestawu są dostarczane przez
polski przemysł obronny. Oczywiście, wykorzysta-
nie gotowych komponentów produkowanych
przez polski przemysł i znajdujących się w wyposa-
żeniu SZ RP, choć wymagających modyfikacji i ada-
ptacji, znacznie przyspieszyło dostawę sprzętu.
Dostawy pierwszych elementów od MBDA UK do
Polski rozpoczęły się już w lipcu, a po zakończeniu
integracji pierwsza skompletowana wyrzutnia trafi-
ła na cykl testów do Wielkiej Brytanii.
Polski przemysł jest również odpowiedzialny za
integrację wszystkich elementów systemu efektora
dostarczanych przez MBDA UK z pojazdami specjal-
nymi Jelcz i środkami łączności oraz dostosowanie
komponentów dostarczanych z zasobów SZ RP, tj.
systemu UKU Zenit-M i ZDPSR Soła-M do współpra-
cy z elementami importowanymi. W procesie inte-
gracji zestawu „mała Narew” szczególnie istotny jest
fakt, że PIT-RADWAR S.A. i WZU S.A. dysponowały
już dużymi zdolnościami i doświadczeniem w za-
kresie integracji przeciwlotniczych zestawów ra-
kietowych, zdobytymi na przestrzeni ostatniego
ćwierćwiecza podczas realizacji innych programów
modernizacyjnych na rzecz SZ RP.
Chociaż konfiguracja zestawu „mała Narew” nie
będzie traktowana jako docelowa w przypadku
ZROP-KZ Narew, to także w obecnej ma bardzo wy-
sokie zdolności w zakresie wykrywania i zwalczania
celów powietrznych w skomplikowanej sytuacji
taktycznej. Zestaw „mała Narew” zostanie również
zintegrowany z pozostałymi zestawami artyleryj-
sko-rakietowymi i rakietowymi znajdującymi się
w uzbrojeniu wojsk obrony przeciwlotniczej SZ RP,
jak Poprad czy Pilica/Pilica+.
Dostawy pierwszych dwóch baterii zestawu ra-
kietowego krótkiego zasięgu pozwolą na przyspie-
szone osiągnięcie już w przyszłym roku zdolności
do osłony wojsk i obiektów przed atakiem z powie-
trza przez nowoczesny, wielokanałowy system
przeciwlotniczy. Jest to głównym celem realizacji
programu „mała Narew”.
Należy mieć na uwadze, że rozpoczęcie dostaw
wstępnych zestawów ZROP-KZ Narew uruchamia
proces budowy, obecnie brakującej, środkowej war-
stwy zintegrowanego systemu obrony przeciwlotni-
czej. Najwyższą warstwę będą tworzyć zestawy prze-
ciwrakietowe IBCS/Patriot, pozyskane w ramach
programu Wisła, a najniższą już tworzą, produkowa-
ne przez polski przemysł obronny, samobieżne prze-
ciwlotnicze zestawy rakietowe (SPZR) Poprad, prze-
ciwlotnicze systemy rakietowo-artyleryjskie (PSR-A)
Pilica oraz przenośne przeciwlotnicze zestawy rakie-
towe (PPZR) Grom i Piorun.
Jak duże znaczenie dla obrony przeciwlotniczej
Polski będzie miało wdrożenie do uzbrojenia
www.zbiam.pl

Do Polski dotarły drogą lotniczą z Wielkiej Brytanii także bojowe pociski kierowane CAMM. i Mariuszem Błaszczakiem, oraz prezesem PGZ S.A. Sebastianem Chwałkiem.
dwóch pomostowych jednostek ogniowych „małej
Narwi” niech zilustruje fakt, że sześć wyrzutni
z 48 pociskami zapewni, ze względu na wielokana-
łowość systemu, możliwość jednoczesnego zwal-
czania większej liczby środków napadu powietrz-
nego przeciwnika niż wszystkich sześć dywizjonów
z systemami Newa-SC Wojsk Obrony Przeciwlotni-
czej Sił Powietrznych i pułki Wojsk Obrony Prze-
ciwlotniczej Wojsk Lądowych uzbrojone w systemy
Kub-M razem wzięte! Między innymi te systemy
sowieckiej produkcji, choć zmodernizowane w Pol-
sce, docelowo zastąpić ma ZROP-KZ Narew.
CAMM – członek rodziny CAMM/CAMM-ER, efek-
tor „małej Narwi”, jest nowoczesnym pociskiem prze-
ciwlotniczym, wprowadzanym od niedawna do
uzbrojenia (bądź wybranym) wojsk lądowych i mary-
narek wojennych kilku państw. Dysponuje możliwo-
ścią zwalczania celów powietrznych na krótkich odle-
głościach (do ok. 25 km) w szerokim zakresie
wysokości (od kilku–kilkunastu metrów nad ziemią do
10 000 m). Jest to pocisk pionowego startu, o zimnym
starcie, przechowywany i dostarczany do wyrzutni
w hermetycznym kontenerze transportowo-starto-
wym. Charakteryzuje się bardzo wysoką precyzją na-
prowadzania podczas zwalczania celów powietrz-
nych, w tym obiektów o małej skutecznej powierzchni
odbicia radiolokacyjnego, dzięki zaawansowanej, ak-
tywnej głowicy samonaprowadzania. Zestaw może
działać w każdych warunkach pogodowych i cechuje
się wysoką odpornością na zakłócenia.
Wraz z „małą Narwią” rozpoczęty zostanie rów-
nież proces budowy systemu wsparcia logistyczne-
go i szkoleniowego ZROP-KZ. Pozwoli to na spraw-
niejsze i efektywniejsze przygotowanie zarówno
polskiego przemysłu, jak i SZ RP do wdrożenia do
eksploatacji docelowej Narwi. Słowo stało się cia-
łem i przewidziane do dostawy w terminie do
30 września br. elementy pierwszej jednostki
ogniowej „małej Narwi” trafiły do zamojskiego puł-
ku. Znacznie wcześniej rozpoczął się proces szkole-
nia grupy żołnierzy na nowym sprzęcie.
4 października, w obecności sekretarza obrony
Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii
Północnej Bena Wallace’a, wicepremiera i ministra
obrony narodowej Mariusza Błaszczaka oraz preze-
sa Polskiej Grupy Zbrojeniowej S.A. Sebastiana
Chwałka odbyła się uroczystość publicznej prezen-
tacji nowego sprzętu, który otrzymał 18. pułk prze-
ciwlotniczy. Na terenie koszar w Zamościu Sitańcu
www.zbiam.pl
Wspólne zdjęcie polskich i brytyjskich przeciwlotników z ministrami, Benem Wallace'em
wystawiono dwie samobieżne wyrzutnie, system
C2 Zenit-M i stację radiolokacyjną Soła-M. Towarzy-
szyła im oryginalna brytyjska wyrzutnia systemu
Sky Sabre z pododdziału przeciwlotniczego Royal
Artillery, stacjonującego od wiosny na terenie na-
szego kraju, a także samobieżny rakietowy zestaw
przeciwlotniczy Poprad i elementy systemu Pilica.
Poinformowano przy tym, że druga jednostka
ogniowa pomostowego systemu trafi pod koniec
pierwszej połowy 2023 r. do stacjonującego w Elblągu
dywizjonu przeciwlotniczego 15. Gołdapskiego pułku
przeciwlotniczego 16. Dywizji Zmechanizowanej.
Przy okazji wizyty brytyjskiego ministra obrony
w naszym kraju podano też, że został powołany pol-
sko-brytyjski zespół ds. zbadania możliwości wspól-
nego opracowania dla sił zbrojnych obydwu państw
nowego kierowanego pocisku przeciwlotniczego
średniego/dalekiego zasięgu Future Common Missi-
le, określanego także jako CAMM-MR. W Polsce po-
cisk taki miałby stać się drugim (a de facto trzecim,
bo Narew będzie mogła wykorzystywać także „bazo-
we” CAMM-y), po rakiecie CAMM-ER, typem amunicji
docelowego ZROP-KZ Narew. A zatem współpraca
rozwija się, i to w najbardziej interesującym z punktu
widzenia naszego przemysłu obszarze.
❚ Pilica+ ochroni polskie Patrioty
Latem tego roku pojawiły się pierwsze informacje na
temat dalszego rozwoju PSR-A Pilica w kierunku
zwiększenia możliwości ogniowych i rozszerzenia
charakterystyk przestrzennych (strefy rażenia). Ideą
było rozszerzenie jego zastosowania, tak aby nie słu-
żył wyłącznie do osłony lotnisk, ale także do innych
zadań, w tym w szczególności do bezpośredniej
obrony baterii ZRPOP-SZ Wisła. Miałoby to mieć na
celu „zwolnienie” z tej roli baterii ZROP-KZ Narew.
O ile dziś Pilica jest swego rodzaju „wyspą”, czyli
niezależnym systemem, w przyszłości miałaby zo-
stać wpięta w warstwowy system obrony powietrz-
nej za pomocą krajowego systemu dowodzenia.
Oprócz tego do zdolności zwalczania obiektów na
bardzo krótkim zasięgu (VSHORAD), osiąganej dziś
za pomocą armat 23 mm i pocisków bliskiego zasię-
gu Grom/Piorun, dodana miałaby zostać możliwość
zwalczania celów na zasięgach krótkich (SHORAD),
a także zdolność zwalczania bezzałogowych stat-
ków powietrznych – w sposób kinetyczny i niekine-
tyczny. Do walki z celami na większych dystansach
miałby zostać wykorzystany pocisk CAMM.
Obrona przeciwlotnicza
System został nazywany roboczo Pilica+, a po-
mysł jego opracowania wywodzi się z doświadczeń
szybkiego opracowania i wprowadzenia do linii„ma-
łej Narwi”, które udowodniły, że da się zrobić szybko
system tej klasy oparty na polskim systemie C2.
Przy okazji uroczystości w Zamościu 4 październi-
ka zawarta została umowa ramowa pomiędzy
Agencją Uzbrojenia a konsorcjum PGZ-PILICA+ do-
tycząca pozyskania PSR-A Pilica+. W skład konsor-
cjum PGZ-PILICA+ wchodzą: Polska Grupa Zbroje-
niowa S.A. (lider), Zakłady Mechaniczne„Tarnów” S.A.,
PIT-RADWAR S.A., PCO S.A., Jelcz Sp. z o.o., MESKO
S.A., Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Centrum Tech-
niki Morskiej S.A., Wojskowe Zakłady Uzbrojenia S.A.
i Wojskowe Zakłady Elektroniczne S.A.
W ramach umowy ramowej mają zostać określo-
ne warunki udzielania i realizacji zamówień wyko-
nawczych, dotyczących rozszerzenia zdolności
obecnie dostarczanych sześciu baterii PSR-A Pilica,
zamówionych na podstawie umowy z 24 listopada
2016 r., do poziomu Pilica+ oraz dostawę 15 nowych
baterii Pilicy+. W stosunku do systemu PSR-A Pilica
nowa wersja ma być uzupełniona o: wyrzutnie rakiet
krótkiego zasięgu (efektor tzw. pierwszego wyboru
to CAMM) w liczbie dwóch na zestaw i stacje radio-
lokacyjne Bystra (jedna na zestaw), a w dalszej kolej-
ności 23 mm armaty przeciwlotnicze miałyby zostać
dostosowane do strzelania amunicją rozcalaną (na
tym etapie nie ma to być amunicja z programowal-
nym punktem rozcalenia, ale ustalonym już na eta-
pie produkcji, np. 500, 1000 i 1500 m) oraz systemy
kinetyczne i niekinetyczne przeznaczone do zwal-
czania bezzałogowych statków powietrznych. Bate-
ria PSR-A Pilica+ będzie składać się z m.in.: sześciu
jednostek ogniowych (sprzężone 23 mm armaty
i dwie wyrzutnie pocisków przeciwlotniczych bli-
skiego zasięgu Grom/Piorun), dwóch wyrzutni
iLauncher do pocisków krótkiego zasięgu CAMM
(w okresie przejściowym jedna), jednej zdolnej do
przerzutu stacji radiolokacyjnej Bystra, dwóch wo-
zów amunicyjnych i podsystemu zwalczania bezza-
łogowych statków powietrznych.
Przedmiotem umów wykonawczych, które za-
warte mają zostać w ciągu 2023 r., będzie zarządza-
nie projektem i dostawa komponentów do dokom-
pletowania sześciu baterii Pilicy oraz 15 nowych
zestawów bateryjnych Pilica+. Dostawa pierwszego
uzupełnionego do standardu Pilica+ zestawu Pilica
przewidywana jest na rok 2024. n
Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 1 1
Przemysł obronny

Kielecka premiera – BSP PGZ-19RA, czyli najnowsze wcielenie Orlika. Dobrze widoczna głowica Antena radiolinii naziemnego terminalu danych
optoelektroniczna Wescam MX-8. systemu Orlik. Fot. Andrzej Kiński.

MSPO 2022 – trzydzieści lat minęło…

Adam M. Maciejewski
614 wystawców z 33 krajów, 25 000 gości
i 10 500 zwiedzających podczas tzw. dnia
otwartego – to jedno z podsumowań
XXX Międzynarodowego Salonu
Przemysłu Obronnego ich organizatora,
czyli spółki Targi Kielce. A jak statystyki
miały się do rzeczywistości? Tegoroczny
Salon na pewno pokazał, że MSPO
odżyło po załamaniu w 2020 i 2021 r.
XXX MSPO można uznać za zaskakująco
udany, biorąc pod uwagę, że w tym roku
musiał konkurować z Eurosatory,
ILA, Farnborough, Future Forces,
BSDA, DVD, a po części i z Euronaval,
i to ograniczając się tylko do imprez
targowych i wystaw na terenie
Unii Europejskiej i Wielkiej Brytanii.
Niemniej, można też wskazać tendencje
z kategorii „plusów ujemnych”.
Fotografie w artykule Adam M. Maciejewski,
o ile nie zaznaczono inaczej.
są złożone – części egzemplarzy sprzętu znajdują-
cych się w fazie badań nie przywieziono na MSPO,
żeby nie przerywać ich zaawansowanych testów,
na wystawienie innych trzeba mieć zgodę wojska.
Poza tym, przy corocznym cyklu organizowania
kieleckiej imprezy trudno mieć na każdej bogaty
zestaw nowości. Zresztą – biorąc pod uwagę ca-
łość polskiej państwowej zbrojeniówki – zrzeszo-
ne w niej firmy lub instytucje można podzielić na
dwie grupy. Do jednej należą podmioty, które
mają w ofercie nowe wyroby, czasami licencyjne,
wraz z wieloletnimi zamówieniami na nie. Nato-
miast w drugiej są przedsiębiorstwa do niedawna
wyspecjalizowane w modernizacjach lub remon-
tach sprzętu pochodzącego z czasów Układu War-
szawskiego, który w przyspieszonym tempie znika
z jednostek i składów. Nie ma zatem sensu konty-
nuowanie prac związanych ze wsparciem ich eks-
ploatacji, w tym modyfikacjami i modernizacjami.
Seria tzw. zakupów z półki dokonanych przez Mi-
nisterstwo Obrony Narodowej w ostatnim okresie
sprawia, że niedługo w Polsce pojawi się uzbroje-
nie zupełnie nowe i nieznane, do którego w na-
szym kraju nie ma jeszcze zaplecza remontowego.
I o jego utworzenie należy walczyć, głównie dlate-
go, że tzw. usługi MRO (ang. maintenance, repair,
overhaul) to zasadnicza część dochodów każdego
producenta złożonych systemów uzbrojenia, i nie-
łatwo przychodzi im dzielenie się nimi. Niestety,
resort obrony upodobał sobie zakupy z drugiego
końca świata – jak nie Stany Zjednoczone, to obec-
nie Republika Korei. Partnerstwo z amerykańskimi

D
o nich należałoby zaliczyć jedną z naj-
skromniejszych od lat, z wyłączeniem
pandemicznego 2020 r., ekspozycję Pol-
skiej Grupy Zbrojeniowej S.A. Z jednej strony moż-
na powiedzieć, że spółki PGZ mają grupę rozpo-
znawalnych wyrobów, w wielu przypadkach
znajdujących się w produkcji seryjnej, ale nawet
spośród nich nie wszystkie pokazano w tym roku
w Kielcach. Gdyby nie jak zwykle liczna obecność
sprzętu Wojska Polskiego, wyrobów PGZ byłoby
Patria wystawiła premierowo AMX XP 8×8 ze słowacką wieżą EVPÚ Turra 30, czyli przyszłe słowackie Bojové obrnené
jeszcze mniej. Oczywiście, przyczyny takiej sytuacji vozidlo (BOV) typu 8×8 Vydra.

1 2 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 www.zbiam.pl

 Przemysł obronny

Detale awioniki BSP Leonardo Falco EVO, w tym rzadko spotykany na BSP dziobowy
Wystawiony na MSPO 2022 przez US Marine Corps śmigłowiec Bell UH-1Y Venom miał radiolokator, w tym przypadku Leonardo Gabbiano TS Ultra-Light, o masie 24 kg
zamontowany zasobnik walki radioelektronicznej AN/ALQ-231(V)3 Intrepid Tiger II do z półprzewodnikowym układem nadawczym o średniej mocy sygnału 20 W,
zakłócania łączności w nieujawnionym zakresie częstotliwości. pracujący w paśmie X, zapewne także w trybie „powietrze–powietrze”.

Prezentowany na stoisku Leonardo system Miysis DIRCM do oślepiania termolokacyjnie

Rzadko widywana w Polsce głowica optoelektroniczna Safran EuroFLIR 410 zamontowa- naprowadzanych pocisków rakietowych – jeden z kilku takich zachodnich systemów.
na na śmigłowcu Airbus Helicopters H145M jako część pakietu wyposażenia HForce. Obok pokładowa stacja radiolokacyjna Leonardo Osprey 30.
producentami nie jest sprawą prostą, a o współ- Przy okazji dodajmy, że niniejszy artykuł pomi- lub instytucje, prezentujące dokładnie te same
pracy z Republiką Korei (poza chlubnym wyjąt- ja lub tylko zdawkowo omawia wyroby przedsta- wyroby. Pod tym względem MSPO jest bardzo
kiem Huty Stalowa Wola S.A.), na razie trudno coś wione już na łamach „Wojska i Techniki” czy na wygodne, zwłaszcza dla osób ceniących rutynę
konkretnego powiedzieć. Oby rezultat nie był taki, portalu zbiam.pl w relacjach z MSPO 2022. ponad zmiany. Kolejnym powtarzającym się
że zakupiony sprzęt będzie miał niską gotowość trendem był znaczny udział wojska wśród wy-
bojową, a część państwowej zbrojeniówki i tak ❚ Déjà vu albo rutyna stawców. Przede wszystkim Wojska Polskiego,
zostanie bez zajęcia. Tegoroczne MSPO pod wieloma względami ale także tego ze Stanów Zjednoczonych, które
przypominało poprzednie Salony – w tych sa- będąc „w okolicy”, użyczyło po raz kolejny czoł-
mych miejscach wystawiały się te same firmy gu M1A2 SEPv2 Abrams, wozu zabezpieczenia

MSPO 2022 statystycznie. Zacieniowane Chiny świetnie

prezentują się na mapie, ale z kontynentalnych Chin były
tylko trzy firmy, notabene niezbrojeniowe, a z Tajwanu Uproszczona makieta lądowej wyrzutni ppk Brimstone. Pokazany w tym roku na wystawie Defense Vehicle Dynamics
producent wzmocnionych komputerów Getac. Grafika 2022 w Millbrook oryginał jest masywniejszy, ma dwa rzędy pojemników (2×4) i jako tzw. Brimstone HMT Overwatch
Targi Kielce. został zamontowany poprzecznie na transporterze GTK Boxer (strzela tylko na prawą burtę).

www.zbiam.pl Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 1 3

Przemysł obronny

I kolejna kielecka premiera Diehl Defence – makieta

Inna premiera MSPO 2022 – kierowane podpociski prze-
ciwpancerne SMArt po raz pierwszy w Kielcach, pokaza-
ne przez Diehl Defence w kasetowej głowicy rakietowego
227 mm pocisku kierowanego GMLRS SMArt.
Austriacka spółka Steyr Trucks Sales and Services International zaprezentowała premierowo m.in. swój uniwersalny woj-
skowy samochód terenowy LMV X 4×4. Przy DMC w przedziale 3,5÷4,5 t (w zależności od nadwozia) pojazd ma ładow-
ność 1÷1,9 t, osiąga prędkość maksymalną 140 km/h (przyspieszenie 0÷60 km/h wynosi 7 s) i zasięg drogowy 1200 km/h.
rozwijanej przeciwpancernej amunicji krążącej Libelle
w coraz modniejszym układzie przeciwbieżnego wirnika
współosiowego, dotąd pokazywana w dwóch roz-
miarach. Na MSPO 2022 był ten większy. Mimo braku
informacji o Libelle nie trudno zgadnąć, że jej część
bojową tworzy zaadaptowany podpocisk SMArt. Modę
na amunicję krążącą z takim napędem zapoczątkował
Rafael Spike Firefly, także pokazany na MSPO 2022.
Po raz pierwszy w Polsce makiety gabarytowo-masowe
kierowanych pocisków rakietowych KB Łucz – R-624M
Wilcha-M i R-360 Neptun (biały).
technicznego M88A2 HERCULES czy śmigłow-
ców: ponownie Boeing AH-64D Apache Block II
i premierowo Bell AH-1Z Viper i UH-1Y Venom.
Gdyby nie te maszyny, w sporej części po-
wierzchni wystawienniczej przed halami byłoby
pusto. Poza tym większość wystawców zajmo-
wała te same stanowiska wewnętrzne i ze-
wnętrzne. Zresztą śmigłowców na MSPO 2022
było więcej – był Sikorsky S-70i z Mielca, tym
razem promujący odmianę SAR/pożarniczą,
a także dwa śmigłowce Leonardo – również cy-
wilny AW109 Trekker i prototypowy AW149, któ-
rego z oczywistych względów zabraknąć nie
mogło. Poza tym z drobnymi wyjątkami stali
wystawcy byli tam, gdzie w latach ubiegłych.
Były też firmy, które wybierały nieoczywiste
miejsca wystawowe. W tym roku na tyłach hal
targowych – między punktami gastronomicz-
nymi a wyjściem na parking – stał uzbrojony
śmigłowiec Airbus Helicopters H145M z pakie-
tem wyposażenia HForce. To pozornie słabe (ta-
nie?) miejsce wystawowe było strzałem w dzie-
siątkę – śmigłowiec codziennie mijał każdy, kto
albo szedł posilać się, albo przyjechał własnym
autem i wchodził poprzez węzłową halę E. Za
H135M stal jeszcze bezzałogowiec Falco EVO
spółki Leonardo, i choć kusił widokiem odsło-
niętej pokładowej stacji radiolokacyjnej, to wy-
bór akurat tego miejsca już promocji nie służył.

❚ Ile „M” w MSPO 2022?

Na pewno MSPO 2022 nie można było zarzucić,
że jest nie dość międzynarodowe – większość
wystawców była zagraniczna. Polskich było po-
dobno tylko ok. 30%! Na dodatek część krajo-
Roketsan wystawił w Kielcach m.in. swoje kierowane minibomby do BSP, prócz znanych MAM-C (z lewej) i MAM-L (z pra- wych firm to po prostu przedstawiciele handlo-
wej) także najnowszą szybującą odłamkowo-burzącą MAM-T – przy masie 94 kg, długa na 1,4 m bomba osiąga zasięg
szybowania ponad 30 km przy zrzucie z BSP (czyli niską prędkością). Układ naprowadzania jest półaktywny laserowy. wi producentów zagranicznych. Wśród polskich

1 4 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 www.zbiam.pl


Wojskowe Zakłady Łączności Nr 1 S.A. z Zegrza. dostarczą w latach 2023–2026
43 aparatownie łączności cyfrowej-transmisyjnej AŁC-T (na rysunku w położeniu
marszowym). Rys. Agencja Uzbrojenia.
MSPO – pakiet umów MON z przemysłem obronnym
Jubileuszowy XXX Międzynarodowy Salon Przemysłu obronnego okazał się rekordowy
także pod względem podpisanych na nim przez resort obrony umów na dostawy uzbro-
jenia i sprzętu wojskowego dla Sił Zbrojnych RP oraz realizacje prac rozwojowych. Za
wydarzenie „wokółkieleckie” można uznać również kolejny eksportowy kontrakt na
przenośne przeciwlotnicze zestawy rakietowe Piorun, który zawarto z Estonią.
Kolejne Kraby dla polskich artylerzystów
Już w przededniu Salonu, 5 września, w obecności prezydenta RP Andrzeja Dudy oraz
wicepremiera i ministra obrony narodowej Mariusza Błaszczaka, na terenie Centrum
Wystawienniczego Targów Kielce zawarta została umowa pomiędzy Agencją Uzbroje-
nia MON a Hutą Stalowa Wola S.A. na dostawę dwóch kompletnych dywizjonowych
modułów ogniowych (DMO) Regina ze 155 mm armatohaubicami samobieżnymi Krab.
Przedmiotem zamówienia jest: 48 armatohaubic Krab, 22 wozy dowodzenia WD/WDSz
na podwoziu gąsienicowym LPG z zawieszeniem hydropneumatycznym, 12 wozów
amunicyjnych WA na podwoziu Jelcz P882.53 i dwa warsztaty remontu uzbrojenia i elek-
troniki WRUiE na podwoziu Jelcz P662D.35. Zamówienie obejmuje również pakiety,
szkoleniowy i logistyczny. Wartość zamówienia wynosi 3,81 mld PLN brutto, a dostawy
sprzętu zostaną zrealizowane w latach 2025–2027.
Do końca ubiegłego roku, w ramach umów z 12 maja 2008 r. (wdrożeniowy DMO,
zakończenie realizacji w 2017 r., wartość ok. 920 mln PLN brutto) i z 14 grudnia
2016 r. (cztery DMO, wartość 4,65 mld PLN brutto, planowany termin zakończenia
2024 r.), HSW S.A. dostarczyła łącznie 80 armatohaubic samobieżnych Krab i kilka-
dziesiąt pojazdów wsparcia działań. Obecnie ich stan zmniejszył się, z powodu prze-
kazania części sprzętu Siłom Zbrojnym Ukrainy.
Poza wymienionymi wyżej umowami, w czerwcu br. trzy dywizjonowe moduły
ogniowe z 54 armatohaubicami Krab zamówiło w HSW S.A. Ministerstwo Obrony
Ukrainy. Wartość tego kontraktu wynosi 2,7 mld PLN.
Rosomaki-AWR, Jelcze, optoelektronika, systemy łączności
i dowodzenia oraz Gladius
Z kolei, 6 września, pierwszego dnia XXX MSPO, Agencja Uzbrojenia poinformowała
o zawarciu z przedsiębiorstwami polskiego przemysłu obronnego kilku umów na do-
stawę uzbrojenia i sprzętu wojskowego, a także realizację pracy rozwojowej. W cza-
sie uroczystości na hali PGZ zatwierdził je swym podpisem wicepremier i minister
obrony narodowej Mariusz Błaszczak.
Pierwsza dotyczy zamówienia 30 artyleryjskich wozów rozpoznawczych Rosomak-AWR
wraz z pakietem szkoleniowym i logistycznym, a zawarto ją z Rosomak S.A. z Siemiano-
wic Śląskich. Jej wartość wynosi 1,59 mld PLN brutto, a pojazdy mają zostać dostarczone
w latach 2024–2026. Prototypowy Rosomak-AWR zakończył badania kwalifikacyjne
w marcu 2021 r., a negocjacje kontraktowe rozpoczęły się 27 grudnia 2021 r. Pojazdy – po
dwa – wejdą w skład 15 kompanijnych modułów ogniowych moździerzy samobieżnych na
podwoziu kołowym M120K Rak. 24 podwozia bazowe pojazdów będą pochodzić z zaso-
bów SZ RP, zaś sześć pozostałych zostanie wyprodukowanych od podstaw.
Kolejna umowa ma wartość 880 mln PLN brutto, a jej wykonawcą będą Wojskowe
Zakłady Łączności Nr 1 S.A. z Zegrza. Jej przedmiotem jest dostawa 43 aparatowni łącz-
ności cyfrowej-transmisyjnej AŁC-T, które zostaną dostarczone w latach 2023–2026. Po-
służą one do budowy rozległych polowych sieci telekomunikacyjnych, z wykorzysta-
niem nowoczesnych technologii świadczenia usług transmisji danych. Będą stanowić
podstawowy węzeł komunikacyjny SZ RP w kolejnych latach i zastąpią Ruchome Węzły
Łączności Cyfrowej (RWŁC-10/T). Aparatownie AŁC-T będą wykorzystywać jako nośni-
ki podwozia Jelcz 882.53 z czteroosobowymi opancerzonymi kabinami.
Następna zawarta została z PCO S.A. i dotyczy dostawy ponad 5000 indywidual-
nych urządzeń optoelektronicznych, w tym: 2334 lornetek termowizyjnych NPL-1T,
2504 lornetek noktowizyjnych NPL-1M i 400 strzeleckich celowników termowizyjnych
SCT Rubin. Koszt zamówienia wynosi 244,9 mln PLN brutto, a dostawy mają zostać
zrealizowane w latach 2022–2025.
Dwie umowy Agencja Uzbrojenia zawarła z Jelcz Sp. z o.o. Pierwsza określa wa-
runki dostawy 382 samochodów Jelcz 442.32 i ma wartość 564,5 mln PLN brutto.
Zawiera także prawo opcji umożliwiające rozszerzenie jej o kolejnych 750 aut za po-
nad 1,0 mld PLN. Samochody zakontraktowane w ramach zamówienia gwarantowa-
nego mają zostać dostarczone w latach 2023–2026. Druga ma wartość 312,5 mln
PLN brutto i dotyczy 167 pojazdów Jelcz 662.D43. Te mają trafić do użytkownika
w latach 2023–2027. Także ona zawiera opcję umożliwiającą jej rozszerzenie o kolej-
nych 800 ciężarówek za znacznie ponad 1,0 mld PLN. Łączna wartość zamówień
w Jelczu wraz z opcjami może wynieść 3,5 mld PLN brutto.
Ostatnia z pakietu umów z przedsiębiorstwami Polskiej Grupy Zbrojeniowej doty-
czy 14 kontenerowych kabin dowodzenia z elementami systemu IBCS (Integrated Air
www.zbiam.pl
Przemysł obronny
WB Electronics S.A. zrealizuje pracę rozwojową, mającą na celu opracowanie
bezzałogowego statku poszukiwawczo-uderzeniowego (BSP-U) Gladius-2
w ramach programu BMO Gladius. Rys. WB Electronics.
and Missile Defense Battle Command System) oraz urządzeniami łączności i trans-
misji danych do dwóch baterii zestawów rakietowych obrony powietrznej średniego
zasięgu IBCS/Patriot, zamówionych w ramach pierwszej fazy programu Wisła: sze-
ściu kabin kierowania walką E-OPS (Engagement Operations IBCS EOC), sześciu
kabin operacyjnych C-OPS (Current Operations IBCS EOC), dwóch kabin planowania
operacji F-OPS (Future Operations IBCS EOC). Nośnikiem kabin będą podwozia spe-
cjalne Jelcz P882.57, zamówione w ramach odrębnej umowy. Jej wykonawcami
będą: Wojskowe Zakłady Elektroniczne S.A. z Zielonki, Wojskowe Zakłady Uzbroje-
nia S.A. z Grudziądza i Wojskowe Zakłady Łączności Nr 1 S.A. z Zegrza. Wartość
umowy to 505,8 mln PLN brutto, a jej realizacja nastąpi w latach 2024–2025.
Ostatnia z umów dotyczy realizacji przez firmę WB Electronics S.A. w latach 2022–2026
pracy rozwojowej mającej na celu opracowanie bezzałogowego statku poszukiwaw-
czo-uderzeniowego (BSP-U) Gladius-2, w ramach programu bateryjnych modułów
ogniowych Gladius. Jej efektem ma być opracowanie prototypów BSP-U wraz z do-
kumentacją techniczną. Wartość umowy to 49,9 mln PLN brutto, a termin wykonania
pracy został określony na lata 2022–2026.
Pioruny dla Estonii
7 września w Skarżysku-Kamiennej odbyła się uroczystość zawarcia umowy pomiędzy
Ministerstwem Obrony Republiki Estonii a zakładami MESKO S.A., dotyczącej zamówienia
partii przenośnych przeciwlotniczych zestawów rakietowych (PPZR) Piorun.
Przedmiotem kontraktu jest 100 zestawów startowych i 300 pocisków rakieto-
wych, prawdopodobnie zapisano w niej także prawo opcji pozwalające na rozsze-
rzenie zamówienia o kolejne pociski. Wartości umowy nie ujawniono. Dostawy zo-
staną zrealizowane w latach 2023–2026. W przyszłym roku ma też rozpocząć się
proces szkolenia estońskich operatorów PPZR Piorun.
Dzięki zawartej umowie, Estonia stanie się czwartym – po Polsce, Ukrainie i Sta-
nach Zjednoczonych – użytkownikiem PPZR Piorun. Polska, na mocy umowy
z 20 grudnia 2016 r., zamówiła 1300 pocisków i 420 zestawów startowych za
932,2 mln PLN brutto. Według dostępnych danych, do końca 2021 r., MESKO S.A.
przekazało zamawiającemu z tej partii ponad 700 pocisków (135 w grudniu 2018 r.,
267 w styczniu 2021 r. i „ponad 300” w grudniu 2021 r.) oraz ponad 280 zestawów
startowych (40 w grudniu 2018 r., 140 w styczniu 2021 r. i „ponad 100” w grudniu
2021 r.). Obecne plany zakładają zakończenie dostaw w ramach umowy z 2016 r.
w roku 2023. Część zestawów znajdujących się w zasobach Sił Zbrojnych RP zosta-
ło przekazanych w ramach pomocy wojskowej Siłom Zbrojnym Ukrainy. W trwającej
od 24 lutego wojnie z Rosją sprawdziły się one bardzo dobrze, zestrzeliwując wiele
rosyjskich samolotów i śmigłowców, a także aparatów bezzałogowych.
Po potwierdzeniu wysokiej skuteczności Piorunów w walce, resort obrony zawarł
23 czerwca br. aneks z MESKO S.A. do umowy z 20 grudnia 2016 r., który rozszerza pier-
wotne zamówienia o kolejnych ok. 3500 pocisków i 600 zestawów startowych za ok.
3,5 mld PLN brutto. Dostawy na mocy aneksu mają rozpocząć się jeszcze w tym roku
i do 2023 r. mają być prowadzone równolegle z realizowanymi na mocy umowy z 2016 r.
Począwszy od 2024 r. produkcja PPZR Piorun odbywać będzie się już wyłącznie na
mocy aneksu. Umowę na dostawę niewielkiej partii pocisków i zestawów startowych
zawarły z MESKO S.A. w ubiegłym roku także Stany Zjednoczone.  Andrzej Kiński
Ministerstwo Obrony Republiki Estonii zamówiło w MESKO S.A. 100 zestawów
startowych i 300 pocisków kierowanych Piorun. Dostawy mają zostać zrealizo-
wane w latach 2023–2026. Fot. Andrzej Kiński.
Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 1 5
Przemysł obronny

Inna ciekawostka Roketsana – sprawdzony bojowo kiero-

wany 122 mm pocisk rakietowy TRLG-122, kompatybilny
z systemem 9K51 Grad i wszystkimi pochodnymi. Układ
naprowadzania jest kombinowany – bezwładnościowy
i półaktywny laserowy. Kołowy błąd trafienia wynosi po-
niżej 2 m przy zasięgu w przedziale 13÷30 km. TRLG-122
ma odłamkowo-burzącą głowicę o masie 13,5 kg.
firm zabrakło, trzeci rok z rzędu, bydgoskiego Telda-
tu – krajowego lidera systemów C4I/BMS.
Wśród zachodnioeuropejskiej zbrojeniówki brako-
wało firm niemieckich – samodzielnie lub pośrednio
wystawiły się m.in. Diehl Defence, DND i Hensoldt. Nie
było Rheinmetalla i Krauss-Maffei Wegmanna, choć
ich„duch”unosił się w postaci Leopardów 2 Wojska Pol-
skiego. Trzeba też pamiętać, że H145M to de facto
niemiecki śmigłowiec. Z Francji był wspomniany Air-
Specjalizujący się w elektronice wojskowej turecki
Aselsan pokazał też zdalnie sterowany zautomatyzowany
gładkolufowy moździerz Alkar kal. 81 mm, przeznaczony
do instalacji na lekkich pojazdach 4×4, o zasięgu ognia
100÷6400 m. Jest też wersja kal. 120 mm o analogicznej
konstrukcji do cięższych nośników – wielkości BMC
Vuran, czyli zbliżonej do Warana z HSW.
bus Helicopters, CNIM Systèmes Industriels (choć bez
sprzętu), Safran Electronics & Defense i Thales, głównie
z ofertą kosmiczną. MBDA wystawiało się jako firma
paneuropejska, choć z oczywistych względów najbar-
dziej była eksponowana oferta MBDA UK. Był Leonar-
do – pokazując przekrój swojej korporacyjnej oferty
– po części zgodnie z deklarowaną zasadą, że traktuje
Polskę jako jeden ze swoich rodzimych rynków.
Gdyńska spółka Advanced Protection Systems (APS)
wystawiła swój system SKY Ctrl do obrony przed małymi
BSP. Według medialnych doniesień przenośny SKY Ctrl
trafił na Ukrainę do wyposażenia 128. Górsko-Szturmo-
wej Zakarpackiej Brygady. Częścią systemu SKY Ctrl
są stacje radiolokacyjne APS FIELD Ctrl z AESA/MIMO
pasma X (dostępne są cztery różne modele, Access na
zdjęciu ma zasięg 7 km wobec celu o SPO = 5 m2 lub
2 km o SPO = 0,01 m2).
Skandynawię reprezentował szwedzki Saab oraz
norweskie spółki Nammo i Kongsberg. Wszystkie te
firmy skupiały się na swoich sztandarowych wyrobach
– systemy szkolno-treningowe, broń przeciwpancer-
na piechoty i technika morska w przypadku Saaba;

Model opracowywanego systemu zestawu przeciwlotniczego Biho II, na również dopiero

konstruowanym południowokoreańskim transporterze opancerzonym NGWAV, pokazany
przez Hanwha. Biho II oprócz armaty kal. 30 lub 40 mm będzie miał też nowe, także Premiera incognito – ppk LIG Nex1 Raybolt w wersji do systemu wieżowego bwp
dopiero projektowane pociski rakietowe o zasięgu 25 km. AS21 Redback na stoisku Hanwha.

Stacje APS FIELD Ctrl, model Advance (zasięg 3 km dla SPO = 0,01 m2 lub 10 km
Pokazany w hali PGZ na MSPO 2022 stalowowolski wariant czeskiego wozu Patriot II dla 5 m2), można było także znaleźć jako środki wykrywania w systemie zwalczania BSL
nie miał już logotypu Autosana na masce, który zastąpił napis Waran, czyli polska na Fordzie F6060, przygotowanym przez ZM Tarnów i WAT. Trzeba przyznać, że anteny
nazwa wozu. Fot. Andrzej Kiński. FIELD Ctrl zamontowano bardzo nisko.

1 6 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 www.zbiam.pl


Obok stał „autonomiczny pojazd kołowy z modułem uzbrojenia do zadań rozpoznawczych i bojowych” Perun, jeden ze
zdobywców tegorocznych Defenderów, opracowany przez zespół: ZM Tarnów (lider), WAT i Stekop S.A.
pociski manewrujące NSM i JSM, system OPL NA-
SAMS i zdalnie sterowane stanowiska uzbrojenia serii
Protector w przypadku Kongsberga lub ręczne granat-
niki i różnorodna amunicja, jeśli chodzi o Nammo.
Jak zwykle nie zawiedli południowi sąsiedzi Polski.
Był słowacki holding MSM Group. Z czeskich firm
była Tatra (w postaci spółek Tatra Defence Vehicle
i Tatra Export), Czechoslovak Group i Excalibur Army.
Na stoisku tego ostatniego można było zobaczyć
najnowszą 155 mm armatohubicę samobieżną zza
południowej granicy, czyli kołową Moranę. Był też
Glomex, a dokładnie spółka Glomex MS Polska, na
stoisku której znów można było obejrzeć lekko
opancerzony minoodporny wóz Gerlach czeskiej
firmy Zetor Defence.
Po wielu latach przerwy na MSPO wystawiła się
fińska Patria, która do Kielc przywiozła swój trans-
porter opancerzony Patria AMV XP 8×8 w wersji wy-
branej przez Ministerstwo Obrony Republiki Sło-
wackiej, uzbrojony w słowacki bezzałogowy system
wieżowy EVPÚ Turra 30 w najnowszej odmianie.
Z izraelskich firm był tylko Rafael Advanced Defen-
se Systems. Były wszystkie największe firmy ze Sta-
nów Zjednoczonych (pomijając sektor stoczniowy)
z Textron Systems włącznie, do którego należy Bell,
prawdopodobnie z historycznie największą swoją
ekspozycją (dzięki wsparciu US Marine Corps), co aku-
rat na niewiele się zdało w przypadku programu Kruk.
Na MSPO 2022 przyjechało też ukraińskie KB Łucz,
ze swoim dyrektorem generalnym Olegiem Koro-
stielowem na czele. Kijowska firma po raz pierwszy
przywiozła do Polski wystawowe egzemplarze swo-
ich pocisków rakietowych R-360 Neptun i R-624M
Wilcha-M, a jej ppk Skif wystawiał też na swoim sto-
isku ZSP Niewiadów Sp. z o.o.
❚ P owrót Turcji i południowokoreański
desant
Wystawa narodowa Turcji ożywiła (orkiestra)
i urozmaiciła tegoroczne MSPO. Do Kielc przyje-
chała spółka Baykar, wystawiając swój bezzało-
gowiec Bayraktar TB2. Firma była reprezentowana
www.zbiam.pl
na najwyższym możliwym szczeblu, gdyż przez
dyrektora generalnego Haluka Bayraktara. Poza
tym swoje wyroby wystawiały przede wszystkim
spółki Roketsan, Aselsan, STM czy MKE (Makina
ve Kimya Endüstrisi). W oczy rzucała się nato-
miast nieobecność tureckich producentów wo-
zów bojowych i pojazdów opancerzonych – nie
było spółek Otokar, FNSS ani BMC. Może to tro-
chę dziwić, choćby w świetle polskich kłopotów
z przedłużeniem umowy licencyjnej na Rosomaki.
W tym kontekście transporter opancerzony FNSS
Pars III 8×8 mógłby być bodaj najbardziej intere-
sującą taką konstrukcją na rynku. Pars III to pojazd
z zupełnie innej technicznej bajki niż południo-
wokoreański K808, podobno brany pod uwagę
przez MON jako alternatywa Rosomaka.
Liczna była reprezentacja południowokoreańska
– nie aż tak, jak na MSPO 2017, na którym była wysta-
wa narodowa Republiki Korei – niemniej do Kielc
w tym roku przyjechały największe tamtejsze firmy,
czyli: Hanwha, Hyundai Rotem i Korea Aerospace
Industries. Nie było za to LIG Nex1 czy południowo-
koreańskiego przemysłu stoczniowego. Ale trudno
mówić o jakiś nowościach, pokazanych przez tam-
tejsze firmy. Jedynie na stoisku Hanwha można był
obejrzeć makietę chowanej wyrzutni rakietowej –
części uzbrojenia wieży bwp AS21 Redback – z dwo-
ma ppk LIG Nex1 Raybolt, czyli południowokoreań-
skim odpowiednikiem Javelinów. W ten sposób, bez
jakiejkolwiek informacji handlowej, Raybolt miał
swój kielecki i polski debiut. Niestety, model wyrzut-
ni systemu rakietowego K239 Chunmu i makiety
pocisków kalibru 239 i 600 mm prezentowane były
wybranym na zapleczu stoiska firmy Hanwha.
❚ Polska Grupa Zbrojeniowa
W przypadku Polskiej Grupy Zbrojeniowej po-
wierzchnia wystawiennicza niby pozostała ta sama,
tylko liczba eksponatów spadła. W hali PGZ najwięk-
szą nowością był bezzałogowiec PGZ-19RA, czyli
nowy Orlik. Jest to nowa odsłona systemu, który
swoją historię rozpoczął jako E-310, by w realiach
Przemysł obronny
A to także Perun – kosmiczna rakieta nośna o apogeum
150 km i nośności 50 kg, wynik pracy Polskiej Agencji
Kosmicznej.
Oshkosh L-ATV czyli JLTV – po raz kolejny na MSPO.
MON najwyraźniej porzucił plany zakupu pojazdu o DMC
ok. 10 t, woląc cięższe i większe wozy.
PGZ otrzymać nowe oznaczenie PGZ-19R, a obecnie
i nowy płatowiec. Zarówno o nim (jego pochodze-
niu), jak i samym systemie nie można było dowie-
dzieć się niczego ponad to, co zawierała wystawowa
plakietka wyrobu. Wystawowy PGZ-19RA nosił
na kadłubie tylko logotypy spółek PIT-Radwar
i WZL Nr 2, zatem nie wiadomo, kto zaprojektował
płatowiec. Patrząc na kadłub można powiedzieć jed-
no – priorytetem była jego pojemność, a nie aerody-
namika. PGZ-19RA z poprzednimi Orlikiem łączy wy-
posażenie zadaniowe w postaci importowanej
głowicy optoelektronicznej L3Harris Wescam MX-8.
PGZ-19RA ma mieć też stację radiolokacyjną
z syntetyczną aperturą (SAR), także z importu – za-
pewne Thales I-Master lub Leonardo PicoSAR. Tak
czy owak pozostaje życzyć, aby PGZ-19RA okazał
się równie udanym i skutecznym bojowo BSP, co
Ababil-3/-4, których jest koncepcyjnym i konstruk-
cyjnym odpowiednikiem. Od nich PGZ-19RA od-
różnia brak uzbrojenia kierowanego. Choć na
MSPO 2022 Wojskowy Instytut Techniczny Uzbro-
jenia pokazał premierowo prototyp minibomby
kierowanej do bezzałogowców właśnie, nazwanej
Szakal I, z termowizyjnym układem naprowadzania,
o masie całkowitej 4 kg, i kumulacyjnej lub odłam-
kowo-burzącej części bojowej o masie 1 kg.
Ponadto halę PGZ wypełniały przede
wszystkim: 35 mm armata morska AM-35K wraz
z głowicą obserwacyjno-śledzącą ZGS-35K
z PIT-RADWAR S.A., Rosomak MLU z wieżą bezzało-
gową ZSSW-30 Huty Stalowa Wola i Grupy WB
oraz taktyczny pojazd wielozadaniowy 4×4 z HSW
Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 1 7
Przemysł obronny
Nagrody i wyróżnienia MSPO 2022
Tradycyjnie ostatni dzień MSPO przynosi ogłoszenie lau-
reatów licznych nagród i wyróżnień: Defenderów, nagród
resortów obrony, spraw wewnętrznych i administracji,
rozwoju i technologii, a także wyróżnień Prezydenta RP,
dowódców Sił Zbrojnych RP czy Prezesa Zarządu Targów
Kielce. Ze względu na mnogość wręczonych w tym roku
nagród i wyróżnień wymieniamy poniżej tylko niektórych
spośród uhonorowanych.
Najdłuższą tradycję mają nagrody Defender, które
w tym roku otrzymały:
❚ AMZ-KUTNO S.A. (lider) z Kutna; Wojskowy Instytut
Łączności-Państwowy Instytut Badawczy z Zegrza;
Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia z Zielonki;
Wojskowy Instytut Chemii i Radiometrii z Warszawy za
LOTR – Lekki Opancerzony Transporter Rozpoznawczy;
Wiceprezes zarządu AMZ-KUTNO S.A. Jarosław
Stachowski ze statuetką Defendera na tle nagrodzo-
nego transportera LOTR. Fot. AMZ-KUTNO.
❚ Zakłady Mechaniczne „Tarnów” S.A. (lider) z Tarnowa;
Wojskowa Akademia Techniczna z Warszawy; STEKOP
S.A. z Warszawy za Perun – autonomiczny pojazd koło-
wy ze zdalnie sterowanym stanowiskiem uzbrojenia do
zadań rozpoznawczych i bojowych;
❚ PCO S.A. z Warszawy za głowicę optoelektroniczną GOS-1;
❚ Jelcz Sp. z o.o. z Jelcza-Laskowic za kołowy zestaw do
transportu czołgów i ciężkiego sprzętu gąsienicowego
o ładowności powyżej 63 ton Jak;
❚ Lubawa S.A. (lider) z Ostrowa Wielkopolskiego; Instytut
Technologii Bezpieczeństwa MORATEX z Łodzi; MindMa-
de Sp. z o.o. z Warszawy za przeciwwybuchowe i odłam-
koodporne ubranie ochronne nowej generacji EOD ONE;
❚ Cleamix Oy z Finlandii za system biodekontaminacji Cle-
amix VCS-SERIES;
❚ Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych (lider) z Warszawy;
Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia z Zielonki; Sieć
Badawcza Łukasiewicz – Instytut Lotnictwa z Warszawy;
MSP InnTech Sp. z o.o. z Warszawy za Jet-2 LM manewru-
jący odrzutowy statek powietrzny z głowicą taktyczną;
❚ Przedsiębiorstwo Sprzętu Ochronnego MASKPOL S.A.
z Konieczek za kamizelkę kuloodporną Rock One;
Grupa przedstawicieli podmiotów uhonorowanych podczas XXX MSPO nagrodą Defendera. Fot. AMZ-KUTNO.
1 8 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
❚ MindMade Sp. z o.o. i Grupa WB za bezpieczny, zinte-
growany system łączności dyspozytorskiej i zarządza-
nia kryzysowego PIK-MC;
❚ UMO Sp. z o.o. z Zielonki za system Axon Network Taser 7
i kamerę Axon Body 3.
Nagrodą Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dla
produktu najlepiej służącego podniesieniu poziomu
bezpieczeństwa żołnierzy Sił Zbrojnych RP wyróż-
niono konsorcjum: PIT-RADWAR S.A. (lider) z Warszawy;
AM TECHNOLOGIES Sp. z o.o. sp. k. z Warszawy; Poli-
technika Warszawska za system pasywnej lokacji.
Wyróżnieniem specjalnym Wiceprezesa Rady Mini-
strów, Ministra Obrony Narodowej uhonorowano kon-
sorcjum Remontowa Shipbuilding S.A. (lider) z Gdańska;
Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Centrum Techniki Mor-
skiej S.A. z Gdyni; PGZ Stocznia Wojenna Sp. z o.o.
z Gdyni za nowoczesny niszczyciel min, okręt projektu
258 ORP Albatros.
Wyróżnienia Dowódcy Operacyjnego Rodzajów Sił
Zbrojnych przyznano w kilku kategoriach. W kategorii
„Rozpoznanie” otrzymała je ICEYE Polska Sp. z o.o.
z Warszawy za system satelitów rozpoznawczych w tech-
nice SAR. W kategorii „Wsparcie Operacji” Bydgoskie
Zakłady Elektromechaniczne Belma S.A. z Bydgoszczy za
sterowany przeciwpancerno-przeciwburtowy ładunek
wybuchowy SPPŁW. W kategorii „Zabezpieczenie Ope-
racji” Jelcz Sp. z o.o. za kołowy zestaw do transportu
czołgów i ciężkiego sprzętu gąsienicowego Jak. W kate-
gorii „Przetrwanie i Ochrona Wojsk” Advanced Protec-
tion Systems S.A. z Gdyni za kontenerowy system zwal-
czania bezzałogowych statków powietrznych SKY ctrl.
W kategorii „Wsparcie Dowodzenia” Wojskowe Zakłady
Łączności Nr 1 S.A. z Zegrza za aparatownię łączności
cyfrowej-transmisyjnej AŁC-T.
Nagrodą Dowódcy Wojsk Obrony Terytorialnej w kate-
gorii sprzętu i wyposażenia lekkiej piechoty wyróżniono
ZM „Tarnów” S.A. za 60 mm moździerz LMC z celowni-
kiem cyfrowym, zaś wyróżnienie przyznano konsorcjum
LUBAWA S.A. i Wojskowy Instytut Techniki Inżynieryjnej
za zestaw sprzętu minerskiego i rozpoznawczo-zaporo-
wego ZMR.
Nagrodą Specjalną Ministra Rozwoju i Technologii dla
„Najlepszego Polskiego Eksportera Uzbrojenia” tym razem
uhonorowano firmy WB Electronics S.A. i Jakusz Sp. z o.o.
Nie można także pominąć Nagród Prezesa Targów Kiel-
ce, które na XXX MSPO przyznano:
❚W  ojskowemu Instytutowi Łączności – Państwowemu
Instytutowi Badawczemu za urządzenie IP-Krypto 2
(system do kryptograficznej ochrony informacji w sie-
ciach IP) Szałwia;
❚ k onsorcjum Jakusz Sp. z o.o. (lider); Jelcz Sp. z o.o. za
Krista – specjalistyczny pojazd inżynieryjno-saperski
z modułową zabudową na pojeździe Jelcz wyposa-
żony w pojemnik przeciwwybuchowy o odporności
na detonację 10 kg materiału wybuchowego w ekwi-
walencie TNT;
❚C  reotech Instruments S.A. z Piaseczna za satelitę ob-
serwacyjnego EagleEye.
– w końcu opatrzony nazwą – Waran (wszystkie te
konstrukcje zostały opisane w WiT 5, 8 i 9/2022).
Wśród nowości był jeszcze system do walki z bez-
załogowcami, przygotowany przez Zakłady Me-
chaniczne „Tarnów” S.A. i Wojskową Akademię
Techniczną, wykorzystujący tarnowski 12,7 mm
WLKM, a zabudowany na terenowym Fordzie
F6060. Poza tym wystawiono produkty: ZM „Tar-
nów", PCO, Fabryka Broni „Łucznik” – Radom Sp.
z o.o., MESKO S.A. wraz z CRW Telesystem-Mesko
Sp. z o.o., Wojskowych Zakładów Elektronicznych
S.A., NITRO-CHEM S.A., Belma S.A., Wojskowych Za-
kładów Łączności Nr 1 S.A. czy Ośrodka Badaw-
czo-Rozwojowego Centrum Techniki Morskiej S.A.
Ta ostatnia spółka jeszcze pierwszego dnia MSPO
prezentowała m.in. bezimienną antenę radiową –
o bardzo charakterystycznym kształcie, bo po-
dwójną pętlową, która następnie zniknęła z eks-
pozycji, jakby jej tam nigdy nie było. Była to antena
RF-3134 (HF) do radiostacji pojazdowej (do łącz-
ności w ruchu) Harris Falcon II AN/PRC-150(C) ze
Stanów Zjednoczonych, montowana m.in. na
wyrzutniach M142 HIMARS. Być może jej przelot-
na prezentacja to był jakiś odprysk „transferu
technologii” w programie Homar.
Poza tym spółki PGZ – m.in. ZM „Tarnów”,
HSW, WZM, OBRUM, ZM BUMAR-ŁABĘDY S.A.,
Jelcz Sp. z o.o. – prezentowały swoje największe
gabarytowo wyroby na zewnątrz, ale bez nie-
spodzianek (zabrakło NBPWP Borsuk, przecho-
dzącego badania kwalifikacyjne), za to armato-
haubice Krab wystawiono aż dwie, do tego
kolejną w sektorze Wojska Polskiego.
❚ Podsumowanie
Warto było odwiedzić MSPO 2022, gdyż nie brako-
wało bardzo interesujących nowości – także pol-
skich, choćby na stoiskach spółek VIGO Photonics
S.A. czy Etronika Sp. z o.o. Jednocześnie tegoroczne
statystyki pokazują, że w ciągu 30 lat MSPO z bran-
żowej imprezy targowej rodzimego przemysłu
przekształciło się w imprezę międzynarodową, na
której większość firm jest zagraniczna. Poza tym
w bieżącym roku rzucała się w oczy ekspansja firm
oferujących albo strzelecką broń ręczną, albo wy-
posażenie osobiste. Broń palna na pewno cieszyła
się popularnością wśród odwiedzających MSPO.
W trakcie dnia otwartego – do stoisk z różnymi „pu-
kawkami, wodotryskami i innym żelastwem” usta-
wiały się kolejki chętnych, którzy z wielkim zapałem
raz po raz oddawali suche strzały, nie wiadomo po
co. Tym bardziej, że jak co roku można było sobie
postrzelać w kontenerowej strzelnicy ZM „Tarnów”.
Kielecki Salon przetrwał pandemiczny dołek,
niemniej teraz przed nim kolejne wyzwanie, jakim
z jednej strony będzie gospodarczy – przede
wszystkim przemysłowy – kryzys, który już dotyka
Unię Europejską i Polskę, a z drugiej strony niespo-
tykana skala zakupów resortu obrony narodowej,
beneficjentami której są jednak głównie podmioty
zagraniczne, co skutkuje pewnym ożywieniem tak-
że wśród krajowych producentów.  n
www.zbiam.pl
Broń strzelecka

Strzeleckie ciekawostki na XXX MSPO

Przemysław Juraszek
Kieleckie Międzynarodowe Salony
Przemysłu Obronnego w ostatnich
latach, przede wszystkim ze względu na
pandemię COVID-19, były skromniejsze
od tych z najlepszych czasów. Tegorocz-
ny, jubileuszowy salon, przede wszyst-
kim z racji rozwoju krajowego i świato-
wego rynku uzbrojenia spowodowanego
wojną na Ukrainie, był jednak rekordowy
pod względem liczby wystawców.
Zaowocowało to także ciekawymi
ekspozycjami firm specjalizujących się
w produkcji czy sprzedaży na krajowym
rynku broni strzeleckiej.
Karabin FN Evolys w całej okazałości, prezentowany po raz pierwszy na targach MSPO 2022. To bardzo ciekawy, ultralek-
Fotografie w artykule Przemysław Juraszek. ki karabin maszynowy, zasilany wyłącznie z taśmy nabojowej, mający wiele wspólnego z konstrukcjami z rodziny SCAR.

W
pierwszej kolejności należy odno-
tować ekspozycję belgijskiej firmy
FN Herstal w stoisku Griffin Group
Defence, gdzie w towarzystwie różnych wersji
znanych karabinków i karabinów rodziny SCAR
znalazł się także nowy, ultralekki karabin maszy-
nowy FN Evolys. Jego światowa premiera miała
miejsce w 2021 r., o czym już pisaliśmy w „Woj-
sku i Technice” 6/2021, a teraz po raz pierwszy
pojawił się w Polsce.
❚ FN Evolvys i nowy APC
FN Evolys powstał jako modułowy następca karabi-
nów maszynowych FN Minimi, występujących
w wersjach na amunicję 5,56×45 mm
i 7,62×51 mm. Jest to bardzo ciekawy ultralekki ka-
rabin maszynowy, zasilany wyłącznie z taśmy na-
bojowej, mający wiele wspólnego z konstrukcjami
z rodziny SCAR. Warto odnotować zbliżoną do
SCAR-ów ergonomię, równie przyjazną dla osób
prawo-, jak i leworęcznych – jedynie dźwignia
przeładowania znajduje się wyłącznie po prawej
stronie. Ze SCAR-ów zapożyczono też chwyt pisto-
letowy i składaną, regulowaną w obydwu płasz-
czyznach kolbę.
FN Herstal chwali się, że wersja kal. 5,56 mm ma
masę zaledwie 5,5 kg, a cięższa 7,62 mm 6,2 kg, co
jest rewelacyjnym wynikiem. Sprawia to, że wraz
z amunicją wariant na nabój 5,56×45 mm wraz
z 200-nabojową taśmą nabojową ma masę 8,3 kg.
Jest to niewiele więcej od pustego FN Minimi
5,56 Mk3, znanego też jako M249 SAW, ważącego
8 kg. Inne nowsze konstrukcje, nawet skrócone
warianty IWI Negev SF (7,65 kg) czy HK MG4KE
(7,8 kg), także pozostają daleko w tyle za Evolysem.
Analogiczna jest sytuacja z również prezentowa-
nym na targach wariantem 7,62 mm, który wraz ze
100-nabojową taśmą ma masę 9,1 kg, czyli niewie-
le więcej lub nawet i mniej od obecnych na rynku
podobnych konstrukcji. Przykładowo IWI Negev
z 16,5-calową lufą (420 mm) waży 7,8 kg, FN Minimi
7,62 Mk3 8,8 kg, HK MG5 z lufą o długości 18,1 cala
(460 mm) aż 11,2 kg. Tak wyśmienity efekt osią-
gnięto dzięki szerokiemu użyciu polimerów, alum-
inium i technologii druku 3D oraz… braku możli-
wości szybkiej wymiany lufy w terenie, co jest dość
kontrowersyjnym ruchem w przypadku broni
wsparcia. FN zapewnia jednak, że dzięki najnow-
szym osiągnięciom w dziedzinie metalurgii lufa
jest w stanie wytrzymać bez uszczerbku wystrzela-
nie całego zapasu amunicji przenoszonego przez
żołnierza. Warto jednak zaznaczyć, że lufa jest jed-
nak zgodnie z aktualnymi trendami wymienna.
Można ją przy użyciu podstawowych narzędzi wy-
mienić, bowiem wraz z obsadą mocowana jest na
śrubach, ale zajmuje to kilka minut. Z kolei komora
zamkowa została wykonana z aluminium, a w jej
tylnej sekcji zastosowano hydrauliczny amortyza-
tor zmniejszający odrzut, podobnie jak ma to miej-
sce np. w karabinkach lub pistoletach maszyno-
wych serii APC szwajcarskiej firmy B&T. Karabin,
podobnie jak konstrukcje z rodziny SCAR, wykorzy-
stuje system gazowy z tłokiem o krótkim skoku, ale

Komora zamkowa Evolysa została wykonana z aluminium, a w jej tylnej sekcji zastoso- Donośnik w FN Evolys ma elementy przytrzymujące taśmę nabojową, zapobiegające
wano hydrauliczny amortyzator zmniejszający odrzut, podobnie jak ma to miejsce jej wypadnięciu, a pokrywa ma wypusty pozycjonujące naboje. Nie trzeba dodatkowo
np. w karabinkach lub pistoletach maszynowych APC szwajcarskiego B&T. przeciągać taśmy, jak ma to miejsce np. w FN Minimi, zaś broń automatycznie wyrzuca
ostatnie ogniwo taśmy.

2 0 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 www.zbiam.pl


jak na karabin maszynowy przystało strzela z zam-
ka otwartego. Jego szybkostrzelność to 750 strz./min,
a zasięg skuteczny, w zależności od kalibru, to
800 m lub 1000 m. Evolysa cechuje unikatowa,
boczna pokrywa zamkowa, pozwalająca na zasto-
sowanie monolitycznej grzbietowej szyny Picatin-
ny, stanowiącej stabilną bazę do montażu celowni-
ków optycznych lub optoelektronicznych. Z tego
względu sens zyskało też dodanie możliwości pro-
wadzenia ognia pojedynczego, przydatnego
m.in. podczas zerowania celowników. FN chwali
się też, że nowy donośnik ma elementy przytrzy-
mujące taśmę nabojową zapobiegając jej wypad-
nięciu, a pokrywa ma także wypusty pozycjonują-
ce naboje. Nie trzeba zatem dodatkowo przeciągać
taśmy, jak ma to miejsce np. w FN Minimi, a co wię-
cej Evolys automatycznie wyrzuca ostatnie ogniwo
taśmy, które zazwyczaj w innych konstrukcjach
trzeba usuwać ręcznie podczas przeładowania.
W efekcie nowa konstrukcja FN jest aktualnie jedy-
nym karabinem maszynowym, który można przeła-
dować jedną ręką. Ponadto Evolys ma być też przy-
stosowany do montażu tłumików dźwięku i, jak
twierdzi producent, w przypadku nowego dzieła FN
został zminimalizowany zwiększony wyrzut gazów
prochowych wraz z resztkami niedopalonego pro-
chu w stronę strzelca po zamontowaniu tłumika.
Także w stoisku Griffin Group Defence przed-
stawiono najnowszą wersję 9 mm pistoletu ma-
szynowego B&T APC9K PRO z nową kolbą, bę-
dącym najnowszym członkiem rodziny broni
APC (Advanced Police Carbine), zaprezentowa-
nej po raz pierwszy na paryskich targach Milpol
w 2011 r. Pistolety maszynowe APC działają na
zasadzie odrzutu zamka swobodnego, ale wy-
korzystują charakterystyczny hydrauliczny
amortyzator umieszczony z tyłu komory zamko-
wej (jest także w karabinkach i karabinach z ro-
dziny APC). Zastosowanie amortyzatora spra-
wia, że odczuwalny odrzut jest znacznie
mniejszy niż w innych konstrukcjach działają-
cych na zasadzie odrzutu zamka swobodnego.
Potwierdzają to dane z amerykańskiego postę-
powania SCW, gdzie odrzut APC9K PRO wyniósł
1,87 J. Było to sporo mniej od wymaganych jako
minimum 5,42 J. Ponadto z osobistych do-
świadczeń autora wynika, że APC9 jest równie
Karabin MPT-76 wraz z granatnikiem AK40-GL (na ekspozycji z konurencyjnym granatnikiem
TAR-40) zastępuje w tureckim wojsku, mające swoje lata, produkowane na licencji karabiny G3.
www.zbiam.pl
Pistolety maszynowe APC9 firmy B&T. Na pierwszym planie najmniejszy APC9K PRO, a na drugim APC9 PRO
z nową, regulowaną kolbą.
łatwy w kontroli podczas prowadzenia ognia
ciągłego jak HK MP5, mimo wyższej szybko-
strzelności (1080 wobec 800 strz./min.).
❚ Turecka egzotyka
Wiele ciekawostek można było znaleźć na turec-
kiej ekspozycji narodowej, która obejmowała kil-
ka firm głównie prezentujących strzelby (sporo
klonów Benelli M2 i M4), pistolety i karabinki
w systemie AR, ale swoje stoisko miał też turecki
potentat MKE z bronią wojskową. Pośród klasy-
ków w postaci licencyjnych karabinów HK G3, 33
czy serii MP5, firma przywiozła też nową broń z se-
rii MPT i multikalibrowy karabin snajperski KN-12.
Zacznijmy od karabinu MPT-76, nad którym Tur-
cy pracowali od 2009 r., a pierwsze dostawy dla
Tureckich Sił Zbrojnych miały miejsce w 2014 r.
Broń ta stopniowo zastępuje w jednostkach star-
sze karabiny G3. Konstrukcyjnie MPT-76 jest moc-
no inspirowany karabinem HK 417, ponieważ tak
samo jak w nim zastosowano system gazowy z tło-
kiem o krótkim skoku, co jest zerwaniem ze spuści-
zną po G3. MPT-76, tak samo jak G3, wykorzystuje
nabój 7,62×51 mm, a jego konstrukcja obejmuje
aluminiową, dzieloną komorę zamkową i lufę
o długości 16 cali (406 mm). MPT-76 ma także sprę-
żynę powrotną i amortyzator umieszczony w pro-
wadnicy kolby, a swoją drogą ma aż 12 nastaw
5,56 mm karabinek MPT-55 i jego skrócony model MPT-55K.
Broń strzelecka
długości. Wnętrze jest bardzo podobne np. do ka-
rabinków typu AR, a wszystkie manipulatory także
są analogicznie rozlokowane. Wszystkie, poza za-
trzaskiem zespołu ruchomego zamontowanym
tylko po lewej stronie, są obustronne. Spust rów-
nież jest podobny jak w AR i cechuje się siłą nacisku
20÷30 N. Przywieziony na MSPO egzemplarz
miał zamontowany podlufowy 40 mm granatnik
TAR-40 i miał w tej konfiguracji masę 5,7 kg, z cze-
go sam karabin to 4,2 kg, a granatnik dodatkowe
1,5 kg. Do montażu akcesoriów służy grzbietowa
szyna Picatinny bądź przykręcane do łoża jej
krótsze odcinki. Karabin ma szybkostrzelność
700 strz./min, a zasilanie odbywa się z przezroczy-
stych, 20-nabojowych magazynków.
Drugą ciekawostką były, produkowane od
2017 r. karabinki MPT-55/K, które są warianta-
mi MPT-76 zasilanymi pośrednią amunicją
5,56×45 mm. Dłuższa wersja była wyposażona
w 14,5-calową (368 mm) lufę i miała masę 3,3 kg,
a krótszy wariant, z 11-calową (279 mm) lufą, jest
lżejszy o 300 g. Karabinki mają szybkostrzelność
750÷850 strz./min, a zasilanie odbywa się z 30-na-
bojowych polimerowych magazynków.
Ostatnią wartą odnotowania turecką wojskową
nowością był multikalibrowy, powtarzalny karabin
snajperski KN-12. Pozwala on na zamienne wyko-
rzystanie amunicji 7,62×51 mm np. do treningu
Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 2 1
Broń strzelecka
Turecki KN-12 może korzystać zamiennie z amunicji 7,62×51 mm NATO lub 8,6×70 mm.
lub przy rażeniu celów na odległościach do
1000 m, zaś jeśli dystans jest większy, amunicji
8,6×70 mm (.338 Lapua Magnum). KN-12, jak na
karabin snajperski przystało, ma składaną kolbę
z regulacją w obydwu płaszczyznach zawierającą
też monopod, a producent chwali się celnością
1 MOA lub mniej. Masa karabinu to 7,2 kg, a do wy-
boru są dwie długości luf – 26-calowa (660 mm)
i 27-calowa (686 mm). MKE szczyci się też własnym
mechanizmem spustowym do KN-12, który ce-
chuje się siłą nacisku 15÷25 N. Zasilanie odbywa
się z magazynków mieszących 10 nabojów
7,62×51 mm lub pięć 8,6×70 mm.
❚ Cywilna odmiana zwycięzcy NGSW
Bardzo interesujący był, eksponowany w stoisku
firmy Allies Incorporated Sp. z o.o., karabinek SIG
Sauer MCX-SPEAR z 16-calową (406 mm) lufą, pre-
zentowany w wersji na nabój 6,5 mm Creedmoor
(6,5×49 mm), co jest kolejną opcją po wybranym
przez US Army naboju 6,8×51 mm (.277 SIG FURY)
lub klasycznym 7,62×51 mm (.308 Winchester). Ka-
rabin MCX-SPEAR może korzystać z wszystkich
trzech kalibrów tylko po wymianie zespołu lufy,
a magazynki bądź zamek pozostają bez zmian, tak
samo jak ma to miejsce w przypadku konwersji ka-
rabinka 5,56×45 mm na 7,62×35 mm (.300 ACC
Blackout). Jest to bardzo użyteczne i wygodne roz-
wiązanie, ale z drugiej strony istnieje ryzyko po-
ważnych wypadków. Przedstawiciel SIG Sauera
w odpowiedzi na pytanie o sposób zabezpiecze-
nia przed omyłkowym zaryglowaniem złego na-
boju, stwierdził, że jest nim poziom wyszkolenia
użytkownika. SIG Sauer MCX-SPEAR to cywilna od-
miana, wybranego w ramach programu NGSW
(szerzej w WiT 5/2022) karabinka podstawowego
Tarnowski SR-50M można rozłożyć do transportu na dwie części, z czego lufę wraz
komorą zamkową niesie jeden żołnierz, a resztę i amunicję drugi.
2 2 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
SIG Sauer MCX-SPEAR eksponowany na MSPO 2022 z 16-calową (406 mm) lufą w kali-
brze 6,5 mm Creedmoor (6,5×49 mm).
oznaczonego XM5. Jest to konstrukcja klasyczna,
ergonomicznie zbliżona do karabinków AR-15
bądź karabinów AR-10. Mamy więc klasyczny desi-
gn, opierający się na wykonanej ze stopów alumi-
nium dzielonej komorze zamkowej, ale zasada
działania to aktualnie dominujący system gazowy
z tłokiem o krótkim skoku. Jest to odejście od syste-
mu bezpośredniego odprowadzania gazów
prochowych na suwadło, znanego z broni AR. No-
wością jest też regulowana w sześciu położeniach
składana kolba, a to powoduje, że wewnątrz jej
prowadnicy nie ma już amortyzatora i sprężyny
powrotnej zespołu ruchomego. Widać też, że
nowy karabinek SIG Sauera przypadnie do gustu
osobom niepreferującym, klasycznej dla Ameryka-
nów, rączki przeładowania w kształcie litery T,
umieszczonej z tyłu komory zamkowej, ponieważ
na jej lewym boku jest druga klasyczna. Reszta ma-
nipulatorów została zdublowana. Niestety, masa
targowego egzemplarza z 16-calową (406 mm)
lufą na amunicję 6,5 mm Creedmoor jest nieznana,
ale nie będzie dużo większa od amerykańskiego
modelu z 13-calową (330 mm) lufą 6,8×51 mm.
Można spekulować, że wynosi 3,9÷4 kg. Do mon-
tażu akcesoriów służy grzbietowa szyna Picatinny
i liczne punkty w standardzie M-LOK, umieszczone
na łatwo demontowanym łożu.
❚ Powstaje następca Tora
Nowość zaprezentowały także Zakłady Mechanicz-
ne „Tarnów” S.A., które pokazały dwa demonstrato-
ry technologii nowego wielkokalibrowego karabi-
nu antysprzętowego, który w przyszłości może
zastąpić Tora. Konstrukcja, oznaczona roboczo
SR-50M, to powtarzalny karabin na nabój
12,7×99 mm, który można rozłożyć na dwie części
Karabin ma mocno ryflowany zamek, co ma ułatwić działanie broni na silnym mrozie.
Na zdjęciu widać rejon podziału karabinu na dwie części.
w celu ułatwienia transportu i utrudnienia wy-
krycia strzelca (dłuższy karabin zawsze przyciąga
większą uwagę). Strzelec niesie jedną część kara-
binu obejmującą komorę zamkową wraz z lufą
i łożem, a obserwator przenosi zamek, osadę
wraz z machizmem spustowym i amunicję. Kon-
struktorzy z Tarnowa informują, że założenia
nowego karabinu zostały przekonsultowane
z przedstawicielami Sił Zbrojnych RP: 21. Brygady
Strzelców Podhalańskich, 2. Hrubieszowskiego
pułku rozpoznawczego i innych jednostek Wojsk
Lądowych, a także Wojsk Obrony Terytorialnej.
SR-50M może występować w wariancie z łatwo-
wymienną 22-calową (559 mm) lub 29-calową
(736 mm) lufą i wykorzystuje mechanizm spusto-
wy Remingtona 700, co daje użytkownikom
ogromny wybór ze względu na popularność
tego systemu. Uwagę zwraca mocno ryflowany
zamek, który ma zapewnić bezproblemowe dzia-
łanie nawet przy bardzo niskich temperaturach,
ułatwiając kruszenie osadzającego się lodu. Na
MSPO była też prezentowana wersja z zamoco-
wanym na hamulcu wylotowym tłumikiem
dźwięku. Pozwala on ograniczyć błysk wystrzału
i unoszenie się pyłu/śniegu kosztem zmniejszo-
nej o 10÷15% efektywności hamulca wylotowe-
go. Ten egzemplarz miał też rzadko stosowany
montaż dwójnogu nad lufą. Za bazę do montażu
akcesoriów służy grzbietowa szyna Picatinny ze
skosem 40 MOA i punkty montażowe w standar-
dzie M-LOK, umożliwiające zastosowanie np.
krótkich odcinków szyn Picatinny. Przewidziano
możliwość stosowania chwytów pistoletowych
zgodnych z karabinkami/karabinami AR, a jeden
z karabinów miał chwyt inspirowany tym ze słyn-
nego HK PSG1. n
www.zbiam.pl
Przemysł obronny

Grupa WB na XXX MSPO

Tomasz Wachowski
Jubileuszowy XXX Międzynarodowy
Salon Przemysłu Obronnego stał się
dla firm tworzących Grupę WB okazją
do zaprezentowania najnowszych
rozwiązań dla wojska oraz formacji
ochrony bezpieczeństwa i porządku
publicznego. Warto także odnotować,
że świętowano 75-lecie RADMOR S.A.
i 25-lecie WB Electronics S.A. Niektóre
spośród prezentowanych urządzeń
i systemów miały okazję sprawdzić się
w warunkach bojowych, i to podczas
konfliktu pełnoskalowego, na Ukrainie.
To najlepsze potwierdzenie jakości
rozwiązań dostarczanych przez
Efektowny rój bezzałogowców nad stoiskiem Grupy WB w hali F Centrum Wystawienniczego Targów Kielce.
przedsiębiorstwa Grupy WB.
Fotografie w artykule: Andrzej Kiński, ru i wykrywanie z dużej odległości przemieszczają- Wiodąca spółka WB Electronics S.A. prezento-
Adam M. Maciejewski, Grupa WB. cych się osób, zwierząt lub pojazdów. wała najnowszą postać platformy komunikacji

D
ziś Grupa WB zatrudnia ok. 1500 osób,
które uczestniczą w opracowaniu i pro-
dukcji zaawansowanych systemów dla
wojska oraz odbiorców cywilnych. Podkreślmy
– rozwiązań całkowicie polskich, do których peł-
nia praw intelektualnych należy do krajowych
podmiotów. Są to rozwiązania eksportowane,
wiele państw kupiło też licencje na systemy
Grupy WB, w tym Stany Zjednoczone, ale nadal
najważniejszym ich odbiorcą są Siły Zbrojne RP,
ale także: Policja, Straż Graniczna i inne instytu-
cje bezpieczeństwa publicznego.
Produkty Grupy WB były obecne na wielu sto-
iskach na XXX MSPO, w tym na wystawach Woj-
ska Polskiego i firm Polskiej Grupy Zbrojeniowej,
ale nowości należało szukać przede wszystkim
na stoiskach samej Grupy WB.
Tradycyjnie już wiodące było imponujące stoisko
w Hali F. Zaprezentowano tam m.in. system cyfro-
wej ochrony granic i infrastruktury krytycznej AM-
STA, rozwijany przez MindMade Sp. z o.o., także
w odmianie stacjonarnej z sensorami połączonymi
światłowodem. To jedyne dziś polskie rozwiązanie
zaawansowanej ochrony perymetrycznej, oparte
na sieci sensorów (w tym czujnikach sejsmicznych
i kamerach), wykorzystujące sztuczną inteligencję.
Pozwala na monitorowanie wyznaczonego obsza-
Nie zabrakło także nowych odmian wielowarian-
towej platformy komunikacji PIK i PIM oraz innowa-
cyjnej, prywatnej sieci łączności 4G/5G MC-NIB.
Z racji obchodzonego w tym roku 75-lecia
gdyńskiej spółki RADMOR (szerzej w WiT 9/2022),
dużą uwagę skupiono na rozwiązaniach obszaru
wojskowej łączności taktycznej. Premierę miały
komponenty kompleksowego Mobilnego Tak-
tycznego Systemu Łączności Bezprzewodowej
Guarana, w tym przede wszystkim bazująca na
sojuszniczych i narodowych waveformach, wie-
lokanałowa, szerokozakresowa, szerokopasmowa
Przewoźna Radiostacja Definiowalna Programo-
wo. Na MSPO po raz pierwszy zaprezentowano
również radiostację taktyczną F@stnet HD, która
obecnie jest wdrażana do produkcji na licencji
Thalesa. Nie zabrakło oczywiście znanych i wciąż
wzbudzających na rynku rozwiązań – radiostacji
Comp@n, 35010 czy R3501.
Zabraknąć nie mogło również systemów bezza-
łogowych, jednej z wizytówek Grupy WB. Zaprezen-
towane zostały różne odmiany systemów bezzało-
gowych FlyEye i FT-5, opracowane przez Flytronic
S.A. Pierwszy także jako latający router trudnowykry-
walnej sieci łączności Silent Network, drugi też w od-
mianie rozpoznania elektronicznego. Pokazany zo-
stał także osobisty system bezzałogowy X-Fronter.
pojazdowej FONET – MK2 (szerzej w WiT 7/2022)
i system zarządzania walką TOPAZ, który jest pod-
stawowym BMS w jednostkach Wojsk Rakieto-
wych i Artylerii Sił Zbrojnych RP. Przedsiębiorstwo
jest doświadczonym integratorem rodzimych
rozwiązań w sprzęcie krajowym i zagranicznym,
dlatego cieszy się zaufaniem Wojska Polskiego,
które coraz częściej powierza Grupie WB integra-
cję nowo wprowadzanych systemów uzbrojenia
do krajowych sieci komunikacyjnych.
WB Electronics zaprezentowało także, spraw-
dzoną w walce, amunicję krążącą Warmate. Zdol-
ność do działań w rojach umożliwia efektywne
rażenie nią szczególnie ważnych celów atakami
saturacyjnymi. System Warmate znajduje się
w uzbrojeniu SZ RP, ale używany jest także przez
inne państwa, również członków NATO. Rozsze-
rzeniem funkcjonalności Warmate jest wykorzy-
stanie amunicji krążącej wraz z osobistym syste-
mem dowodzenia i obserwacji U-GATE.
Coraz większy nacisk kładziony jest w Grupie WB
na systemy sztucznej inteligencji. Dlatego też, po
raz pierwszy na MSPO, zaprezentowano rozwiąza-
nia EyeQ w dziedzinie uczenia maszynowego,
wspomagającego systemy rozpoznawcze i nawi-
gacyjne, a także dowodzenie. Dane do systemu
mogą być dostarczane z szerokiej gamy sensorów,

Obchodząca w tym roku 75-lecie spółka RADMOR premierowo zaprezentowała kilka produktów z grupy systemów wojskowej łączności taktycznej. Wśród nich (od lewej): prototyp
Mobilnego Taktycznego Systemu Łączności Bezprzewodowej Guarana z czterema modułami; model wielozakresowej, szerokopasmowej multiwaveformowej radiostacji plecakowej
z blokiem kryptograficznym, także należącej do MTSŁB Guarana oraz radiostacja taktyczna F@stnet HD.

2 4 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 www.zbiam.pl

 Przemysł obronny

w tym kamer działających w świetle widzialnym

lub termowizyjnych.
Grupa WB ma ponadto w swojej ofercie także
zaawansowane systemy nadzoru i kontroli ru-
chu drogowego ATLES. Za rozwój tego segmen-
tu odpowiada spółka PolCam Systems Sp. z o.o.
W Kielcach można było zobaczyć radar 3D śle-
dzący stacjonarny i pojazdowy SmartEye, wideo-
rejestrator ICV czy system nadzoru SVAN z ka-
merami ANPR.
Na zewnętrznym stoisku umieszczono wielo-
zadaniowy pojazd opancerzony w odmianie
wozu dowodzenia, wyposażony w zdalnie ste-
rowane stanowisko uzbrojenia ZSU-03, opraco-
wane przez spółkę AREX Sp. z o.o. Stanowiska
tej rodziny było można obejrzeć także na innych
nowych i zmodernizowanych pojazdach na
MSPO 2022, m.in. Wirusie SOF (ZSU-01). Była tak-
że propozycja zmodernizowanego artyleryjskie-
go zestawu przeciwlotniczego ZSU-23-2 ARM 28, Polską premierę miał system EyeQ, bazujący na sztucznej inteligencji, wspomagający systemy rozpoznawcze i nawiga-
cyjne, a także dowodzenia.
doposażonego w środki niekinetycznego zwal-
czania bezzałogowców. Uwagę wielu przycią-
gnął aparat Watchkeeper X, proponowany wraz
z brytyjską spółką U-TacS (joint venture Elbit
Systems i Thales UK) Siłom Zbrojnym RP w pro-
gramie bezzałogowych systemów taktycznych
średniego zasięgu Gryf. Watchkeeper X stanowi
rozwój bezzałogowca WK450, w którym zwięk-
szono ładunek użyteczny, obejmujący: głowicę
optoelektroniczną, stację radiolokacyjną SAR,
system rozpoznania sygnałów łączności radio-
wej (COMINT) oraz zasobniki z systemem
wsparcia elektronicznego ESM (Electronic Sup-
port Measure). Ich integracja odbywa się na za-
sadzie plug-and-play. Watchkeeper X może też
przenosić uzbrojenie na belkach podskrzydło- Wraz z brytyjską spółką U-TacS Grupa WB oferuje system z bezzałogowcem Watchkeeper X w ramach programu Gryf.

wych – w Kielcach wystawiono go z makietami
lekkich bomb kierowanych Thales FF LLM (Free
Fall Light Multirole Missile).
6 września, pierwszego dnia XXX MSPO, sto-
isko Grupy WB odwiedził prezydent RP Andrzej
Duda oraz wicepremier i minister obrony naro-
dowej Mariusz Błaszczak. Ich szczególne zainte-
resowanie wzbudziły systemy bezzałogowe,
a także cyfrowy system ochrony granic i obiek-
tów infrastruktury krytycznej AMSTA.
Spółki Grupy WB zostały podczas kieleckiego
salonu wyróżnione kilkoma nagrodami. Najważ-
niejszą były Defendery, które otrzymała dwukrot-
nie firma MindMade Sp. z o.o. Samodzielnie za
bezpieczny zintegrowany system łączności dys-
pozytorskiej i zarządzania kryzysowego PIK-MC,
oraz w składzie konsorcjum z LUBAWĄ S.A. (lider)
i Instytutem Technologii Bezpieczeństwa MORA-
TEX za przeciwwybuchowe i odłamkoodporne
ubranie ochronne nowej generacji EOD ONE.
Z kolei WB Electronics S.A. otrzymał Nagrodę
Specjalną Ministra Rozwoju i Technologii dla „Naj-
lepszego Polskiego Eksportera Uzbrojenia”.
Grupa wręczyła także swoją nagrodę – Nie-
bieską Wstęgę – dla najlepszego kontrahenta
współpracującego z Grupą WB. W tym roku
uhonorowano nią Hutę Stalowa Wola S.A.,
w imieniu której odebrali ją prezes zarządu Jan
Szwedo i wiceprezes Janusz Hamryszczak.  n

Wiceprezes Adam Bartosiewicz i prezes WB Electronics S.A. Piotr Wojciechowski Członkini rady nadzorczej WB Electronics Olga Wojciechowska z dyplomem nagrody
wręczają nagrodę Niebieskiej Wstęgi prezesowi zarządu HSW S.A. Janowi Szwedo Ministra Rozwoju i Technologii dla „Najlepszego Polskiego Eksportera Uzbrojenia” i Jan
i wiceprezesowi Januszowi Hamryszczakowi. Jakub Szczyrek, prezes spółki MindMade, z dyplomem tegorocznej nagrody Defendera.

www.zbiam.pl Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 2 5

Przemysł obronny
Konferencja „Uzbrojenie 2022” – udany powrót
Ryszard Woźniak, Ewa Jankiewicz
Po dwuletniej przerwie spowodowanej
pandemią COVID-19, 19–22 wrześ-
nia 2022 r. w Mazurskim Centrum
Kongresowo-Wypoczynkowym
„Zamek-Ryn” w Rynie odbyła się
XIV Międzynarodowa Konferencja
Uzbrojeniowa „Uzbrojenie 2022”
nt. „Naukowe Aspekty Techniki
Uzbrojenia i Bezpieczeństwa”.
Jej tradycyjnymi organizatorami byli:
Instytut Techniki Uzbrojenia Wydziału
Mechatroniki, Uzbrojenia i Lotnictwa
Wojskowej Akademii Technicznej
(od 1996 r.) oraz Wojskowy Instytut
Techniczny Uzbrojenia (od 2008 r.).
Honorowym Partnerem Strategicznym
konferencji była Polska Grupa
Zbrojeniowa S.A.
Fotografie w artykule Jacek Kijewski.
K
onferencję otworzył rektor-komendant Woj-
skowej Akademii Technicznej (WAT) płk prof.
dr hab. inż. Przemysław Wachulak. Jak pod-
kreślił, w dzisiejszych czasach to współpraca pomię-
dzy nauką i przemysłem motywuje oraz wspiera
podnoszenie poziomu bezpieczeństwa naszego
państwa, i pomaga w rozwoju gospodarki. Organi-
zowane od kilkudziesięciu lat przez Wojskową Akade-
mię Techniczną i Wojskowy Instytut Techniczny
Uzbrojenia – przy wsparciu polskich instytucji nauko-
wych oraz firm potencjału obronnego – konferencje
uzbrojeniowe bez wątpienia przyczyniają się do two-
rzenia formalnych i nieformalnych zespołów specjali-
stów. Konferencje te są doskonałym forum wymiany
informacji pomiędzy środowiskiem naukowym, woj-
skowym i przemysłowym, a także inspirują uczestni-
Konferencję otworzył rektor-komendant WAT
płk prof. dr hab. inż. Przemysław Wachulak.
2 6 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
W XIV Międzynarodowej Konferencji Uzbrojeniowej „Uzbrojenie 2022” udział wzięli przedstawiciele nauki,
przemysłu i służb mundurowych z kraju i z zagranicy.
ków do podejmowania prac naukowo-badawczych
w szeroko pojętym obszarze techniki uzbrojenia i bez-
pieczeństwa – mówił płk prof. Wachulak.
Rektor WAT podkreślił rolę nauk inżynieryjno-
-technicznych wykorzystywanych w moderni-
zowaniu uzbrojenia. Dzięki decyzjom podjętym
przez Ministerstwo Obrony Narodowej modernizu-
jemy nasze wyposażenie i uzbrojenie, zawierające
najnowsze osiągnięcia nauk inżynieryjno-technicz-
nych, zwłaszcza z takich dyscyplin naukowych jak:
inżynieria mechaniczna, inżynieria materiałowa,
automatyka, elektronika i elektrotechnika, informa-
tyka techniczna i telekomunikacja oraz inżynieria
chemiczna i wielu innych. W konsekwencji dyspo-
nujemy dziś wieloma nowoczesnymi rozwiązania-
mi militarnymi, w tym m.in. w postaci sensorów
i efektorów, które tworzą m.in. systemy poszukiwa-
nia, rozpoznania i śledzenia, systemy uzbrojenia
oraz systemy kierowania i dowodzenia – powie-
dział rektor-komendant WAT.
Zdaniem płk. prof. Wachulaka udany proces po-
wstawania nowoczesnego wyposażenia i uzbrojenia
wymaga przede wszystkim: czasu, środków finanso-
wych, specjalistycznych zespołów ludzkich zdolnych
do realizowania prac analityczno-koncepcyjnych,
konstrukcyjnych i badawczych oraz zaplecza tech-
nicznego, wspierającego prace tych zespołów.
Współorganizatorami Konferencji byli: Fabryka
Broni „Łucznik” – Radom Sp. z o.o.; Grupa WB; Insty-
tut Techniczny Wojsk Lotniczych; Katedra Me-
chatroniki i Uzbrojenia Wydziału Mechatroniki
i Budowy Maszyn Politechniki Świętokrzyskiej; Ka-
tedra Uzbrojenia Okrętowego Wydziału Nawigacji
i Uzbrojenia Okrętowego Akademii Marynarki Wo-
jennej; Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Me-
tali Nieżelaznych; Zakład Mechaniki i Technik
Uzbrojenia Instytutu Mechaniki i Poligrafii Wydzia-
łu Mechanicznego Technologicznego Politechniki
Warszawskiej; Zakłady Mechaniczne „Tarnów” S.A.
Patronat naukowy sprawowały z kolei redakcje
kwartalników naukowych: „Problemy Mechatroni-
ki. Uzbrojenie, lotnictwo, inżynieria bezpieczeń-
stwa” i „Problemy Techniki Uzbrojenia”, natomiast
patronat medialny – redakcje miesięczników
„Głos Akademicki” i „Wojsko i Technika”.
Obradom inauguracyjnej sesji plenarnej
przewodniczyli dziekan Wydziału Mechatroniki,
Uzbrojenia i Lotnictwa (WML) WAT dr hab. inż.
Stanisław Kachel oraz dyrektor Wojskowego In-
stytutu Technicznego Uzbrojenia (WITU) płk
dr inż. Paweł Sweklej. Podczas tej sesji wygło-
szono cztery referaty okolicznościowe:
❙ 60 lat działalności Wydziału Mechatroniki,
Uzbrojenia i Lotnictwa Wojskowej Akademii
Technicznej w służbie Ojczyzny – referujący
dr hab. inż. Stanisław Kachel;
❙ 95 lat działalności Wojskowego Instytutu Tech-
nicznego Uzbrojenia na rzecz Sił Zbrojnych RP
– płk dr inż. Paweł Sweklej;
❙ Kształtowanie procesu i warunków funkcjono-
wania Marynarki Wojennej RP w 100-letniej
działalności Akademii Marynarki Wojennej –
dr hab. inż. Waldemar Mironiuk;
❙ 70 lat działalności badawczej Łukasiewicz – Insty-
tut Metali Nieżelaznych na rzecz przemysłu cy-
wilnego i obronnego – dr inż. Barbara Juszczyk.
Podczas konferencji został podpisany list inten-
cyjny, w którym zadeklarowano przekształcenie
Międzynarodowej Konferencji Uzbrojeniowej
w Międzynarodowy Kongres Uzbrojeniowy.
Podpisy na liście złożyli: Rektor-Komendant WAT
płk prof. Przemysław Wachulak, dyrektor WITU
płk dr inż. Paweł Sweklej i dyrektor Departamen-
tu Rozwoju PGZ S.A. Mateusz Roszkiewicz.
Ciekawą formułę miała druga sesja, której
przewodniczyli: dyrektor Instytutu Techniki
Uzbrojenia WML WAT dr hab. inż. Ryszard Woź-
niak i redaktor naczelny miesięcznika „Wojsko
i Technika” Andrzej Kiński. Składała się ona
z dwóch części – plenarnej i dyskusyjnej.
W części plenarnej wystąpili przedstawiciele
tych instytucji, które współfinansują projekty
badawczo-rozwojowe w obszarze obronności
i bezpieczeństwa państwa oraz mają realny
wpływ na ich realizację. Narodowe Centrum Ba-
dań i Rozwoju reprezentowali dyrektor Działu
www.zbiam.pl

Uczestnicy sesji dyskusyjnej panelu inauguracyjnego.
Zarządzania Programami i Projektami na Rzecz Bez-
pieczeństwa i Obronności Państwa Rafał Sobolewski
i specjalistka tego działu dr Klaudia Kwapisz, Depar-
tament Innowacji MON – naczelnik Wydziału Krajo-
wych Badań Naukowych płk Tomasz Zaremba, nato-
miast Agencję Uzbrojenia – szef Szefostwa Badań
i Rozwoju płk Krzysztof Malinowski. W drugiej części
sesji – dyskusyjnej – udział wzięli przedstawiciele in-
stytucji występujących w części pierwszej oraz repre-
zentanci środowiska naukowego i przemysłowego,
tj.: rektor Politechniki Świętokrzyskiej prof. dr hab. inż.
Zbigniew Koruba, zastępca dyrektora ds. nauko-
wych Instytutu Technicznego Wojsk Lotniczych prof.
dr hab. inż. Andrzej Żyluk, zastępca dyrektora ds. ba-
dawczych i komercjalizacji Instytutu Metali Nieżela-
znych dr inż. Wojciech Burian oraz dyrektor Departa-
mentu Rozwoju PGZ S.A. Mateusz Roszkiewicz.
Tematyka panelu dyskusyjnego koncentro-
wała się wokół dwóch zasadniczych obszarów.
Pierwszy dotyczył szans w funkcjonującym
obecnym systemie finansowania projektów ba-
dawczo-rozwojowych; co należy zrobić, aby
podnieść efektywność współpracy w obszarze
międzynarodowym? Natomiast drugi zmierzał
do poszukiwania odpowiedzi na pytania: jak po-
prawić efektywność wdrażania produktów bę-
dących rezultatem realizacji projektów badaw-
czo-rozwojowych w przedsiębiorstwach sektora
obronnego oraz jak przyspieszyć ich transfer do
Sił Zbrojnych RP?
W konferencji uczestniczyło ponad 260 osób
z siedmiu krajów: Czech, Francji, Litwy, Łotwy, Nie-
miec, Rumunii i Polski. Podczas obrad wygłoszono
ponad 130 referatów, na 11 sesjach plenarnych i se-
sji plakatowej zatytułowanych: „Technika lotnicza
i rakietowa”, „Nowe materiały i technologie”, „Bezpie-
czeństwo”, „Materiały wybuchowe i balistyka we-
wnętrzna”, „Przemysł i nauka dla Sił Zbrojnych”.
Streszczenia nadesłanych referatów opublikowano
w książkowym wydawnictwie konferencyjnym.
Tradycyjnie już bardzo podniosły charakter miała
wieczorna gala konferencyjna 21 września 2022 r.,
podczas której uhonorowano autorów najlepszych
referatów oraz zwieńczono wysiłek uczestników „VIII
Konkursu o nagrodę im. Kazimierza Siemienowicza”
za najlepszą publikację konferencyjną z dziedziny
techniki uzbrojenia i bezpieczeństwa dla autorów,
którzy nie ukończyli 35 roku życia. Komisja konkurso-
www.zbiam.pl
Reprezentanci laureatów Nagrody Specjalnej redaktora naczelnego miesięcznika
„Wojsko i Technika”.
wa, której przewodniczył prof. dr hab. inż. Radosław
Trębiński, przyznała:
❙ I miejsce – Wojciechowi Imbierowiczowi (Cen-
trum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia) za pracę pt.
Symulacje numeryczne napędzania odłamków
122 mm pocisku rakietowego;
❙ II miejsce – Karolowi Zalewskiemu (WAT) za pra-
cę pt. Eksperymentalne badania skuteczności
modelowego pancerza reaktywnego bez meta-
lowych płytek;
❙ III miejsce – Kamilowi Cieplakowi (WAT) za pracę
pt. Badania technologiczne oraz mechaniczne
struktur komórkowych wytworzonych przyrosto-
wo z kompozytu Ultrafuse 316L;
❙ IV miejsce – Damianowi Gołosiowi (Centrum Roz-
wojowo-Wdrożeniowe Telesystem-Mesko Sp. z o.o.)
za pracę pt. Symulacja lotu przeciwpancernego
pocisku kierowanego Pirat z funkcją top-attack;
❙ V miejsce – Krzysztofowi Piasta (16. pułk logistycz-
ny) za pracę pt. Pocisk przeciwpancerny do przy-
szłościowego naboju pośredniego;
❙ VI miejsce – Martynie Strąg (WITU) za pracę
pt. Zastosowanie promieniowania terahercowego
w nieniszczących badaniach materiałów kompo-
zytowych o przeznaczeniu militarnym.
Dyrektor Szkoły Doktorskiej WAT dr inż. Piotr Zalew-
ski wyróżnił dyplomami i nagrodami rzeczowymi
doktorantów, którzy uczestniczyli w konkursie
im. Kazimierza Siemienowicza: Mateusza Moraw-
skiego, Damiana Szupieńko i Karola Zalewskiego.
Podczas gali konferencyjnej wręczono również
Nagrody Specjalne:
❙ redaktora naczelnego miesięcznika „Wojsko
i Technika” za najciekawszą prezentację podczas
sesji plakatowej – laureaci: Paweł Płatek, Marek
Polański, Jacek Janiszewski, Krzysztof Grzelak,
Janusz Kluczyński, Marcin Sarzyński, Judyta
Sienkiewicz, Kamil Cieplak, Katarzyna Makow-
ska, Julita Dworecka-Wójcik, Agata Baran i Mag-
da Pęska (WAT), Wojciech Burian, Aleksander
Kowalski i Marcin Karpiński (IMN), Jarosław Mar-
cisz, Artur Żak i Marek Burdek (Sieć Badawcza
Łukasiewicz – Instytut Metalurgii Żelaza) za pla-
kat pt. Badania właściwości mechanicznych
materiałów metalicznych stosowanych w tech-
nikach wytwarzania przyrostowego dedykowa-
nych przemysłowi obronnemu – wybrane wy-
niki projektu MAT4AM;
Przemysł obronny
❙ prezesa zarządu spółki BUOS Sp. z o.o. za twórcze
wykorzystanie wyników badań naukowych
w praktyce – laureaci: Józef Gacek, Wojciech
Koperski, Bronisław Marciniak i Ryszard Woź-
niak (WAT), Przemysław Lewandowski, Przemy-
sław Sidelnik i Konrad Suska (WITU), Ewa Mo-
rzyk i Dariusz Tymiński (Optimum – Tymiński
i s-ka sp.j.) za referat pt. Analiza możliwości eli-
minacji zagrożeń wynikających ze zmiany tra-
jektorii pocisków po trafieniu w tarczę na strzel-
nicach garnizonowych;
❙ redakcji kwartalnika naukowego „Problemy Me-
chatroniki. Uzbrojenie, lotnictwo, inżynieria bez-
pieczeństwa” za innowacyjne podejście do rozwo-
ju techniki uzbrojenia – laureaci: Dominik Zdybał,
Łukasz Mężyk, Krzysztof Wacko, Przemysław Woź-
niak, Jan Kindracki, Sylwia Kozłowska i Maciej
Kołodziej (Politechnika Warszawska) za pracę
pt. Opracowanie kodu numerycznego wykorzy-
stującego algorytmy przetwarzania obrazu do
kompleksowej oceny przebiegu procesu spalania
materiałów pędnych o geometrii dedykowanej
pod konkretne zastosowania.
Po raz trzeci w historii konferencji przyznano Na-
grodę Grand Prix 2022 prezesa PGZ S.A. za najcie-
kawszy referat w dziedzinie innowacyjnych tech-
nologii obronnych. Jej laureatami zostali tym razem
Tomasz Klemba i Mariusz Pietraszek z ITWL, autorzy
referatu pt. Uzbrojenie lekkiej bezzałogowej plat-
formy latającej na przykładzie BSL rodziny Atrax.
W imieniu prezesa PGZ Sebastiana Chwałka, nagro-
dę wręczył dyrektor Mateusz Roszkiewicz.
Konferencji towarzyszyła wystawa produktów
wytwarzanych przez: Fabrykę Broni „Łucznik”-Ra-
dom Sp. z o.o., Zakłady Mechaniczne „Tarnów” S.A.,
EC TEST Systems Sp. z o.o. i LENSO Sp. z o.o. n
Laureaci VIII Konkursu o nagrodę im. Kazimierza Sie-
mienowicza (od lewej): Wojciech Imbierowicz, Karol
Zalewski, Kamil Cieplak, Damian Gołoś, Krzysztof
Piasta, Martyna Strąg.
Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 2 7
Wozy bojowe
Aktywne systemy ochrony pojazdu mają pozwalać na skuteczne zwalczanie pocisków przeciwpancernych – obecnie przede wszystkim wystrzelonych z broni piechoty i przeciw-
pancernych pocisków kierowanych, znacząco zwiększając przeżywalność wozów bojowych w nie wyposażonych.
Bartłomiej Kucharski
Jeszcze niedawno aktywne systemy
ochrony pojazdów wydawały się
być najpierw abstrakcją, później zaś
O
remedium na wszelkie zagrożenia.
Dziś wiemy, że są po prostu kolejnym
elementem wyścigu „miecza” i „tarczy”.
Ilustracje w artykule: Lockheed Martin, US Army,
Siergiej Dukaczew, KNDS, Ukroboronprom,
NPO Bazalt, Patryk Szymaniec/17. WBZ,
Martyna Kucharska.
Pierwszym wdrożonym do produkcji seryjnej i wprowadzonym do eksploatacji ASOP był sowiecki 1030M-01 Drozd,
montowany głównie na czołgach T-55AD.
2 8 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
Jak pokonać aktywny pancerz?
d zarania broni pancernej zdawano so-
bie sprawę, że przetrwanie załogi i po-
jazdu zależy od większej liczby czynni-
ków, niż od samego opancerzenia. Z początku
stosowano prosty kamuflaż czy maskowanie,
które miały utrudnić wzrokowe wykrycie (a więc
i naprowadzenie uzbrojenia), z czasem zaś liczba
„warstw” zapewniających bezpieczeństwo pojaz-
dowi i załodze rosła. Oczywiście, kluczowym ele-
mentem pozostawał pancerz stalowy, z biegiem
czasu (szczególnie od początku lat 40.) coraz
grubszy i cięższy, a mimo to niewystarczający.
Pojawienie się amunicji przeciwpancernej wyko-
rzystującej zjawisko kumulacji (artyleryjskie poci-
ski kumulacyjne i lekka broń piechoty: granatniki
jedno- i wielorazowe, z czasem pociski kierowa-
ne) sprawiło, że pancerz stalowy przestał chronić
załogę w wystarczającym stopniu – nastąpiło to
de facto jeszcze w trakcie II wojny światowej. Po
jej zakończeniu różne państwa poszły odrębnymi
drogami, które miały zwiększyć przeżywalność
czołgu na polu walki. W Niemczech oraz we Fran-
cji powstały na przełomie lat 50. i 60. wysokomo-
bilne, lecz stosunkowo lekko opancerzone czołgi
Leopard 1 i AMX-30, które miały być jakoby trud-
niejszymi celami. Z kolei Anglosasi i Sowieci pra-
cowali nad nowymi pancerzami, w tym z mate-
riałów innych niż stal – przyszłość miała pokazać,
że mieli rację. Równolegle jednak, jeszcze w la-
tach 40., rozpoczęto pierwsze przymiarki do
skonstruowania urządzenia zdolnego do niszcze-
nia nieprzyjacielskich pocisków zanim trafią
w pancerz pojazdu. Co prawda na wejście pierw-
szego z nich do użycia (sowiecki 1030M-01
Drozd) trzeba było czekać do 1983 r. (nawet kil-
kaset zestawów zainstalowanych na czołgach
T-55AD i prototypach innych wozów), a na
www.zbiam.pl
 Wozy bojowe

rozpowszechnienie się tej klasy systemów poza

ZSRS/Federacją Rosyjską do 2010 r. (izraelski Ra-
fael ADS Trophy HV – dziś najpopularniejszy sys-
tem tego rodzaju, wybrany do instalacji na kilku
typach czołgów różnych państw), ale obecnie
aktywne systemy obrony pojazdu (ASOP) wydają
się mieć przed sobą wielką przyszłość. Nie aż tak
świetlaną, jak oceniano to jeszcze kilkanaście lat
temu, kiedy niektórzy teoretycy uważali, że mogą
wręcz zastąpić klasyczne opancerzenie, a w każ-
dym razie zredukować jego znaczenie, ale z pew-
nością z czasem rozpowszechnią się w większo-
ści armii aspirujących do miana nowoczesnych.
Powód jest prosty – znakomicie zwiększają szan-
se bądź co bądź drogiego pojazdu opancerzone-
go i jego załogi na polu walki (szczególnie w wa-
runkach konfliktu niskiej intensywności), będąc
ogromnym problemem dla pododdziałów usiłu-
jących zniszczyć czołg wyposażony w taki sys-
tem. Mimo tego, że są w stanie zwalczać amuni-
cję przeciwpancerną (pociski granatników Najbardziej rozpowszechnionym systemem w swojej klasie jest izraelski Trophy HV, wybrany do montażu na czołgach
kilku państw, w tym Stanach Zjednoczonych, RFN i Wielkiej Brytanii (na zdjęciu na czołgu Leopard 2A7A1).
i przeciwpancerne pociski kierowane, na razie
z mniejszą skutecznością pociski artyleryjskie), detonacji. Większość współczesnych ASOP jest dzenia czołgu, zaś sama załoga wozu (wraz
nie są wolne od ograniczeń, które współcześni skuteczna tylko przeciwko pociskom lekkiej z innymi elementami danego ugrupowania tak-
„łowcy czołgów” będą chcieli z pewnością wyko- broni przeciwpancernej bądź ppk, amunicji ar- tycznego) będzie się starała odpowiedzieć na
rzystać, od czego zresztą zależy nie tylko powo- tyleryjskiej zaś zwalczać nie mogą lub mogą to ogień przeciwnika. Eksperci z Modern War Insti-
dzenie ich misji, ale i życie. robić tylko w ograniczonym zakresie (zwykle tute, wchodzącego w skład Akademii Wojskowej
z powodu prędkości celu – zazwyczaj wartością Stanów Zjednoczonych (United States Military
❚ Czym jest ASOP? graniczną jest ok. 1400 m/s). Systemy wieloka- Academy, USMA) w West Point w stanie Nowy
Aktywne systemy ochrony pojazdu mają, w uprosz- nałowe mogą zwalczać kilka pocisków jedno- Jork, wskazują, że ASOP jest systemem delikat-
czeniu, uniemożliwić dotarcie pocisku przeciw- cześnie. Mając wiedzę na temat zasady działania nym. To prawda, szczególnie skomplikowane de-
pancernego do celu i uderzenia w jego pancerz. i konstrukcji ASOP, można już obecnie opraco- tektory są wrażliwe na uszkodzenia. W jednym
Dzielą się one na systemy klasy soft-kill (zakłóca- wać metody przeciwdziałania w celu wzrostu z opracowań USMA autor zasugerował możli-
jące pracę układów celowniczych i/lub naprowa- skuteczności obrony przeciwpancernej. wość uszkodzenia komponentów ASOP za po-
dzania) oraz hard-kill (uszkadzające lub niszczące mocą odłamków pocisków artyleryjskich lub
pocisk). Skupimy się wyłącznie na tych drugich. ❚ Uszkodzenie ASOP wręcz ognia broni strzeleckiej (a przynajmniej
Każdy ASOP składa się z trzech zasadniczych Przeszkody najlepiej się pozbyć. Wymaga to jed- karabinów przeciwsprzętowych). Logika systemu
komponentów lub ich grup. Pierwszy to detek- nak uszkodzenia lub wręcz zniszczenia ASOP, któ- kierowania ogniem ASOP zwykle bowiem ignoru-
tor: może to być stacja radiolokacyjna, laserowy ry przecież będzie przeciwdziałał próbom uszko- je wykryte zagrożenia, które nie są identyfikowane
układ lokalizacji, czujnik ultrafioletu, zintegrowa-
na głowica optoelektroniczna itd. lub ich kombi-
nacja. Zgodnie z nazwą, zadaniem detektora
(a zwykle zespołu detektorów, pozwalających na
dookólną obserwację przestrzeni wokół chronio-
nego pojazdu) jest wykrywanie zagrożeń. Kolej-
nym elementem ASOP jest system kierowania
ogniem – ocenia on, czy wykryty pocisk stanowi
zagrożenie (wyliczona trajektoria może np. wska-
zywać, że minie on ochraniany pojazd), w miarę
możliwości określa prędkość pocisku, jego ro-
dzaj, a jeżeli dostępne są dwa rodzaje efektorów
(jak w polskim urządzeniu doświadczalnym ZA-
SOP Aktywna), dobiera ten bardziej odpowiedni
do zwalczania danego zagrożenia. Trzeci pod-
system to efektor. Te działają na różnych zasa-
dach, czasami same są pociskami (przeciwpoci-
skami) atakującymi nadlatujący pocisk w pewnej
odległości od pojazdu, w innych zaś rozwiąza-
niach są zamontowane bezpośrednio na nim.
Efektor ma za zadanie zniszczyć lub przynajmniej
uszkodzić pocisk, zwykle za pomocą odłamków
lub fali uderzeniowej powstającej podczas jego Większość współczesnych ASOP (na rysunku ukraiński Zasłon) to systemy wielokanałowe.

www.zbiam.pl Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 2 9

Wozy bojowe
Jedną z metod przełamywania ASOP jest tzw. atak saturacyjny. Polega on na wystrzele-
niu większej liczby pocisków, niż system może zwalczyć.
jako zdolne do zniszczenia ochranianego pojaz-
du (odłamki, amunicja mało- i średniokalibro-
wa), aby nie marnować nielicznych, a tym sa-
mym cennych przeciwpocisków. Zapewne
w przyszłości będą się zdarzały sytuacje, w któ-
rych po ostrzale artyleryjskim lub wymianie
ognia ASOP pojazdu ulegnie uszkodzeniu bądź
awarii i przestanie być jedną z „warstw” chronią-
cych załogę i pojazd. Trudno jednak oczekiwać,
by tego rodzaju taktyka miała być docelową
i obliczoną tylko na zniszczenie ASOP, aby po
zakończeniu ostrzału do walki mogła wejść
broń przeciwpancerna. Ostrzelanie z broni
strzeleckiej może jednak okazać się nieefektyw-
ne, armaty średniego kalibru wymagać będą
zaangażowania również kosztownych pojazdów
opancerzonych, co narazi je na zniszczenie bez
szans na odniesienie przez nie same pełnego
sukcesu. Z kolei ostrzał artyleryjski lepiej chyba
jednak wykorzystać albo przeciwko zapleczu
ugrupowania bojowego (które bez amunicji
i paliwa nie będzie zdolne do walki), albo do
niszczenia samych pojazdów opancerzonych,
szczególnie przy wykorzystaniu amunicji precy-
zyjnego rażenia – ostrzał wyłącznie w celu rażenia
poszczególnych elementów czołgów czy bojo-
wych wozów piechoty, a nie ich wyeliminowania
z walki, wydaje się być jednak marnotrawstwem.
❚ Atak saturacyjny
Kolejną względnie prostą taktyką jest tzw. atak
saturacyjny. Polega on na przeciążeniu systemów
Współczesne ASOP nie gwarantują zniszczenia pocisków o prędkości powyżej 1500 m/s, w tym armatnich przeciw-
pancernych pocisków podkalibrowych. W Stanach Zjednoczonych udało się w latach 90. zbudować i wdrożyć do
małoseryjnej produkcji także ppk o wyższej prędkości, jednak MGM-166 LOSAT nie zdobył popularności, a program
zamknięto na początku XXI wieku.
3 0 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
Niektóre ASOP mają dość ograniczone pole ostrzału, a martwe pole może występować
np. w górnej półsferze – można to wykorzystać do ataku ppk w trybie top attack.
ochronnych celu (nie tylko lądowych ASOP, ale
też np. zintegrowanej obrony powietrznej okrętu
czy obiektu infrastruktury), aby mimo zniszczenia
kilku–kilkunastu pocisków kolejne dosięgły celu
i zniszczyły go. Każdy ASOP ma ograniczoną licz-
bę efektorów i może zniszczyć ograniczoną licz-
bę pocisków, w dodatku zwykle dany efektor
(wyrzutnia efektorów) ochrania tylko część prze-
strzeni wokół czołgu. Dla przykładu, wóz wypo-
sażony w dwa zestawy przeciwpocisków po
dwie wyrzutnie (np. Iron Fist, KAPS) może zwal-
czać mniej więcej w tym samym czasie do czte-
rech nadlatujących pocisków (w pierwszej se-
kwencji dwa, potem dwa kolejne, jeśli wystarczy
czasu). Wystrzelenie większej liczby pocisków
przeciwpancernych powoduje przeciążenie sys-
temu – przy wystrzeleniu pięciu pocisków w kie-
runku wozu ochranianego przez cztery możliwe
do użycia w miarę równocześnie przeciwpociski
jeden z pocisków trafi w cel. Taktyka ta wymaga
od „łowców czołgów” zaangażowana stosunko-
wo dużych zasobów – każdy czołg musi być ata-
kowany przez kilka systemów przeciwpancer-
nych, najlepiej z różnych kierunków. Czasem jest
to wykonalne (np. w terenie zurbanizowanym),
ale jeżeli cel nie działa samotnie, lecz stanowi ele-
ment ugrupowania złożonego z kilku pojazdów
i spieszonej piechoty, realizacja takiej taktyki
może być zbyt niebezpieczna, a koszty mogą
przewyższać ewentualne zyski. Skuteczność ro-
śnie jednak, jeżeli przeciwnik popełni błąd i wyśle
jeden–dwa czołgi czy inne pojazdy w dany rejon
działań – zdarzało się to dość często Rosjanom,
m.in. w Mariupolu.
❚ Atak od góry i martwe pole
Innym ograniczeniem ASOP może być pole
ostrzału. Niektóre efektory, np. rosyjskiego syste-
mu Arena, mają ograniczone pole ostrzału. Arena
ma (czy też miała – jest to już dość stara kon-
strukcja i prawdopodobnie niewyprodukowana
w większej serii) wysoką skuteczność przeciwko
broni przeciwpancernej piechoty o stosunkowo
płaskim torze lotu, ale nie jest w stanie zwalczać
pocisków czy podpocisków (subamunicji amuni-
cji kasetowej) atakujących strop pojazdu. Jej pole
ostrzału tworzy dookoła chronionego czołgu coś
na kształt toroidu (choć niepełnego – chroni wóz
dookoła tylko w zakresie 310°), gdzie ów toroid
stanowi barierę wokół pojazdu. Strop wozu nie
jest jednak chroniony przed pociskami przeciw-
pancernymi o znacznym kącie nurkowania, jak
Spike, Javelin czy Pirat. Mogą one po prostu omi-
nąć obszar chroniony przez ASOP i wykorzystać
martwe pola do trafienia w chroniony pojazd.
W symulatorach zestawów przeciwpancernych
pocisków kierowanych oferujących tryb „czło-
wiek w pętli” (kiedy człowiek ma przez część lub
cały czas lotu pocisku wpływ na jego tor lotu)
można nawet ćwiczyć omijanie tego rodzaju za-
grożeń. Innym przypadkiem jest ASOP chroniący
tylko wycinek przestrzeni dookoła wozu – wyda-
je się, że nowoczesny rosyjski Afganit, montowa-
ny m.in. na czołgu T-14, jest takim przypadkiem.
Jego efektory są instalowane na wieży w taki
sposób, by ochraniały przednią półsferę wokół
niej. System kierowania ogniem Afganita jest
prawdopodobnie zdolny do automatycznego
i stosunkowo szybkiego obrócenia wieży w kie-
runku źródła zagrożenia (w domyśle – w celu
ostrzelania źródła zagrożenia, jest do tego zdolny
także izraelski Trophy HV), lecz czy obrót ważącej
kilka–kilkanaście ton wieży czołgowej będzie
dość szybki, by efektory ASOP zdążyły ochronić
pojazd (przykład – podczas ostrzeliwania lewej
burty wieża zwrócona jest w prawo, ASOP chroni
więc prawą półsferę pojazdu)? Oczywiście istnie-
ją ASOP, które są zdolne do zwalczania zagrożeń
dookólnie, z uwzględnieniem ochrony stropu
www.zbiam.pl

pojazdu (np. Arena 2). W ich przypadku omi-
nięcie efektorów jest niemożliwe, przynaj-
mniej tak długo, jak długo nie zostaną zużyte
przeciwpociski chroniące dany wycinek prze-
strzeni wokół pojazdu – określenie tego, czy
tył lub burta czołgu są jeszcze chronione czy
też nie, może być jednak w warunkach pola
walki niewykonalne.
❚ Pociski zbyt szybkie dla ASOP
Jak wspomniano wyżej, większość współcze-
snych ASOP nie jest w stanie zwalczać poci-
sków wystrzelonych z armat czołgowych, lub
może być skuteczna wobec tych, których pręd-
kość w momencie przechwycenia nie przekra-
cza 1200÷1400 m/s (potrafiły to już niektóre
systemy opracowane w ZSRS czy nowocze-
śniejszy izraelski Iron Fist). Oznacza to ni mniej,
ni więcej, że współczesne ASOP nie chronią
przed podkalibrowymi pociskami przeciwpan-
cernymi (ich prędkość początkowa przekracza
1700 m/s, prędkość przy trafieniu w oddalony
o 2 km cel może być większa niż 1500 m/s) lub
w ograniczonym zakresie (przy strzelaniu
z większych odległości, gdy spadek prędkości
jest wyższy). Szczególnym przypadkiem jest
niemiecki system Rheinmetall Strike Shield, któ-
ry na przestrzeni ostatnich kilkunastu miesięcy
miał potwierdzić podczas testów zdolność do
zwalczania pocisków armatnich. Jest to jednak
bodaj jedyne tak skuteczne urządzenie na
świecie, a ponadto wciąż jest testowane – Bunde-
swehra była zmuszona do zamówienia izraelskich
Trophy HV do swoich czołgów Leopard 2A7A1.
Z czasem jednak systemy zdolne do zwalcza-
nia pocisków artyleryjskich – przynajmniej
o klasycznej konstrukcji, o czym dalej – rozpo-
wszechnią się, choć zapewne będą znacząco
droższe od obecnych rozwiązań. Oczywiście
nie zmienia to absolutnie nic z punktu widze-
nia żołnierza piechoty z granatnikiem przeciw-
pancernym czy załogi bojowego wozu piecho-
ty uzbrojonego w ppk – pociski z napędem
rakietowym są znacząco wolniejsze od artyle-
ryjskich, osiągając zwykle prędkości marszowe
rzędu najwyżej kilkuset m/s (np. Spike LR, zależ-
nie od źródeł, osiąga prędkość 160÷200 m/s).
RPG-30 to ciekawy granatnik przeciwpancerny, w którym zintegrowano właściwy granatnik oraz wyrzutnię wabika, mającego oszukać ASOP.
www.zbiam.pl
Pocisk Brimstone stara się „oszukać” system kierowania ogniem aktywnego pancerza, „udając” że wcale nie ma
zamiaru trafić w ochraniany pojazd, po czym w odpowiednim momencie zmienia tor lotu i atakuje inny wóz, gdy na
obronę może już być za późno.
Tym samym stanowią one łatwiejszy do na-
mierzenia i trafienia cel. Jedynym rozwiąza-
niem wydaje się być opracowanie pocisku
o szybkości dorównującej armatnim pociskom
podkalibrowym, a więc powyżej 1500 m/s.
W Stanach Zjednoczonych już przed laty pra-
cowano nad lotniczymi pociskami kierowany-
mi Vought HVM (w latach 80., prędkość
1650 m/s) i odpalanymi z wyrzutni naziemnych
MGM-166 LOSAT (1500 m/s – w gruncie rzeczy
wersja rozwojowa HVM). Co ciekawe, pocisk
ten nie miał detonującej głowicy bojowej, lecz
raził cel wyłącznie energią kinetyczną. Wysokie
koszty, wejście w erę „wojny z terroryzmem”
i chwilowe odprężenie między mocarstwami
doprowadziło do anulowania programu na
rzecz prac nad pociskiem Compact Kinetic
Energy Missile (CKEM) – którego losy okazały
się zresztą podobne, a sam pomysł skonstru-
owania niezwykle szybkiego przeciwpancer-
nego pocisku kierowanego co jakiś czas wraca
w Stanach Zjednoczonych. Tym niemniej, o ile
nie uda się opracować rozwiązań umożliwiają-
cych poprawę niektórych cech pocisku, współ-
czesny odpowiednik LOSAT-a byłby wciąż
amunicją drogą, dużą i ciężką – pocisk mający
2,85 m długości, średnicę 162 mm i masę 80 kg
nadaje się raczej do wykorzystania jako broń
wyspecjalizowanego niszczyciela czołgów
(choć zasięg przekraczający nieco 4000 m nie
robi już dziś wrażenia), niż bwp, nie mówiąc
Wozy bojowe
o spieszonej piechocie preferującej zdecydo-
wanie lżejszą broń.
❚ Oszukać ASOP
ASOP można również spróbować oszukać, wyko-
rzystując niedostatki algorytmów działania syste-
mów tego rodzaju. Pierwszą metodą na oszuka-
nie ASOP jest wykorzystanie jego zdolności do
przewidywania toru lotu pocisku. Jak wspomnia-
no wyżej, ASOP dysponuje ograniczoną liczbą
efektorów, tym samym jego system kierowania
ogniem musi być zdolny do odróżniania poci-
sków zagrażających chronionemu obiektowi
(trajektoria ich lotu, śledzona i określona na pod-
stawie wskazań czujników, przecina bryłę obiek-
tu) od takich, które mu nie zagrażają (tor lotu
omija bryłę pojazdu). Brytyjski ppk MBDA Brimsto-
ne, wybrany jako efektor polskiego niszczyciela
czołgów opracowywanego w ramach programu
Ottokar Brzoza (patrz m.in. WiT 8/2022), jest zdol-
ny do takiego manewru. Otóż pierwotny tor lotu
pocisku może wskazywać – z punktu widzenia
detektorów i SKO ASOP – że pocisk ominie ochra-
niany obiekt. Brimstone może jednak w ostatniej
fazie lotu zmienić trajektorię i zaatakować inny
cel (warunkiem jest to, żeby znajdował się on
w „polu widzenia” głowicy samonaprowadzania),
nie pozostawiając ASOP wystarczająco dużo cza-
su na skuteczną reakcję. Oczywiście przechwyce-
nie pocisku o wielkości i prędkości Brimstone’a nie
jest dla nowoczesnych ASOP zadaniem trudnym,
Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 3 1
 Wozy bojowe
Jedyne
pewne
Schemat działania pocisku z wabikiem – wabik leci nieco przed właściwym pociskiem i jest brany przez ASOP za
zagrożenie, a następnie zostaje zniszczony. System nie zdąży już zaatakować właściwego pocisku.
przynajmniej przed wykonaniem opisanego ma-
źródło
newru, ale wówczas konstruktorzy „aktywnego
pancerza” muszą z góry założyć, że znaczny odse-
tek przeciwpocisków zostanie zmarnowany – jak
bowiem ocenić, czy chybiający właśnie celu po-
cisk wroga „ma zamiar” lecieć dalej prosto, czy
jednak „postanowi” zmienić tor lotu i zanurkować
ku osłanianemu przez ASOP czołgowi?
Inną metodą „oszukania” SKO ASOP jest wyko-
rzystanie wabika. W takim przypadku podczas
strzału w kierunku celu wysyłane są dwa pociski,
z których pierwszy (przeważnie mniejszy, lżejszy,
mniej skomplikowany i tańszy) ma stać się obiek-
tem „zainteresowania” ASOP, drugi zaś – zrealizo-
wać właściwe zadanie. Innymi słowy, wabik ma
wg zamierzeń konstruktorów zostać zidentyfiko-
wany przez ASOP jako zagrożenie i zlikwidowany.
Nim system obrony przeładuje wyrzutnię prze-
ciwpocisków, właściwy pocisk przeciwpancerny
miałby trafić w cel. Trudno jednak określić, czy
przez wielokanałowy ASOP, tj. zdolny do zwalcza-
nia wielu pocisków jednocześnie, wabik oraz po-
cisk nie zostaną uznane za równorzędne cele
i zlikwidowane. Tym niemniej, powstało kilka
typów broni wykorzystujących to rozwiązanie,
aczkolwiek pomyślanych również do pokony-
Bez wania pasywnych osłon reaktywnych. Bodaj
najciekawszym jest rosyjski granatnik przeciw-
wychodzenia
pancerny RPG-30 Krjuk, opracowany przez NPO
Bazalt i przyjęty do uzbrojenia Sił Zbrojnych
Federacji Rosyjskiej w 2012 r. Składa się on nie-
z domu jako z dwóch granatników połączonych w je-
den zespół. Główny ma kaliber 105 mm, a dzię-
ki głowicy tandemowej może pokonać 600 mm
RHA za pancerzem reaktywnym. Poniżej i nieco
›› wejdź w zakładkę na prawo znajduje się druga lufa granatnika
o mniejszym kalibrze, służąca do wystrzeliwa-
"sklep" i zamów nia wabika. Zasadniczy pocisk dociera do celu
numery bieżące ok. 0,2 s po wabiku, dzięki czemu ASOP, o ile
i archiwalne zdąży zaatakować wabik, nie ma już teoretycz-
nie czasu na zaatakowanie tego zasadniczego.
Nadmienić warto, że niektórzy producenci
czołgowych pocisków podkalibrowych pracują
www.zbiam.pl nad zbliżonym rozwiązaniem: pocisk podkalibro-
wy po opuszczeniu lufy rozcalałby się na wabik
i zasadniczy penetrator, np. za pomocą niewiel-
kich hamulców aerodynamicznych przymoco-
wanych do penetratora. Dość oczywistą wadą
jest jednak spadek energii kinetycznej właści-
3 2 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 3 2 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
wego pocisku. W miarę podobną metodą jest
wykorzystanie tańszego pocisku jako wabika
– wg niektórych ekspertów, rosyjski ppk Bułat
(będący w istocie zminiaturyzowanym 9M133
Kornet) nie tyle ma być tanim i lekkim pociskiem
do zwalczania celów lżej opancerzonych, lecz
również rodzajem wabika do wykorzystywania
we współpracy z „prawdziwymi” ppk.
❚ Walczy system
Jak widzimy, metod przełamywania aktywnych
systemów ochrony jest kilka, każda z nich jednak
ma nie tylko zalety, lecz również wady. Należy
ponadto oczekiwać, że z czasem możliwości
ASOP będą rosły, tak w kontekście liczby zwalcza-
nych jednocześnie celów, jak również w kwestii
zdolności do zwalczania celów szybkich, zmie-
niających tor lotu itd. To samo zresztą dotyczy
rozwoju amunicji – czy rozpowszechni się układ
znany z RPG-30? Czy perspektywiczne podkali-
browe artyleryjskie pociski przeciwpancerne
będą wyposażone w wabik? Czy standardem
w ppk stanie się metoda „późnego nurkowania”?
Dziś trudno szacować. Pewne jest jednak, że pro-
ducenci zarówno broni przeciwpancernej, jak
i aktywnych systemów ochrony pojazdu (oczywi-
ście także samych pojazdów i ich bardziej kla-
sycznych pancerzy) kontynuować będą wyścig
„miecza” z „tarczą”.
Drugim pewnikiem jest to, że gwarancję od-
niesienia sukcesu na polu walki daje nie szansa
na zniszczenie konkretnego pojazdu wyposażo-
nego w takie czy inne systemy defensywne, lecz
budowa sprawnego, wieloelementowego syste-
mu, działającego w ramach odpowiednio wypra-
cowanej taktyki (np. kill box). Naprawdę duże
szanse na zwycięstwo, także w walce z formacja-
mi pancernymi i zmechanizowanymi, można
mieć dopiero wówczas, gdy dysponuje się róż-
norakimi narzędziami służącymi do skutecznej
realizacji zadania (broń strzelecka, lekka broń
przeciwpancerna, artyleria lufowa i rakietowa,
pojazdy opancerzone, bezzałogowce) i na ile po-
trafi się je skutecznie wykorzystać na współcze-
snym polu walki. Można również liczyć na szczę-
ście, ale pozostawianie tak ważkiej kwestii, jak
bezpieczeństwo ludzi, przypadkowi, wydaje się
być nieodpowiedzialne.  n
www.zbiam.pl
Artyleria
Amunicja z MESKO do polskiej 35 mm armaty morskiej
Andrzej Kiński
Przed kilkoma dniami na niszczycielu
min ORP Albatros (602) została
zamontowana 35 mm armata morska
AM-35K, wchodząca w skład
okrętowego systemu uzbrojenia
OSU-35K. Nie licząc od dawna
nieużywanego, pojedynczego
egzemplarza przeciwlotniczego
zestawu artyleryjskiego PZA Loara,
jest to pierwsze zastosowanie armaty
tego kalibru w Siłach Zbrojnych RP.
Co warto podkreślić – kompletnego
systemu uzbrojenia, a więc wraz
z amunicją, która została opracowana
siłami krajowych placówek naukowo-
badawczych i przemysłu, wdrożona
do produkcji w MESKO S.A. i przyjęta
do uzbrojenia Sił Zbrojnych RP.
Na razie w ofercie są dwa typy amunicji
35×228 mm, ale trwają prace
nad ich kolejnymi odmianami,
a także nową amunicją
z programowalnym rozcaleniem.
Fotografie w artykule: MESKO S.A., Andrzej Kiński.
P
oczątki prac nad amunicją 35×228 mm
w Polsce związane są, podobnie jak wielu
innych wyrobów naszego przemysłu obron-
nego, ze Strategicznym Programem Rządowym
„Nowoczesne technologie dla potrzeb rozwoju
systemu obrony przeciwlotniczej wojsk i obiek-
tów” (SPR-3), potocznie określanym jako program
Loara. Realizowano go w latach 1994–2003,
a w jego ramach powstać miały: samobieżny prze-
ciwlotniczy zestaw artyleryjski (PZA Loara), samo-
bieżny przeciwlotniczy zestaw rakietowy (PZR
Loara) i przenośny przeciwlotniczy zestaw rakieto-
wy (PPZR Grom). Celem programu było opanowa-
nie – poprzez samodzielne prace badawczo-roz-
wojowe bądź zakup licencji – krytycznych
rozwiązań i technologii związanych z budową na-
rodowych zdolności w obszarze najniższego piętra
obrony przeciwlotniczej. Choć nie został on zreali-
zowany w pełnym zakresie, to nie można bynaj-
mniej mówić o jego fiasku, ponieważ zaowoco-
wał opracowaniem i wdrożeniem do produkcji
w MESKO S.A. oraz firmach partnerskich zespołów
umożliwiających skompletowanie PPZR Grom
i jego wersji rozwojowej Piorun, jednych z najlep-
szych zestawów klasy MANPADS na świecie, które
potwierdziły swą skuteczność podczas działań wo-
jennych w Gruzji w 2008 r. i na Ukrainie w 2022 r.
Również opracowanie PZA Loara, a potem badania
egzemplarzy prototypowych i wdrożeniowego/
/pierwszego seryjnego, a także eksploatacja tego
ostatniego przez wojsko, zaowocowały licznymi
3 4 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
późniejszymi opracowaniami urządzeń i syste-
mów (m.in. Kobra/Aster, Blenda, MMSR, N-22N(3D),
Soła, Poprad, Noteć, OSU-35), z których wiele osią-
gnęło etap produkcji seryjnej. Jedną z kluczowych
Naboje 35×228 mm produkowane obecnie w MESKO S.A.
(od lewej): z pociskiem podkalibrowym z fragmentującym
rdzeniem ze smugaczem FAPDS-T oraz z pociskiem ćwi-
czebnym ze smugaczem TP-T, obydwa z łuskami stalowymi.
decyzji podjętych w fazie rozwoju PZA Loara był
zakup w 1995 r. przez ówczesne Centrum Nauko-
wo-Produkcyjne Elektroniki Profesjonalnej
RADWAR S.A. (obecnie PIT-RADWAR S.A.) w szwaj-
carskiej firmie Oerlikon Contraves (obecnie Rhe-
inmetall Air Defence) licencji na 35 mm armatę
automatyczną KDA. Jej produkcję, na mocy umo-
wy wdrożeniowej z 1996 r., uruchomiono w Hucie
Stalowa Wola S.A., a pierwsze licencyjne armaty
zmontowano tam w 1999 r.
❚ Amunicja do PZA Loara
Licencja nie obejmowała amunicji 35×228 mm,
ponieważ podjęto decyzję o jej opracowaniu
w kraju. We współpracy z CNPEP RADWAR S.A.,
podjęły się tego zadania Zakłady Metalowe „Me-
sko” S.A. (obecnie MESKO S.A.) ze Skarżyska-Ka-
miennej, a konkretnie Ośrodek Badawczo-Roz-
wojowy „Skarżysko” (zlikwidowany w 2004 r.).
Prace rozpoczęto równolegle z wdrażaniem ar-
maty do licencyjnej produkcji, a jako pierwszy
zaczęto opracowywać nabój z pociskiem ćwi-
czebnym i smugaczem TP-T z łuską stalową. Na-
boje takie są wykorzystywane w procesie szkole-
nia obsług sprzętu i swymi parametrami
odpowiadają balistyce amunicji bojowej, w tym
przypadku HEI i SAP-35. Służą do prowadzenia
nauki strzelania do celów powietrznych i naziem-
nych na odległościach do 4000 m.
Zasadniczą dla zestawu PZA Loara miała być amuni-
cja z programowalnym rozcaleniem, ale na ówcze-
snym etapie prac nie podjęto decyzji, czy będzie ona
kupowana za granicą, czy też polski przemysł podej-
mie się jej opracowania – zależne było to w głównej
mierze od czynników ekonomicznych. Rozważano
opracowanie w kraju amunicji odłamkowo-zapalającej
HEI, ale kierując się ówczesnymi tendencjami świato-
wymi, skoncentrowano się na naboju z pociskiem
podkalibrowym z fragmentującym rdzeniem ze
smugaczem FAPDS-T z łuską stalową, jako wysoce
efektywnym zarówno przy zwalczaniu celów
www.zbiam.pl

powietrznych (krótki czas lotu), jak i naziemnych/na-
wodnych, w tym wozów bojowych i pojazdów
opancerzonych na odległości do ok. 5000 m. Pocisk
ten przebija dwie płyty pancerne, grubości 10 i 30 mm,
oddalone o 60 mm i ustawione równolegle pod ką-
tem 45° z odległości 2000 m. Jeśli chodzi o tę amuni-
cję, jej opracowania, we współpracy z Mesko, podjęli
się naukowcy z Instytutu Mechaniki i Poligrafii Wy-
działu Mechanicznego Technologicznego Politech-
niki Warszawskiej (IMiP PW).
Prace związane z opracowaniem amunicji no-
wego typu, a także jej wdrożeniem do produkcji
były realizowane planowo i na początku obecnego
stulecia przystąpiono do jej badań poligonowych.
W obydwu przypadkach, zgodnie z obowiązujący-
mi wówczas przepisami, zrealizowane zostały
w pełnym zakresie badania wstępne (zakładowe)
i kwalifikacyjne (państwowe).
Jako pierwszy cykl badawczo-rozwojowy prze-
szedł nabój z pociskiem ćwiczebnym TP-T, który
wdrożono do produkcji seryjnej w 2002 r., w przy-
padku naboju z pociskiem FAPDS-T nastąpiło to
w 2004 r. Badania wykazały, że opracowana i wypro-
dukowana w Polsce amunicja nie ustępuje analo-
gicznej renomowanych światowych wytwórców.
Naboje z pociskami FAPDS-T i TP-T zostały wprowa-
dzone do uzbrojenia SZ RP wraz z samobieżnym ar-
tyleryjskim zestawem przeciwlotniczym PZA Loara.
Chociaż poza pojedynczą Loarą do pododdzia-
łów OPL nie trafił w kolejnych latach żaden system
uzbrojenia wykorzystujący w charakterze środka
ogniowego armatę na amunicję 35×228 mm, to
MESKO S.A. wyprodukowało do dziś kilkanaście ty-
sięcy sztuk takich nabojów. Były one zamawiane
przez resort obrony narodowej, a także podmioty
prowadzące prace badawczo-rozwojowe związa-
ne z nowymi typami uzbrojenia artyleryjskiego,
m.in. armatą przeciwlotniczą San-35, armatą prze-
ciwlotniczą ZSSP-35 Hydra, armatami przeciwlotni-
czymi A-35 i AG-35 systemu Noteć, wreszcie arma-
tami morskimi AM-35 oraz AM-35K do okrętowych
systemów walki OSU-35 i OSU-35K. Pewną ilość
amunicji zużyto także w czasie prób związanych
z doskonaleniem konstrukcji nabojów 35×228 mm
w samych zakładach ze Skarżyska-Kamiennej.
Zakłady MESKO S.A. 29 kwietnia 2022 r. podpisa-
ły z Agencją Uzbrojenia umowę na dostawy amu-
nicji 35×228 mm z pociskami FAPDS-T i TP-T. Prze-
widziane umową terminy zakończenia dostaw to
koniec listopada 2022 r. w przypadku amunicji TP-T
i koniec listopada 2024 r. dla FAPDS-T.
❚ Rozwój
Od kilkunastu lat polskie placówki naukowo-ba-
dawcze i przemysł obronny prowadzą prace nad
amunicją 35×228 mm z pociskiem z programowal-
nym czasem rozcalenia, znacząco zwiększającą sku-
teczność rażenia niektórych typów celów powietrz-
nych – np. bezzałogowców, celów typu RAM
(artyleryjskie pociski rakietowe, pociski artylerii lufo-
wej i pociski moździerzowe), a także precyzyjnej
amunicji lotniczej i kierowanych pocisków przeci-
www.zbiam.pl
Artyleria
wokrętowych. Początkowo (lata 2009–2011) realizo- nika, zapewniających pełne bezpieczeństwo pod-
wane były przez konsorcjum: IMiP PW (lider), CNPEP czas użytkowania amunicji. Po opracowaniu meto-
RADWAR S.A., ZM MESKO S.A., Bumar Sp. z o.o., w ra- dyk i programu badań kwalifikacyjnych, w ramach
mach projektu rozwojowego „Opracowanie progra- wyżej wspomnianego projektu planuje się opraco-
mowalnego naboju kalibru 35×228 mm do prze- wanie dokumentacji technicznej wyrobu (DTW), po
ciwlotniczego zestawu artyleryjskiego Loara” na czym rozpoczęcie przygotowań do uruchomienia
podstawie umowy z Ministerstwem Nauki i Szkol- seryjnej produkcji tej amunicji.
nictwa Wyższego. Później, od 2011 r., kontynuowa- Ciągłemu doskonaleniu poddawane są także
ne były w ramach projektu „Bateria przeciwlotnicza obydwa typy nabojów 35×228 mm znajdujące się
z armatami kal. 35 mm”, dofinansowanego ze środ- od lat w ofercie MESKO S.A. Dotyczy to w pierw-
ków ówczesnego Ministerstwa Skarbu Państwa, szym rzędzie zmian w technologii produkcji rdzenia
a realizowanego przez CNPEP RADWAR S.A./PIT- pocisku FAPDS-T. Dotychczas produkowany rdzeń
-RADWAR S.A., MESKO S.A., Zakłady Mechaniczne składał się z dwóch elementów, nowy jest jednolity
„Tarnów” S.A. i Transbit Sp. z o.o. (jednoelementowy), co gwarantuje większą stabil-
Efektem tych prac jest opracowanie układu po- ność parametrów wytwarzanego spieku i docelowo
miaru prędkości początkowej i programowania uproszczenie produkcji. MESKO S.A. przeprowadziło
zapalników, zintegrowanego z urządzeniem wylo- z pomyślnym wynikiem badania zakładowe takiego
towym działa, współpracującego z systemem kie- naboju. Aktualnie są prowadzone prace mające na
rowania ogniem, a także naboju SAP-35 z zapalni- celu wprowadzenie do produkcji naboju z poci-
kiem z programowalnym rozcaleniem. Amunicja skiem FAPDS-T z rdzeniem jednolitym.
jest obecnie na etapie badań zakładowych partii Podstawą prowadzenia tych prac jest podpisana
prototypowej. Przeprowadzone dotąd strzelania, 29 kwietniu 2022 r. z Agencją Uzbrojenia umowa na
w tym na Centralnym Poligonie Sił Powietrznych dostawy w latach 2022-2024 amunicji 35×228 mm
w Ustce do rękawów i zdalnie sterowanych mało- z pociskiem TP-T i FAPDS-T.  n
gabarytowych celów powietrznych, wykazały po- Artykuł przygotowany na podstawie
prawność działania układu programowania i jego materiałów MESKO S.A.
współpracy z zapalnikiem oraz wysoką skuteczność Charakterystyki techniczne nabojów
oddziaływania amunicji na cele. W lipcu br. został 35×228 mm produkcji MESKO S.A.
złożony wniosek o dofinansowanie projektu do Na- FAPDS-T TP-T
rodowego Centrum Badań i Rozwoju „System amu- Długość naboju [mm] 335 387
nicji programowalnej kal. 35 mm dla Okrętowego Masa naboju [g] ~1460 ~1588
Systemu Uzbrojenia (OSU-35K)/SAP-35” w ramach Masa pocisku [g] ~380 ~550
Konkursu 12/2022. Miałoby go realizować konsor- Masa rdzenia [g] ~295 –
cjum w składzie: WAT (lider), MESKO S.A. i PIT- Masa ładunku ~376/5802,57 ~345/5324,16
-RADWAR S.A. Wniosek przeszedł pozytywnie ocenę prochowego [g/gr]
formalną i jest w trakcie oceny merytorycznej. W ra- Prędkość 1440 ± 22 1180 ± 15
mach projektu mają zostać: opracowane metodyki początkowa [m/s]
i program badań kwalifikacyjnych partii prototypo- Skupienie na 1000 m [m] ≤ 0,6 ≤1
wej amunicji SAP-35, wykonana zostanie partia pro- Czas lotu na odległość [s]
totypowa i przeprowadzone zostałyby jej państwo- 1000 m 0,73 0,95
we badania kwalifikacyjne. 2000 m 1,55 2,16
Obecnie prace kontynuowane są w celu zastoso- 3000 m 2,49 3,78
wania krajowych elementów zamiast wykorzysty- 4000 m 3,53 6,01
wanych wcześniej importowanych (np. bateria) Czas palenia się ≥2 ≥6
i komponentów łańcucha pirotechnicznego zapal- smugacza [s]
Prototypowa armata morska AM-35K podczas badań kontrolnych strzelaniem w czerwcu br.
Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 3 5
Sprzęt inżynieryjny
Firma CNIM Systèmes Industriels zawarła kontrakt
na wyposażenie Wojska Polskiego w najnowszej
generacji sprzęt do pokonywania przeszkód wodnych
Samobieżny prom zbudowany na bazie parku pontonowego PFM z rampami z długim najazdem, umożliwiającymi przerzut sprzętu przez przeszkody wodne o nieprzygoto-
wanych brzegach i takie, w których wysokość brzegu może sięgać 1,8 m. Zdjęcie wykonano w czasie ćwiczeń „Defender Europe 2022”, podczas których saperzy z francu-
skiego 6. pułku inżynieryjnego współpracowali m.in. z polskimi pododdziałami zmotoryzowanymi, wyposażonymi w kołowe bojowe wozy piechoty Rosomak.
Park pontonowy PFM produkcji
francuskiej firmy CNIM Systèmes
Industriels – po kilku latach ostrej
ale uczciwej konkurencji – został
zwycięzcą, prowadzonego przez
Agencję Uzbrojenia Ministerstwa
Obrony Narodowej, postępowania
na dostawę nowoczesnych parków
pontonowych dla Sił Zbrojnych RP.
Fotografie w artykule: CNIM, Michał Fiszer.
3 6 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
W
środę 15 czerwca w Warszawie odbyła
się uroczystość podpisania umowy
ramowej na dostawę kilkuset metrów
parków pontonowych PFM o łącznej wartości
1,5 mld PLN brutto. Koszt pojedynczego zesta-
wu, pozwalającego na budowę 100 m przepra-
wy lub dwóch promów samobieżnych ustalono
na 115 mln PLN brutto. Termin obowiązywania
umowy ramowej został określony na koniec
2026 r. Umowa obejmuje również pakiet szkole-
niowy, opracowanie dokumentacji wraz z prze-
kazaniem licencji oraz dostawy zestawów części
zamiennych i naprawczych.
W konsekwencji, pod koniec sierpnia 2022 r.
w Warszawie podpisano umowę wykonawczą
na dostawę pierwszych zestawów parku ponto-
nowego PFM.
Firma CNIM Systèmes Industriels jest dumna
z możliwości dostarczenia Wojsku Polskiemu
najlepszego rozwiązania, umożliwiającego po-
konywanie przeszkód wodnych przez wszystkie
obecne i planowane do wdrożenia w przyszło-
ści wozy bojowe oraz pojazdy Wojsk Lądowych
Sił Zbrojnych RP.
❚ Park pontonowy PFM – główny atut mo-
bilności wojsk o skuteczności sprawdzonej
w każdych warunkach terenowych
Park pontonowy PFM to jedyne w swoim ro-
dzaju rozwiązanie przeznaczone do pokony-
wania przeszkód wodnych (jeziora, rzeki, ka-
nały) przez wozy bojowe i pojazdy wojskowe.
Dostępne są dwie główne konfiguracje PFM
– park pontonowy stały (przeprawa ciągła)
i prom (przeprawa nieciągła), w różnych
opcjach zestawów.
Park pontonowy PFM od ponad 20 lat znaj-
duje się w wyposażeniu sił zbrojnych kilku
państw Europy i Azji. Do dziś dostarczono
5500 m parków PFM, które znajdują się w użyciu
i uzyskały bardzo wysoką ocenę użytkowników.
PFM wykazał swoją wysoką użyteczność
m.in. w ramach francuskich operacji wojsko-
wych za granicą. Dostarczony latem 2020 r.
park PFM umożliwił francuskim oddziałom
w Afryce Zachodniej zapewnienie mobilności
taktycznej własnych sił w strategicznie waż-
nym obszarze o ograniczonym przeszkodami
wodnymi dostępie.
www.zbiam.pl
 Sprzęt inżynieryjny

Prom skompletowany z dwóch pontonów parku PFM z dołączonymi krótkimi rampami najazdowymi. Na zdjęciu transportuje on wielozadaniowy pojazd opancerzony
VBMR Griffon i dwa lekkie pojazdy opancerzone VBL.

Niedawno, w maju 2022 r., park pontonowy PFM
francuskich saperów uczestniczył w ćwiczeniach
NATO „Defender Europe 2022”, które odbywały się
na terenie Polski. Była to okazja do zaprezentowa-
nia go szerokiemu gronu specjalistów, a także de-
cydentom z prezydentem RP Andrzejem Dudą
i ministrem obrony narodowej Mariuszem Błasz-
czakiem włącznie.
Park pontonowy PFM był podczas tych ćwi-
czeń obsługiwany przez francuski 6. pułk inży-
nieryjny (6e régiment du genie). PFM został roz-
winięty i wykorzystany w konfiguracji promowej
z wielozadaniową rampą taktyczną, zapewniają-
cą interoperacyjność także z innymi typami mo-
stów pływających sił zbrojnych państw NATO.
Park pontonowy PFM jest obecnie oferowany tak-
że innym armiom, w tym Siłom Zbrojnym Ukrainy.
❙ czołgom rodziny T-72, w tym wszystkich od-
mian modernizacyjnych T-72A/M/M1/B (np.
PT-91, T-90), a także wozom zagranicznym wy-
wodzącym się z czołgów T-64 i T-80;
❙ czołgom rodziny Leopard 2, w tym 2A4, 2A5,
2PL/PLM1, używanym przez Siły Zbrojne RP;
❙ czołgom rodziny K2 (docelowo K2PL);
❙ samobieżnym systemom artyleryjskim kalib-
ru 155 mm na podwoziu gąsienicowym (np.
AHS Krab);
❙ pojazdom wsparcia działań na bazie ciężkich
platform gąsienicowych, np. M88A2 (w przy-
szłości A3), w perspektywie wozom zabezpie-
czenia technicznego zamówionym w ramach
programu Kajman, opancerzonym pojazdom
inżynieryjnym (MiD-M), mostom szturmowym
(M1074 JABS, Biber).
W szczególności park pontonowy PFM zapewni
bezpieczną przeprawę najcięższej obecnie wersji
czołgu M1 Abrams – M1A2 SEPv3, która wkrótce
znajdzie się w uzbrojeniu Sił Zbrojnych RP.
Park pontonowy PFM dla Wojsk Lądowych Sił
Zbrojnych RP stanie się „game changerem”, gdyż
zdecydowanie zwiększy mobilność taktyczną
pododdziałów pancernych, zmechanizowanych
i zmotoryzowanych oraz logistycznych na tere-
nie Polski, Europy Środkowej i Wschodniej. n
Artykuł przygotowany przez
CNIM Systèmes Industriels.

❚ Park pontonowy PFM – niezrównane moż-

liwości przeprawowe dla Sił Zbrojnych RP
Najnowsza wersja parku pontonowego PFM,
która już wkrótce będzie przedmiotem dostaw
do Sił Zbrojnych RP, ma najnowocześniejsze ce-
chy konstrukcyjne i zapewnia niezrównaną ela-
styczność użycia.
Wysoce mobilny i łatwy do rozwinięcia PFM za-
pewnia bezpieczną i szybką przeprawę szerokiemu
spektrum wozów bojowych – w tym czołgów, a tak-
że pojazdów logistycznych wszystkich klas, w tym:
❙ czołgom rodziny M1 Abrams, także M1A2
SEPv2 i SEPv3, w tym z dodatkowym osprzę- Prom na bazie parku PFM w podobnym ukompletowaniu jak na poprzednim zdjęciu, ale przewożący tym
razem przez przeszkodę wodną 155 mm armatohaubicę samobieżną na podwoziu kołowym CAESAr i kołowy
tem i wyposażeniem; transporter opancerzony VAB.

www.zbiam.pl Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 3 7

Konflikty
Wojna rosyjsko-ukraińska cz. 7 Marcin Gawęda
Jak w poprzednim miesiącu, także
w sierpniu zasadnicze działania
na frontach wojny rosyjsko-ukraińskiej
koncentrowały się w obwodzie
donieckim, przy pasywności na innych
odcinkach frontu. Na kierunkach
charkowskim, zaporoskim czy
chersońskim działania nie wykraczały
poza szczebel taktyczny, bez większego
znaczenia operacyjnego, z dużą aktyw-
nością artylerii i lotnictwa (również
bezzałogowego), sił rozpoznawczych oraz
specjalnych, a także ciągłym przegrupo-
waniem sił i środków. Z kolei we wrześniu
sytuacja na froncie uległa nagłej zmianie
– Siły Zbrojne Ukrainy przeprowadziły
szeroko zakrojone działania zaczepne,
na kierunkach charkowskim i chersoń-
skim, skutkujące nie tylko wyzwoleniem
dużej połaci okupowanego terytorium
kraju, ale również przesunięciem się
inicjatywy strategicznej na
stronę ukraińską.
Fotografie w artykule: Ministerstwo Obrony
Ukrainy, Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej,
Ministerstwo Obrony Republiki Słowackiej,
Eurosolidarity, SBU, Internet.
W
sierpniu zaczęto mówić głośno o pew-
nym negatywnym procesie – zauważo-
no, że niektóre państwa europejskie
coraz bardziej odstają w finansowaniu pomocy dla
Ukrainy, np. w porównaniu do Stanów Zjednoczo-
nych, co przekłada się na „wysychanie” strumienia
finansowego i sprzętowego wsparcia. Christoph
Trebesch, szef zespołu, który opracował aplikację
„Ukraine Support Tracker”, zauważył 18 sierpnia, że
europejskie deklaracje w zakresie pomocy wojsko-
wej dla Ukrainy już od końca kwietnia mają ten-
dencję spadkową. W kontekście malejącego de
facto europejskiego wsparcia dla Ukrainy wypo-
wiadał się również minister obrony Łotwy Artis Pa-
briks, który stwierdził wprost, że państwa takie jak
Francja i Niemcy muszą zrobić więcej dla wspomo-
żenia Ukrainy, np. udzielić go na poziomie propor-
cjonalnym do krajów Europy Środkowej (Polska,
Słowacja, Czechy). Tymczasem jeśli chodzi o Stany
Zjednoczone to sierpień był rekordowy pod
względem pomocy wojskowej – pakiety z 1 (17.
z kolei), 8 (18.), 19 (19.) i 24 sierpnia – przy czym
ostatni na podstawie mechanizmu PDA (Presiden-
tial Drawdown Authority, zezwalający prezydento-
wi w sytuacji nadzwyczajnej na transfer broni
z amerykańskich zasobów bądź lokalnej produkcji
bez zgody Kongresu), miał wartość aż 2,98 mld
USD (zakłada transfer m.in. systemów przeciwlotni-
3 8 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
Kadr z filmu opublikowanego przez Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej 15 sierpnia, przedstawiający odpalenie
pocisku 9M723 systemu Iskander-M, prawdopodobnie na kierunku charkowskim.
czych NASAMS). Aczkolwiek na efekty w postaci
konkretnych dostaw będzie trzeba w tym przypad-
ku poczekać, ponieważ uzbrojenie i sprzęt w nim
zawarte musi zostać zamówione oraz wyproduko-
wane. Dobrym tego przykładem jest również ame-
rykański pakiet pomocy ogłoszony 28 września,
warty 1,1 mld USD, i jego podstawowy komponent
– aż 18 wyrzutni M142 HIMARS (wcześniej SZU otrzy-
mały ich 16). Wspomniane HIMARS-y tym razem nie
mają pochodzić z zasobów US Army, ale zostać wy-
produkowane na zlecenie Departamentu Obrony
przez korporację Lockheed Martin. M142 HIMARS
i M270 MLRS to kluczowe narzędzia degradujące
potencjał bojowy nieprzyjaciela (punkty dowodze-
nia, składy amunicji, a ostatnio również miejsca kon-
centracji wojsk), i warto wspomnieć, że na Ukrainę
dostarczane są od niedawna również pociski
M31A1, mające lepsze zdolności rażenia siły żywej
i lekkich pojazdów niż M30A1 GMLRS.
Podobnie jest z obiecanymi 6÷12 155 mm ar-
matohaubicami CAESAr, które też mają zostać wy-
produkowane, a w dodatku umowa jest efektem
skomplikowanych trójstronnych negocjacji mię-
dzy rządami Francji, Danii i Ukrainy. Jak pisze „Le
Monde” Kijów wnioskował o 15 CAESAr-ów, otrzy-
mać ma od 6 do 12 dział na podwoziu Tatry zamó-
wionych wcześniej przez Danię. „Le Monde” stwier-
dza też, że prezydent Emmanuel Macron nie
zgodziłby się przekazać armatohaubic z, i tak już
uszczuplonych, zasobów Armée de terre, i takie
decyzje, o niezmniejszaniu obecnego stanu po-
siadania europejskich sił zbrojnych, powodują, że
na Ukrainę szerokim strumieniem obecnie idzie
uzbrojenie głównie z lat 80.
Przy tej okazji można wspomnieć o opinii człon-
ków kijowskiego rządu na temat wsparcia materia-
łowego dla Sił Zbrojnych Ukrainy:
❙ broń i sprzęt dostarczane są wciąż w niewystar-
czających ilościach, czasami w liczbie jednej-kilku
sztuk w przypadku złożonych systemów;
❙ przekazywane uzbrojenie reprezentuje często
poziom zaawansowania technicznego sprzed kil-
kudziesięciu lat (np. dostarczone przez Chorwa-
cję 130 mm armaty M-46 to sprzęt z lat 50.), do
niedawna zalegający w składach bądź przezna-
czony do utylizacji;
❙ skrócone do minimum szkolenie, użytkowanie
niezgodne z normami, problemy logistyczne (np.
z częściami zamiennymi), trudne warunki służby,
prowadzą do szybkiego zużycia/wystąpienia
uszkodzeń w zaawansowanych technicznie środ-
kach walki, np. 155 mm armatohaubicach (szcze-
góły znamy w przypadku PzH 2000, ale przypusz-
czalnie problem dotyczy też innych systemów,
znane jest np. zdjęcie oderwanej lufy Kraba). Aby
częściowo zaradzić tym problemom centrala
Ukroboronprom utworzyła Międzynarodowe
Centrum Inżynieryjne (MIC), które zajmie się na-
prawami i obsługą sprzętu zachodniego na Ukra-
inie, a nie za granicą;
❙ park samochodowy uzupełniany jest przez zakupy
komercyjne osób prywatnych, ze zbiórek albo spe-
cjalnych funduszy (w sierpniu 60 ciężarówek Re-
nault TRM2000 i samochodów osobowo-tereno-
wych Peugeot P4 przekazał SZU sztab obrony
Dniepru, z kolei Fundusz Poroszenki i jego partne-
rzy ciężarówki Leyland DAF 45.150, pickupy Mitsu-
bishi L200, a dla wojsk powietrznodesantowych 11
pojazdów opancerzonych MLS Shield MAV 4×4);
❙ w zakresie niektórych typów uzbrojenia, np. wo-
zów bojowych dla wojsk zmechanizowanych,
otrzymywany sprzęt gorszej jakości degraduje de
facto, a nie wzmacnia, potencjał bojowy podod-
działów. Przykładowo słoweńskie bojowe wozy
piechoty M80A z 20 mm armatą automatyczną to
rzadki przykład przekazanych w ostatnim czasie
pojazdów bojowych z prawdziwego zdarzenia, za
chwilę większość sprzętu zmechanizowanego
Wojsk Lądowych SZU stanowić będą transporte-
ry (w tym znaczne ilości M113) lub MRAP-y, czyli
www.zbiam.pl
 Konflikty

pojazdy uzbrojone w ręcznie obsługiwane ka-

rabiny maszynowe, które będą musiały stanąć
naprzeciw rosyjskim wozom z 30 mm armata-
mi (nawet lekkie kołowe K-4386 Tajfun-WDW
4×4, przerzucone niedawno na Ukrainę, mają
armatę 30 mm).
Z oczywistych przyczyn Ukraińcy dziękują za każdą
broń i sprzęt, ale kilka tygodni temu stawiano pyta-
nie: jaka będzie wartość bojowa w operacjach
ofensywnych floty kilkuset transporterów opance-
rzonych rodziny M113/CVR(T)/VAB lub podob-
nych, w stosunku do straconych w walkach BTR-3/4
czy BMP-2? Nie było to pytanie bezpodstawne,
zwłaszcza w stosunku do walk na chersońskich
Na potrzeby wojny swoje siły i zasoby przekazują różne resorty siłowe Ukrainy, w tym Narodowa Policja Ukrainy. Na
stepach, jak się okazało pewnym panaceum było zdjęciu 5. kompania Pułku Specjalnego Przeznaczenia „Safari” prowadząca operacje bojowe, rozpoznawcze i kontrdy-
wersyjne na granicy ukraińsko-rosyjskiej w obwodzie sumskim.
wzmacnianie pododdziałów zmechanizowanych
lub zmotoryzowanych czołgami.
Wobec problemów sprzętowych SZU obserwu-
jemy więc nagminne używanie zdobycznego
sprzętu, w tym nawet bwp czy czołgów, nie tylko
w walkach, ale też do kanibalizacji i na części; „prze-
siadanie” się na komercyjne środki transportu; wy-
korzystanie improwizowanych środków walki, np.
technicali z wyrzutniami rakietowymi; zakup pojaz-
dów, w tym opancerzonych, przez organizacje wo-
lontariackie i fundusze pomocowe. Sytuację ratują
wojenne zdobycze, w czasie ofensywy charkow-
skiej, w nieco mniejszym stopniu chersońskiej,
przejęto masę porzuconego rosyjskiego sprzętu
bojowego, również pokaźne ilości czołgów w tym
najnowszych wersji np. T-72B3M czy T-80BWM.
Ogromne problemy z uzupełnieniem strat w lu-
dziach i sprzęcie oraz formowaniu nowych jedno- Przykład radzenia sobie z brakiem ciężkiego sprzętu, w tym przypadku 127. Brygady OT (Charków) – zdobyty transpor-
ter MT-LBWM, wyremontowany i dozbrojony w armatę ZU-23-2.
stek miały również Siły Zbrojne Federacji Rosyjskiej
i milicje ludowe (w zasadzie wydrenowano zasoby
ludzkie w tzw. republikach donieckiej i ługańskiej).
Środkiem zaradczym miało być formowanie tzw.
batalionów ochotniczych w regionach (w trakcie
procesu tworzenia lub zgrywania na poligonie
było już ok. 40 ochotniczych batalionów regional-
nych, średnio po 200÷300 ludzi), miały stać się one
trzonem rezerwy operacyjnej, za jaką należy uwa-
żać formowany w Mulino 3. Korpus Armijny, która
będzie „łatać” front.
Stopniowo zwiększał się również udział w tzw.
specjalnej operacji wojskowej „drugiej armii” – Ros-
gwardii, w tym nie tylko oddziałów tyłowych
(SOBR/OMON) czy specjalnych, ale też jednostek
ciężkich. W ostatnim czasie w rejon działań bojo-
wych zaczęto przemieszczać te jednostki, z daw-
Przekazane przez Fundusz Poroszenki i wolontariuszy, podmiotów skupionych wokół frakcji partyjnej „Europejska
nych Wojsk Wewnętrznych, które mogą wykony- Solidarność” pojazdy, w tym 11 opancerzonych MLS Shield dla Wojsk Desantowo-Szturmowych, to tylko drobna część
wać zadania typowo wojskowe. Przykładowo wsparcia partii Poroszenki dla SZU.

w połowie sierpnia do obwodu chersońskiego
przerzucono dwa dywizjony artylerii 140. pułku ar-
tylerii ze składu 46. Samodzielnej Brygady Opera-
cyjnego Przeznaczenia z Groznego.
Jak wiadomo udana ofensywa charkowska i wy-
zwolenie całego obwodu charkowskiego wpłynę-
ły na bezprecedensową jak dotąd decyzję – ogło-
szenie w Rosji częściowej mobilizacji. Chaos z tym
związany i militarne aspekty mobilizacji omówione
zostaną w kolejnym numerze „Wojska i Techniki”.
❚ Operacje dywersyjne
Potwierdzające się doniesienia o działalności ukra-
ińskich oddziałów dywersyjnych w terenach przy-
granicznych Federacji Rosyjskiej, np. w obwodzie
kurskim, i ostatnio na Krymie, prowadzą do wnio-
sku, że jest to celowe przeniesienie operacji spe-
cjalnych na teren przeciwnika w celu dezorganiza-
cji funkcjonowania jego zaplecza. Można się
domyślać, że za większością akcji dywersyjnych
stoją Siły Operacji Specjalnych Ukrainy.
Niejasne jest w jaki sposób zaatakowana została
baza lotnicza w Saki, ale wiele wskazuje na to, że
był to akt dywersji. 16 sierpnia Biuro Prezydenta
Ukrainy zasugerowało, że za ostatnimi eksplozjami
na Krymie stoją siły ukraińskie, zapowiadając, że
takich incydentów będzie więcej. Kolejną operacją
dywersyjną na Krymie była akcja przeprowadzona
16 sierpnia, kiedy to doszło do pożaru i serii wybu-
chów w składzie amunicji w okolicach miasta
Dżankoj, ważnego węzła komunikacyjnego. Resort

www.zbiam.pl Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 3 9

Konflikty
Struktura dowodzenia Sił Zbrojnych Ukrainy
Przed wojną w Siłach Zbrojnych Ukrainy funkcjonowały
cztery dowództwa operacyjne: „Północ”, „Wschód”, „Po-
łudnie” i „Zachód” oraz dowództwo Operacji Sił Połączo-
nych. Obecnie są co najmniej dwa dowództwa operacyjne
wyższego rzędu (strategiczne) – Operacyjno-Strategiczne
Zgrupowania Wojsk (Operatywno-stratehicznoho uhrupo-
wannia wijśk, OSUW) „Ołeksandria” i „Chortyca”.
Podporządkowane są im Operacyjne Zgrupowania
Wojsk (Operatywne uhrupowannia wijśk, OUW) i Ope-
racyjno-Taktyczne Zgrupowania Wojsk (Operatywno-
-taktyczne uhrupowannia, OTU), którymi dowodzą
doświadczeni oficerowie SZU. Przykładowo w podpo-
obrony Federacji Rosyjskiej tym razem przyznał, że
wybuchy są efektem ukraińskiej dywersji, co jest
nietypowe, bowiem zazwyczaj bagatelizuje się tego
typu wydarzenia sugerując nieszczęśliwe wypadki
wynikające z naruszeń dyscypliny (słynne „niedopał-
ki”, tłumaczące eksplozje w składach amunicji). Akt
dywersji w tym wypadku nie był wcale trudny do
realizacji, bowiem skład amunicji i sprzętu rozloko-
wany był, bez należytego zabezpieczenia i ochrony,
wprost na otwartej przestrzeni, blisko linii kolejowej,
która zresztą też została uszkodzona.
Tego samego dnia miała też miejsce eksplozja na
lotnisku wojskowym Gwardiejskoje koło Symfero-
pola, ale tym razem w koszarach, bez szkód dla in-
frastruktury lotniska i stacjonującego tam sprzętu.
Szczegóły ataków na Saki, Gwardiejskoje i Dżankoj
nie są znane, można przypuszczać, że to celowa poli-
tyka informacyjna Kijowa – element operacji psycho-
logicznej (PSYOPS) – której celem jest wzniecenie
paniki na terytoriach okupowanych, wprowadzanie
chaosu, podważenie wizerunku Floty Czarnomor-
skiej jako gwaranta bezpieczeństwa Krymu itp.
Zdaniem Służby Bezpieczeństwa Ukrainy (SBU)
skutkiem ataków na bazy lotnicze na Krymie było
Orientacyjny przebieg linii frontu wg stanu na 26 sierpnia. Rys. Tomasz Grotnik.
4 0 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
rządkowaniu OSUW „Ołeksandria” jest w chwili obec-
nej OUW „Dnipro”, którym dowodzi gen. Wołodymyr
Krawczenko, były dowódca Dowództwa Operacyjne-
go „Północ” (2017-2019) i Operacji Sił Połączonych,
OOS (2019-2021). Część OUW/OTU pozostaje w chwili
obecnej poza strefą aktywnych operacji wojskowych
(np. OUW „Wołyń” na północno-zachodnim obszarze
Ukrainy, albo OTU „Sumy”, utworzone w kwietniu), na
innych z kolei spoczywa ciężar wojny (np. OUW „Ka-
chowka” w obwodzie chersońskim i dniepropetrow-
skim, albo OUW „Primorja” w obwodach mikołajow-
skim i chersońskim).
przebazowanie części statków powietrznych na
lotniska zapasowe, w tym poza Krymem. Przykła-
dowo 17 sierpnia miano skierować z Belbeku na lot-
nisko Primorsko-Achtarsk trzy szturmowce Su-25SM
i trzy bombowce Su-34.
Rankiem 20 sierpnia bezzałogowiec-kamikaze
uderzył w dach budynku Dowództwa Floty Czar-
nomorskiej w centrum Sewastopola. Atak prze-
prowadzono z użyciem komercyjnego drona Mu-
gin-5 Pro, który niewątpliwie nie został zestrzelony,
ale uderzył w budynek, wyrządzając nieznaczne
zresztą uszkodzenia.
Ataki bezzałogowców zaczęły sprawiać coraz
większy problem obronie przeciwlotniczej Kry-
mu. 18 sierpnia miano zestrzelić bezzałogowiec
nad Belbekiem. Nazajutrz przelot bezzałogowca
postawił w stan gotowości OPL Eupatorii. Sierp-
niowa seria wybuchów i incydentów z użyciem
bezzałogowców spowodowały, że Krym nagle
przestał być bezpiecznym obszarem, położonym
daleko na tyłach frontu.
O tym jaki jest cel ówczesnych akcji dywersyjnych
na terenie Krymu i samej Federacji Rosyjskiej w wy-
miarze psychologicznym mówił szef SBU, gen. Kyry-
Masowe zastosowanie komercyjnych bezzałogowców
(np. DJI Mavic) przyniosło zapotrzebowanie, w podod-
działach obydwu stron, na systemy antydronowe. Na
zdjęciu rosyjski PARS Stupor w rękach separatysty.
ło Budanow – To wcale nie jest druga armia świata,
ani nawet czwarta. A zapłata przyjdzie. Zrozumienie,
że nastąpi kara, przychodzi do ludzi, kiedy osobiście
zaczynają widzieć i czuć, że wojna nie toczy się gdzieś
tam w jakiejś części świata, ale u nich.
Za symboliczne można uznać, że kiedy 30 wrze-
śnia trwało wystąpienie Władimira Putina na
Kremlu, który ogłosił aneksję okupowanych przez
Rosję terytoriów południowo-wschodniej Ukrainy,
media społecznościowe informowały o silnych wy-
buchach na południowym wybrzeżu półwyspu
(w rejonie Jałty, w Ałupce i pod Ałusztą).
Jak wiadomo nie udało się uniemożliwić przepro-
wadzenia na terenach okupowanych pseudorefe-
rendów, jednakże terror osobowy odgrywa na tych
obszarach ważną rolę i tak będzie zapewne w przy-
szłości. Celem są nie tylko kolaboranci, ale również
oficerowie i funkcjonariusze rosyjscy, jak zabity
w Chersoniu 30 września, współpracownik FSB
i MCzS, pełniący ważną funkcję w obwodowym
aparacie bezpieczeństwa, płk Aleksiej Kateriniczew.
❚ Uderzenia rakietowo-lotnicze
W dalszym ciągu rejestruje się uderzenia rakietowe
z użyciem pocisków manewrujących i balistycz-
nych. Skala ataków jest trudna do oszacowania,
wiadomo tylko, że wciąż znaczny odsetek ataków
przeprowadzają okręty Floty Czarnomorskiej poci-
skami 3M14 Kalibr. Z obszaru obwodu biełgorodzkie-
go odpalają pociski systemu Iskander-M, lotnictwo
strategiczne (Tu-95MS i Tu-160) odpala pociski Ch-101
znad mórz Kaspijskiego i Czarnego, a Tu-22M3 pociski
Ch-22M/Ch-32, natomiast wzrosła nieznacznie
aktywność lotnictwa operacyjno-taktycznego
i skala wykorzystania pocisków rodziny Ch-59. No-
wością w połowie sierpnia było również przepro-
wadzenie ataku lotniczego z terytorium Białorusi,
którego od dawna nie odnotowano. Celem dwóch
pocisków Ch-59, prawdopodobnie odpalonych
z bombowca Su-34, było lotnisko w Ozerne pod
Żytomierzem, przed wojną baza 39. Brygady Lot-
nictwa Taktycznego. Według komunikatu Do-
wództwa Powietrznego „Centrum”, uszkodzeniu
uległ pas startowy i kilka samochodów.
www.zbiam.pl
 Konflikty

Rezerwę operacyjną dla tzw. wojskowej operacji specjalnej mają tworzyć formowane
w regionach ochotnicze bataliony. Na zdjęciu ochotnicy z Baszkirii, wyposażeni od stóp
Zniszczona na obrzeżach Kramatorska ukraińska stacja radiolokacyjna 5N63S do głów przez władze regionalne Baszkortostanu, z symbolami republiki na mundurach.
systemu S-300PS. Baszkiria sformowała dwa bataliony – im. Szajmuratowa i im. Dostawałowa.

W kampanii letniej nie notowano zmasowanych
uderzeń rakietowych z użyciem pocisków 3M55
Oniks systemu obrony wybrzeża K300P Bastion-P,
natomiast powszechne stało się wykorzystywanie
do ataków na cele naziemne rakiet systemów
przeciwlotniczych S-300P.
W kontekście ataków rakietowych i pytania o stan
rosyjskich zapasów pocisków manewrujących/bali-
stycznych, szczególnego znaczenia nabierają infor-
macje o przewożeniu pocisków rakietowych aż z Sy-
berii i nowe kontrakty na nie podpisywane na
Międzynarodowym Forum Wojskowo-Technicznym
Armija-2022. Pierwszy przypadek to transport poci-
sków do systemu S-300P aż z odległego Ułan-Ude.
Na początku sierpnia wyekspediowano na zachód
skład kolejowy (28 platform, m.in. z 32 pociskami),
który przybył na granicę z Ukrainą w trzeciej deka-
dzie sierpnia. Z kolei z arsenału w Kotowo miano
pobrać 120 pojemników transportowo-startowych
z pociskami do S-300P.
Drugi przypadek to nowe zamówienia na uzbro-
jenie precyzyjne, które bez wątpienia mają na celu
uzupełnienie zapasów, a zatem kontrakt na pociski
do systemu Iskander-M i pociski Oniks (oceniane na
kilkadziesiąt sztuk rocznie).
Masowe zastosowanie systemów przeciwlotni-
czych średniego i dalekiego zasięgu do ostrzału ce-
lów naziemnych, np. dość często rejonu Mikołajo-
wa, spowodowało, że ukraińskie naczelne
dowództwo zaczęło większą uwagę poświęcać
również składom z tymi pociskami. W tym kontek-
ście znowu zaczęto obserwować zagrożenie ze stro-
ny Białorusi, np. z rejonu lotniska Ziabrauka w obwo-
dzie homelskim, gdzie od lipca obserwuje się
aktywność sił rosyjskich i koncentrację systemów
OPL S-300/S-400. Duża liczba pocisków do tych sys-
temów miała zostać przerzucona do Homla na po-
kładach samolotów transportowych Ił-76, a potem
drogą lądową przewieziona na lotnisko Ziabrauka,
gdzie ok. 18 sierpnia miało być już co najmniej 60
pojemników z pociskami. Można też wspomnieć, że
w rejonie wysadzonego składu w Dżankoj skoncen-
trowanych było ok. 440 pojemników z pociskami
przeciwlotniczymi, jednakże nie jest jasne, czy zosta-
ły one zniszczone podczas ataku czy nie.
Wydaje się, że wraz z nabywaniem doświadczenia
rośnie skuteczność ukraińskiej obrony przeciwlotni-
czej, na co wpływ ma także pewien schematyzm
działania ze strony rosyjskiej, np. łatwe do przewidze-
nia rejony dolotów pocisków manewrujących
i sprawnie działający system sygnalizowania zagrożeń
(alarmowy). W efekcie coraz większą część pocisków
manewrujących, zwłaszcza 3M14 Kalibr i Ch-101,
udaje się ukraińskiej OPL zestrzelić. Czasami – wg źró-
deł ukraińskich – są to wyniki imponujące, jak ran-
kiem 20 sierpnia, kiedy zestrzelono ponoć wszystkie
cztery Kalibry odpalone znad Morza Czarnego w kie-
runku obwodu Dniepropetrowskiego. Naczelny do-
wódca SZU gen. Wałerij Załużny uszczegółowił, że
w tym przypadku zestrzelenia należy przypisać sys-
temom S-300 – W rejonie Dniepru zestrzelono cztery
rakiety Kalibr. Zużyliśmy tylko cztery rakiety systemu
S-300. Oczywiście, zazwyczaj przechwytywana jest
tylko część rakiet z odpalonej salwy.
Jednym z najbardziej tragicznych w skutkach
ataków rakietowych w sierpniu miał miejsce 24 te-
go miesiąca na stację kolejową w Czaplinie w ob-
wodzie dniepropetrowskim. Rosyjskie pociski znisz-
czyły zabudowę mieszkalną, dworzec kolejowy
i pociąg stojący na bocznicy – zginęło 25 osób,
w tym dwoje dzieci. Źródła ukraińskie mówią łącz-
nie o pięciu rakietach, które miały uderzyć w cel
w trzech niezależnych atakach (1+1+3), tymcza-
sem stanowisko MO FR było następujące: Uderze-
niem Iskandera w transport wojskowy na stację
Wieczorne odpalenia pocisków systemu Iskander
gdzieś w obwodzie biełgorodzkim. Cele zapewne
w Charkowie lub okolicach.
Czaplino wyeliminowano ponad 200 ukraińskich żoł-
nierzy rezerwy i 10 egzemplarzy techniki wojskowej.
Późniejsze zdjęcia potwierdzają, że spalone wago-
ny pasażerskie mogły być częścią składu wojsko-
wego, a nie pasażerskiego.
Należy pamiętać, że nawet jeśli we wrześniu
zmniejszyła się liczba odpalanych przez Rosjan po-
cisków Iskander, Oniks czy Kalibr, to SZ FR nie tylko
dysponują znacznym potencjałem produkcyjnym

Armatohaubice samobieżne Zuzana 2 przybyły na Ukrainę – poinformował 13 sierpnia

szef Kancelarii Prezydenta Ukrainy Andrij Jermak. Chodzi o pierwszą partię czterech
słowackich 155 mm armatohaubic Zuzana 2 z ośmiu zakupionych na mocy kontraktu
z 1 czerwca między Konštrukta Defence a Ministerstwem Obrony Ukrainy. Zdobyczny czołg T-80BW ze składu 30. Brygady Zmechanizowanej walczącej w Donbasie.

www.zbiam.pl Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 4 1

Konflikty
Na głównych kierunkach natarcia w Donbasie operują grupy szturmowe „wagnerowców”. Na zdjęciu najemnicy na bwp
BMP-3 w rejonie Bachmutu.
Nowy pojazd opancerzony WPK-Urał w strefie tzw. wojskowej operacji specjalnej. To najnowsza wersja wozu
AMN-590951 z poprawionym opancerzeniem, prezentowana też na forum Armija-2022.
w zakresie uzupełniania pocisków, ale także nadal
znaczną liczbą wyrzutni wraz z, przynajmniej etato-
wym, zapasem amunicji. Przykładowo we wrześniu
zidentyfikowany transport kolejowy z kolejnym
przerzucanym w rejon konfliktu pododdziałem
ogniowym systemu Iskander-M.
Nowym wyzwaniem, przed jakim stanęła ukraiń-
ska OPL pod koniec września, było natomiast użycie
irańskiej amunicji krążącej Shahed-136 (Gerań-2),
która z czasem przejęła część zadań pocisków ma-
newrujących oraz balistycznych i zaczęła razić cele
na głębokich tyłach, np. 5 października zaatakowa-
no koszary 72. BZ w Białej Cerkwi. Z 12 aparatów
jakoby sześć miało zostać zestrzelonych, a straty
ludzkie były minimalne. Część z nich ma być ze-
strzeliwana przed detonacją, ale trudno powie-
dzieć, czy skuteczność OPL przeciwko irańskiej
amunicji krążącej wynosi rzeczywiście 60%, jak ofi-
cjalnie ogłosił przedstawiciel Sztabu Generalnego
SZU 6 października.
❚ Front charkowski
Front charkowski, poza odcinkiem na południowy
wschód od miasta, czyli kierunkiem iziumskim,
w zasadzie nie przesuwał się od wielu tygodni.
Żadna ze stron nie była w stanie prowadzić działań
zaczepnych na poziomie operacyjnym, a co najwy-
żej taktycznym. Przykładowo siły rosyjskie zająć
miały miejscowość Ude, o czym informował Sztab
4 2 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
Generalny SZ FR. Warto przytoczyć słowa gen. Igo-
ra Konaszenkowa, oddające „ducha” oficjalnych ro-
syjskich komunikatów: W rezultacie działań uderze-
niowych sojuszniczych sił w obwodzie charkowskim
14 sierpnia 2022 r. zostały rozgromione pododdziały
58. Brygady Zmotoryzowanej SZU w rejonie miejsco-
wości Udy. Pod naciskiem rosyjskich wojsk resztki jed-
nostki uciekły z bronionych pozycji [...] nacjonaliści
formacji zbrojnej „Kraken” [jednostka specjalna
charkowskiego „Azowa”] dla przykładu rozstrzelali
100 żołnierzy 58. Brygady Zmotoryzowanej, którzy
opuścili pozycje. W jednym przekazie mamy więc
dwie treści często przekazywane w rosyjskich brie-
fingach – ogromne straty ponoszone na froncie
przez SZU (tutaj rozbicie części brygady w jednym
starciu) i zbrodniczą działalność nacjonalistów/nazi-
stów (zazwyczaj przeciwko ludności, tutaj przeciwko
własnym towarzyszom broni). Komunikat ma nie-
wiele wspólnego z rzeczywistością, a informowanie
na poziomie sztabów generalnych – rosyjskiego czy
ukraińskiego – o zajęciu pojedynczych miejscowo-
ści, rzadko kiedy zamieszkałych przed wojną przez
kilkuset ludzi, daje skalę zmian na froncie.
Na kierunku iziumskim od wielu tygodni po-
wstrzymywane były próby poszerzenia obszaru
zajmowanego przez rosyjskie zgrupowanie opera-
cyjne, które jednakże w lipcu i sierpniu było osła-
bione na skutek rotacji oraz przegrupowania wy-
branych batalionowych grup taktycznych (BGT) na
południe. Kierunek Izium-Słowiańsk od dawna za-
ryglowany był przez BGT wojsk desantowo-sztur-
mowych, ataki np. na odcinku Bohorodyczne-Do-
łyna, kończyły się zazwyczaj dużymi stratami
nacierających sił ukraińskich.
Na froncie charkowskim aktywne były latem
zwłaszcza pododdziały wyrzutni rakietowych BM-27
Uragan, których – co ciekawe – relatywnie często
używa się do ognia kontrbateryjnego, nawet na
granicy zasięgu, a więc 35÷40 km. Cele rozpozna-
wane były przez bezzałogowce, które przekazywa-
ły ich koordynaty, następnie odpalane są salwy po
kilka pocisków do każdego rozpoznanego celu
i następuje zmiana pozycji.
Wszystko zmieniło się raptownie 6 września,
kiedy pod Bałakliją ruszyła tzw. ukraińska kontro-
fensywa, skutkująca przełamaniem frontu, a na-
stępnie – ku zaskoczeniu nawet samych Ukraiń-
ców – rozbiciem całej północnej flanki rosyjskiego
frontu i w efekcie błyskawicznym wyzwoleniem
obwodu charkowskiego.
Przełamanie frontu nad Dońcem nastąpiło już
pierwszego dnia operacji, 6 września, w rejonie
Bałaklei, gdzie siły separatystyczno-rosyjskie były
słabe, rozmieszczone płytko wokół miasta, w za-
sadzie bez odwodów taktycznych. Jak się okazało
siły 1. APancGw i 20. A były już wyczerpane po-
przednimi walkami, na front wprowadzono słab-
sze bojowo siły mobilizowanej milicji 2. KA, oraz
oddziały Rosgwardii. Siły ukraińskie planowały
operacje od kilku tygodni, miały dobrze rozpo-
znane pozycje przeciwnika, a samo natarcie było
zaskakujące w swoim rozmachu.
Najpierw nastąpiło szybkie przełamanie pozycji
przeciwnika na północ i południe od miasta, potem
okrążenie Bałaklei oraz wyjście sił uderzeniowych
w przestrzeń operacyjną, a następnie, w wyniku
śmiałych działań rajdowych na Kupiańsk i Izium, roz-
bicie drugorzutowych oddziałów przeciwnika oraz
zmuszenie go do odwrotu z rejonu izjumskiego.
Rozmieszczona w rejonie Iziumu, bijąca się od
wielu miesięcy m.in. na kierunku słowiańskim,
1. APancGw (elementy 4. Kantemirowskiej DPanc,
47. DPanc – byłej 6. BPanc, 2. Tamańskiej DZ, 27. BZ,
288. BArt itd.) pozostaje silna jedynie na papierze,
a jej BGT prezentują nierzadko siłę kompanii, są wy-
krwawione, z niskim morale, z dużym odsetkiem
sprzętu niesprawnego. Podobnie było z dywizjami
3. i 144., stanowiącymi trzon sił operacyjnych 20. A.
Do kontruderzenia pod Bałakleją przygotowano
znaczne siły, z silnym komponentem pancerno-
-zmechanizowanym, desantowo-szturmowym oraz
sił specjalnych i pododdziałów rozpoznawczych.
W ofensywie charkowskiej zastosowano w znacz-
nych ilościach uzbrojenie dostarczone przez pań-
stwa NATO: m.in. polskie czołgi T-72M1/M1R, au-
stralijskie transportery opancerzone M113AS4,
duńskie M113G4DK, francuskie VAB i tureckie
MRAP 4×4 Kirpi. Z nowinek można wspomnieć
o gąsienicowych transporterach MT-LB z wieżą
zdalnie sterowaną Serdar tureckiego Aselsana. Gru-
py mobilne (rajdowe) przemieszczały się m.in. na
www.zbiam.pl
 Konflikty

Szczątki pocisku przeciwradiolokacyjnego AGM-88 Harm, ponoć zintegrowanego z ukraińskimi MiG-ami-29.

Operator ppk Kornet z pododdziału „Grupy Wagnera” w Donbasie.
HMMWV i pickupach, a także kołowych transporte-
rach Bushmaster, MaxxPro, rzadziej gąsienicowych
FV103 Spartan.
Grupa wsparcia artylerii kalibru 155 mm, wydzie-
lona do ofensywy, to m.in. systemy samobieżne:
PzH 2000, Krab i М109A3GN, a także polowe syste-
my rakietowe M142 HIMARS i M270 MLRS. Celny
ukraiński ogień artyleryjsko-rakietowy, głównie sys-
temów rakietowych HIMARS/MLRS, dewastujący
punkty dowodzenia, składy amunicji, infrastrukturę
transportową, a nawet punkty koncentracji wojsk
nieprzyjaciela (najpierw w rejonie Bałakleji czy Iziu-
mu, później w rejonie Swatowe, Nowoajdaru, Kre-
minnej, Ridkoduba, Starobielska etc.) był ogromnym
wsparciem dla atakujących. Ostatnio meldowano
także aktywność systemów rakietowych MARS (nie-
mieckiej odmiany MLRS-a), które minowaniem na-
rzutowym (miny DM1399/AT-2) miały utrudniać
swobodne przemieszczanie się rosyjskich kolumn
bezpośrednio na tyłach frontu, np. po drodze z ob-
szaru Zariczne-Torśke na Łyman.
Konieczność forsowania rzeki Doniec wymagała
również zabezpieczenia operacji pod kątem inży-
nieryjno-saperskim. Wiadomo, że przeprawę pod
Iziumem przygotowano wykorzystując m.in. zdo-
byty kilka tygodni wcześniej rosyjski most towarzy-
szący TMM-3M2.
Mobilność jednostkom zapewniały m.in. ciężarów-
ki z zachodniego demobilu, kupowane komercyjnie
przez wolontariuszy lub fundusze (np. Fundusz Poro-
szenki): lekkie francuskie Peugeot P4, niemieckie
Badania szczątków wskazują, że jest to stara wersja pocisku – AGM-88B.
MAN KAT 5T, szwajcarskie Saurer 2DM, opancerzone
australijskie Pinzgauer Vector PPV i inne.
Kluczem do sukcesu było operacyjne przełama-
nie frontu i wysokie tempo natarcia w kolejnych
dniach (6-10 września), w ogólnym kierunku na
Kupiańsk i Izium.
Po południu 8 września SG SZU poinformował,
że w wyniku kontrofensywy pod Charkowem wy-
zwolono 20 miejscowości, przełamano linię frontu
i wbito się w głąb obrony przeciwnika na ok. 50 km.
Po przełamaniu frontu, w przestrzeń operacyjną
rzucono oddziały specjalne i rozpoznawcze, sta-
wiając na szybkie tempo ataku. Na szpicy natarcia
przemieszczały się m.in. mobilne grupy rozpo-
znawczo-dywersyjne (siły specjalne i rozpoznaw-
cze), które starały się jak najszybciej uchwycić klu-
czowe punkty terenowe (np. most na Oskole,
obrzeża Kupiańska, węzły drogowe itd.), siejąc rów-
nież dezorganizację na tyłach wroga i urządzając
zasadzki. O tempie natarcia może świadczyć fakt,
że atakująca w centrum, pomiędzy 1. batalionem
92. Brygady Zmechanizowanej nacierającym na
Kupiańsk, a grupą taktyczną 25. BDSz nacierającą
na Izium, wydzielona grupa bojowa 80. BDSz, wy-
konując daleki rajd z pozycji wyjściowych nad
Oskoł, w ciągu 2-3 dni przeszła z bojami 150 km
i już rankiem 8 września wyszła awangardą na
przeprawę w rejonie Senkowe. Z kolei 92. BZ, na-
cierająca po drodze Bałakleja-Wołchiw Jar-Ku-
piańsk, w ciągu czterech dni ofensywy posunąć się
miała o 90 km. Wszędzie rozbijano podchodzące
z marszu rezerwy przeciwnika, przejmowano po-
rzucany sprzęt pancerny i artyleryjski, czy składy
amunicji, jak pod Bałakleiją i Iziumem. Zdobyto
wiele sprawnego sprzętu specjalistycznego, np.
radar kontrbateryjny Zoopark-1M w idealnym sta-
nie, albo bezzałogowego Orłana-10 z częściami
zapasowymi i pełną dokumentacją techniczną.
Z powodu braku większych rezerw siły rosyjskie
nie były w stanie ustabilizować frontu na linii rzeki
Oskoł również w połowie września – utracono
m.in. miasto Kupiańsk. W kolejnych dniach wrze-
śnia siły rosyjskie wypychane były coraz dalej znad
Oskołu na wschód, a 27 września Jednostka Spe-
cjalna HUR „Kraken” zajęła wieś Kupiańsk-Wuzłowyj,
ważny strategicznie węzeł logistyczny.
W pierwszej fazie ofensywy wyzwolono zatem ob-
szar Bałakleja-Kupiańsk-Izium, w drugiej fazie szybko
zajęto północną i północno-wschodnią część obwo-
du charkowskiego, natomiast w trzeciej fazie trwały
walki na wschód od rzeki Oskoł oraz o obszar Ły-
man-Jampil w obwodzie donieckim, gdzie siły
ukraińskie nacierały na północ i północny wschód.
Rejon Światohirśk-Łyman stał się ważny dla
ofensywy charkowskiej już w pierwszej fazie ofen-
sywy, bowiem umożliwiał odwrót, w zasadzie pa-
niczną ucieczkę (setki egzemplarzy porzuconego
sprzętu) 1. APancGw z rejonu Iziumu na Ługańsz-
czyznę. Łymanu przez wiele dni bronił kozacki od-
dział „Kubań” (BARS-16) wsparty artylerią, natomiast
Drobyszewo oddział „Ruskij Legion” (BARS-13) tzw.
republik ludowych.

Wojna pozycyjna pozwoliła SZ FR rozwinąć wielowarstwową obronę przeciwlotniczą, Żołnierze ukraińskiej 72. Brygady Zmechanizowanej, która kilka miesięcy temu była
zwalczającą różnorodne cele – samoloty i śmigłowce, bezzałogowce, pociski manewru- trzonem obrony Kijowa, a obecnie stanowi kościec obrony w rejonie Bachmutu.
jące i balistyczne Toczka-U. Na zdjęciu zestaw 9K331 Tor-M1 w pobliżu linii frontu.

www.zbiam.pl Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 4 3

Konflikty
 iły ukraińskie wydzielone do kontruderzenia
S
pod Bałakliją (I faza ofensywy charkowskiej)
❚ Jednostka Specjalnego Przeznaczenia HUR „Kraken”,
❚ g rupy taktyczne 3. i 8. pułków specjalnego
przeznaczenia, z przydzieloną grupą snajperów
„Desna”,
❚ p
 ododdział Jednostki Specjalnego Przeznaczenia
SBU „Alfa”,
❚ g
 rupa taktyczna 14. Brygady Zmechanizowanej,
❚ 1
 . batalion zmechanizowany 92. Brygady
Zmechanizowanej,
❚ 1
 0. batalion pancerny (?) 3. Brygady Pancernej,
❚ g
 rupa taktyczna 4. Brygady Pancernej,
❚ 2
 5. Brygada Desantowo-Szturmowa,
30 września siły ukraińskie zajęły Jampil, a dzień
później Łyman. Mimo że źródła ukraińskie stwier-
dzały, że w Łymanie okrążone zostało, liczące na-
wet 5000 ludzi, rosyjskie zgrupowanie taktyczne,
kotła nie udało się skutecznie domknąć. Broniące
się tam siły (m.in. dwa wspomniane bataliony re-
zerwy BARS, elementy wykrwawionego 208. pułku
strzelców rezerwy 2. KA ŁRL czy elementy 752. puł-
ku 3. DZ) zdołały w ostatniej chwili wycofać się dro-
gą z Łymanu przez Zariczne-Torśke na Kreminną,
ale kosztem strat (musiano się już przebijać przez
pozycje ukraińskie). Tym razem w raporcie MO FR
wprost stwierdzono, że odwrót z Łymanu był wy-
nikiem przewagi przeciwnika i zagrożenia okrąże-
niem, a nie „gestem dobrej woli” czy „planowym
przegrupowaniem” .
W pierwszym tygodniu października ofensywa
charkowska nie zatrzymała się nad Oskołem, po-
nieważ siłom rosyjskim nie udało się zlikwidować
przyczółków pod Kupiańskiem i Borową, ani usta-
bilizować frontu na rzece Żerebec, którą siły ukraiń-
skie z łatwością przekroczyły, zajmując m.in. Terny.
Ukraińcy mogą nacierać dalej na wschód, w ogól-
nym kierunku na Swatowe, gdzie przeciwnik pró-
bował ustanowić nową linię obrony, mniej więcej
od Kreminna na południu, w linni prostej na pół-
noc, przez Swatowe. Kluczowe dla okupanta było
zachowanie kontroli nad trasą R-66, mającą
ogromne znaczenie dla zaopatrzenia ich oddzia-
łów w tym rejonie.
Grupa „Bars” z kompanii rozpoznawczej 25. Brygady Desantowo-Szturmowej podczas
operacji charkowskiej. Leży, wzięty do niewoli, ppłk Artem Chelemendik z rosyjskiej
18. Dywizji Zmechanizowanej.
4 4 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
❚ 8 0. Brygada Desantowo-Szturmowa,
❚ 5 18. batalion „Dikie Pole” 1. Samodzielnej Brygady
Specjalnego Przeznaczenia,
❚ B atalion „Skała”, kombinowany oddział Dowództwa
Operacyjnego „Wschód”,
❚ g rupa taktyczna 4. Brygady Operacyjnej Gwardii
Narodowej,
❚ g rupa taktyczna 15. pułku operacyjnego Gwardii
Narodowej,
❚ k ompania szturmowa „Da Vinci” Ochotniczego
Ukraińskiego Korpusu (DUK) Prawego Sektora,
❚ g rupa rozpoznawczo-dywersyjna czeczeńskiego
ochotniczego batalionu im. Dżohara Dudajewa.
Można zakładać, że ukraińskie uderzenie na
Swatowe ma być realizowane z dwóch kierunków
– od strony przyczołków nad Oskołem (Kupiańsk,
Senkowe i Borowa) na zachodzie i Łymanu-Torśke
na południu. Tym samym ofensywa charkowska,
z epizodem walk w rogu obwodu donieckiego,
powoli przekształca się w ofensywę ługańską,
gdzie atakujący wprowadza nowe siły i kontynu-
uje kontruderzenie korzystając ze słabych rezerw
przeciwnika w regionie. Przykładowo w walkach
o Łyman i w zdobyciu miasta 1 października brały
udział m.in. 81. BDSz i batalion GN im. Kulczyckie-
go, na tym kierunku operuje również 95. BDSz. We-
dług stanu na 7 października umacniana jest Kre-
minna, gdzie kierowano dodatkowe pododdziały
inżynieryjno-saperskie, koncentrowane są siły
w rejonie Swatowe (co najmniej 6-7 rosyjskich
BGT). Sytuację na froncie ługańskim po pierwszym
tygodniu walk dobrze oddają słowa gubernatora
obwodu ługańskiego Serhija Hajdaja: Kreminna to
bardzo wygodny przyczółek do natarcia w stronę Ru-
biżnego czy Starobielska. Jeśli uda się tam umocnić
pozycje, to później można rozwinąć ofensywę w do-
wolnym kierunku. Lokalne kontrataki rosyjskie na
Charkowszczyźnie są na razie nieskuteczne i prze-
prowadzane wciąż małymi siłami, w dodatku są to
przypadkowe grupy bojowe złożone z różnych
związków taktycznych. Przykładowo, wg źródeł
ukraińskich, 1. batalion 92. BZ odpierał skutecznie,
zadając przeciwnikowi znaczne straty w sprzęcie
Należy pamiętać, że część sprzętu uszkodzonego, a nawet pierwotnie zaliczonego do
zniszczonego, wraca do służby. Na zdjęciu rosyjska baza remontowa na Krymie i polowy
remont przeciwlotniczego wozu bojowego Pancyr-S1.
i sile żywej, grupy taktyczne z kilku jednostek: BGT
z 200. BZ, KGT z 55. BZ, batalionu ochotniczego
„Bajkał” z Buriacji i oddziału „Rusicz”, wspartych czoł-
gami oraz artylerią.
❚ Front donbaski
Główny wysiłek natarcia w Donbasie w sierpniu
leżał na kierunkach słowiańskim, siewierskim,
bachmuckim, poddonieckim i wuhłedarskim, ale
przesunięcia frontu w sierpniu były niewielkie,
w zasadzie bez znaczenia operacyjnego. Bezpo-
średnie zaplecze frontu, czyli Słowiańsk i Krama-
torsk, były nieustannie pod ogniem rosyjskiej arty-
lerii rakietowej.
Przez cały sierpień intensywne walki toczyły się
w obwodzie donieckim, gdzie siły separatystycz-
no-rosyjskie nacierały na kilku kierunkach – na Sło-
wiańsk, Siewiersk, Bachmut-Sołedar i na zachód do
Doniecka, m.in. wzdłuż drogi M04 Donieck–Po-
krowsk. Po przerzuceniu wypoczętych żołnierzy
i nieustannych rotacjach pododdziałów, siły obro-
ny, mimo ogromnych strat, zwłaszcza pod uderze-
niami artyleryjskimi oraz rakietowo-bombowymi,
utrzymują linię frontu oddając poszczególne miej-
scowości dopiero po całkowitym ich zrujnowaniu
i wielu dniach zaciętych walk. Front przesuwa się
na zachód bardzo powoli i kosztem ogromnych
strat w ludziach oraz sprzęcie wśród atakujących.
Taktyka rosyjska w całej kampanii letniej była
bardzo prosta, żeby nie powiedzieć prymitywna
i opierała się na przewadze ilościowej, a zwłaszcza
ogniu artylerii lufowej i rakietowej. Ataki wyprowa-
dzane były zazwyczaj czołowo, zwarta linia frontu
uniemożliwia w zasadzie przeskrzydlenie, nie ma
„kotłów”, ani przełamania operacyjnego, tylko wie-
lodniowe walki zakończone zrujnowaniem miej-
scowości i „wypchnięciem” z niej garstki pozosta-
łych przy życiu obrońców. Przesunięcie frontu
liczone było nierzadko w setkach metrów, czasami
jest to 1÷2 km, po czym walki trwają o kolejną
umocnioną miejscowość, dobrze przygotowaną
do obrony, z postawionymi na przedpolu polami
minowymi, w tym z wykorzystaniem nowocze-
snych min przeciwpancernych, np. niemieckich
www.zbiam.pl

W ofensywie charkowskiej 1. Armia Pancerna Gwardii straciła setki egzemplarzy sprzętu, centrowało duże siły na kierunku zaporoskim (nawet do 25÷30 BGT). Na zdjęciu czołg
zarówno zniszczonego i uszkodzonego, jak i porzuconego, w tym czołgi T-72/80/90.
Na zdjęciu przejęty przez Ukraińców sprawny T-80U z 4. Dywizji Pancernej.
przeciwburtowych DM22 PARM 2 czy magnetycz-
nych francuskich HPD-2A2.
W połowie sierpnia zintensyfikowały się działa-
nia bojowe na kierunku Bachmut-Sołedar. Walki
toczyły się już na przedpolu Bachmutu, na północ-
ny wschód o Bachmutśke i na obrzeżach Sołedaru
(o zakłady firmy Knauf ), na południowy wschód
o Kodemę i Zajcewe, na południu o Opytne.
Na pierwszej linii frontu nacierały jednostki sepa-
ratystów, w tym wypadku tzw. Donieckiej Republiki
Ludowej, ponosząc ogromne straty. Wzmacniały je
najemnicze grupy taktyczne i, na wybranych kierun-
kach, rosyjskie BGT, ale zasadniczo bataliony regular-
nej armii rosyjskiej pozostawały w drugiej linii.
Na szpicy natarcia znajdowały się grupy bojowe
„wagnerowców”, jedna z nich nacierała na wieś Ko-
dema, inna walczyła pod Pokrowśke. „Wagnerow-
cy” to nie tylko lekka piechota z bezzałogowcami
i ppk Kornet, ale też sprzęt ciężki, bowiem pod Po-
krowśke wykorzystali bwp BMP-3, a pododdziały
wsparcia (organiczne lub przydzielone) dysponują
moździerzami 82 i 120 mm, 122 mm haubicami
D-30 i 152 mm haubicoarmatami Msta-B, 100 mm
armatami przeciwpancernymi MT-12 Rapira i polo-
wymi wyrzutniami rakietowymi BM-21 Grad.
Zazwyczaj rosyjskie ataki kończyły się niepowo-
dzeniem. Standardowa informacja operacyjna SG
SZU, jak ta z 26 sierpnia, jest następująca – W rejo-
nie Sołedaru, Bachmutu i Kodemy wróg prowadził
boje zaczepne, powodzenia nie odniósł.
W nocy z 13 na 14 sierpnia ukraińskie HIMARS-y
przeprowadziły atak na sztab „Grupy Wagnera”
w Popasnej. Wcześniej jeden z rosyjskich reporte-
rów opublikował w swoich mediach społeczno-
www.zbiam.pl
Mimo zagrożenia na Charkowszczyźnie i Chersońszczyźnie, dowództwo rosyjskie kon-
T-90M w Melitopolu. Widać „miękki” pancerz; inne wozy T-90M okrywane są pokryciem
maskującym Nakidka.
ściowych zdjęcia z bazy, a fotografie te mieli ponoć
wykorzystać Ukraińcy do ustalenia konkretnego
miejsca, a następnie do zaatakowania sztabu. Tym-
czasem eksperci z Conflict Intelligence Team (CIT)
nie wykluczyli, że publikacja była celowa i miała za
zadanie sprowokować atak ukraiński, i ułatwić loka-
lizację wyrzutni HIMARS. Straty poniesione przez
„Grupę Wagnera” nie są znane, jednak na pewno nie
ucierpiał w ataku sam Jewgienij Prigożyn, de facto
szef „Grupy Wagnera”, który pokazał się później na
miejscu zdarzenia. Notabene Prigożyn wyszedł
w ostatnich dniach nieco „z cienia”, bowiem uczest-
niczył 23 sierpnia w pogrzebie zabitej 20 sierpnia
w ataku terrorystycznym Darii Duginy, gdzie dał się
sfotografować z orderem „Bohater Rosji”.
Mimo zapowiedzi elastycznej obrony, SZU w za-
sadzie nie ustępuje z żadnej miejscowości, broni
ich za wszelką cenę, w miarę możliwości kontrata-
kując. Front w Donbasie utrzymywany jest kosz-
tem dużych strat, zwłaszcza w wyniku zmasowa-
nego, wielodniowego ognia artylerii lufowej
i rakietowej, w tym również wyrzutni pocisków za-
palających TOS-1A i TOS-2.
Taką nawałę ognia odczuli w sierpniu obrońcy
poddonieckiej miejscowości Pieski. 16 sierpnia
gen. Załużny określił, że najbardziej niepokojąca
sytuacja na froncie to właśnie okolice Doniecka –
Awdijiwka, Pieski i Marijnka, czyli umocniony i za-
ciekle broniony obszar, o który walki toczyły się od
dawna. Rejonu umocnionego w miejscowości Pie-
ski broniły: 21. batalion „Sarmat” 56. BZmot, 3. bata-
lion 80. Brygady Desantowo-Szturmowej, oddział
ochotniczy „Santa” i inne mniejsze pododdziały,
utrzymujące pozycje kosztem ogromnych strat.
Konflikty
Intensywność ognia była tak duża, że 2 sierpnia
dowódca 21. batalionu określił Pieski mianem „ma-
szynki do mielenia mięsa” (mjasorubka): Jak pisa-
łem wcześniej, 6500 pocisków na cholerną wieś
w mniej niż w ciągu doby. A takich dób już sześć [...]
wróg bez jakichkolwiek problemów dla siebie kładzie
ogień w nasze okopy, rozbijając nawet mocne, beto-
nowe pozycje... Separatyści już dawno ogłosili zaję-
cie Piesków, jednak siły ukraińskie „wgryzły się”
w obrzeża wsi i walki trwały tam w zasadzie przez
pół sierpnia. Pieski zostały zajęte po 20 sierpnia, ale
front przesunął się o niewiele – natarcie 11. pułku
czy 100. Brygady DRL utknęło na kolejnych miej-
scowościach otaczających Pieski i walki pod koniec
sierpnia toczyły się o Newelskie, Pierwomajskie,
Wodiane czy Opytne.
We wrześniu postępy sił separatystyczno-rosyj-
skich w obwodzie donieckim były równie niewiel-
kie jak w sierpniu. Miejscami do taktycznych kon-
trataków przechodziły siły ukraińskie, chociaż
zazwyczaj były one łatwo odpierane. Walki wciąż
toczą się o te same miejscowości, np. w rejonie
Pierwomajska, gdzie od dawna wykrwawiają się
doborowe siły 1. KA DRL (np. batalion „Sparta”).
❚ Front południowy
Na froncie południowym, czy to na kierunku zapo-
roskim, czy mikołajowskim, nie prowadzono
w sierpniu dużych operacji zaczepnych, co najwy-
żej walki o znaczeniu taktycznym, z licznymi ude-
rzeniami artyleryjsko-lotniczymi. Walki o poszcze-
gólne miejscowości miały na celu poprawienie
położenia taktycznego i były prowadzone niewiel-
kimi siłami, nawet jeśli ciągnęły się przez kilka dni.
Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 4 5
Konflikty
W obwodzie charkowskim, w wyniku „planowego przegrupowania”, jak ucieczkę określiło MO FR, porzucono wiele
zaawansowanego sprzętu, jak np. system walki elektronicznej R-934BMW Borisoglebsk-2.
Przykładem takich walk mogą być boje o miej-
scowość Błahodatne, rozpoczęte przez siły agreso-
ra 20 sierpnia. Nazwa Błahodatne pojawia się na-
wet w raportach operacyjnych SG SZU, przy czym
częściowe zajęcie wsi określa się mianem „poło-
wicznego sukcesu”. Natarcie, które przerodziło się
w kilkudniowe walki, miało na celu wyjście ataku-
jących na ważną drogę T-1508 Mikołajów-Snihu-
rówka na odcinku Błahodatne-Partyzanckie.
W tym rejonie atakowały dwie BGT 20. DZ,
wzmocnione grupą taktyczną 108. pułku 7. DDSz.
Rano 22 sierpnia, po dwóch dniach walk, SG SZU
raportował, że wróg „prowadził działania szturmo-
we w rejonie miejscowości Błahodatne, uzyskując
częściowe powodzenie”, co oznacza zajęcie części
wsi, potem natarcie utknęło nie dochodząc na-
wet do drogi T-1508 (de facto na tym odcinku
frontu drogi rokadowej).
Z kolei działania bojowe podjęte po 20 sierpnia,
również na zachód od Chersonia, miały odrzucić siły
ukraińskie z bezpośredniego przedpola miasta. Uży-
te siły i znaczenie taktyczne również w tym przypad-
ku były niewielkie, pokazuje jednak wzmocnienie sił
agresora w obwodzie mikołajowskim, m.in. batalio-
Pododdział Jednostki Specjalnego Przeznaczenia SBU „Alfa” z wozem Nowator w Kupiańsku.
4 6 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
nowymi grupami taktycznymi Wschodniego Okrę-
gu Wojskowego (patrz WiT 8/2022). W bezpośred-
nim rejonie miasta operowały m.in. BGT ze składu
126. BOW 22. KA, 127. DZ 5. A i 64. BZ 35. A z silnym
wsparciem artylerii, chociaż większa część sił pozo-
staje na południe od Dniepru.
Kontrataki rosyjskie miały szczególne znacze-
nie nie tylko w kontekście wzmacniania sił agre-
sora na froncie południowym, także na lewej,
chersońskiej flance, ale też wobec ciągłego ocze-
kiwania na wielokrotnie ogłaszaną przez Ukraiń-
ców „ofensywę na Chersoń”.
W dalszym ciągu jednym z priorytetów ukraiń-
skich na kierunku chersońskim jest niszczenie mo-
stów na Dnieprze i utrudnianie zaopatrzenia zgru-
powaniu operacyjnemu na północnym brzegu
rzeki. Ponawiane były ostrzały mostu Antonowskie-
go i zapory w Kachowce, które doprowadziły do
znacznej degradacji technicznej obydwu przepraw
na Dnieprze i faktyczne wyłączenie ich z użycia.
Z końcem sierpnia rosyjskie oddziały inżynieryj-
no-saperskie przystąpiły do budowy improwizowa-
nego mostu pontonowego, co miało zwiększyć
przepustowość przeprawy w porównaniu z promo-
wą. Wszystkie przeprawy na Dnieprze – stałe i tym-
czasowe – były jednakże w zasięgu ognia systemów
HIMARS. Sytuację operacyjną z 25 sierpnia trafnie
podsumowała rzeczniczka Dowództwa Operacyj-
nego „Południe” Natalia Humeniuk, która stwierdziła,
że siły agresora starają się zbudować alternatywne
przeprawy: Dlatego podciągają barki, pontony, za-
mierzając ustawić przeprawy promowe. Kontrola
ogniowa rozciąga się również i na te obiekty. Po tym,
jak zostaną one zbudowane, znowu będą zniszczone.
Kolejny atak HIMARS-ów na Most Antonowski
miał miejsce 26 sierpnia – zdjęcia satelitarne pokaza-
ły poważne uszkodzenia obiektu i wyłączenie go
z użytkowania. Most został ponownie ostrzelany
4 września (świadkowie odnotowali jakoby dziesięć
wybuchów), i w zasadzie został na stałe wyłączony
z użytku. Nieco wcześniej zniszczono przeprawę pro-
mową przerzuconą przez Dniepr obok Mostu Anto-
nowskiego, który zresztą wykorzystano później jako
podporę rurociągów przerzuconych przez rzekę.
Sytuacja na froncie południowym zmieniła się
gwałtownie 29 sierpnia, kiedy siły ukraińskie prze-
szły do ofensywy wzdłuż całej linii frontu, od Cherso-
nia na ukraińskiej prawej flance, aż po Dniepr na le-
wej. Co prawda w ciągu miesiąca nie odnotowano
tu tak wielkich sukcesów jak pod Charkowem, tym
niemniej osiągnięto pewne przesunięcia frontu, jed-
nakże kosztem dużych strat w ludziach i sprzęcie.
Natarcie rozpoczęte 29 sierpnia to jednoczesne
ataki na kilku kierunkach, na zachód od Dniepru.
Po miesiącu ciężkich walk siły ukraińskie nie osią-
gnęły na froncie chersońsko-berysławskim przeła-
mania operacyjnego, na wszystkich odcinkach
frontu południowego ataki na eszelonowaną
obronę przeciwnika były trudne, chociaż udało się
odrzucić siły rosyjskie nieco w kierunku Dniepru.
W późniejszej fazie ofensywy udało się poszerzyć
wyłom w rosyjskich liniach obrony nad Dnieprem,
w rejonie Wysokopillia-Potomkine, pewne sukcesy
taktyczne zanotowano również pod Chersoniem,
jednakże nie udało się zagrozić bezpośrednio ani
Chersoniowi, ani tym bardziej Berysławowi.
Szybko okazało się, że pozycje rosyjskie są do-
brze przygotowane, głęboko urzutowane, z odwo-
dami taktycznymi zdolnymi do kontrataków, z sil-
nym wsparciem artylerii lufowej i rakietowej oraz
lotnictwa. Obronę na Chersońszczyźnie, na kierun-
ku chersońsko-berysławskim, organizują m.in. 150.
DZ, 126. BOW oraz komponent wojsk powietrzno-
desantowych: 7. i 76. DDSz, 83 BDSz (28 września
pod Chersoniem poległ płk Witalij Sukujew, do-
wódca 108. pułku dsz 7. DDSz).
Problemem okazał się płaski, otwarty teren,
z nielicznymi małymi obszarami leśnymi, poszatko-
wany kanałami irygacyjnymi, na których częściowo
opiera się obrona, brak własnych odwodów opera-
cyjnych o odpowiednim potencjale oraz rzeka In-
gulec, z przeprawami pontonowymi i podejściami
do nich pod stałym ogniem rosyjskim.
Wydawać by się mogło na pierwszy rzut oka, że
do kontruderzenia w obwodzie chersońskim przy-
gotowano znaczące siły, wydzielone z co najmniej
www.zbiam.pl
 Konflikty

dziesięciu brygad (35. i 36. piechoty morskiej, 46.

BDSz, 28. i 63. BZ, 60. BP, 59. BZmot, 128. Brygady
Górsko-Szturmowej, 126. Odeskiej Brygady OT),
wspartych mniejszymi jednostkami (73. Morskim
Centrum Operacji Specjalnych, białoruskim bata-
lionem ochotniczym „Tieror”), jednakże przy ude-
rzeniu czołowym na dobrze przygotowane pozy-
cje obronne, siły te okazały się niewystarczające do
przełamania frontu, natomiast wystarczające – jak
dotąd – do powolnego spychania przeciwnika
w kierunku Dniepru i degradacji jego stanu moral-
nego oraz materiałowego systematycznymi ude-
rzeniami artyleryjsko-rakietowymi po mostach
i przeprawach na Dnieprze, punktach dowodzenia,
składach amunicji etc.
W kontrofensywie na dużą skalę zastosowano
sprzęt przekazany przez państwa NATO: polskie
czołgi T-72M1/T-72M1R, niderlandzkie transporte-
ry YPR-765 i duńskie M113, francuskie VAB, brytyj-
skie Husky TSV, tureckie MRAP-y Kirpi, słoweńskie
bwp M-80A i inne.
Udział w ofensywie wzięły również bezzałogow- Francuski transporter opancerzony VAB jednej z jednostek desantowo-szturmowych SZU.
ce Bayraktar TB2, wykonujące misje uderzeniowe, co Zajęcie szeregu miejscowości nad Dnieprem, z obszaru północno-wschodniego obwodu cher-
ostatnio jest raczej rzadkością (w tym„litewski” Vana- a także Dawidyw Bridu nad Inhulcem (wyzwolony sońskiego, skrajnej prawej flanki, oddając bez walki
gas/Jastrząb) i samoloty szturmowe Su-25, bombo- 4 października przez 35. BPM), spowodowało nagłe wiele miejscowości. Celem rosyjskiej obrony na
we Su-24M i myśliwskie MiG-29, przenoszące poci- załamanie prawej flanki rosyjskiej obrony. Atakujące prawej flance będzie już teraz zatrzymanie prze-
ski przeciwradiolokacyjne AGM-88 HARM. wzdłuż drogi T0403 siły ukraińskie (m.in. 128. BGSz, ciwnika na przedpolach Berysławia i Nowej Ka-
Na froncie południowym aktywne jest również 60. BP, 57. BZmot) w szybkim tempie podeszły do chowki. Zajęcie tych miejscowości, a zatem i tamy
rosyjskie lotnictwo – szturmowce Su-25, bom- Dudczan, sukcesy odnotowało również zgrupowa- w Nowej Kachowce, może mieć katastrofalny
bowce Su-34, śmigłowce bojowe Ka-52 i bezzało- nie atakujące na Berysław wzdłuż drogi T2207 (m.in. wpływ na położenie całego rosyjskiego zgrupowa-
gowce Kartograf czy Orłan-10. Osobno należy 35. i 36. BPM, 46. BDSz), z północy na południe. nia operacyjnego w obwodzie chersońskim. Na
wspomnieć o zastosowaniu na południu, pozy- Wycofujące się oddziały rosyjskie, nieliczne i roz- lewej flance wkrótce siły ukraińskie mogą wyjść na
skanych z Iranu, rozpoznawczo-uderzeniowych proszone w terenie, nie były w stanie zatrzymać przedpola Chersonia, bowiem również tu nacisk
BSP Mohajer-6 i amunicji krążącej Shahed-136 natarcia wzdłuż Dniepru. Kontruderzenie wymusi- z zachodu i północy jest systematyczny, i zdoby-
(Geran’-2). Jak na warunki frontu ukraińsko-rosyj- ło skrócenie frontu – siły rosyjskie wycofały się wane są kolejne miejscowości.  n

skiego, zastosowanie z końcem września irańskiej

produkcji amunicji krążącej, zwłaszcza w rejonie
Odessy i Chersonia, należy uznać za masowe. Od-
notowano nawet dzienne ataki po kilka aparatów
Geran’-2, przykładowo 29 września misje uderze-
niową wykonywać miało, wg Dowództwa Opera-
cyjnego „Południe”, aż siedem takich bezzałogow-
ców jednocześnie.
Według stanu na 12 września, w ciągu dwóch
tygodni walk, SZU wyzwolić miały ok. 500 km² te-
rytorium w obwodzie chersońskim. Mimo strat,
„pełzająca” ofensywa na południu była jednak
kontynuowana, bowiem wiadomo było, że czas
pracuje na rzecz Kijowa – SG SZU liczył na to, że
problemy logistyczne z jakimi boryka się chersoń-
sko-berysławskie zgrupowanie operacyjne wroga,
na prawym brzegu Dniepru, wobec zniszczenia
mostów i przepraw, wraz z systematyczną degra-
dacją rosyjskich tyłów atakami artyleryjsko-rakieto-
wymi, może przyczynić się wreszcie do załamania
morale oddziałów rosyjskich.
Ciagła presja, zwłaszcza na prawą flankę sił rosyj-
skich, przyniosła wreszcie na poczatku październi-
ka sukces w skali operacyjnej, bowiem natarcie
wzdłuż Dniepru, w kierunku Berysławia i Nowej
Kachowki, przyniosło w ciągu kilku dni włamanie
w pozycje nieprzyjaciela na 20÷25 km. Orientacyjny przebieg linii frontu wg stanu na 5 października. Rys. Tomasz Grotnik.

www.zbiam.pl Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 4 7

Nowości z sił powietrznych świata
Dwie oferty w przetargu na dostawę
symulatorów Jastrzębi
12 września Agencja Uzbrojenia poinfor-
mowała o otwarciu ofert w przetargu
dotyczącym zakupu nowego taktyczne-
go systemu symulatorowego do szkole-
nia pilotów samolotów wielozadanio-
wych F-16C/D Jastrząb. Dokumentację
złożyły dwie firmy – CAE USA Inc., która
wyceniła sprzęt na 421,3 mln PLN brut-
to (termin wykonania zamówienia do
28 miesięcy od podpisania umowy,
okres gwarancji 55 miesięcy) i Elbit Sys-
tems Ltd. z kwotą 226,7 mln PLN brutto
(do 28 miesięcy, 55 miesięcy gwarancji).
Jedynie izraelska oferta mieści się w za-
kładanym przez zamawiającego budże-
cie, który wynosi 320 mln PLN brutto.
Postępowanie przetargowe uruchomio-
Pierwsza grupa polskiego personelu zakończyła szkolenie w Turcji w obsłudze BSP
Bayraktar TB2. Fot. Baykar.
Pierwsi Polacy zakończyli szkolenie
na Bayraktarach
16 września Sztab Generalny Wojska Pol-
skiego i firma Baykar poinformowali o za-
kończeniu szkolenia przez pierwszą gru-
pę polskich pilotów, operatorów oraz
techników w obsłudze bezzałogowych
systemów powietrznych z aparatami
Bayraktar TB2. Szkolenie odbywało się
w Turcji, a uczestniczył w nim personel
12. Bazy Bezzałogowych Statków Po-
wietrznych z Mirosławca. To właśnie ona
ma być użytkownikiem czterech zesta-
Pięć firm rywalizuje w przetargu na dostawę
bomb kierowanych GBU-12
28 września Agencja Uzbrojenia poin-
formowała o postępach przetargu doty-
czącego zakupu partii bomb kierowa-
nych laserowo GBU-12 Paveway II dla Sił
Powietrznych. Termin składania zgło-
szeń upłynął 20 września. Ostatecznie
do przetargu zgłosiło się pięć podmio-
4 8 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
no w sierpniu 2020 r., a procedurę zapo-
czątkowano w lutym 2018 r., kiedy Inspek-
torat Uzbrojenia ogłosił analizę rynku.
System ma składać się z czterech symula-
torów z opcją na jedno dodatkowe urzą-
dzenie. Obok ceny drugim kryterium pod-
legającym ocenie są warunki gwarancji.
Obecnie w Siłach Powietrznych eks-
ploatowane są symulatory F-16 dostar-
czone w ramach międzyrządowej
umowy FMS w ramach programu
Peace Sky. Nie były one na przestrzeni
kilkunastu lat modernizowane, są zu-
żyte i pilnie potrzebowały usprawnień,
aby mogły efektywnie służyć do dal-
szego szkolenia i treningu pilotów
przez kolejnych 20 lat. (ŁP)
wów, które zostały zamówione przez
Inspektorat Uzbrojenia w maju 2021 r.
Zgodnie z zapisami umowy, pierwszy
zestaw zostanie dostarczony w ostatnim
kwartale tego roku. Kolejne trzy trafią do
Polski do 2024 r. Łącznie do Polski dotrą
24 aparaty Bayraktar TB2 wraz ze stacja-
mi radiolokacyjnymi Leonardo PicoSAR,
optoelektronicznymi głowicami obser-
wacyjnymi L3Harris Wescam MX-15 EO/IR
i uzbrojeniem podwieszanym. (ŁP)
tów: Megmar Logistics & Consulting Sp.
z o.o., Cenzin Sp. z o.o., Siltec Sp. z o.o.,
Alioth Trading Sp. z o.o. i konsorcjum Za-
kładu Sprzętu Precyzyjnego Niewiadów
Sp. z o.o. i Works 11 Sp. z o.o. Biorąc pod
uwagę, że postępowanie realizowane
jest w trybie przetargu ograniczonego,
Lockheed Martin dostarczy kolejne
MH-60R Seahawk Australii
29 sierpnia Departament Obrony Sta-
nów Zjednoczonych poinformował
o podpisaniu kontraktu z korporacją
Lockheed Martin, dotyczącego produk-
cji i dostawy do Australii drugiej transzy
wielozadaniowych śmigłowców pokła-
dowych MH-60R Seahawk. Sierpniowa
umowa, zawarta zgodnie z procedurą
Foreign Military Sales, w której Departa-
ment Obrony Stanów Zjednoczonych
jest pośrednikiem między kontrahen-
tem a producentem, ma wartość
503,7 mln USD. W momencie podpisa-
nia uruchomiono pełne finansowanie
zakupu, który obejmuje 12 śmigłowców.
Ich dostawy mają zostać zrealizowane
Umowy na produkcję tankowców
KC-46A Pegasus
31 sierpnia Departament Obrony Stanów
Zjednoczonych poinformował o podpi-
saniu dwóch umów z korporacją Boeing,
dotyczących produkcji kolejnych wieloza-
daniowych samolotów tankowania po-
wietrznego KC-46A Pegasus dla US Air
Force i Sił Powietrznych Izraela. Łącznie
opiewają na 3,1 mld USD. W ich ramach
producent dostarczy 19 KC-46A, w tym
cztery Izraelowi. Dostawy do US Air Force
mają zakończyć się w grudniu 2025 r., a do
Chejl ha-Awir do końca 2026 r. W momen-
cie podpisania umów przelano 3 mld USD
– pozostała kwota, pozwalająca na sfinan-
sowanie prób systemu RCS 2.0 i nowej
można spodziewać się weryfikacji po-
szczególnych zgłoszeń i wyboru pod-
miotów, które zostaną zaproszone do
kolejnych etapów procedury. Postępo-
wanie uruchomiono 22 sierpnia i doty-
czy 300 bomb GBU-12, każda w pełnej
komplementacji składającej się z: prze-
działu kierowania i aerodynamicznych
powierzchni stabilizujących, zapalnika
oraz bomby Mk 82. Zgodnie z informa-
cjami Agencji Uzbrojenia, dostawy mia-
łyby zostać zrealizowane do końca
września 2026 r.
do października 2026 r. Amerykański De-
partament Stanu wyraził zgodę na ich
sprzedaż w październiku 2021 r.
Obecnie lotnictwo Royal Australian
Navy eksploatuje 23 MH-60R, które
dostarczono w latach 2013–2016. Je-
den został utracony w październiku
2021 r. na skutek awarii na Morzu Fili-
pińskim. Planowany jest zakup dodat-
kowego egzemplarza w celu uzupeł-
nienia straty. Nowe Seahawki mają
wypełnić lukę po wycofaniu z linii wie-
lozadaniowych śmigłowców NHIndu-
stries NH90 (MHR-90) Taipan i pozwo-
lić na ujednolicenie parku sprzętowego
lotnictwa morskiego.  (ŁP)
konfiguracji stanowiska operatora sztyw-
nego łącza, zostanie przelana na konto
producenta w najbliższych miesiącach.
Dotychczas Boeing dostarczył 62 se-
ryjne KC-46A do US Air Force i Powietrz-
nych Sił Samoobrony Japonii. Z Izraelem
międzyrządowa umowa LOA została
zawarta w lutym 2021 r. i obejmowała
dwa egzemplarze z opcją rozszerzenia
o sześć kolejnych. Z opcji skorzystano
w grudniu 2021 r., ale liczby zamówio-
nych maszyn nie ujawniono. Zakup
wszystkich ma zostać sfinansowany po-
przez program pomocy wojskowej Fo-
reign Military Financing. (ŁP)
Boeing dostarczy
Izraelowi cztery
samoloty KC-46A
Pegasus.
Rys. Ministerstwo
Obrony Izraela.
Obecnie, poza bombami GBU-12,
Agencja Uzbrojenia poszukuje także do-
stawcy 120 kierowanych bomb penetru-
jących – w tym przypadku zamawiający
oczekuje jeszcze na zgłoszenia zaintere-
sowanych potencjalnych dostawców.
Obydwa typy bomb mogą być obecnie
przenoszone przez myśliwce wieloza-
daniowe Lockheed Martin F-16C/D Ja-
strząb. W przyszłości do ich przenoszenia
mogą zostać dostosowane samoloty KAI
FA-50PL, które zostały zamówione na
mocy umowy z 16 września br. (ŁP)
www.zbiam.pl

Szwajcaria zawarła umowę na zakup F-35
19 września władze Konfederacji Szwaj-
carskiej poinformowały o podpisaniu
międzyrządowej umowy LOA z admi-
nistracją Stanów Zjednoczonych, doty-
czącej zakupu w ramach procedury
FMS samolotów Lockheed Martin
F-35A. Zawarcie umowy to wynik wcze-
śniejszej decyzji szwajcarskiego parla-
mentu, który zaakceptował planowa-
ną transakcję 15 września. Zgodnie
Bułgaria zatwierdziła projekt zakupu kolejnych F-16
21 września rząd Republiki Bułgarii za-
twierdził projekt zakupu drugiej partii sa-
molotów Lockheed Martin F-16 Block 70,
co pozwoli na sformowanie eskadry
o pełnym składzie etatowym. Zgoda rzą-
du oznacza, że dokumentacja trafi teraz
do parlamentu celem zatwierdzenia.
Wydaje się pewne, że w obecnej sytuacji
polityczno-militarnej w regionie władze
ustawodawcze zatwierdzą projekt, co
z kolei otworzy drogę do podpisania
międzyrządowej umowy LOA dotyczą-
cej zamówienia ośmiu samolotów. Ame-
rykański Departament Stanu zatwierdził
wniosek eksportowy w tej sprawie
Departament Obrony Stanów Zjednoczonych sfinansował produkcję wstępną bezzałogowych
MQ-25A Stingray. Fot. US Navy.
Rusza finansowanie produkcji partii wstępnej
MQ-25A Stingray
28 września Departament Obrony Sta-
nów Zjednoczonych poinformował
o podpisaniu umowy z korporacją Bo-
eing dotyczącej uruchomienia pro-
dukcji I serii wstępnej bezzałogowych
MQ-25A Stingray. Umowa obejmuje
zamówienie zespołów niezbędnych
do montażu pierwszych seryjnych
MQ-25A za 47,5 mln USD. Ma ona zo-
stać zrealizowana do września 2026 r.
Do tego czasu należy się spodziewać
uruchomienia pełnego finansowania
zamówienia pierwszej transzy seryj-
www.zbiam.pl
z oficjalnym komunikatem, dostawy
36 F-35A zostaną zrealizowane w latach
2027–2030. Taki harmonogram pozwoli
na stopniowe zastępowanie obecnie
używanych samolotów bojowych Nor-
throp F-5E/F Tiger II i Boeing F/A-18C/D
Hornet. Umowa obejmująca samoloty,
niezbędny osprzęt naziemny, uzbroje-
nie i pakiet szkolno-logistyczny ma
wartość 6,035 mld CHF.  (ŁP)
w kwietniu br. Miał on wówczas maksy-
malną wartość 1,7 mld USD, natomiast
media bułgarskie wskazują, że docelowo
umowa może opiewać na 1,3 mld USD.
Procedura zakupu drugiej transzy F-16
Block 70 została zapoczątkowana przez
Bułgarię latem 2021 r., kiedy przesłano do
Departamentu Obrony zapytanie oferto-
we LOR. Już wcześniej rząd w Sofii plano-
wał zakup 16 fabrycznie nowych F-16,
a rozdzielenie zamówienia na dwie tran-
sze było związane z realiami budżetowy-
mi. Pierwszych osiem maszyn zamówio-
no w lipcu 2019 r. Mają one zostać
dostarczone do lutego 2027 r.  (ŁP)
nych maszyn tego typu. Łącznie na
potrzeby lotnictwa morskiego planuje
się zamówić do 76 seryjnych MQ-25A.
Nie można jednak wykluczyć zwięk-
szenia tej liczby, w miarę rozwoju tej
konstrukcji. W sierpniu 2018 r. Departa-
ment Obrony rozstrzygnął konkurs na
budowę i dostawy bezzałogowców
do tankowania w powietrzu samolo-
tów pokładowych. Zawarta wówczas
umowa opiewała na 805 mln USD
i dotyczyła budowy czterech maszyn
przedseryjnych. (ŁP)
Nowości z sił powietrznych świata
Ulepszanie pocisków AIM-9X Sidewinder
30 września Departament Obrony Sta-
nów Zjednoczonych poinformował
o podpisaniu umowy ramowej z Ray-
theon Technologies, dotyczącej kon-
tynuacji rozwoju pocisków kierowa-
nych „powietrze-powietrze” AIM-9X
Block II/II+. Umowa ma maksymalną
wartość 225,6 mln USD i ma zostać
zrealizowana do września 2027 r.
W momencie podpisania przelano
pierwszą transzę środków w kwocie
6 mln USD. Raytheon Technologies
Południowokoreańskie F-35A sprawne
przez 12 dni w roku
4 października państwowa południo-
wokoreańska agencja informacyjna
Yonhap podała, że przez ponad 18
miesięcy, odkąd weszły do uzbrojenia,
samoloty Lockheed Martin F-35A
Block 3F Lightining II Sił Powietrznych
Republiki Korei były niesprawne
234 razy z powodu różnych usterek
i awarii. Statystyki pochodzą od do-
wództwa południowokoreańskiego
lotnictwa, które przekazało je jako od-
powiedź na oficjalne zapytanie parla-
mentarzysty rządzącej Partii Władzy
Ludowej. Okazało się, że 40 eksploato-
wanych F-35A było dotychczas
172 razy uziemionych, natomiast
w kolejnych 62 przypadkach maszyny
mogły wystartować, jednak z częścią
niesprawnych systemów pokłado-
wych, przez co nie mogły wykonać
Republika Czeska rozpoczęła proces
zakupu F-35
4 października Ministerstwo Obrony
Republiki Czeskiej poinformowało
o skierowaniu do amerykańskiej ad-
ministracji zapytania ofertowego LOR
w ramach procedury FMS, dotyczące-
go możliwości zakupu 24 samolotów
Lockheed Martin F-35A. Rząd w Pradze
zdecydował o rozpoczęciu rozmów ze
Stanami Zjednoczonymi na temat za-
kupu F-35 w lipcu tego roku. W sierpniu
czeski rząd utworzył międzyresortową
grupę roboczą mającą prowadzić pro-
cedurę zakupu, a we wrześniu rozpo-
częły się spotkania grup ekspertów
obydwu państw. Ministerstwo Obrony
Więcej aktualności szukaj na www.zbiam.pl
ma prowadzić prace nad nowymi wer-
sjami oprogramowania, a także ogól-
nym rozwojem pocisku (elektroniki,
układu naprowadzania wraz z czujni-
kami). Poza tym producent będzie re-
alizować integrację i prowadzić próby
nowych rozwiązań.
W lipcu ubiegłego roku Raytheon
świętował dostarczenie 10 000. eg-
zemplarza seryjnego pocisku AIM-9X
Sidewinder. Pierwsze z nich wprowa-
dzono do uzbrojenia w 2003 r.  (ŁP)
zaplanowanego zadania. Dla porów-
nania południowokoreańskie samolo-
ty myśliwsko-bombowe McDonnell
Douglas F-4E Phantom II i Northrop
F-5E Tiger II, kupione w latach 70. i 80.,
w tym samym okresie były uziemione
tylko 26 (F-4E) i 28 (F-5E) razy. Yonhap
nie podał, jakie usterki miały F-35A,
które jednak startowały do lotu, ale
np. w lotnictwie US Marine Corps sa-
moloty F-35B oficjalnie uznaje się za
sprawne (dostępne operacyjnie), na-
wet gdy mają niedziałający radar po-
kładowy lub system nawigacyjny,
gdyż ich usterek nie usuwa obsługa
naziemna/pokładowa, a tylko serwis
producenta. Południowokoreańskie
F-35A były w pełni sprawne średnio
przez 12 dni w 2021 r. i przez 11 dni
w pierwszej połowie br. (AMM)
Republiki Czeskiej ma do 1 październi-
ka 2023 r. poinformować rząd o szcze-
gółach propozycji amerykańskiej oraz
kosztach zakupu i eksploatacji samolo-
tów F-35A. Ich akceptacja przez rząd
Przygotowali: Adam M. Maciejewski, Łukasz Pacholski.
otworzy drogę do zainicjowania roz-
mów w sprawie uzgodnienia między-
rządowej umowy LOA. W strukturach
czeskiego lotnictwa wojskowego F-35A
mają zastąpić obecnie używane samo-
loty Saab JAS-39C/D Gripen, które są
leasingowane od Szwecji. Obecna
umowa dzierżawy upływa w 2027 r.,
ale istnieje możliwość jej przedłużenia
o kolejne dwa lata.  (ŁP)
Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 4 9
Samoloty bojowe

KAI FA-50 następcą MiG-ów-29 i Su-22

w Siłach Powietrznych Łukasz Pacholski,
współpraca Andrzej Kiński
16 września w 23. Bazie Lotnictwa
Taktycznego w Mińsku Mazowieckim
zostały podpisane dwie umowy,
dotyczące zakupu przez Polskę
48 lekkich samolotów bojowych Korea
Aerospace Industries FA-50/PL Fighting
Eagle. Nie było to niespodzianką,
biorąc pod uwagę zawarte 27 lipca
ramowe umowy w tej sprawie (szerzej
w WiT 8/2022). Formalne zamówienie
południowokoreańskich samolotów
to, po zawarciu 26 sierpnia umów
wykonawczych na zakup czołgów K2/PL
w firmie Hyundai Rotem i armatohaubic
K9A1/A2/PL w firmie Hanwha Defense,
kolejny element zacieśnienia
współpracy z przemysłem Republiki
Korei i ma definitywnie zakończyć erę
samolotów bojowych sowieckiej
produkcji w Siłach Powietrznych.
Na mocy zawartych 16 września umów z południowokoreańskim koncernem Korea Aerospace Industries Polska
Fotografie w artykule: Korea Aerospace Industries, otrzyma w przyszłym roku 12 lekkich samolotów bojowych/samolotów treningu operacyjnego KAI FA-50 Fighting Eagle
Ministerstwo Obrony Narodowej, Raytheon, w konfiguracji Sił Powietrznych Republiki Korei (na zdjęciu), zaś w latach 2025–2028 36 lekkich wielozadaniowych
Łukasz Pacholski. samolotów bojowych w polskiej wersji FA-50PL, bazujących na obecnie rozwijanej odmianie Block 20.

W
uroczystości w Mińsku Mazowieckim
uczestniczyli prezydent RP Andrzej
Duda oraz wicepremier i minister obro-
ny narodowej Mariusz Błaszczak. Umowy mają war-
tość 3,005 mld USD netto i dotyczą dostawy
w dwóch transzach 48 samolotów FA-50 i FA-50PL
wraz z pakietem szkolno-logistycznym, zapasem
części zamiennych, urządzeniami obsługi naziem-
nej oraz symulatorami i innymi pomocami szkole-
niowymi. Strona południowokoreańska zadeklaro-
wała także utworzenie w Polsce, we współpracy
z przedsiębiorstwami Polskiej Grupy Zbrojeniowej,
centrum serwisowego tych maszyn. Dziś to tylko
spekulacje, ale być może zorganizowane zostanie
ono w bydgoskich Wojskowych Zakładach Lotni-
czych Nr 2 S.A., specjalizujących się w obsłudze sa-
molotów bojowych Sił Powietrznych, które stopnio-
wo kończą wsparcie eksploatacji maszyn Su-22M4/
UM3K i MiG-29/UB, wyprodukowanych w latach
80. w ZSRS, a obecnie rozszerzających kompetencje
w zakresie obsługi, a nawet modernizacji samolo-
tów F-16. A zasady mające zastosowanie przy prze-
glądach i naprawach FA-50 są przecież podobne, jak
w przypadku maszyn amerykańskich.
Także miejsce podpisania umów nie było przy-
padkowe. To właśnie 23. Baza Lotnictwa Taktyczne-
go w Mińsku Mazowieckim ma być pierwszą jed-
nostką Sił Powietrznych, do której trafią KAI FA-50
z biało-czerwonymi szachownicami na skrzydłach
i usterzeniu. Zgodnie z treścią pierwszego z podpi-
sanych kontraktów, którego wartość wynosi ok.
705 mln USD, 12 samolotów ma dotrzeć do Polski
już w drugiej połowie przyszłego roku, a wszystkie
elementy umowy zostaną zrealizowane do końca
2025 r. Będą to maszyny produkowane obecnie
przez Korea Aerospace Industries, pierwotnie na
zamówienie Ministerstwa Obrony Narodowej Re-
publiki Korei, jednak ze względu na pilne potrzeby
Polski władze w Seulu podjęły decyzję o odrocze-
niu dostawy tych samolotów do Sił Powietrznych
Republiki Korei. Tego typu zabieg nie jest zresztą
nowością dla KAI i programu T-50/FA-50, gdyż
wcześniej taka sama procedura miała miejsce
w przypadku realizacji umowy z Filipinami. Taki
harmonogram programu oznacza, że jeszcze
w tym roku pierwsi polscy piloci i technicy obsługi
naziemnej wylecą do Republiki Korei w celu prze-
szkolenia na nowy typ samolotu. Na razie polski
resort obrony nie ujawnił, gdzie trafi 36 maszyn
FA-50, już w docelowej konfiguracji FA-50PL, któ-
rych dostawy mają zostać zapoczątkowane
w 2025 r. (choć nieoficjalnie wskazuje się na 31. BLT
z Poznania Krzesin, ale nie można wykluczyć gene-
ralnego remontu któregoś z lotnisk posowieckich),
na mocy drugiego kontraktu o wartości ok. 2,3 mld
USD netto. Ma on zostać zrealizowany do końca
2028 r. W tym czasie do docelowego standardu ma
zostać doprowadzonych także pierwszych 12 ma-
szyn. Miałoby to nastąpić po uruchomieniu
w 2026 r., wspomnianego wcześniej, krajowego
centrum serwisowego.
Jak wskazał prezydent Andrzej Duda, zakup sa-
molotów FA-50 Fighting Eagle pozwoli na rezygna-
cję z eksploatacji samolotów MiG-29 i Su-22, któ-
rych resurs i tak zbliżał się do końca (najmłodsze
Su-22 mają obecnie po 36 lat, zaś MiG-i-29 po 33–
34 lata). Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami,
MiG-i-29, szczególnie te zmodyfikowane w ostat-
nich latach siłami WZL Nr 2 S.A., miały służyć do ok.
2030 r., a Su-22 zakończyć służbę w 2025 r. Wojna
na Ukrainie zweryfikowała te plany – stąd m.in. pil-
ny zakup FA-50. Decyzja o ulokowaniu pierwszej
eskadry nowych maszyn w Mińsku Mazowieckim
oznacza, że zapewne w przyszłym roku dojdzie do
przesunięć sprzętu i kadry pomiędzy bazami Sił
Powietrznych. 21. Baza Lotnictwa Taktycznego
w Świdwinie, mająca stać się miejscem bazowania
drugiej eskadry F-35A, będzie eksploatować Su-22
do czasu ich wycofania, a później zostanie zam­
knięta w celu gruntownej przebudowy dostoso-
wującej do przyjęcia samolotów nowej generacji.

5 0 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 www.zbiam.pl

 Samoloty bojowe

Z kolei 23. BLT w Mińsku Mazowieckim Janowie za-

pewne przekaże swoje MiG-i-29 w najlepszym stanie
technicznym 22. BLT z Królewa Malborskiego, gdzie
maszyny te dożyją swoich dni. Nie jest tajemnicą, że
„malborskie” MiG-i są w gorszym stanie technicznym
od „mińskich”, nie przeszły także ostatniej modyfikacji
oraz doposażenia i to one jako pierwsze będą spisy-
wane ze stanu. Oczywiście to dziś tylko spekulacja,
ponieważ przyszłość polskich MiG-ów-29 może być
inna, jednak ani Ministerstwo Obrony Narodowej, ani
Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych nie
upubliczniło szczegółowych informacji dotyczących
przyszłości pozostałych samolotów bojowych po-
chodzenia sowieckiego. Uroczyste podpisanie kontraktów na zakup łącznie 48 samolotów FA-50 Fighting Eagle odbyło się w 23. Bazie Lotnictwa
Taktycznego w Mińsku Mazowieckim, wzięli w nim udział m.in. (od lewej): szef agencji DAPA Donghwan Eom, prezydent
RP Andrzej Duda, wicepremier i minister obrony narodowej Mariusz Błaszczak, prezes i dyrektor generalny Korea Aero-
❚ Wymuszone wzmocnienie space Industries Kang Goo-Young i prezes Polskiej Grupy Zbrojeniowej S.A. Sebastian Chwałek. Obecność tego ostat-
niego na ceremonii wiąże się z planammi utworzenia przez PGZ w naszym kraju centrum serwisowego maszyn FA-50.
Zakup samolotów KAI FA-50 Fighting Eagle budzi
wśród opinii publicznej, a także wielu specjalistów,
liczne kontrowersje. Szczególnie pod względem
relacji koszt–efekt. Kierownictwo resortu obrony
unika udzielenia odpowiedzi na część kluczowych
pytań związanych z nagłym skierowaniem uwagi
na samoloty z Republiki Korei. Wyjaśniając tę, dla
niektórych niespodziewaną, decyzję należy znów
spekulować na bazie dostępnych informacji o wy-
darzeniach, które miały miejsce na przestrzeni
ostatnich miesięcy.
Przypomnijmy, ważne decyzje i deklaracje w za-
kresie kierunków dalszego rozwoju Sił Powietrz-
nych zapadły w latach 2019–2021. Kluczową było
przyjęcie w październiku 2019 r. wieloletniego Pla-
nu Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych RP na
lata 2021–2035 (PMT 2021–2035), w którym – obok
zakupu maszyn 5. generacji – zapisano potrzebę
zakupu dodatkowych wielozadaniowych samolo-
Pierwszych 12 FA-50, które trafić mają do Polski już w drugiej połowie przyszłego roku, zostało wydzielonych spośród
tów bojowych rodziny Lockheed Martin F-16. Kie- maszyn tego typu zamówionych pierwotnie przez Siły Powietrzne Republiki Korei i obecnie znajdują się już na linii
runki te zostały w pewnym zakresie upublicznione montażu zakładów KAI.

podczas posiedzenia sejmowej Komisji Obrony

Narodowej w kwietniu 2021 r. Wówczas Inspektor
Sił Powietrznych gen. dyw. Jacek Pszczoła poinfor-
mował, że w ramach programu Harpia zaplanowa-
no docelowo zakup 64 nowych samolotów bojo-
wych (co pozwoliłoby na sformowanie szóstej
i siódmej eskadry lotnictwa bojowego). Wskazał,
że decyzja o zakupie pozostałych 32 maszyn (bez
podania typu) powinna zapaść do końca obecnej
dekady, co umożliwiłoby wdrożenie ich do eks-
ploatacji przed 2035 r. Zgodnie z zapisami PMT
2021–2035, eksploatowane w Siłach Powietrz-
nych 12 samolotów myśliwsko-bombowych
Su-22M4 i sześć szkolno-bojowych Su-22UM3K
miało być używanych do końca 2025 r. Natomiast
dwie eskadry MiG-ów-29 miały według ówcze-
snych planów pełnić swoją służbę na „zakładkę”, do
momentu wdrożenia do służby zamówionych
F-35A. A zatem po dostawie egzemplarzy dla
pierwszej eskadry z Łasku miałyby zostać wycofa-
ne MiG-i z Malborka, a po zakończeniu przejmowa-
nia wszystkich 32 nowych maszyn także te z Miń-
ska Mazowieckiego. Taki stan rzeczy, pomimo
usilnych prób zainteresowania decydentów
Proces przeszkalania polskich pilotów i techników obsługi naziemnej na nowy typ samolotu rozpocznie się jeszcze
w MON alternatywnymi rozwiązaniami, co można w bieżącym roku, co umożliwi ich wyszkolenie wraz z dostawą pierwszych egzemplarzy.

www.zbiam.pl Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 5 1

Samoloty bojowe
Zgodnie z deklaracjami polityków, FA-50 mają w pierwszej kolejności uzupełnić potencjał Sił Powietrznych wobec ko-
nieczności przyspieszonego wycofania samolotów bojowych sowieckiej produkcji. Pierwszy tuzin, do chwili unifikacji
z docelowymi FA-50PL, będzie mógł jednak służyć przede wszystkim do treningu operacyjnego pilotów przeszkalają-
cych się na F-16 Jastrząb. Można założyć, że za kilka lat główną specjalizacją FA-50PL w polskim lotnictwie będą misje
bezpośredniego wsparcia wojsk lądowych.
było zauważyć publicznie m.in. w czasie kolej-
nych targów MSPO w Kielcach, wydawał się
stabilny. Sytuacja zmieniła się 24 lutego 2022 r.,
kiedy rozpoczęła się rosyjska agresja na Ukra-
inę. Już 28 lutego pojawiły się pierwsze donie-
sienia o możliwości przekazania Ukraińcom na-
wet 70 samolotów bojowych sowieckiej
produkcji nadal eksploatowanych przez pań-
stwa Unii Europejskiej i NATO (chodziło o Buł-
garię, Słowację i Polskę), jednak ostatecznie
cały pomysł zakończył się całkowitym fiaskiem.
19 kwietnia, ówczesny rzecznik prasowy Depar-
tamentu Obrony Stanów Zjednoczonych John
Kirby poinformował, że sojusznicy Ukrainy
wspierają to państwo w zakresie techniki lotni-
czej – w tym poprzez przekazywanie części za-
miennych i uzbrojenia, które pozwoliły na
zwiększenie stopnia gotowości operacyjnej Sił
Powietrznych SZU. Słowa te były jedyną oficjal-
ną wypowiedzią w tej sprawie. Zgodnie z poli-
tyką władz w Warszawie, oficjalnie nie informu-
je się o szczegółach pomocy wojskowej dla
Ukrainy. Prezes Rady Ministrów Mateusz Mora-
wiecki poinformował jedynie 23 kwietnia o tym,
że dotychczasowe polskie wsparcie wojskowe
dla Ukrainy miało wartość ok. 7 mld PLN. Ofi-
cjalnie potwierdzono m.in. przekazanie czoł-
gów T-72M/M1R i dywizjonowego modułu
ogniowego 155 mm armatohaubic samobież-
nych Krab, a także przenośnych przeciwlotni-
czych zestawów rakietowych Piorun i 5,56 mm
karabinków automatycznych GROT (niewielu
zwróciło zapewne uwagę na informację o prze-
kazaniu Ukrainie niemal w przeddzień konfliktu
100 pocisków kierowanych „powietrze-powietrze”
R-73E, stanowiących uzbrojenie MiG-ów-29).
Ani premier, ani później inni członkowie rządu
nie mówili nic o technice lotniczej, jednak pew-
ne wątki układają się w logiczną, choć pozosta-
jącą nadal spekulacją, całość.
5 2 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
Rosyjska agresja na Ukrainę uruchomiła, nie
tylko w naszym kraju, lawinowy przyrost wy-
datków na obronność. W przypadku Polski od-
powiednie instrumenty dała Ustawa o obronie
Ojczyzny, która weszła w życie 23 kwietnia
2022 r. Umożliwiła ona przyspieszenie moder-
nizacji, w tym o tzw. rozwiązania pomostowe.
Wszystko to motywowane jest budową poten-
cjału odstraszania w odpowiedzi na zagrożenie
ze strony sił zbrojnych Federacji Rosyjskiej i Re-
publiki Białorusi. Swoje działania zintensyfiko-
wał także minister obrony narodowej Mariusz
Błaszczak, który na przestrzeni kilku wiosen-
nych tygodni odbył trzy ważne podróże – do
Stanów Zjednoczonych, Włoch i właśnie Repu-
bliki Korei, 31 maja polska delegacja wizytowa-
ła zakłady koncernu Korea Aerospace Industries,
gdzie prezentowano m.in. samoloty FA-50 mon-
towane na zamówienie Ministerstwa Obrony
Narodowej Republiki Korei. Według południo-
wokoreańskich mediów Polska skierowała w tym
samym czasie zapytanie do producenta i rządu
w Seulu, dotyczące możliwości dostaw maszyn
tego typu w ciągu 36 miesięcy od ewentualne-
go podpisania kontraktu.
Dlaczego właśnie 36 miesięcy? Tu ponownie
wypada powrócić do deklaracji rzecznika pra-
sowego Departamentu Obrony Stanów Zjed-
noczonych z 19 kwietnia odnośnie części za-
miennych do ukraińskich samolotów.
Wprawdzie żadna ze stron nie wydała oficjalne-
go oświadczenia, ale bazując na nieoficjalnych
źródłach można spekulacyjnie stwierdzić, że
Polska mogła być jednym z kluczowych ich do-
stawców. To, plus fakt dotychczasowej, zupeł-
nie jawnej współpracy polsko-ukraińskiej na
przestrzeni ostatnich lat związanej z utrzyma-
niem polskich samolotów MiG-29 w sprawno-
ści sprawia, że wskaźnik gotowości operacyjnej
maszyn stacjonujących w Malborku i Mińsku
Mazowieckim może ulec gwałtownemu obni-
żeniu właśnie w ciągu 24÷36 miesięcy. Brak do-
stępu do części zapasowych z Rosji, Ukrainy
i innych państw Europy Środkowej, które dys-
ponowały pewnymi zapasami magazynowymi
niezbędnych części, wymusi na Polsce kanibali-
zację w celu utrzymania na minimalnym pozio-
mie dostępności operacyjnej MiG-ów-29 do
czasu przybycia następców (stąd prawdopo-
dobne przyszłoroczne przesunięcie maszyn
z Mińska Mazowieckiego do Malborka). Dodat-
kowo dochodzi problem „zagospodarowania”
pilotów, którzy z różnych względów nie zakwa-
lifikują się do przeszkolenia na F-35A i nie bę-
dzie dla nich miejsca także w kabinach Jastrzębi.
Nie bez znaczenia jest też rychłe zakończenie
eksploatacji Su-22.
Najprawdopodobniej kierunek południowo-
koreański pojawił się po niepowodzeniu misji
Mariusza Błaszczaka w Stanach Zjednoczo-
nych. Próba zakupu nowych F-16 Block 72 czy
nawet używanych F-16C/D z silnikami
P&W F-100 nie powiodła się. Jeśli chodzi o ma-
szyny używane, Amerykanie nie dysponują in-
teresującymi Polskę samolotami. Te z silnikami
P&W są albo starsze od MiG-ów-29 (Block 32
i 42) albo w US Air Force używane są w ślado-
wych ilościach i wyeksploatowane (Block 52,
notabene dostarczone w latach 1993–1996,
a więc też nie najmłodsze). Podobnie nierealny
okazał się zakup w akceptowalnym terminie
nowych F-16 Block 72. Lockheed Martin dys-
ponuje dziś zamówieniami na prawie 140 se-
ryjnych F-16 Block 70/72, co oznacza, że zdol-
ności produkcyjne (pamiętając o opóźnieniu
harmonogramu dostaw dla oczekujących kon-
trahentów nawet o dwa lata) nie zapewniają
dostawy takich samolotów do Polski w zapla-
nowanym harmonogramie wymiany sprzętu,
a dodatkowo Departament Obrony nie dyspo-
nuje odpowiednią liczbą używanych (i spraw-
nych) maszyn tego typu, które mogłyby zostać
przekazane Siłom Powietrznym na okres przej-
ściowy. Oczywiście obecnie jest to tylko wie-
dza nieoficjalna, ale ponoć szybsza byłaby
z perspektywy roku 2022 dostawa kolejnej
eskadry F-35A niż nowych F-16.
❚ Czy naprawdę nowa jakość?
Wbrew zapowiedziom, zakup samolotów FA-50
Fighting Eagle, szczególnie 12 „pomostowych”,
reprezentujących standard maszyn Sił Po-
wietrznych Republiki Korei, nie stanowi bynaj-
mniej znaczącego wzmocnienia potencjału Sił
Powietrznych. Powodem jest oczywiście ich
wyposażenie i wynikające z tego możliwości
bojowe, w tym przenoszone uzbrojenie. Są to
bowiem maszyny uzbrojone do misji „powie-
trze-powietrze” w pociski AIM-9M Sidewinder,
wprowadzone do uzbrojenia pod koniec lat 80.,
o których zakupie przez Polskę, jako amunicji
przestarzałej na europejskim teatrze działań już
www.zbiam.pl

20 lat temu, nikt nawet nie myślał (F-16 Jastrząb,
a także F-35A, są dostosowane do przenosze-
nia kupowanych sukcesywnie AIM-9X, w tym
Block II). Ze względu na wyposażenie tych
maszyn w stosunkowo prostą z punktu wi-
dzenia współczesnych standardów stację ra-
diolokacyjną IAI Elta EL/M-2032 integracja
z pociskami „powietrze-powietrze” AIM-120
AMRAAM byłaby skomplikowana, a być może
zupełnie niemożliwa. Pociski do bliskiej walki
powietrznej uzupełnia de facto jeden typ
precyzyjnego lotniczego środka bojowego
„powietrze-powierzchnia” – pocisk AGM-65
Maverick w wersjach naprowadzanych telewi-
zyjnie. Poza tym FA-50 w bazowej wersji dys-
ponują 3-lufowym działkiem rotacyjnym Ge-
neral Dynamics A-50 kalibru 20 mm („połowa”
M61A1 Vulcan), wyrzutniami niekierowanych
rakiet i bombami swobodnie spadającymi. De
facto jest to samolot zaawansowanego szko-
lenia dysponujący pewnymi zdolnościami
bojowymi, przede wszystkim w obszarze bez-
pośredniego wsparcia. O porównaniu z F-16
– chyba że wersji Block 10 z połowy lat 70. –
nie może być nawet mowy.
Dopiero docelowy FA-50PL, bazujący na na-
dal znajdującej się w fazie rozwoju wersji Block 20,
można będzie uznać za lekki wielozadaniowy
samolot bojowy, z bogatym zestawem wypo-
sażenia i uzbrojenia, choć ustępujący F-16
osiągami. Ma on dysponować nowoczesną sta-
cją radiolokacyjną z anteną AESA (typ ma zo-
stać wybrany w przyszłym roku, w grze są
m.in. radar Raytheona Phantom Strike, IAI Elta
EL/M-2052, a także południowokoreańskiej fir-
my LIG Nex1, oparty na rozwiązaniach radaru
do samolotu KF-21), zdolną do wskazania ce-
lów pociskom kierowanym „powietrze-powie-
trze” średniego zasięgu AIM-120, a także naj-
nowszym Sidewinderom. Z kolei integracja
zasobnika celowniczo-nawigacyjnego Sniper
ATP ma pozwolić na wykorzystanie uzbrojenia
naprowadzanego na odbite światło lasera. Sa-
moloty Block 20 dla południowokoreańskiego
lotnictwa mają dysponować zdolnością wyko-
rzystania także pocisków manewrujących
„powietrze-powierzchnia” lokalnej konstrukcji
o „średnim zasięgu”. Maszyna ma również prze-
nosić zasobniki walki elektronicznej. FA-50PL
ma dysponować instalacją pozwalającą na uzu-
pełnianie paliwa w powietrzu. Wszystkie dostęp-
ne materiały wskazują jednak na odbiornik syste-
mu z giętkim przewodem. I tu pojawia się
problem, gdyż Jastrzębie, a także F-35A mogą
uzupełniać paliwo w locie wyłącznie z wykorzy-
staniem standardowego dla US Air Force sztyw-
nego łącza. To z kolei będzie wymuszało wyszko-
lenie zupełnie innych nawyków u pilotów.
Wszystko wskazuje, że eskadra FA-50, która
będzie bazowała w 23. BLT, stanie się w pierw-
szej kolejności jednostką przeszkolenia opera-
cyjnego pilotów kończących cykl przygotowa-
www.zbiam.pl
Samoloty bojowe
nia w 4. Skrzydle Lotnictwa Szkolnego
w Dęblinie, gdzie samolotem szkolenia za-
awansowanego jest Leonardo M-346 Bielik. Ten
zabieg może być wymuszony rozbudowanymi
potrzebami szkoleniowymi Sił Powietrznych,
które w szybkim tempie zwiększają potencjał
– przypomnijmy, w najbliższych latach do linii,
poza 48 FA-50, ma trafić także 32 F-35A, a do
tego należy na bieżąco szkolić nowych pilotów
dla trzech eskadr Jastrzębi. W ramach programu
Harpia, o czym już wspomniano, planowano za-
kup 64 nowych wielozadaniowych samolotów
bojowych, co oznacza że nadal może pojawić
się dodatkowe zapotrzebowanie na kolejne 32
takie maszyny. Jeszcze kilka tygodni temu opi-
nię publiczną elektryzowały słowa polityków
o zamówieniu w nieokreślonej przyszłości sa-
molotów przewagi powietrznej, w kontekście
którego wymieniano Eurofightery, a nawet
Boeingi F-15EX Eagle II (sic!). Obecnie o tych pla-
nach jest nieco ciszej, a za bardziej realny uzna-
je się jednak zakup nowych F-16 Block 72 dla Środowisko pracy załogi samolotów rodziny T-50/FA-50
wspomnianych dwóch eskadr, a więc samolo- jest zunifikowane z późnymi odmianami F-16C/D, stąd
jest bardzo zbliżone do znanego pilotom polskich
tów dysponujących, dzięki radarowi AN/APG-83 Jastrzębi. Koreańskimi samolotami także steruje się za
pomocą drążka-joysticka na prawym panelu, co ułatwia
SABR z anteną AESA, bardzo dobrymi zdolno- zdobycie odpowiednich nawyków w procesie przeszkala-
ściami w obszarze walki powietrznej na dużych nia (na zdjęciu kabina symulatora T-50).
odległościach i zdolnością przenoszenia do tą drogą poszły Wielka Brytania, Republika Fe-
ośmiu pocisków AIM-120 AMRAAM, a więc licz- deralna Niemiec czy Włochy. We wszystkich
bą większą niż F-35. równolegle będą używane samoloty F-35 i Eu-
Niezależnie od rozwoju planów pozyskania rofighter Typhoon. We Francji, którą trudno
samolotów dla kolejnych dwóch eskadr bojo- uznać za biedną, w linii pozostają tylko Das-
wych Sił Powietrznych, pozostaje jeszcze jedna sault Rafale i zmodernizowane Mirage 2000. Tak-
wątpliwość. We współczesnym świecie, gdzie że w Europie Środkowej widać chęć do maksy-
liczby się każdy dolar/euro/złotówka, siły po- malnego ograniczenia kosztów pozyskania
wietrzne większości sił powietrznych państw i logistyki/szkolenia, a tymczasem Minister-
zachodnich starają się ograniczyć liczbę eks- stwo Obrony Narodowej (pomimo niewątpli-
ploatowanych typów naddźwiękowych wielo- wych „bogatych” doświadczeń służb logistycz-
zadaniowych samolotów bojowych. Poza Sta- nych w zakresie mikrozakupów wielu typów
nami Zjednoczonymi (gdzie zresztą także ciężarówek różnych producentów w latach 90.)
widać analogiczną politykę) standardem „bo- funduje lotniczym służbom logistycznym kosz-
gatszych” państw NATO są dwa typy maszyn – mar w postaci przynajmniej trzech (oczywiście,
W przyszłym roku MiG-i-29 23. Bazy Lotnictwa Taktycznego zaczną być zastępowane przez FA-50. Docelowo po-
skutkuje to zapewne całkowitym przeniesieniem samolotów MiG-29 z Mińska Mazowieckiego do 22. BLT w Malborku.
Proces wycofywania maszyn tego typu rozpocznie się od niepoddanych modyfikacji egzemplarzy z najmniejszym
zapasem resursu, posłużą one jako źródło części zamiennych, a być może trafią do nowego użytkownika.
Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 5 3
Samoloty bojowe
Bazowe FA-50 w konfiguracji koreańskiej mają relatywnie proste wyposażenie elektroniczne i przenoszą nieliczne,
starsze typy uzbrojenia kierowanego, np. pociski „powietrze-powietrze” AIM-9M/P Sidewinder, które notabene nie są
używane w Polsce, czy naprowadzane optoelektronicznie wersje pocisków „powietrze-powierzchnia” AGM-65 Mave-
rick. Uzupełniają je rakiety niekierowane i bomby swobodnie spadające.
jeśli nie kupimy maszyn przewagi powietrznej)
osobnych łańcuchów wsparcia tylko do samo-
lotów bojowych! Dzięki zredukowaniu liczby
typów do dwóch można byłoby z pewnością
zaoszczędzić środki na zakup dodatkowej
eskadry F-16, a może i F-35… Odpowiedź na
pytanie, czy nas stać na taką rozrzutność pozo-
stawiamy Czytelnikom.
❚ K AI T-50 Golden Eagle/FA-50 Fighting
Eagle na świecie
Umowy z Polską to największy dotychczasowy
sukces eksportowy samolotów rodziny KAI T-50
Golden Eagle. Wiążą się ze zdobyciem przyczółka
w Europie i państwach NATO. To zaś może za-
owocować kolejnymi umowami w naszej czę-
ści świata, ale także na innych kontynentach –
wszędzie tam, gdzie siły powietrzne orientują
się na sprzęt latający z tzw. państw zachodnich.
Dotychczas, poza Republiką Korei, samoloty
rodziny T-50/FA-50 zostały zakupione wyłącznie
przez państwa Azji. Jako pierwsze zamówienie
na nie złożyła w maju 2011 r. Indonezja, która
wówczas zamówiła za 400 mln USD 16 maszyn
w konfiguracji T-50i (szkolenia zaawansowane-
go z wykorzystaniem uzbrojenia). Wszystkie
dostarczono pomiędzy wrześniem 2013 r.
a styczniem 2014 r. Dwa z nich stracono w kata-
strofach (20 grudnia 2015 r. i 19 lipca 2022 r.),
a jeden został poważnie uszkodzony w wypad-
ku 10 sierpnia 2020 r. (jedna ofiara śmiertelna –
instruktor). W lipcu 2021 roku rząd Indonezji
zawarł umowę na dostawę kolejnych sześciu
maszyn za 240 mln USD, które pozwolą na uzu-
pełnienie strat i rozbudowę potencjału.
5 4 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
Dopiero docelowe FA-50PL, których dostawy mają się
rozpocząć w 2025 r. będzie można uznać za maszyny
wielozadaniowe, m.in. dzięki wyposażeniu tej wersji
w wielofunkcyjną stację radiolokacyjną z anteną AESA.
Jej typ ma zostać wybrany w przyszłym roku, jednym
z kandydatów jest radar Phantom Strike Raytheona
(na zdjęciu).
W kolejnych latach zamówienia na maszyny
szkolno-treningowe złożyła także Tajlandia
(12 T-50TH na mocy umów z września 2015 r.
– cztery i lipca 2017 r. – osiem), które służą do
szkolenia zaawansowanego pilotów, przesiada-
jących się na wielozadaniowe maszyny bojowe
F-5, F-16 i Gripen.
W przypadku konfiguracji lekkiej maszyny
bojowej/samolotu treningu operacyjnego,
24 samoloty oznaczone T-50IQ zamówił w grud-
niu 2013 r. Irak. Dostawy zrealizowano w latach
2016–2017, jednak bardzo szybko doszło do
uziemienia floty ze względu na brak wsparcia
logistycznego ze strony producenta. Było to
związane z postępującym rozkładem państwa
irackiego. Poprawa sytuacji wewnętrznej za-
owocowała wznowieniem rozmów w sprawie
wznowienia wsparcia eksploatacji, podpisanie
wieloletniej umowy z KAI o wartości 360 mln
USD zapowiedziano latem 2021 r., a ostatecz-
nie zawarto ją w listopadzie. Według planów
T-50IQ mają służyć do szkolenia zaawansowa-
nego pilotów Irackich Sił Powietrznych, którzy
później trafią do dwóch eskadr wielozadanio-
wych samolotów bojowych F-16C/D Block 52.
Ze względu na swoją konfigurację mogą stano-
wić uzupełnienie maszyn bojowych. Dotychczas
nie potwierdzono jednak ich użycia bojowego
w walkach z islamskimi fundamentalistami.
FA-50 zakupiły także Filipiny, które zamówiły
12 FA-50PH w marcu 2014 r. za równowartość
ok. 420 mln USD. Dostawy zrealizowano w la-
tach 2015–2017 i obecnie stanowią wyposaże-
nie jedynej eskadry odrzutowych samolotów
bojowych lotnictwa wojskowego tego kraju.
W styczniu 2017 r. odnotowano debiut bojowy
filipińskich maszyn, kiedy wzięły udział w dzia-
łaniach operacyjnych wymierzonych w islam-
skich bojowników walczących z siłami rządo-
wymi na wyspie Mindanao (m.in. w rejonie
Butig i Marawi). Porażka islamistów w 2017 r.
nie zakończyła konfliktu, co powoduje, że
FA-50 regularnie wykonują uderzenia na bazy
rebeliantów. Wysokie tempo operacyjne i skut-
ki pandemii COVID-19 spowodowały spadek
wskaźnika gotowości operacyjnej filipińskich
FA-50. Pod koniec września 2022 r., w czasie
przesłuchania budżetowego w senacie Filipin,
zastępca dowódcy Filipińskich Sił Powietrznych
gen. Arthur Cordura poinformował, że spośród
12 maszyn w gotowości operacyjnej było zale-
dwie pięć. Dwie przechodziły okresowe prze-
glądy, a pozostałe były uziemione ze względu
na brak części zamiennych. Pomimo tego rząd
Filipin rozważa zakup kolejnych 12 FA-50, które
pozwoliłby na wzmocnienie eskadry do czasu
wyboru dostawcy wielozadaniowych maszyn
bojowych 4. generacji (wybór ma zostać doko-
nany pomiędzy Saab JAS-39C/D Gripen a Lock-
heed Martin F-16 Block 70/72).
W czasie tegorocznego XXX MSPO przedsta-
wiciele KAI informowali, że niedawno zawarty
został kontrakt na dostawę maszyn rodziny T-50
z nieujawnionym państwem z Afryki. Być może
szczegóły zostaną upublicznione w ciągu naj-
bliższych miesięcy. Zainteresowanie zamówie-
niem takich maszyn wyrażają m.in. Kolumbia
(wybór, negocjacje w sprawie zakupu 20 TA-50/
FA-50), a także Malezja.
W przypadku nieudanych prób sprzedaży
południowokoreańskich maszyn warto wspo-
mnieć plany zakupu FA-50 przez Argentynę.
W 2019 r. rząd w Buenos Aires rozpoczął formal-
ne negocjacje z Republiką Korei w sprawie za-
kupu 10 FA-50, co miało stanowić początek
procesu modernizacji i odbudowy potencjału
Fuerza Aérea Argentina. Ostatecznie procedura
została anulowana w 2021 r., co było związane
z niewyrażeniem zgody przez rząd Wielkiej Bry-
tanii na reeksport elementów produkcji brytyj-
skiej do Argentyny (m.in. foteli wyrzucanych
Martin-Baker Mk 16K), a to z kolei stanowi po-
kłosie wojny o Falklandy z 1982 r.  n
www.zbiam.pl
Opinie
W programie Kruk PGZ i Bell Textron mogą
zawiązać doskonałe partnerstwo przemysłowe
Z wiceprezesami Bell Textron – Vince'em Tobinem i Jeffreyem Schloesserem – rozmawia Łukasz Pacholski*
Miło ponownie spotkać się na MSPO w Kielcach,
szczególnie, że w tym roku możemy oglądać
na żywo śmigłowiec Bell AH-1Z Viper. Jak do
tego doszło?
Vince Tobin: Bardzo cieszę się, że udało się
sprowadzić Vipera do Kielc. Chciałbym podkre-
ślić, że jest to egzemplarz szczególny, z okrętu
desantowego USS Kearsarge, który prowadzi
działania operacyjne w regionie. To potwier-
dza, że H-1 ma zdolność działania w warunkach
ograniczonego wsparcia logistycznego.
Zgodnie z informacjami MON, w ramach pro-
gramu Kruk Polska jest zainteresowana m.in.
współpracą przemysłową pomiędzy krajo-
wym przemysłem a zwycięskim podmiotem.
Co może Pan powiedzieć o obecnych propo-
zycjach Bell Textron?
VT: Przeprowadziliśmy wiele rozmów z przed-
stawicielami Polskiej Grupy Zbrojeniowej.
W programie Kruk, moim zdaniem, PGZ i Bell
Textron mogą zawiązać doskonałe partnerstwo
przemysłowe pod kątem produkcji komponen-
tów śmigłowców, montażu oraz integracji kra-
jowych rozwiązań, czyli polonizacji Vipera.
Poza tym współpraca Bell Textron i PGZ mogła-
by stanowić fundament także do działań eks-
portowych do innych państw regionu, i nie
tylko. Tego typu zespół przemysłowy wśród
zainteresowanych Viperem otworzyłby wiele
możliwości dla potencjalnych użytkowników.
Czy rozmawiacie tylko z Polską Grupą
Zbrojeniową?
VT: W przypadku Polski, potencjalnym głów-
nym partnerem są Wojskowe Zakłady Lotnicze
Nr 1 z Łodzi, należące do PGZ, ale w zależności
5 6 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
od szczegółowych potrzeb i wymagań, do-
puszczamy kooperację także z innymi pod-
miotami, również prywatnymi. Możemy tu
wskazać choćby integrację systemu TOPAZ
z WB Group, czy wybranych przez Polskę po-
cisków przeciwpancernych, jak chociażby
Brimstone, które będą współprodukowane
w Polsce z udziałem MESKO.
Jakie są główne atuty AH-1Z Viper na współ-
czesnym polu walki?
VT: Przede wszystkim to nowoczesna platfor-
ma w pełni interoperacyjna, dzięki integracji
terminala transmisji danych standardu Link 16
współpracuje z każdym systemem, także tymi,
które wykorzystują lub będą wykorzystywać
Siły Zbrojne RP. Viper współdziała już z czołgami
Abrams czy samolotami F-35. Kolejne atuty
związane są z ekonomią – to niskie koszty zaku-
pu i wsparcia cyklu życia, sumarycznie nawet
o 30% względem konkurencyjnego Apache’a;
to niższy ślad logistyczny, w tym wymagania
odnośnie niezbędnych prac obsługowo-tech-
nicznych i oczywiście wysoka niezawodność
operacyjna oraz zdolności bojowe wobec ce-
lów naziemnych i powietrznych, czym nie dys-
ponuje konkurencja. Viper został też zaprojekto-
wany do działań w najtrudniejszych warunkach
atmosferycznych. Nie zapominajmy również
o systemie walki elektronicznej. Integracja za-
sobników walki elektronicznej AN/ALQ-231
Intrepid Tiger II zwiększa możliwości operacyjne
i przeżywalność, szczególnie w środowisku
współczesnego pola walki. Takiego systemu
nie ma konkurencja. Warto raz jeszcze przypo-
mnieć o otwartej architekturze AH-1Z Viper, i że
już podczas projektowania naszego śmigłowca
uwzględniliśmy możliwość stałego rozwoju
platformy, czego przykładem są modyfikacje
wprowadzane na potrzeby Korpusu Piechoty
Morskiej Stanów Zjednoczonych.
Kilka dni przed salonem w Kielcach w me-
diach pojawiły się nieoficjalne informacje
o propozycji Bell Textron związanej z umiesz-
czeniem linii montażu ostatecznego śmi-
głowców w Europie, jeśli pojawią się znaczą-
ce zamówienia ze strony kontrahentów
z Europy Środkowej. Czy mógłby Pan w jakiś
sposób to skomentować?
VT: Jak wspomniałem – rozmawiamy z PGZ. Nie
mogę ujawnić szczegółów, ale mogę powie-
dzieć, że oferta przemysłowa dla Polski jest bar-
dzo atrakcyjna i planowo rola polskiego prze-
mysłu będzie stopniowo rosnąć wraz ze
wzrostem kompetencji.
W ubiegłym roku powiedział Pan, że wybór
AH-1Z Viper w programie Kruk może zapo-
czątkować współpracę także w ramach Fu-
ture Vertical Lift. Czy podtrzymuje Pan
tę deklarację?
VT: Tak, Bell jest otwarty na współpracę z Pol-
ską w ramach Future Vertical Lift, kluczowe jest
jednak sformalizowanie zainteresowania ze
strony polskiej na poziomie międzyrządowym,
tj. wysłanie Letter of Interest. W razie wygranej
w Stanach Zjednoczonych Bell Textron będzie
poszukiwał sprawdzonych partnerów, którzy
umożliwią nam budowę i dostawę wiropłatów
nowej generacji.
Jednym z wymogów, który może mieć zna-
czenie w programie Kruk, jest szybki czas
www.zbiam.pl
 Opinie

dostawy pierwszych śmigłowców. Czy Bell

ma możliwość skrócenia czasu oczekiwania
na wiropłaty?
VT: Z mojej strony mogę powiedzieć, że Bell
stanie na wysokości zadania i spełni potrzeby
Polski, także te związane z przyspieszeniem
tempa produkcji oraz dostaw.

Wiemy, że ukończyliście Valora pod kątem

FLRAA, a czy mógłby Pan powiedzieć jak wy-
glądają postępy Bella w programie FARA?
Jeffrey Schloesser: Wykorzystując najnowsze
możliwości projektowe, faza budowy prototypu
Invictusa przebiega doskonale. Oczekujemy na
ostatnie komponenty od naszych poddostaw-
ców. Prowadzimy testy naziemne i wielkimi kro-
kami przygotowujemy się do oblotu, który bę-
dzie mieć miejsce w najbliższym czasie.
AH-1Z Viper należące do Marines operują na obszarze Europy od marca tego roku. Uczestniczyły m.in.
w ćwiczeniach „Cold Response 2022”.
Wróćmy jeszcze do Vipera. Czy mógłby Pan
wskazać kolejne plany rozwoju AH-1Z Viper mów z ewentualnym przeszkoleniem z Mi-24 nicznych pilotów i techników w ośrodku
związane z rozbudową zdolności operacyjnych? na AH-1Z. Obecnie w Stanach Zjednoczonych w Camp Pendleton oraz innych bazach na tere-
VT: Obecnie, wraz z Departamentem Obrony prowadzone jest szkolenie czeskiego persone- nie Stanów Zjednoczonych, oczywiście przy
Stanów Zjednoczonych, pracujemy nad takimi lu i nie zgłaszano żadnych problemów. Progra- naszym wsparciu.
zagadnieniami jak zwiększenie wydajności my treningowe dostosowujemy do potrzeb
pokładowego systemu zasilania w energię określonych odbiorców i zamówionej konfigu- Panowie, bardzo dziękuje za rozmowę. n
elektryczną. Ma to zapewnić odpowiedni za- racji, dostarczając produkowane przez nas sy-
pas energii dla obecnych i nowych urządzeń mulatory oraz inne pomoce szkoleniowe. Rozmawiał Łukasz Pacholski.
oraz systemów, które planujemy do montażu W przypadku AH-1Z Viper i umów Foreign Mili- Fotografie w artykule:
w przyszłości. Jak wspominałem – innowacyj- tary Sales, ważną rolę odgrywa także personel NATO HQ MARCOM, Łukasz Pacholski.
na otwartość architektury daje platformie po- Korpusu Piechoty Morskiej, który szkoli zagra-
tencjał rozwojowy.
*Wywiad przeprowadzony został 6 września, przed ogłoszeniem przez Ministerstwo
Ostatni raz rozmawialiśmy w innej perspek- Obrony Narodowej informacji o złożeniu zapytania ofertowego, dotyczącego możliwości
tywie geopolitycznej. Wojna na Ukrainie to zakupu śmigłowców Boeing AH-64E Apache Guardian. W ślad za nim, jako uzupełnienie
konflikt innego typu niż Irak czy Afganistan. wywiadu, redakcja poprosiła Bell Textron o komentarz.
Czy doświadczenia tego konfliktu mogą
mieć wpływ na rozwój AH-1Z Viper?
JS: Szczerze mówiąc, patrząc na to, co dzieje
się na Ukrainie, widać, że zachodnia koncepcja
użycia śmigłowców może sprawdzić się na
współczesnym polu walki. Takie śmigłowce jak
AH-1Z Viper, dzięki zaawansowanym syste-
mom obserwacji, mogą skutecznie wykony-
wać swoje zadania w nocy, kiedy zagrożenie
ze strony przenośnych zestawów przeciwlot-
niczych jest mniejsze. Operacje lotnicze po-
winny być prowadzone bez rozbudowanej
logistyki dużych baz, które są łatwo narażone
na zniszczenie przez przeważające siły lotni-
cze przeciwnika lub artylerię dalekiego zasię-
gu. Tu również pojawia się atut AH-1Z Viper, Dzięki pomocy Departamentu Obrony Stanów Zjednoczonych śmigłowce AH-1Z i UH-1Y gościły po raz
który już na etapie projektu został przystoso- pierwszy na kieleckim MSPO.

Oświadczenie Bell Textron

wany do działań w terenie przygodnym z mi-
nimalnym wsparciem obsługi technicznej.
Tego typu zadania były ćwiczone przez US
Marines w Estonii latem bieżącego roku.
Jak prowadzone jest przeszkalanie pilotów
na AH-1Z Viper?
VT: Viper to konstrukcja zaawansowana, jednak
uważam, że polscy piloci nie będą mieć proble-
Szanujemy decyzję polskiego rządu. Uważamy jednocześnie, że zaproponowaliśmy
rozwiązania najlepiej dostosowane do potrzeb Polski, także w zakresie współpracy
przemysłowej. AH-1Z Viper jest nadal na wielu polach śmigłowcem bezkonkurencyj-
nym, będąc sprawdzoną w boju platformą Sił Zbrojnych Stanów Zjednoczonych.
Rozumiemy zapotrzebowanie Polski w zakresie wyposażenia wojska i uzbrojenia
jako członka NATO. W razie, gdyby polski rząd potrzebował naszych śmigłowców,
Bell pozostaje do dyspozycji.

www.zbiam.pl Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 5 7

Wiroplaty wojskowe
Świdnickie Sokoły w nowej odsłonie
Łukasz Pacholski
Przyszłość maszyn PZL-Świdnik
W-3 Sokół, pozostających nieco w cieniu
sztandarowych programów wymiany
generacyjnej parku śmigłowców
Sił Zbrojnych RP, na przestrzeni
ostatnich miesięcy znajdowała się
niejako w hibernacji. Zamrożenie,
zapoczątkowanego we wrześniu 2018 r.,
programu gruntownej modernizacji
części z tych wiropłatów do standardu
W-3WA WPW (Wsparcia Pola Walki)
powodowało, że wielu obserwatorów
spodziewało się rozpoczęcia powolnego
wycofywania tych maszyn z eksploatacji.
Rosnące potrzeby sprzętowe wojska
sprawiły jednak, że i wokół tej
konstrukcji pojawiła się pozytywna aura.
Fotografie w artykule: Łukasz Pacholski, DG RSZ,
DG RSZ/plut. Łukasz Fiedorowicz Leonardo.
L
ipcowa umowa pomiędzy, należącymi do
koncernu Leonardo, zakładami WSK
PZL-Świdnik S.A. a Agencją Uzbrojenia,
dotycząca zakupu 32 wielozadaniowych śmi-
głowców AW149PL za 8,25 mld PLN brutto i de-
klaracja skierowania ich do dywizjonów lotni-
czych 25. Brygady Kawalerii Powietrznej
z dowództwem w Tomaszowie Mazowieckim,
zapoczątkowała spekulacje dotyczące przyszło-
ści eksploatowanych przez 7. dywizjon lotniczy
z Nowego Glinnika wiropłatów W-3WA Sokół.
Śmigłowce rodziny W-3 Sokół to obecnie konie robocze parku wiropłatów Sił Zbrojnych RP. W jednostkach trzech
rodzajów sił zbrojnych znajduje się ok. 70 maszyn, z których najnowsze dostarczono w 2013 r., a najstarsze w 1989 r.
W wielu przypadkach osiągnęły one wiek i nalot wymuszający przeprowadzenie gruntownej modernizacji.
5 8 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
Jednym z przykładów udanych przedsięwzięć modernizacyjnych związanych ze śmigłowcami Sokół był program
W-3PL Głuszec, który objął niestety jedynie osiem śmigłowców. Siedem z nich służy w 56. Bazie Lotniczej w Inowrocła-
wiu i obecnie są jednymi z najlepiej wyposażonych wiropłatów w całych Siłach Zbrojnych RP.
Zakłady ze Świdnika deklarowały wielokrotnie,
że wojskowe Sokoły są dla nich ważne i jeżeli tyl-
ko resort obrony podejmie decyzję o wsparciu
technicznym ich floty, zostaną one tak przygo-
towane, aby spełnić wszelkie wymagania użyt-
kowników. Warto zaznaczyć w tym miejscu, że
standardem w branży lotniczej jest przeprowa-
dzenie w połowie cyklu życia statku powietrz-
nego modernizacji głównych systemów, tzw.
MLU (Mid-Life-Upgrade), a flota wojskowych
śmigłowców Sokół nigdy takiego programu nie
przeszła (nie licząc Głuszców i Anakond). Minister-
stwo Obrony Narodowej w ostatnich miesią-
cach nie ukrywało, że Sokoły miałyby pozostać
w służbie przynajmniej do 2035 r., a o koniecz-
ności ich modernizacji, czy przynajmniej unifi-
kacji, wspominał niedawno Inspektorat Sił
Powietrznych. Służyłoby to ujednoliceniu wy-
posażenia, a także wprowadzeniu zmian kon-
strukcyjnych, które dałyby śmigłowcom niejako
nowe życie, szczególnie w tym trudnym z punk-
tu widzenia zapewnienia bezpieczeństwa na-
szemu państwu okresie.
Obecnie śmigłowce rodziny W-3 Sokół są naj-
popularniejszym typem wiropłatów w Siłach
Zbrojnych – według aktualnych danych ich flota
liczy 68 egzemplarzy. Pierwsze z nich dostarczo-
no w 1989 r., natomiast najnowsze trafiły do linii
w 2013 r. Obok szeroko pojętych zadań transpor-
towych i wsparcia pododdziałów lądowych, są
wykorzystywane także do ratownictwa morskie-
go, przewozu VIP, ratownictwa bojowego i lądo-
wego, rozpoznania radioelektronicznego czy
jako powietrzne punkty dowodzenia. Co warte
odnotowania, przeszły także chrzest bojowy.
W ramach Samodzielnej Grupy Powietrzno-
-Szturmowej Polskiego Kontyngentu Wojskowe-
go w Iraku pełniły w latach 2003–2008 służbę
operacyjną (2003–2006 sześć, potem pięć ma-
szyn, 2007–2008 cztery). Jeden z nich – W-3WA
o numerze 0902 – rozbił się w rejonie Karbali
15 grudnia 2004 r. Można szacować, że dziś w Si-
łach Zbrojnych RP jest ok. 40 W-3 Sokół późnych
serii produkcyjnych (wyprodukowanych od dru-
giej połowy lat 90.), mogących zostać podda-
nych modernizacji, która byłaby opłacalna z eko-
nomicznego punktu widzenia. W przypadku
części z tych maszyn, nieuchronnie zbliża się czas
przeprowadzenia remontów głównych, co moż-
na byłoby wykorzystać jako okazję do realizacji
prac unifikacyjnych bądź modernizacyjnych. Już
w obecnym stuleciu Inspektorat Uzbrojenia wraz
www.zbiam.pl
 Wiroplaty wojskowe

z PZL-Świdnik i jego partnerami zrealizował trzy

projekty dotyczące modernizacji – w różnym za-
kresie – śmigłowców rodziny W-3 Sokół. Pierw-
szym z nich był W-3PL Głuszec, który w latach
2007–2016 objął osiem śmigłowców – wszystkie
trafiły do 56. Bazy Lotniczej w Inowrocławiu,
gdzie tworzą element 2. eskadry śmigłowców.
22 czerwca 2017 r. egzemplarz Głuszca o numerze
0606 został utracony w wyniku wypadku, szczęśli-
wie bez ofiar. Na przestrzeni ostatnich lat trwały sta-
rania związane z przebudową kolejnego W-3WA do
standardu W-3PL, jednak nie zakończyły się one
sukcesem, co być może było wówczas związane
z planowaną realizacją wspomnianego programu
W-3WA WPW.
Drugi projekt objął maszyny należące do Bryga-
dy Lotnictwa Marynarki Wojennej. W jego ramach,
w latach 2017–2020 przeprowadzono przebudo-
wę do wersji W-3WARM wraz z zabudową wypo-
sażenia ratowniczego dwóch W-3T Sokół, a także
Sokoły są wykorzystywane m.in. przez 25. Brygadę Kawalerii Powietrznej do realizacji zadań transportowo-desan-
modernizację i ujednolicenie wyposażenia na sze- towych. Niektórym wydawało się, że po podpisaniu w lipcu br. kontraktu na zakup 32 AW149, czas W-3 w Wojsku
Polskim zbliża się do szybkiego końca. To jednak błędny pogląd!
ściu posiadanych W-3RM Anakonda. W tym przy-
padku wojsko wykorzystało, sygnalizowaną wcze-
śniej, okazję związaną z koniecznością realizacji
remontów głównych. Dzięki temu Głuszce i Ana-
kondy są obecnie najlepiej wyposażonymi śmi-
głowcami w całych Siłach Zbrojnych RP, m.in. jako
jedyne, dzięki głowicom optoelektronicznym, są
zdolne do realizacji zadań w każdych warunkach
atmosferycznych i porze doby.
Niejako na bazie doświadczeń z programem
modernizacji i ujednolicenia morskich W-3T
i Anakond doszło we wrześniu 2019 r. do zawar-
cia umowy pomiędzy PZL-Świdnik a Inspektora-
tem Uzbrojenia, dotyczącej modyfikacji czte-
rech W-3 Sokół, wykorzystywanych przez Grupy
Poszukiwawczo-Ratownicze Sił Powietrznych,
do standardu W-3WA SAR. Prace przy nich mają
zakończyć się do końca października tego roku,
a według nieoficjalnych danych pierwsza para
wróciła do linii już w pierwszej połowie 2022 r.
W czasie tegorocznego XXX Międzynarodo- Jedną z propozycji modernizacji Sokoła, która została upubliczniona w czasie tegorocznego XXX MSPO, jest gruntow-
wego Salonu Przemysłu Obronnego w Kielcach na przebudowa kabiny pilotów i modernizacja wyposażenia awionicznego. Koncepcja wzorowana jest na konfiguracji
śmigłowca AW109 Trekker, który m.in. z tego powodu był prezentowany na kieleckich targach.
PZL-Świdnik zaprezentował nową koncepcję
modernizacji śmigłowców W-3 Sokół właśnie
w oparciu o nowe rozwiązania zapożyczone ze
znajdujących się w ofercie koncernu Leonardo
wiropłatów, a także własnych projektów rozwo-
jowych, sfinansowanych z własnych środków.
Między innymi z tego powodu w Kielcach wy-
stawiony został wielozadaniowy AW109 Trekker,
którego obecność była właśnie elementem pre-
zentacji rozwiązań już wdrożonych do eksplo-
atacji, a nie znajdujących się tylko na slajdach
prezentacji handlowców. W ramach propozycji
świdnickich zakładów, Sokoły miałyby otrzymać
nową, cyfrową awionikę, wzorowaną właśnie na
zestawie zastosowanym w śmigłowcu AW109
Trekker. Wśród różnic można wymienić większą
liczbę monitorów ciekłokrystalicznych – cztery
wobec trzech, które radykalnie zwiększyłyby Nowa architektura kabiny byłaby rewolucją z punktu widzenia pilotów, szczególnie jeśli większość W-3 Sokół
ma wciąż kabiny z elektromechanicznymi przyrządami (na fotografii kabina W-3RM Anakonda nr 0209 po pra-
świadomość sytuacyjną załóg i zakres informacji cach modernizacyjnych).

www.zbiam.pl Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 5 9

Wiroplaty wojskowe
Dzięki inwestycjom zrealizowanym w ostatnich latach zakłady PZL-Świdnik są zdolne do uruchomienia produkcji tak
zaawansowanych technicznie i technologicznie wiropłatów jak AW149. To nowa era w historii firmy jako producenta
OEM (Original Equipment Manufacturera) w sektorze śmigłowcowym.
o stanie systemów pokładowych. To jeden
z niezbędnych zabiegów modernizacyjnych,
ponieważ wyposażenie kabiny pilotów W-3 od-
biega od współczesnych standardów – obecnie
nowe nawyki związane z architekturą kabiny full
glass-cockpit opanowują podczas szkolenia
w Wielkiej Brytanii załogi AW101, które w przy-
szłym roku trafią do Brygady Lotnictwa MW. Tak-
że przyszłych pilotów AW149 czeka olbrzymia
zmiana w stosunku do rozwiązań używanych
dotychczas. Propozycja PZL-Świdnik obejmuje
także inne elementy, w tym systemy łączności,
nowoczesny autopilot itp. Nie można wyklu-
czyć, że zastosowanie wymienionych wyżej no-
woczesnych elementów wyposażenia dodatko-
wo pozwoli na dalsze zmniejszenie masy
własnej, a tym samym zwiększy udźwig wi-
ropłatów. Wzorując się na programie Anakonda
i Sokół SAR, koncepcja zakłada pełną unifikację
płatowców, agregatów oraz elementów hy-
draulicznych – nie jest tajemnicą, że zamawiane
w niewielkich partiach produkcyjnych Sokoły na
przestrzeni wielu lat różnią się między sobą, co
także powoduje ograniczenia eksploatacyjne
w jednostkach.
Drugim elementem koncepcji modernizacji
wojskowych Sokołów jest dążenie do wyelimino-
wania ograniczeń konstrukcji w niektórych za-
stosowaniach i warunkach geograficzno-klima-
tycznych, czyli niewystarczającej mocy zespołu
napędowego oraz udźwigu. Jak ujawnił Jacek
Libucha, prezes WSK PZL-Świdnik S.A., w zakła-
dach prowadzone są zaawansowane prace nad
6 0 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
nowymi łopatami wirnika nośnego. W tym przy-
padku chodzi o zupełnie nowe rozwiązanie, nie-
będące kontynuacją projektu realizowanego
przed kilkoma laty, bazujące na technologiach
zastosowanych m.in. w łopatach AW149. Dzięki
zastosowaniu współczesnych rozwiązań, łopaty
miałyby zapewnić zwiększenie udźwigu o przy-
najmniej 200 kg. Etap projektowania i naziem-
nych testów łopat został już zakończony, proces
wdrożenia do produkcji jest w trakcie realizacji,
a próby w locie mają rozpocząć się „wkrótce”.
Proces certyfikacji i prób miałby pozwolić na
przygotowanie pierwszej partii produkcyjnej ze-
stawów łopat już w ostatnim kwartale 2024 r. Ich
zastosowanie nie będzie wymagało modyfikacji
mechanicznych w strukturze układu nośno-na-
pędowego śmigłowca. Jak wskazał prezes Libu-
cha, resurs techniczny każdej łopat ma wynosić
6500 godzin, co powoduje, że ich komplet byłby
wykorzystywany przez śmigłowiec przez cały
okres żywotności technicznej. Inną ważną ce-
chą, przyczyniającą się do redukcji kosztów eks-
ploatacji, jest to, że nowe łopaty będą mogły być
w razie potrzeby wymieniane pojedynczo, a nie
jak dziś – całymi kompletami, niezależnie od
tego ile łopat wymaga zastąpienia. Także w tym
przypadku ujawnia się wykorzystanie kompe-
tencji korporacyjnych i wieloletnich doświad-
czeń samych świdnickich zakładów, będących
obecnie jedynym w Polsce certyfikowanym
OEM (Original Equipment Manufacturer, do-
słownie producent oryginalnego wyposażenia)
w sektorze śmigłowcowym.
Zmodernizowane śmigłowce Sokół mogłyby
pełnić służbę w Siłach Zbrojnych RP przez kil-
kanaście kolejnych lat. Co ważne, u boku in-
nych wiropłatów z rodziny Leonardo – AW101
i AW149, których dostawy do jednostek mają
rozpocząć się w przyszłym roku. Dlaczego jest
to istotne? Ostatnich 12 miesięcy pokazało jak
ważne dla Sił Zbrojnych RP i całego systemu
bezpieczeństwa państwa są śmigłowce –
w czasie ubiegłorocznego kryzysu graniczne-
go wiropłaty stanowiły ważny element wspar-
cia sił Straży Granicznej, Policji i Wojska
Polskiego zabezpieczających granicę Polski
przed napływem nielegalnych imigrantów
z Białorusi. To zaś przyczyniło się do przyspie-
szonego wyczerpywania się ich resursów tech-
nicznych. Z kolei agresja Rosji na Ukrainę 24 lu-
tego br. doprowadziła do przerwania łańcucha
dostawców, który umożliwiał wcześniej pozy-
skiwanie części zamiennych do śmigłowców
produkcji sowieckiej/rosyjskiej, przede wszyst-
kim Mi-8/-14/-17. To z kolei powoduje, że pil-
nym przedsięwzięciem będzie wypełnienie
luki po ich wysoce prawdopodobnym przy-
spieszonym wycofaniu (nie wspominając
o tym, że spora część tych maszyn, wyprodu-
kowanych jeszcze w ZSRS jest u kresu żywot-
ności technicznej). Nie można więc wykluczyć,
że zamówione w lipcu AW149 staną się przej-
ściowo, w jakimś stopniu, następcami części
Mi-8/-17. Przynajmniej do czasu podjęcia de-
cyzji o wyborze nowej konstrukcji tej klasy do-
stępnej na Zachodzie, np. transportowej wersji
AW101 bądź kolejnej partii AW149, a to uza-
sadni potrzebę modernizacji Sokołów. Należy
przy tym pamiętać, że obok utrzymania obec-
nego potencjału Sił Zbrojnych RP, nieodległa
jest perspektywa znaczącej rozbudowy ich
struktur i liczebności, zgodnie z podjętymi de-
cyzjami politycznymi, popartymi zapisami
Ustawy o obronie Ojczyzny. To także powinno
doprowadzić do kolejnych decyzji odnośnie
docelowego składu floty śmigłowców wieloza-
daniowych kategorii średniej/półśredniej.
Wprawdzie pomysły PZL-Świdnik to póki
co koncepcje i oferty, które muszą uzyskać
uznanie w oczach decydentów, niemniej są
to propozycje głęboko przemyślane i bazują-
ce na sprawdzonych rozwiązaniach wdrożo-
nych do produkcji i eksploatacji, korespon-
dującymi z możliwościami technologicznymi
świdnickich zakładów. To wszystko, a także
bogate doświadczenie i kompetencje, powo-
duje, że propozycje specjalistów spod Lubli-
na powinny zostać uważnie przeanalizowane
przez decydentów z resortu obrony i kierow-
nictwa Sił Zbrojnych RP, szczególnie że do-
świadczenia walk na Ukrainie jasno pokazują,
że efektywna flota wiropłatów wielozadanio-
wych jest ważnym elementem sił militarnych
każdego państwa, o państwie frontowym
NATO nie wspominając.  n
www.zbiam.pl
 @EJKPKLKK<:?E@:QEPNFAJBCFKE@:QP:?
lc%Bj`āZ`X9fc\jXnX-#'($+0+NXijqXnXÆk\c%1"+/)-(/,(*''Æ\$dX`c1gfZqkX7`knc%gc

NAUKOWO-BADAWCZE
WSPOMAGANIE EKSPLOATACJI
TECHNIKI LOTNICZEJ

www.itwl.pl
Uzbrojenie lotnicze
Śmigłowiec bojowy Ka-52 Ałligator odpalający rakiety niekierowane S-8.
Krzysztof Nicpoń
W relacjach filmowych z wojny
na Ukrainie przedstawiających operacje
lotnictwa wojsk lądowych obydwu
walczących stron często widoczne są
śmigłowce atakujące cele naziemne
uzbrojeniem pokładowym. W filmach
zamieszczanych w Internecie mniej
więcej od połowy marca, oprócz
działań jak najzupełniej typowych,
daje się coraz częściej zauważyć
te niecodzienne – odpalanie salw
rakiet niekierowanych w niebo.
Ilustracje w artykule: Ministerstwo Obrony
Federacji Rosyjskiej, Ministerstwo Obrony Ukrainy,
MAXAR, Wikimedia commons, Krzysztof Nicpoń.
P
ierwsza myśl, jaka przychodzi do głowy to
awaria lub uszkodzenie instalacji elektrycznej
na skutek ostrzału śmigłowca. Pojedyncze zda-
rzenie uchwycone na filmie byłoby szczęśliwym tra-
Zestawienie stopklatek filmu pokazujących odpalenie w niebo salwy pocisków S-8 z rosyjskiego śmigłowca Ka-52.
6 2 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
Strzelanie w niebo
fem nagrywającego, ale już wiele takich„przypadków”
pokazywanych na kolejnych filmach, w tym oficjal-
nych Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej, to na
pewno nie świadectwo awarii – faktycznie zaś, to dość
nietypowy i mało znany, zapisany w obowiązujących
regulaminach sposób zastosowania bojowego.
Użycie uzbrojenia w locie wznoszącym nie jest
niczym nowym ani szczególnym w lotnictwie, na-
wet gdy chodzi o atakowanie celów naziemnych.
Bombardowanie na wznoszeniu wymyślono na
przełomie lat 50./60. ubiegłego wieku, by umożli-
wić bezpieczny zrzut bomb jądrowych z samolo-
tów atakujących na małej wysokości (oczywiście
bezpieczny dla załogi nosiciela). W literaturze an-
glojęzycznej manewr nazywany jest toss lub loft
bombing albo over-the-shoulder toss bombing.
W rosyjskiej terminologii z kolei jest to bombar-
dirowanie s kabrirowanija.
Bombardowanie na wznoszeniu z zastosowa-
niem uzbrojenia konwencjonalnego również
jest wykorzystywane, głównie by zwiększyć za-
sięg swobodnie spadających bomb lotniczych
i uniknąć konieczności przelotu bezpośrednio
nad celem. Ze względu na zmniejszoną precy-
zję dostarczenia ładunku do celu taka taktyka
jest dopuszczalna np. przy bombardowaniu ka-
setami bombowymi i bombami kierowanymi
laserowo lub optoelektronicznie.
By zapewnić odpowiednią dokładność bom-
bardowania na wznoszeniu współczesne syste-
my nawigacyjno-celownicze przeliczają parame-
try lotu nosiciela oraz charakterystyki balistyczne
bomb i prezentują pilotowi na wskaźnikach dane
niezbędne do właściwego sterowania maszyną,
a w odpowiednim momencie automatycznie
dokonują zrzutu ładunku.
Odpalanie rakiet na wznoszeniu również jest
możliwe i jest to normalna praktyka, ale przy za-
stosowaniu kierowanych pocisków „powietrze–
–powietrze”. Wszystko po to by zwiększyć zapas
energii rakiety i wydłużyć odległość dozwolone-
go odpalenia. Małe niedokładności celowania
oraz manewry celu nie mają większego znacze-
nia, gdyż są korygowane przez system kierowa-
nia (samonaprowadzania) pocisku rakietowego.
Jednak lotnicze niekierowane pociski rakieto-
we (npr) to całkiem inny problem. Te są używa-
ne do atakowania celów naziemnych z samolo-
tów od II wojny światowej. Na śmigłowcach po
raz pierwszy zamontowali je Francuzi w 1956 r.
podczas wojny w Algierii i są powszechnie sto-
sowane do dzisiaj. W siłach powietrznych więk-
szości państw zachodnich nie są już używane
jako uzbrojenie wielozadaniowych samolotów
www.zbiam.pl
 Uzbrojenie lotnicze

odrzutowych, gdyż wyparły je pociski i bomby

kierowane. Aczkolwiek można je spotkać
w państwach, także NATO-wskich, użytkujących
jeszcze samoloty sowieckiej proweniencji:
Su-22, MiG-29 czy MiG-21.
W Federacji Rosyjskiej rakiety niekierowane
nadal stanowią standardowe uzbrojenie „po-
wietrze-ziemia” wszystkich śmigłowców bojo-
wych i transportowo-bojowych oraz samolo-
tów odrzutowych, w tym również tych
najnowszych: Su-30SM, Su-34 i Su-35S. Rosyj-
skie lotnicze npr to pociski typów: S-5, S-8 i S-13,
Odmiany bombardowania na wznoszeniu przy zastosowaniu uzbrojenia specjalnego.
kalibrów – odpowiednio – 57, 80 i 122 mm, wy-
posażane w kilka rodzajów głowic bojowych, AH-1 Cobra lub AH-64 Apache, aczkolwiek in- na wynosić ok. 55÷80 m, dla 1 km i ok. 160÷240 m
przenoszone i odpalane z wielolufowych wy- strukcja nie podaje dokładnie, w jakiej formie dla 3 km. Długość elipsy dla nurkowania z kątem
rzutni pojemnikowych. Cięższe rakiety typu jest ten rozrzut wyrażony – patrz ramka). 20° to ok. 160 m przy strzelaniu z 1 km i ok. 250 m
S-24B kal. 240 mm czy S-25O/OF/OFM z nadka- W praktyce odpalona salwa rakiet tworzy przy strzelaniu z 3 km. Dla mniejszych kątów
librowymi częściami bojowymi, przenoszone są w powietrzu coś o kształcie zbliżonym do stoż- w stosunku do ziemi pole rozrzutu jeszcze bardziej
na belkach nośnych pojedynczo, zatem samo- kowej wiązki trajektorii, która trafiając w ziemię, się wydłuża. W locie poziomym lub przy bardzo
loty zabierają ich tylko po kilka. układa się w polu o kształcie elipsy. Jej szerokość małych kątach nurkowania długość elipsy rozrzu-
Atak celu naziemnego rakietami niekierowa- jest proporcjonalna do odległości odpalenia, tu może być nawet 10 razy większa niż jej szero-
nymi z samolotów odrzutowych prowadzi się a długość zależy od kąta w stosunku do po- kość. Należy jednak mieć na uwadze, że wielkość
w locie nurkowym z kątem −40 ÷ −10°. W przy- wierzchni ziemi. Im mniejszy kąt, tym elipsa jest pola rozrzutu to jedno, a rzeczywisty rozkład punk-
padku śmigłowców, oprócz ataku w płaskim bardziej rozciągnięta w kierunku strzelania. tów uderzeń to inna sprawa (patrz ramka) Z tego
nurkowaniu, możliwe jest odpalanie rakiet w lo- Teoretyczne wyliczenia, dla wzmiankowanych względu typowe odległości odpalenia rakiet nie-
cie poziomym i w zawisie. W obydwu rodzajach 7÷12 tysięcznych, wskazują, że przy strzelaniu kierowanych podawane w instrukcjach rosyjskich
maszyn celowanie realizuje pilot manewrując z dystansu 1÷3 km szerokość pola rozrzutu powin- śmigłowców to zakres od 1000 do 3500 m.
całym statkiem powietrznym. W jednym ataku
odpalanych jest kilka, kilkanaście, a nawet kilka-
dziesiąt rakiet. Jest to konieczne ze względu na
wrodzoną wadę npr, jaką jest znaczny rozrzut.
By zapewnić odpowiednie prawdopodobień-
stwa trafienia, rozrzut trzeba kompensować licz-
bą odpalanych pocisków.
W przypadku sowieckich/rosyjskich npr typu
S-8 kal. 80 mm, najczęściej używanych na Ukrainie
przez obydwie walczące strony, rozrzut podawany
w instrukcjach i metodykach, a wyrażony jako
uchylenie prawdopodobne w płaszczyźnie pro-
stopadłej do toru pocisku ma wartość 3,5÷4,0
tysięcznych (w przybliżeniu 3,5÷4,0 miliradia-
nów). Rozrzut techniczny wynika przede
wszystkim z niedokładności produkcyjnych, tj.:
odchyłek charakterystyk masowych i wymiaro-
wych podzespołów rakiety, własności paliw, od-
chyłek montażowych (kąty dysz, ustawienie
stateczników) itp. Poza czysto technicznymi
przyczynami rozrzut wynika także z wzajemne-
go oddziaływania pocisków odpalanych salwą
Pole rozrzutu
Pole punktów upadku rakiet wystrzelonych w takich Błędy (uchylenia) prawdopodobne określają szero-
(serią) na torze lotu. W przypadku śmigłowców samych warunkach ma najczęściej kształt elipsy, któ- kość pasów, wzdłuż i w poprzek pola rozrzutu, w któ-
dochodzi jeszcze: oddziaływanie strumienia po- rej dłuższa oś jest zgodna z kierunkiem strzelania. Ich rych mieści się 25% punktów upadku. Elipsa rozrzutu,
rozłożenie nie jest równomierne. Największe za- w którą trafia 100% pocisków ma długość (szerokość)
wietrza od wirnika głównego, odchylenie wek- gęszczenie występuje w pobliżu środka, natomiast ośmiokrotnie większą niż uchylenie prawdopodobne
tora prędkości śmigłowca w stosunku do osi luf w miarę oddalania się od centrum punkty upadku są w odległości (kierunku).
coraz rzadsze. Przyjmuje się, że rozkład jest zgodny Ponieważ uchylenia prawdopodobne rozdzielają
wyrzutni npr i drgania podwieszeń. Te dodatko- z tzw. normalnym rozkładem prawdopodobieństwa dane na dwie kategorie – zasięgu i kierunku, dlatego
we czynniki sprawiają, że te same rakiety odpa- Gaussa zarówno w poprzek, jak i wzdłuż elipsy. częściej spotyka się rozrzut podany jedną wartością
Konwencjonalna statystyka posługuje się poję- przeliczeniową, którą jest tzw. prawdopodobny błąd
lane ze śmigłowców mają dwu-, trzykrotnie ciem odchyłek standardowych od średniej z rozkła- kołowy CEP – Circular Error Probable (w naszej nomen-
większy rozrzut niż przy strzelaniu z samolotów. dem normalnym – wszystkie wyniki mieszczą się klaturze nie ma polskiego skrótu dla CEP, dlatego po-
w granicach około sześciu odchyleń standardowych wszechnie używany jest angielski). CEP najczęściej
Typowe wartości dla śmigłowców wynoszą od średniej. W uzbrojeniu i artylerii nie wykorzystuje określa promień koła, w który trafia 50% pocisków. Po-
więc 7÷12 tysięcznych (co ciekawe, podobne się odchyleń standardowych, lecz tzw. błędy (uchyle- zostałe trafiają z większym odchyleniem, przy czym
nia) prawdopodobne w kierunku i w odległości (zasię- 99,8% ląduje w kole o promieniu trzykrotnie większym
wartości 7÷12 mrad, można też znaleźć w od- gu). W terminologii angielskiej REP i DEP – Range niż CEP. Niekiedy można spotykać się z wartością CEP,
niesieniu do zachodnich rakiet Hydra-70 kal. (Deflection) Error Probable, tj. błąd prawdopodobny ale podaną dla innych wielkości prawdopodobieństwa,
zasięgu (odchylenia). np. CEP90 to promień, w który trafia 90% pocisków.
70 mm odpalanych ze śmigłowców rodziny

www.zbiam.pl Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 6 3

Uzbrojenie lotnicze
Su-35S atakujący w płaskim locie nurkowym cel naziemny niekierowanymi rakietami S-13.
Pole rozrzutu pocisków niekierowanych odpalanych ze śmigłowca.
O ile atak przeprowadzony z zalecanych odle-
głości na cele niemające żadnych środków prze-
ciwdziałania może przynieść dewastujący efekt, to
taki sam „instrukcyjny” atak na cel broniony prze-
nośnymi przeciwlotniczymi zestawami rakietowy-
mi (PPZR) typu: Igła, Stinger, Piorun, Starstreak lub
nawet szybkostrzelną artylerią przeciwlotniczą,
a nawet wielkokalibrową strzelecką, w wielu przy-
padkach równoznaczny jest z samounicestwie-
niem. By tego uniknąć rosyjskie śmigłowce starają
się działać nad Ukrainą skrycie, wykorzystując
ukształtowanie terenu i zasłony naturalne oraz
przede wszystkim zwalczają cele punktowe poci-
skami kierowanymi z maksymalnych dozwolo-
nych odległości. Rakiety niekierowane, jeśli już są
używane, to głównie na wznoszeniu.
Wbrew pozorom nie jest to nowy sposób uży-
cia npr, bo pojawił się w metodykach zastosowa-
nia bojowego śmigłowców Mi-24W już w drugiej
Odległość rozpoczęcia manewru przy odpalaniu npr S-8 w locie wznoszącym
Wysokość lotu nad Kąt wznoszenia przy Prędkość lotu [km/h]
poziomem celu [m] odpaleniu [°]
100 10
20
30
200 10
20
30
500 10
20
30
Prędkość wprowadzania we wznoszenie 4–5°/s.
6 4 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
lania npr, nie daje bowiem operatorowi PPZR
wystarczająco dużo czasu na skuteczne przepro-
wadzenie sekwencji strzelania. Odpalenie npr na
wznoszeniu, choć oficjalnie usankcjonowane
w metodykach, w praktyce nie jest ćwiczone
przez załogi na poligonach, bo wymaga to osob-
nych pól tarczowych odpowiednio oprzyrządo-
wanych do pomiaru rezultatów ataku.
Zupełnie inne zagadnienie to efektywność tej
metody. Poza rozrzutem rakiet, rosnącym jeszcze
bardziej wraz ze zwiększeniem odległości strzela-
nia, dodatkowy problem stanowi celowanie. Jak
wcześniej wspomniano, w locie poziomym
i w nurkowaniu informacja niezbędna do wyce-
lowania prezentowana jest pilotowi na wskaźni-
ku przeziernym (głowicy celownika). W tych za-
kresach lotu system celowniczy uwzględnia
bieżące warunki – odległość do celu, prędkość
i wysokość lotu, kąty pochylenia, przechylenia,
natarcia i ślizgu, znoszenia, balistykę pocisku itd.
i prezentuje ruchomą siatkę (znacznik), która po-
kazuje miejsce gdzie powinny trafić pociski od-
palone w danym momencie. Zadaniem pilota
jest tak manewrować śmigłowcem, aby nałożyć
znacznik na cel i odpalić rakiety. Nawet jeśli celo-
wanie nie będzie zbyt dokładne, to przy większej
liczbie odpalonych rakiet porażenie celu może
zapewnić… rozrzut pocisków i promień rażenia
połowie lat 80. Okoliczności jego wdrożenia nie ich głowic bojowych.
są dokładnie znane. Duży udział mogły mieć Celowanie przy strzelaniu npr na wznoszeniu
w tym straty śmigłowców ponoszone od amery- to całkiem inne zagadnienie. Systemy celowni-
kańskich Stingerów podczas sowieckiej interwen- cze nawet najnowszych rosyjskich śmigłowców
cji w Afganistanie lub też po prostu przejęto me- Mi-28N, Ka-52, a tym bardziej starszych Mi-24/
tody od potencjalnego przeciwnika, gdyż Mi-35(M) nie rozwiązują zadań celowania w ta-
podobny sposób działania – „indirect fire” (ogień kich warunkach lotu, zatem metodyka odpala-
pośredni), był jedną z metod zwalczania celów nia npr na wznoszeniu jest odmienna. Koniecz-
przez śmigłowce AH-1, będących ówcześnie ne jest dobre zaplanowanie ataku przed lotem,
w uzbrojeniu US Army i US Marine Corps. co wyklucza jednocześnie możliwość użycia tej
Jak można odczytać z tabeli z warunkami uży- metody do zwalczania celów przygodnych.
cia npr z Mi-24W, odpalanie na wznoszeniu po- Znając położenie celu i podaną w instrukcji
zwala użyć rakiet S-5 z odległości 4000÷5800 m, odległość rozpoczęcia manewru (lub zasięg po-
a S-8 z dystansu 5600÷7800 m. Odległości odpa- cisków) w konkretnych warunkach, tj. prędkości,
lenia powyżej 5 km to już dystans bezpieczny kącie wznoszenia, przewyższenia nad celem
nawet w stosunku do strefy rażenia polskiego (patrz tabela), załoga powinna wyznaczyć w te-
Pioruna (ok. 6,5 km). Krótkotrwałe pojawienie się renie dobrze rozpoznawalny punkt orientacyjny
śmigłowca 5 km od stanowiska obrony prze- (może go oczywiście wprowadzić do systemu
ciwlotniczej, tj. w momencie wznoszenia i odpa- nawigacyjnego, jeśli takowym dysponuje), od-
dalony od celu o podany dystans. Zbliżając się
do punktu orientacyjnego dokładnie utrzymy-
wać kurs zgodny z linią między punktem orien-
200 220 240 260 280 300 tacyjnym a celem, z uwzględnieniem poprawki
5675 5725 5800 5850 5925 5975 na znoszenie oraz nakazaną prędkość i wyso-
6800 6850 6925 7000 7075 7150 kość. Przelatując nad punktem orientacyjnym pi-
– – 7400 7450 7525 7600
lot winien wprowadzić śmigłowiec we wznosze-
nie, z zalecanym tempem 4÷5°/s, po czym, po
5925 5975 6050 6100 6175 6225
osiągnięciu nakazanego kąta wznoszenia, np.
6950 7000 7075 7150 7225 7300
20°, odczytanego ze wskaźnika pilotażowego
– – 7550 7600 7675 7750 (wskaźnika przeziernego) – odpalić rakiety. Tak
6425 6475 6550 6600 6675 6725 stanowi, nieco skrócony zalecany opis ataku
7150 7200 7275 7350 7425 7500 zaczerpnięty z metodyki. Notabene w zasadni-
– – 7650 7700 7775 7850 czej części jest on zgodny z przyjętym w latach
50. (!) ubiegłego stulecia dla wykonania ataku
www.zbiam.pl
 Uzbrojenie lotnicze

bombami jądrowymi z samolotów nieposiada-

jących żadnych dodatkowych urządzeń wspo-
magających, np. MiG-21PFMN (izdielije 94N).
W kwestiach dokładności strzelania na wzno-
szeniu dostępne rosyjskie metodyki milczą, ale
pewne pojęcie o tym dają amerykańskie.
Błąd jednego stopnia w utrzymaniu kursu to
przesunięcie środka strefy rozrzutu w bok o ok.
20 m na każdy kilometr odległości strzelania –
na 5 km będzie to ok. 100 m i ok. 150 m na
maksymalnej dla S-8. Taki sam błąd 1° w kącie
pochylenia przy odpalaniu to z kolei przesu-
nięcie o ok. 200÷400 m w odległości, w zależ-
Warunki zastosowania niekierowanego uzbrojenia rakietowego – tabela z Instrukcji dla załogi śmigłowca Mi-24W cz. 2.
ności od prędkości i kąta pochylenia. Co wię- Zastosowanie bojowe, wyd. 1986 r. W tabeli podano warunki użycia rakiet typów: S-5, S-8 i S-24B w locie poziomym,
w nurkowaniu i na wznoszeniu. Pomarańczową ramką zaznaczono warunki strzelania na wznoszeniu. Żółta ramka
cej, ani przyrząd pilotażowy ani też wskaźnik zaznacza zakres odległości przy odpalaniu.
przezierny (HUD) nie pokazują pochylenia
z wymaganą dokładnością – minimalna po-
działka to 5°, dlatego o błąd ±1° i większy dość
łatwo. Po odpaleniu rakiet duży wpływ na ich
lot ma prędkość i kierunek wiatru, więc powo-
dowane przez niego znoszenie również trzeba
by uwzględnić przy „celowaniu” i to zarówno
w odległości, jak i w kierunku. Jak widać z po-
wyższego opisu, nawet przy dokładnym zapla-
nowaniu i wykonaniu misji należy się liczyć
z dużym odchyleniem strefy upadku pocisków,
a to oznacza, że ten sposób nadaje się tylko do
atakowania dużych celów powierzchniowych.
Dobre pojęcie o rzeczywistych wielkościach
pola rozrzutu dają informacje dostępne w In-
ternecie. W 1995 r. w ramach konkursu na nowy
śmigłowiec bojowy dla Sił Zbrojnych Królestwa
Szwecji prowadzono testy dwóch wiropłatów.
W sierpniu 1995 r. wykonywano loty próbne na
amerykańskim AH-64A Apache, a w październi-
ku na rosyjskim Mi-28A. Z Mi-28 odpalano m.in.
rakiety S-8KOM z lotu poziomego, przy prędko-
ści 160 km/h na odległość 2000 m, i na wzno-
szeniu z kątem 16÷18°, prędkości 220 km/h na
odległość 4000 m. Rakiety odpalano z dwóch
20-prowadnicowych wyrzutni B-8W20A. W re-
zultacie strzelania zasadnicza (!) część odpalo-
nych rakiet nakryła płaszczyznę długości
400÷600 m i szerokości 100÷200 m, czyli 4÷12
hektarów. Co kryje się pod pojęciem „zasadni-
Zobrazowanie wskaźnika IŁS śmigłowca Ka-52 tuż przed odpaleniem rakiet S-8 w ataku na wznoszeniu. Z lewej skala
cza część rakiet” tego w opublikowanej infor- pochylenia, u góry skala kursu. Małe kółko z kropką pośrodku to znacznik celowania przy strzelaniu w locie poziomym
macji nie wyjaśniono. Z kolei amerykańska in- lub nurkowym. Liczba 0.5 pod znacznikiem to odległość 0,5 km, ostatnio zapamiętana przez dalmierz laserowy. Wielka
litera X na wskaźniku to sygnał „odpalenie zabronione” – system nie mógł rozwiązać zadania celowania dla bieżących
strukcja FM 1-140 Helicopter gunnery z marca warunków lotu.
1999 r. podaje oczekiwane rezultaty strzelań, zwykle określa się na trzy sposoby – zniszczenie, odległości spodziewany skutek ataku to już tyl-
jakie załogi AH-64 muszą osiągnąć, by zaliczyć obezwładnienie i dezorganizacja. W dużym ko obezwładnienie lub dezorganizacja. We-
trening ogniowy na poligonie. Przy praktycz- skrócie, pierwszy z nich to całkowite i trwałe wy- dług przytaczanej wcześniej instrukcji FM 1-140
nym atakowaniu celów naziemnych rakietami eliminowanie obiektu ataku z działań bojowych. Helicopter gunnery, ogień niekierowanymi ra-
niekierowanymi z zawisu lub w locie pozio- Drugi to pozbawienie w wyniku ataku możliwo- kietami na odległościach 3÷5 km prowadzi się
mym, przy odległościach od 3000 do 4000 m ści prowadzenia działań przez określony czas, w celu obezwładnienia lub dezorganizacji
i powyżej, zaliczenie to trafienie minimum np. kilka godzin lub dni. Trzeci to pozbawienie działań przeciwnika. W przypadku celu po-
dwoma rakietami z sześciu (!) lub trzema zdolności bojowej przez krótki czas. wierzchniowego, jakim jest np. bateria artylerii,
z ośmiu (!) w „rejon celu”, którym jest prostokąt W przypadku strzelania npr w „instrukcyjnych obezwładnienie uzyskuje się przy stratach mi-
o wymiarach 300×400 m. warunkach” w locie nurkowym i strzelania serii nimum 10% stanu osobowego lub co najmniej
Jaka może być skuteczność ataku przy tak rakiet z odległości 1000÷1500 m można mówić jednego działa.
wielkich powierzchniach, na których rozkładają nawet o niszczeniu małowymiarowych celów Przeglądając i analizując filmy z Ukrainy do-
się uderzenia pocisków? W wojskowości spo- jak np. transportery opancerzone, pojedyncze stępne w Internecie można zauważyć, że ataki
dziewany skutek ataku tj. efekt porażenia celu działa, samochody. Przy strzelaniu na większe na wznoszeniu z użyciem npr nie mają wiele

www.zbiam.pl Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 6 5

Uzbrojenie lotnicze

wspólnego z metodyką. Jak pokazują filmy, ro-

syjscy piloci utrzymują prędkość i kurs w dużym
przybliżeniu, a odpalanie rakiet następuje dość
chaotycznie na różnych kątach wnoszenia, cza-
sem w przechyleniu i ze ślizgiem. Ponadto, przy
niesymetrycznych wariantach podwieszeń, tzn.
kiedy wyrzutnia npr jest tylko pod jednym
skrzydłem, w trakcie odpalania daje się zauwa-
żyć wyraźne znoszenie, obrót śmigłowca w stro-
nę, na której podczepiona jest wyrzutnia. Po
ataku w takim wykonaniu rakiety zostają rozpro-
szone na obszarze kilkudziesięciu hektarów,
a ich efektywność jest bliska zeru.
Skoro w normalnych warunkach spodziewa-
ne efekty strzelań to tylko obezwładnienie lub
raczej dezorganizacja, to strzelanie na wznosze-
niu, zwłaszcza w sposób przedstawiany na fil-
mach, można traktować chyba jedynie w kate-
gorii nękania przeciwnika chaotycznym
ogniem. W pewnych warunkach ma to sens, bo
może np. opóźnić jego działanie i rozwinięcie
na stanowiskach, do czasu podciągnięcia wła-
ściwych sił oraz środków rażenia. Jednak nie jest
to najlepszy sposób na walkę z przeciwnikiem,
chyba że… celem są miejscowości, tereny za-
budowane, a docelowym efektem terroryzowa-
nie ludności cywilnej.

Artyleria na stanowiskach to odpowiedni cel do rażenia npr na wznoszeniu. Bateria artylerii w polu zajmuje obszar ok.
9÷12 hektarów (250÷300×400 m). Artylerię rozmieszcza się kilka kilometrów za linią styczności wojsk, w zależności ❚ Podsumowanie
od szczebla – artyleria pułkowa 1÷3 km, dywizyjna 3÷6 km. Na zdjęciach bateria 122 mm haubic D-30. U góry na Opisując „nowy” sposób atakowania celów naziem-
odkrytych stanowiskach, na dole w okopach. Nieco z tyłu powinny być zamaskowane wozy dowodzenia, pojazdy
amunicyjne, ciągniki haubic i ukrycia obsługi. nych przez lotnictwo, wykorzystywany podczas
wojny na Ukrainie, niektórzy autorzy porównują
śmigłowce czy samoloty odpalające npr w niebo
do latających wyrzutni wieloprowadnicowych. Ale
polowe, wieloprowadnicowe wyrzutnie rakiet nie-
kierowanych wycelowuje się bardzo dokładnie
ustawiając kąty azymutu i podniesienia luf, posłu-
gując się precyzyjnymi przyrządami celowniczymi,
przy czym uwzględnia się cały zestaw poprawek.
„Celowanie” całym śmigłowcem (samolotem) i to
z błędami ± 1÷2° nie ma wiele wspólnego z ogniem
artylerii. Co więcej, siła ognia Su-25 czy też Mi-28N
z dwoma wyrzutniami B-13Ł i pełnym załadowa-
niem 122 mm rakietami (10 na statek powietrzny)
to zaledwie ¼ jednostki załadowania pojedynczej
wyrzutni systemu BM-21 Grad – 40 rakiet! By osią-
gnąć siłę ognia równoważną salwie jednej baterii
Gradów (osiem wyrzutni) trzeba wysłać na cel…
32 samoloty (śmigłowce).
Odpalanie niekierowanych rakiet na wznoszeniu,
to tak naprawdę marnotrawstwo amunicji. To do-
bra metoda na pozbycie się znacznych zapasów
„przeterminowanych” rakiet zalegających w maga-
zynach, podniesienie statystyk liczby wykonanych
ataków i w miarę bezpieczne zaliczenie kolejnych
lotów bojowych, ewentualnie nękanie przeciwnika
oraz opóźnianie jego działań, ale nie metoda zada-
wania znaczących strat wrogim pododdziałom.
O ile takie marnotrawstwo po stronie rosyjskiej
powinno cieszyć, to już stosowanie tej samej me-
Dwie klatki z filmu Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej. Mi-28N, uzbrojony w dwa bloki B-8W20 rakiet S-8 i dwie tody przez Ukraińców raczej zastanawiać, czy na
wyrzutnie B-13Ł, odpala na wznoszeniu 122 mm rakiety S-13OF – lotnicze odpowiedniki rakiet systemu BM-21 Grad.
Kamerę dla potrzeb filmu zamontowano na lufie 30 mm działka 2A42. pewno nie ma lepszych sposobów wykorzystania

6 6 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 www.zbiam.pl


cennej amunicji. Jedynym wytłumaczeniem w ich
przypadku może być niedobór lub całkowity brak
lotniczych przeciwpancernych pocisków kierowa-
nych, a także konieczność zachowania i jak naj-
Najcięższy kaliber wśród lotniczych npr sowieckiej proweniencji – rakiety S-25O z głowicami odłamkowymi,
wyposażone w radiowe zapalniki RW-25, które detonują 150-kg głowice ok. 5÷10 m (wg innych danych
nawet 25 m) nad ziemią. Te pociski również bywają odpalane w locie wznoszącym.
Widok z kabiny Su-25 odpalającego w lekkim
wznoszeniu rakiety S-13OF. W tej wersji Su-25,
z wyposażeniem analogicznym do używanych
w Siłach Powietrznych Su-22M4, urządzenia
celownicze na pewno nie zabezpieczają strzela-
nia npr w locie wznoszącym, tak więc metodyka
planowania i przeprowadzenia ataku musi być
taka sama jak na śmigłowcach.
Nie tylko śmigłowce
Na przestrzeni ostatnich tygodni opublikowane zosta-
ły filmy pokazujące, że w wojnie na Ukrainie nie tylko
śmigłowce odpalają rakiety niekierowane na wznosze-
niu. Duże nasycenie pododdziałów lądowych obydwu
stron środkami przeciwlotniczymi bliskiego i krótkiego
zasięgu, w tym przenośnymi przeciwlotniczymi zesta-
wami rakietowymi, wymusiło, by taką metodykę przy-
jęły też samoloty szturmowe Su-25, zarówno rosyjskie,
jak i ukraińskie. Jak widać na dostępnych w sieci fil-
mach, w ich przypadku dolot w rejon celu odbywa się
na skrajnie niskich, jak na samoloty, wysokościach,
tj. ok 30÷50 m nad ziemią, przy prędkościach ok.
800 km/h, a odpalanie npr następuje w locie wznoszą-
cym, ale z kątem zaledwie 10°. Po stronie rosyjskiej
używane są głównie rakiety rodziny S-13 oraz spora-
dycznie S-8 i S-24B. Ukraińskie filmy z kolei, oprócz
wymienionych, pokazują też użycie na wznoszeniu na-
wet ciężkich rakiet rodziny S-25.
W normalnych warunkach npr odpala się z Su-25
w locie nurkowym, z odległości 1600÷4000 m od celu.
Strzelanie na wznoszeniu zwiększa zasięg strzału do
nawet ok. 8÷12 km, oczywiście w zależności od typu
pocisku. Jest niemal pewne, a analiza dostępnych na-
grań to potwierdza, że w przypadku szturmowców Su-25
celowanie przy odpalaniu npr na wznoszeniu nie jest
wspomagane przez systemy celowniczo-nawigacyjne,
nawet na zmodernizowanych Su-25SM/SM2/SM3,
a więc metodyka planowania i wykonania ataku nie-
wiele odbiega od stosowanej przez śmigłowce. Cho-
ciaż, jak wcześniej wspomniano, rakiety odpalane
z samolotów charakteryzuje dwu-, trzykrotnie mniej-
szy rozrzut niż tych samych npr odpalanych ze śmi-
głowców, jednak przy zwiększonej odległości użycia
pole ich rozrzutu i tak będzie w granicach kilkunastu
hektarów. Co za tym idzie w przypadku samolotów
www.zbiam.pl
Uzbrojenie lotnicze
dłuższego utrzymania w linii ocalałych statków
powietrznych, co wymusza sięganie po wszelkie
inne, w tym i tak mało efektywne, sposoby zasto-
sowania bojowego.  n
Odpalenie rakiet S-13T z przeciwbetonowymi
głowicami z rosyjskiego Su-25SM3 w locie na
wznoszeniu. Ostrzał nimi typowych celów polo-
wych nie ma sensu, bo ich głowice eksplodują
ze zwłoką, a więc głęboko w ziemi.
metoda również nadaje się tylko do rażenia dużych ce-
lów powierzchniowych.
Co ciekawe, jak wynika z filmów, rosyjskie Su-25 la-
tają głównie z podwieszonymi dwoma zbiornikami pa-
liwa PTB-800 i zaledwie dwoma wyrzutniami B-13Ł,
nierzadko załadowanymi tylko częściowo tj. dwoma–
trzema rakietami S-13 na wyrzutnię zamiast pięciu.
Jeszcze dziwniejsze jest to, że na wznoszeniu odpa-
lane są też rakiety S-13T z tandemową głowicą prze-
ciwbetonową, która może przebić trzymetrową war-
stwę gruntu i metrową betonu, a następnie eksplodować
we wnętrzu celu. Obydwa moduły głowicy S-13T mają
zapalniki denne działające ze zwłoką, ale po trafieniu
w twardą strukturę – beton, mur. W miękkim gruncie za-
palniki mogą w ogóle nie zadziałać, a jeśli nawet zosta-
ną aktywowane, to detonacja nastąpi głęboko w ziemi.
Przy odpalaniu na wznoszeniu, z dużej odległości,
szanse na trafienie umocnionego, małowymiarowego
celu, np. schronu, budynku czy czegokolwiek o żelbeto-
wej konstrukcji jest niewielka. A zatem, o ile nie odpala
się ich na gęsto zabudowane obszary miejskie, by ter-
roryzować ich mieszkańców, ostrzał nimi typowych ce-
lów polowych nie ma uzasadnienia.
Zastanawiać może, czy wyloty rosyjskich Su-25
z ograniczonym zestawem uzbrojenia, w dodatku czę-
sto z częściowym załadowaniem wyrzutni, a także
używanie specjalizowanych rakiet przeciwbetono-
wych, zupełnie bezużytecznych przy atakowaniu polo-
wych celów powierzchniowych, to wynik problemów
z zaopatrzeniem lub niedoborów już nawet pocisków
niekierowanych? A może to tylko sposób wypełnienia
narzuconych z góry norm wylotów bojowych i podnie-
sienia statystyk, a tym samym zadowolenia „góry”, bo
na pewno nie skuteczny sposób użycia posiadanych
sił i środków.
Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 6 7
Nowości z flot wojennych świata
Kolejne OSU-35K zamówione
19 września Polska Grupa Zbrojeniowa
S.A. poinformowała o podpisaniu umo-
wy pomiędzy spółką PIT-RADWAR S.A.
a PGZ Stocznią Wojenną Sp. z o.o., doty-
czącej dostawy trzech systemów artyle-
ryjskich OSU-35K, które zostaną zainsta-
lowane na niszczycielach min typu
Kormoran II. Umowa, której wartość prze-
kracza 100 mln PLN brutto, ma zostać
zrealizowana do 2026 r. OSU-35K zostaną
zamontowane na trzech Kormoranach II,
Nieujawniony odbiorca systemów KATFISH
W połowie września firma Kraken Ro-
botics Inc. poinformowała o podpisaniu
kolejnej umowy z nieujawnionym pań-
stwem NATO, dotyczącej kontynuacji
dostaw systemu holowanego sonaru
z syntetyczną aperturą KATFISH (Kraken
Active Tow FISH) do okrętów przeciwmi-
nowych. Komunikat producenta nie po-
daje odbiorcy, jednak wszystko wskazu-
je, że mowa jest o Polsce, która obecnie
prowadzi program modernizacji i rozbu-
dowy sił przeciwminowych Marynarki
Wojennej. Nowe okręty, trzy kolejne
niszczyciele min typu Kormoran II, zo-
Umowa na serwis pocisków RBS15 Mk3
5 października Komenda Portu Wojen-
nego w Gdyni poinformowała o podpi-
saniu umowy z firmą Saab Dynamics AB,
dotyczącej realizacji usługi serwisu kiero-
wanych pocisków rakietowych RBS15
Mk3 znajdujących się w uzbrojeniu okrę-
tów MW RP. Umowę podpisano 14 wrze-
śnia i ma ona wartość 17,5 mln PLN. W jej
zawarciu zastosowano bezprzetargową
procedurę negocjacji z wybranym pod-
miotem bez publikacji wcześniejszej in-
formacji o postępowaniu. Miało to zwią-
zek z ochroną praw wyłącznych firmy
Saab, która jest producentem pocisków
RBS15. Zgodnie z upublicznioną infor-
macją, serwis polskich RBS15 będzie od-
bywać się na terytorium Republiki Fede-
ralnej Niemiec, gdzie mieści się centrum
obsługowo-serwisowe.
6 8 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
Riachuelo,
pierwszy
brazylijski
okręt podwod-
ny typu
Scorpène.
Fot. Naval
Group.
które zostały zamówione przez Agencję
Uzbrojenia 26 czerwca br. (WiT 7/2022).
Okręty te mają trafić do 12. Wolińskiego
Dywizjonu Trałowców 8. Flotylli Obrony
Wybrzeża w Świnoujściu w latach 2026–
2027. Pozwoli to na pełną standaryzację
uzbrojenia artyleryjskiego, gdyż pierw-
sze OSU-35K trafią na Kormorany II pierw-
szej serii – Albatrosa (602) i Mewę (603),
a w przyszłości także na prototypowego
Kormorana (601).  (ŁP)
stały zakontraktowane przez Agencję
Uzbrojenia w czerwcu br., a obecnie
rozpoczęto już zamawianie elementów
ich uzbrojenia i wyposażenia. Zestaw
do dwóch Kormoranów II pierwszej serii
(Albatros i Mewa) został zamówiony
we wrześniu 2020 r.
Umowa ma wartość 9 mln USD i ma
zostać wykonana w latach 2023–2024.
W ramach kontraktu kanadyjska firma do-
starczy też moduł do wodowania i wy-
bierania sonaru ALARS (Autonomous
Launch and Recovery System) oraz nie-
zbędne wyposażenie. (ŁP)
Polskie RBS15 Mk3 mają przejść ser-
wis i recertyfikację pozwalającą na
odtworzenie 48-miesięcznego cyklu
obsługowego. Pociski po przeprowa-
dzonych pracach mają cechować się
pełną sprawnością i gotowością do
użycia zgodnie z przeznaczeniem.
Polska zamówiła 36 pocisków
RBS15 Mk3, które stanowią podsta-
wowy oręż trzech okrętów rakieto-
wych proj. 660M typu Orkan. Każdy
z nich może zabrać do ośmiu pocisków.
W najbliższych latach liczba ich nosicie-
li w polskiej flocie ma ulec zwiększeniu,
gdyż RBS15 zostały wybrane jako pod-
stawowe uzbrojenie przeciwokrętowe
fregat Miecznik (patrz artykuł w tym
numerze WiT). (ŁP)
Pierwszy Scorpène podniósł banderę brazylijską
1 września okręt podwodny Riachuelo
(S40) podniósł banderę Marinha do Bra-
sil. Jest on prototypem serii czterech
jednostek eksportowego typu Scorpè-
ne, opracowanego przez francuską
spółkę Naval Group, produkowanych
dla Marynarki Wojennej Federacyjnej
Republiki Brazylii. Okręt był budowany
od 27 maja 2010 r., natomiast jego
wodowanie odbyło się 14 grudnia
2018 r. Jednostka rozpoczęła próby
morskie we wrześniu 2019 r. 4 grud-
nia 2020 r. Riachuelo wykonał pierw-
sze samodzielne zanurzenie. Odbyło
się ono w zatoce Septiba, w pobliżu
Rio de Janeiro.
Brazylijskie jednostki typu Scorpè-
ne, określane lokalnie też jako S-BR,
powstają w ramach PROSUB (Progra-
ma de Desarrollo de Submarinos), czy-
Lotniskowiec Vikrant rozpoczął służbę. Fot. Indian Navy.
Vikrant wszedł do służby
2 września w stoczni Cochin Shipyard
Ltd. (CSL) w Koczin odbyła się uroczy-
stość podniesienia bandery i wejścia do
służby lotniskowca Vikrant (R11), pierw-
szej jednostki tej klasy zbudowanej
w Republice Indii. Jego powstanie było
długim procesem. Oficjalne położenie
stępki miało miejsce 28 lutego 2009 r.
W marcu 2011 r. pojawiły się opóźnienia
spowodowane przez wady głównych
przekładni wyprodukowanych przez
lokalną firmę Elecon Engineering.
29 grudnia 2011 r. ze względu na ko-
nieczność zwolnienia suchego doku,
ważący 14 000 t kadłub okrętu został
po raz pierwszy wydokowany, trafił tam
ponownie w drugim półroczu 2012 r.
12 sierpnia 2013 r. w stoczni Cochin Shi-
pyard Ltd. odbyła się uroczystość wo-
dowania i chrztu lotniskowca, drugiej
jednostki tej klasy w indyjskiej flocie
noszącej nazwę Vikrant. Uroczyście
zwodowany wówczas kadłub stanowił
ok. 75% konstrukcji jednostki. Osiągnął
on już wtedy planowaną długość, czyli
li programu rozwoju okrętów pod-
wodnych. Jest on efektem kontraktu
zawartego w 2009 r. pomiędzy francu-
skim państwowym koncernem stocz-
niowym DCNS (dziś Naval Group)
a Marinha do Brasil.
Riachuelo ma długość 70,62 m, sze-
rokość 6,2 m, wyporność na powierzch-
ni 1740 t i w zanurzeniu 1900 t. Jego
system walki obejmuje sześć wyrzutni
kal. 533 mm do wystrzeliwania ciężkich
torped elektrycznych Naval Group F21,
pocisków przeciwokrętowych MBDA
Exocet SM39 Block 2 Mod 2 i stawiania
min dennych.
Kolejne jednostki serii to: Humai-
tá (S 41), Tonelero (S 42) i Angostu-
ra (S 43). Planowo będą one dołącza-
ły do Riachuelo w odstępach od
12 do 18 miesięcy. (TG)
262 m, zamontowane na nim zostały
elementy wielkogabarytowe, takie jak:
turbiny gazowe, przekładnie główne
i generatory elektryczne. Następnie,
w celu kontynuowania prac, okręt po
raz trzeci trafił do suchego doku, który
ostatecznie opuścił 10 czerwca 2015 r.
W październiku 2015 r. budowa kadłu-
ba była ukończona w 98%. Nastąpiły
jednak opóźnienia w dostawach z Rosji
elementów systemu wspomagania lą-
dowania samolotów.
30 listopada 2020 r. zakończono pró-
by stoczniowe, torując tym samym dro-
gę do ostatniej fazy budowy lotniskow-
ca, czyli prób morskich. Po raz pierwszy
w morze Vikrant wyszedł 4 sierpnia
2021 r. Nowy lotniskowiec został osta-
tecznie dostarczony Bhāratīya Nau
Senā 28 lipca 2022 r. Oczekuje się, że
próby operacji lotniczych z jego pokła-
du zostaną zakończone do połowy
2023 r., po czym jednostka stanie się
w pełni operacyjna.  (AN)
www.zbiam.pl

Reaktor jądrowy drugiej Barracudy uruchomiony Het'man Iwan Mazepa zwodowany
Firma TechnicAtmome poinformowała
o przeprowadzeniu pierwszego rozru-
chu reaktora jądrowego na okręcie pod-
wodnym Duguay-Trouin, drugiej jed-
nostce SNA (Sous-marin Nucléaire
d’Attaque) typu Barracuda budowanej
dla francuskiej Marine nationale. Proces
dywergencji reaktora jądrowego na Du-
guay-Trouin nastąpił 30 września i był
realizowany przez zespoły z TechnicAto-
me, Naval Group przy wsparciu załogi
okrętu na terenie Cherbourga, na bazie
zezwoleń wydanych przez francuski or-
gan ds. bezpieczeństwa jądrowego CEA
(Commissariat a l’énergie atomique, cy-
wilna Komisja Energii Jądrowej) i DGA
(Direction générale pour l’armement,
Dyrekcja Generalna ds. Uzbrojenia).
Dywergencja nadzorowana była
z pomieszczenia kontroli napędu PCP
Największy okręt Tajwanu
30 września Siły Morskie Republiki
Chińskiej przyjęły do służby transpor-
towy okręt desantowy dok Yu Shan
(LPD 1401). To największa jednostka
pływająca floty Tajwanu. Nazwa okrę-
tu pochodzi od tamtejszego najwyż-
szego szczytu górskiego, którego na-
zwa oznacza „jadeitową górę”.
Desantowiec Yu Shan został zbudo-
wany przez stocznię China Shipbuil-
ding Corporation w Kaohsiung w po-
łudniowo-zachodnim Tajwanie, jako
pierwsza jednostka tej klasy (LPD, Lan-
ding Platform Dock). Wodowanie od-
było się 13 kwietnia 2021 r. Także pro-
jekt powstał siłami tajwańskich
inżynierów. Do tej pory flota Tajwanu
eksploatowała tylko jeden okręt tej
klasy, ponad 50-letni Hsu Hai (LSD 193),
eks-USS Pensacola typu Anchorage.
O planach budowy desantowców
doków na Tajwanie poinformowano
opinię publiczną w 2018 r. Yu Shan
wypiera ok. 10 000 t i ma długość
153 m oraz szerokość 23 m. Okręt
może zabrać ponad 670 żołnierzy,
transportery pływające AAV7, różne
www.zbiam.pl
(Poste de conduite de la propulsion)
okrętu podwodnego. Operacja polega-
ła na zainicjowaniu kontrolowanej reak-
cji jądrowej w rdzeniu po raz pierwszy,
wytwarzając w ten sposób energię. Ta
krótka operacja oznacza początek dzia-
łania reaktora. Wskazuje też, że okręt,
znajdujący się obecnie w doku stoczni
w Cherbourgu, wkrótce będzie mógł
rozpocząć próby zakładowe na uwięzi.
Pierwsze uruchomienie reaktora
stanowi wstęp do testów napędu ją-
drowego okrętu. Kotłownia jądrowa
(reaktor i wymienniki ciepła) i paliwo
zostały zaprojektowane oraz wykona-
ne przez TechnicAtome, przy czym
Naval Group odpowiada za zbiorniki
ciśnieniowe oraz integrację kotłowni
jądrowej na pokładzie okrętu pod-
wodnego. (TG)
Nowy rosyjski
patrolowiec
arktyczny
Purga.
Fot. Wyborskij
sudostroitielnyj
zawod.
pojazdy wojskowe, pięć barek LCM
i inne środki przeprawowe na pokła-
dzie oraz w doku, śmigłowce itp. Za-
sięg jednostki wyniesie 7000 Mm,
a prędkość 21,5 w. Jej wyposażenie
obejmuje też szpital.
Desantowiec jest silnie uzbrojony.
Oprócz 76 mm armaty automatycznej,
pary lufowych systemów obrony bez-
pośredniej Raytheon Mk 15 Phalanx
i rakietowego systemu przeciwlotni-
czego TC-2N Tien Chien II (32 pociski
w wyrzutni pionowej), otrzymał – jako
jedyny okręt tej klasy na świecie – po-
ciski przeciwokrętowe. Będą to krajo-
wej produkcji Hsiung Feng II lub III. Za-
sadniczym sensorem obserwacji tech-
nicznej jest system radiolokacyjny
CS/MPQ-90 rodzimej produkcji, wyko-
rzystujący antenę AESA.
Przeznaczeniem desantowca, oprócz
transportu batalionu piechoty mor-
skiej ze sprzętem, będzie wsparcie
logistyczne wysp otaczających Taj-
wan oraz uczestnictwo w międzyna-
rodowych misjach humanitarnych
i ratowniczych. (TG)
Nowości z flot wojennych świata
2 października w stoczni RMK (RMK Mari-
ne Gemi Yapim Sanayii ve Deniz Tasima-
ciligi Isletmesi A.S,) w Tuzli w aglomeracji
Stambułu, zwodowano pierwszą z pary
korwet zamówionych w Turcji dla Sił
Morskich Sił Zbrojnych Ukrainy. Matką
chrzestną Het’mana Iwana Mazepy (F211)
została Ołena Zełenska, żona prezydenta
Ukrainy Wołodymyra Zełenskiego. Okręt
zszedł na wodę z pochylni wzdłużnej.
Tego samego dnia odbyła się uroczy-
stość rozpoczęcia palenia blach do bu-
dowy drugiej korwety. Nastąpi teraz etap
jego wyposażania, choć pierwotne pla-
ny zakładały inny scenariusz.
Stępkę korwety typu Ada dla Sił Mor-
skich SZU położono 7 września 2021 r.
w stoczni RMK. Ministerstwo Obrony
Ukrainy podpisało 14 grudnia 2020 r. kon-
trakt na budowę dwóch takich korwet
z firmami tureckimi. Planowano, że goto-
Największa jednostka Bieregowoj Ochrany
7 października w stoczni PAO „Wyborskij
sudostroitielnyj zawod” w Wyborgu od-
była się ceremonia chrztu i symboliczne-
go wodowania patrolowca arktycznego
Purga proj. 23550 Jermak, który będzie
największą jednostką Bieregowoj Ochra-
ny (Straży Wybrzeża Służby Granicznej
Federacji Rosyjskiej). Kontrakt o wartości
18 mld RUB na budowę okrętu podpisa-
no na początku 2020 r. Stępkę jednostki
położono 25 lipca 2020 r., zaś do służby
wejść ma do końca 2025 r. Planowane
na ubiegły rok rozpoczęcie budowy
drugiego patrolowca tego typu jak do-
tąd nie nastąpiło.
Purga jest zmodyfikowaną wersją pa-
trolowców proj. 23550 Arktika. Dwie takie
jednostki – Iwan Papanin i Nikołaj Zu-
bow – są budowane przez Stocznie Ad-
miralicji z Sankt Petersburga dla rosyjskiej
floty wojennej. Mają one wejść do służby
w latach 2024–2025. Obydwie wersje jed-
nostek proj. 23550 zaprojektowane zosta-
ły przez biuro CMKB „Ałmaz” z Sankt Pe-
tersburga. Przeznaczone będą do:
ochrony i monitorowania wód arktycz-
nych Rosji, konwojowania oraz holowa-
nia do portów jednostek zatrzymanych
za naruszenie przepisów obowiązują-
cych na tych akwenach, wsparcia i za-
opatrzenia statków oraz okrętów, trans-
portowania ładunków specjalnych,
uczestniczenia w akcjach ratowniczych
Więcej aktualności szukaj na www.zbiam.pl
wy, częściowo wyposażony kadłub, zo-
stanie przeholowany do stoczni Sudno-
budiwnyj zawod „Okean” w Mikołajowie
pod koniec br., ale trwająca na Ukrainie
wojna z pewnością na to nie pozwoli.
W obecnej sytuacji wszystko wska-
zuje na to, że korweta będzie ukoń-
czona w Turcji. Wymagać to będzie
korekty obowiązujących umów. Nie
wiadomo też, co stanie się z Iwanem
Mazepą po jego ukończeniu.  (TG)
W Turcji zwodowano Hetʹmana Iwana
Mazepę, pierwszą korwetę dla Ukrainy.
Fot. Kancelaria Prezydenta Ukrainy.
oraz gaszenia pożarów na jednostkach
pływających i obiektach lądowych.
Wyporność pełna patrolowców wy-
nosić będzie 8500 t, wymiary zaś
114,5×19,5×6,5 m. Siłownia składa się
z czterech generatorów spalinowych
OAO Kołomienskij Zawod 28-9DG
o mocy 3500 kW każdy, dwóch silników
elektrycznych o mocy 6300 kW napędza-
jących dwie śruby i parę dziobowych
sterów strumieniowych. Prędkość mak-
symalna wyniesie 18 w., zaś ekonomiczna
10 w. Okręty będą zdolne do kruszenia
lodu o grubości 1,7 m. Zasięg wynosić
będzie 12 000 Mm, zaś autonomiczność
70 dni. Stała załoga liczyć będzie 60 ludzi,
przy możliwości zaokrętowania 50 do-
datkowych osób.
Uzbrojenie jednostek składa się z:
76,2 mm armaty AK-176MA, dwóch
30 mm armat AK-306M, czterech
12,7 mm wkm i przenośnych przeciwlot-
Opracowali: Tomasz Grotnik, Andrzej Nitka, Łukasz Pacholski.
niczych zestawów rakietowych. W części
rufowej wygospodarowano miejsce dla
promu przeznaczonego do transportu
ładunków na wybrzeże. Charaktery-
styczną cechą tych jednostek będą dwa
hangary śmigłowców – dużego (Kamow
Ka-27) i małego (Ka-226 lub BSP), nato-
miast wielkość lądowiska umożliwia
przyjmowanie śmigłowców ciężkich
z rodziny Mi-8/Mi-17.  (AN)
Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 6 9
Uzbrojenie morskie
Pocisk RBS15 należy do najnowszej generacji systemów rakietowych klasy „powierzchnia-powierzchnia”. Może razić cele morskie i lądowe w każdych warunkach atmosferycznych,
w dzień i w nocy.
Tomasz Grotnik
Zmiany w sferze polityczno-militarnej
związane z wojną rosyjsko-ukraińską,
jak też – wszystko wskazuje,
że celowe – uszkodzenia rurociągów
Nord Stream i Nord Stream 2 na Bałtyku,
skierowały uwagę opinii publicznej
na zagadnienia obrony wybrzeża
i ważnych instalacji na nim
zlokalizowanych. Nie pozostawiają one
wątpliwości, że w celu prowadzenia
defensywnych i ofensywnych operacji
przeciwokrętowych lub stworzenia
systemu antydostępowego
obejmującego obszary istotne dla
gospodarki, siły morskie potrzebują
mieć w swoim arsenale sprawdzone
i wysoce efektywne uzbrojenie,
aby z powodzeniem wykonywać
te kluczowe misje.
Fotografie w artykule: Saab, Tomasz Grotnik,
bsmt Łukasz Lewandowski/3. FO, Diehl Defence.
W
marcu 2017 r. spółka Saab AB otrzymała
od szwedzkiej Administracji Materiało-
wej Sił Zbrojnych (Försvarets mate-
rielverk, FMV) zlecenie na opracowanie pocisku
przeciwokrętowego nowej generacji NGS (Ny för-
svarsmaktsGemensam Sjömålsrobot, Wspólny po-
cisk przeciwokrętowy). Wartość zamówienia, które
obejmuje także dożywotni serwis obecnie eksplo-
atowanych w szwedzkich siłach zbrojnych rakiet
RBS15 różnych wersji, wyniosła 3,2 mld SEK. Miesiąc
później FMV zawarła kontrakt z Saabem na produk-
cję seryjną tych pocisków za kolejne 500 mln SEK.
Nowy system ma być operacyjny od połowy lat 20.
Konstrukcja NGS będzie czerpała z doświad-
czeń zdobytych w trakcie rozwoju i eksploatacji
7 0 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
RBS15 – miecz Miecznika
pocisków przeciwokrętowych z możliwością ata-
ku celów lądowych RBS15 Mk3, produkowanych
wspólnie przez Saaba i niemiecką spółkę Diehl
BGT Defence. Obecnie jest ona określana jako
RBS15 Mk4 Gungir (mityczna włócznia Odyna za-
wsze trafiająca w cel).
Oferowany przez Saaba RBS15 należy do naj-
nowszej generacji systemów rakietowych klasy„po-
wierzchnia-powierzchnia”. Pociski te mogą być od-
palane z platform nawodnych i brzegowych
(w przypadku Mk4 również powietrznych – będzie
zintegrowany z samolotami wielozadaniowymi
Saab JAS39 Gripen) oraz razić cele morskie i lądowe
w każdych warunkach atmosferycznych, w dzień
i w nocy. Ich konstrukcja oraz wyposażenie umożli-
wiają elastyczne i skuteczne użycie w dowolnych
scenariuszach zarówno na wodach otwartych, jak
i na obszarach przybrzeżnych o skomplikowanej
sytuacji radiolokacyjnej, a także do niszczenia nieru-
chomych obiektów lądowych o znanym położeniu.
Do najważniejszych zalet RBS15 Mk3 należą:
❙ głowica bojowa o dużej masie,
❙ znaczny zasięg,
❙ możliwość elastycznego kształtowania trajek-
torii lotu,
❙ głowica radiolokacyjna zdolna do działań w każ-
dych warunkach hydrometeorologicznych – ce-
chująca się dużą rozróżnialnością celów,
❙ wysoka zdolność penetracji obrony przeciwlot-
niczej.
Cechy te osiągnięto dzięki konsekwentnemu
rozwojowi, czerpiącemu z rozwiązań pocisków
wcześniejszych wersji – zachowano konwen-
cjonalny układ konstrukcyjny, choć został on
zmodyfikowany. Wprowadzono zmiany aerody-
namiczne, by poprawić manewrowość, obniżo-
no skuteczną powierzchnię odbicia radioloka-
cyjnego poprzez przemodelowanie części
nosowej i chwytu powietrza do silnika marszo-
wego oraz użycie materiału pochłaniającego
promieniowanie elektromagnetyczne w odpo-
wiednich miejscach, zastosowano „inteligentne”
oprogramowanie sterujące pracą głowicy po-
szukującej i obniżono ślad termiczny, dzięki za-
stosowaniu właściwych materiałów, jak również
dopracowanej aerodynamice, zapobiegające
znacznemu nagrzewaniu się płatowca.
Układ konstrukcyjny RBS15 Mk4 będzie po-
dobny, bez rewolucyjnych zmian, choć dokona-
ne zostaną dalsze korekty kształtu niektórych
elementów rakiety. Takie podejście producenta
do zagadnień stealth wynika z pewności, że każ-
dy pocisk, nawet „niewidzialny”, zostanie wykryty
przez współczesne środki obserwacji technicznej
broniącego się okrętu, zaś nadmierne stosowa-
nie technik stealth podnosi koszt opracowania
i produkcji rakiet, nie gwarantując bynajmniej
pożądanego efektu. Podobnie argument o skry-
tości pocisków wyposażonych w pasywne syste-
my naprowadzania jest mało istotny, gdy weźmie
się pod uwagę możliwości nowoczesnych rada-
rów okrętowych, zdolnych do wykrycia prawie
każdego celu o dowolnych rozmiarach. Dlatego
ważniejsze jest sprawienie, aby nastąpiło to jak
najpóźniej, w czym – oprócz wspomnianych za-
biegów na płatowcu – ma pomóc lot na jak naj-
niższej wysokości z jak największą prędkością
i możliwość manewrowania oraz poruszanie się
po zaprogramowanej, optymalnej trajektorii.
Pocisk RBS15 Mk3 wyposażono w turbood-
rzutowy silnik marszowy z regulacją ciągu, po-
zwalający na elastyczne adaptowanie prędkości
www.zbiam.pl
 Uzbrojenie morskie

pocisku do sytuacji, a więc nie traci on prędko-

ści przy zwrotach, a ponadto pozwala na jej
zwiększenie w fazie ataku i wykonanie gwałtow-
nych manewrów unikowych, utrudniających
reakcję obronną celu. W RBS15 Mk4 planowane
są dalsze zmiany zespołu napędowego, które
mają zaowocować wzrostem jego zasięgu do
ponad 300 km, co stawia go w czołówce świa-
towej w tej kategorii uzbrojenia wśród produ-
centów zachodnich.
Duży zasięg w przypadku RBS15 Mk3/Mk4 to
nie tylko zdolność do ataku celów pozahoryzon-
talnych na „wodach błękitnych”, ale i na przy-
brzeżnych, gdzie pocisk może potrzebować
dłuższej trasy do ominięcia pewnych obszarów, Konstrukcja Gungira z zewnątrz nie będzie się różniła istotnie od Mk3, ale w jego wnętrzu wprowadzono zmiany, które
sprawią, że wciąż będzie to czołowy pocisk w swojej klasie, jak też pozwolą na jego dalsze unowocześnianie w toku
aby zniszczyć cel. Dzięki dużemu zasięgowi, za eksploatacji.
pośrednictwem systemu planowania misji MEPS kach hydrometeorologicznych – w czasie opadów, Architektura Gungnira jest przygotowana na
(Mission Engagement Planning System), można zamieci, sztormu czy mgły, czyli sytuacjach mogą- przyszłe aktualizacje wyposażenia i oprogramo-
zdefiniować trasę z wieloma punktami zwrotny- cych utrudnić pracę systemów pasywnych, opar- wania, w tym na możliwość zintegrowania dwu-
mi, biorącą pod uwagę ukształtowanie terenu tych na kamerach termowizyjnych. System napro- kierunkowego łącza danych i/lub wspomagają-
(jeśli to konieczne) i wykorzystać do uderzenia wadzania daje doskonałe możliwości w strefie cego systemu naprowadzania (np. pracującego
dwie lub więcej rakiet z preselekcją czasu dolotu przybrzeżnej i wysokie prawdopodobieństwo prze- w podczerwieni lub pasywnego czujnika walki
do celu. W takiej sytuacji obiekt ataku znajdujący chwycenia. Duży zasięg i szerokie pole widzenia ra- elektronicznej ESM) – jeśli takowe będą wyma-
się w mniejszej odległości zostanie ostrzelany daru poszukiwania celów zapewniają znacznie gane przez klienta.
z kilku kierunków (równocześnie lub w odstę- większy obszar akwizycji i odpowiadającą mu strefę Masa, konstrukcja i zdolność niszcząca głowi-
pach), nie dając mu w zasadzie szans na skutecz- „bez ucieczki” niż np. pasywne systemy działające cy bojowej w pocisku RBS15 stawia go w czo-
ną obronę. Możliwe jest też ponowienie ataku. w podczerwieni, i nie ulega znacznej degradacji do- łówce zachodnich systemów uzbrojenia tej kla-
Określanie położenia celu lądowego odbywa świadczanej przez te ostatnie w niekorzystnych sy. Ma ona masę ok. 200 kg, a jej detonacja jest
się dzięki odbiornikowi GPS, który był nowością warunkach pogodowych. inicjowana z opóźnieniem po zadziałaniu zapalnika
wersji Mk3. Współpracuje on z pokładowym sys-
temem nawigacji bezwładnościowej, zapew-
niając wysoką precyzję sterowania i uaktualnia-
jąc rzeczywiste położenie pocisku w danym
momencie. W Mk4 zostanie wprowadzony
nowy typ odbiornika GPS, cechujący się większą
odpornością na zakłócenia celowe.
Oprócz ataku salwą z różnych kierunków, wyso-
kiej prędkości i manewrów pocisku w fazie dolotu
do celu, czy trudności jego wykrycia, zdolność do
pokonania systemów defensywnych atakowane-
go celu wzrasta także dzięki możliwości lotu na
ekstremalnie małej wysokości. W poprzednich ge-
neracjach RBS-ów programowano ją przed star-
tem, natomiast RBS15 Mk4 otrzyma nowy radio-
wysokościomierz wykorzystujący falę ciągłą
o modulowanej częstotliwości, pozwalający na
adaptację profilu lotu do stanu morza i wysokości
fal, a w konsekwencji obniżenia wysokości lotu do
minimalnej bezpiecznej wartości.
Pocisk RBS15 jest uzbrojeniem klasy „odpal i za-
pomnij”. W rejon celu prowadzi go system nawiga-
cji inercyjnej korygowany GPS, natomiast w ostat-
niej fazie poszukiwania i identyfikacji pracę
rozpoczyna dwuzakresowa aktywna głowica po-
szukująca z radarem o szerokim polu obserwacji.
Pracuje on w paśmie częstotliwości J (Ku). Głowica
cechuje się wysoką odpornością na zakłócenia ce-
lowe. System naprowadzania dokonuje analizy sy-
gnałów i dyskryminuje echa pasywne (np. od celów
pozornych), może jednocześnie naprowadzać się RBS-ów używa już kilka państw, w tym należących do NATO. Niedawno zamówiła je Bułgaria, a Niemcy zakupiły kolej-
na źródło zakłóceń aktywnych. Jego użycie zagwa- ną partię do korwet K130 (na zdjęciu). W Polsce trwa proces analiz, mających na celu zbadanie możliwości dozbrojenia
korwety patrolowej ORP Ślązak. Wyposażenie jej w pociski tej klasy co RSB15 stanowiłoby poważne wzmocnienie
rantuje skuteczność działania w dowolnych warun- zdolności bojowych okrętu oraz jego znaczenia dla MW RP.

www.zbiam.pl Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 7 1

Uzbrojenie morskie
W celu przyspieszenia załadunku pojemniki transportowo-startowe pocisków RBS15 Mk3/4 można łączyć po dwa
i usprawnić proces.
uderzeniowego, lub natychmiast w przypadku
zadziałania zapalnika zbliżeniowego. Prefragmen-
towany ładunek o tej masie i wielkości powoduje
rozległe zniszczenia w jednostce pływającej, eli-
minujące ją trwale z akcji, jest także skuteczny
w przypadku celów lądowych – np. krytycznej
infrastruktury brzegowej. Głowica wykazała zdol-
ność do zniszczenia lub poważnego uszkodzenia
nawet bardzo dużych okrętów za pomocą po-
jedynczego uderzenia. Pociski konkurencyjne
mogą wymagać dwóch lub więcej trafień, aby
uzyskać taki sam efekt, jak pojedynczy RBS15.
Ogólna masa i rozmiary RBS15 są nieco większe
niż u jego najbliższych konkurentów, ale różnice te
są z nawiązką rekompensowane przez korzyści
w zakresie zasięgu oraz skuteczności niszczenia
celów. Co ważniejsze z punktu widzenia realizacji
misji, jeśli okręt jest w stanie zniszczyć cel jednym
trafieniem, istnieje mniejsze zapotrzebowanie na
dodatkowe pociski na pokładzie.
Pociski RBS15 Mk3 są w uzbrojeniu sił zbroj-
nych: Algierskiej Republiki Ludowo-Demokra-
tycznej, Republiki Federalnej Niemiec i Rzecz-
pospolitej Polskiej. W 2007 r. zamówiła je też
FMV, ale zasadniczą wersją używaną w Szwecji
7 2 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
jest MkII. Starsze odmiany RBS15 są także eks-
ploatowane w: Republice Chorwacji, Królestwie
Tajlandii i Republice Finlandii. W 2020 i 2021 r.
Niemcy zawarły kolejne umowy na sprzęt do
systemu RBS15 Mk3 i następną partię pocisków.
Kolejnym ich użytkownikiem będzie Republika
Bułgarii, która wytypowała je do użycia na bu-
dowanej parze okrętów wielozadaniowych
MMPV (Multipurpose Modular Patrol Vessels).
❚ RBS15 w Polsce
W 2001 r. ruszył program Żeglarek dotyczący
modernizacji trzech okrętów rakietowych proj.
660M typu Orkan, którego jednym z zasadni-
czych elementów było dozbrojenie tych jedno-
stek w pociski przeciwokrętowe. Kontrakt na
zakup partii 36 rakiet (w tym dwóch w warian-
cie telemetrycznym) za 110 mln EUR, podpisa-
no 16 października 2006 r. pomiędzy konsor-
cjum firm Bumar Sp. z o.o. i Zakłady Metalowe
MESKO S.A., reprezentujących Saab Dynamics
AB, a Ministerstwem Obrony Narodowej. Ze
względów formalnych kontraktowi towarzyszy-
ła umowa kompensacyjna, zawarta z Minister-
stwem Gospodarki, o wartości 127,3 mln EUR,
m.in. w ramach której Marynarka Wojenna RP
otrzymała osiem „przejściowych” pocisków
RBS15 MkII, stanowiących jednostkę ognia
dwóch Orkanów. Pochodziły one z nadwyżek
sprzętowych szwedzkiej floty. Obecnie nie są
już użytkowane.
Pierwszy załadunek ćwiczebny pojemnika
gabarytowo-masowego (Training Canister with
Missile Mass, Type 3) odbył się w Porcie Wojen-
nym w Gdyni 30 października 2013 r. na ORP
Piorun. 16 grudnia 2014 r. ORP Orkan, jako pierw-
sza jednostka tego typu, wyszedł w morze z jed-
nym pojemnikiem testowym (Test Missile),
przeznaczonym do sprawdzenia systemu uak-
tualnionego oprogramowania MEPS. Nazajutrz
w Porcie Wojennym w Gdyni odbyła się opera-
cja załadunku na Orkana ośmiu pojemników
z rakietami bojowymi (Live Missile Round), czyli
pełnej jednostki ognia. Po tym okręt wyszedł tak
uzbrojony po raz pierwszy w morze na próby,
których celem było sprawdzenie zachowania
się jednostki w warunkach rzeczywistych pod
pełnym obciążeniem. Drugim przezbrojonym
okrętem był Piorun (w 2015 r.), zaś Grom może
używać RBS-ów od 2016 r.
30 sierpnia 2021 r. zespół okrętów 3. Flotylli
Okrętów w Gdyni, rozpoczął działania na poligo-
nie rakietowym Test och evaluering provplatser
koło Härnösand nad Zatoką Botnicką, należącym
do FMV. Wśród nich były OORP Orkan i Piorun, z za-
daniem wykonania strzelań RBS-ami.
31 sierpnia jak pierwszy odpalił pocisk ORP Or-
kan. Celem była tarcza ustawiona na morzu w odle-
głości ok. 150 km. Nazajutrz do akcji wszedł ORP
Piorun. W tym przypadku scenariusz był bardziej
złożony. Na akwenie poligonu rozlokowano trzy tar-
cze. Testy przeprowadzono w warunkach rzeczywi-
stych i przy rygorystycznych parametrach mają-
cych na celu pełną ocenę niezawodności oraz
wydajności RBS15. Pociski wystrzelono z dwóch
różnych okrętów, w kolejnych dniach, bez ustalo-
nych ograniczeń pogodowych lub innych warun-
ków (poza bezpiecznym zasięgiem). Użyte w ra-
mach ćwiczenia RBS-y miały głowice bojowe i były
standardowymi „warshotami” pod każdym wzglę-
dem, z wyjątkiem dodanego pakietu telemetrycz-
nego. Przed ćwiczeniem nie przeprowadzono żad-
nych specjalnych przeglądów i serwisu pocisków
(poza weryfikacją systemu telemetrycznego). Sce-
nariusz prób obejmował długie trasy lotu z wielo-
ma punktami orientacyjnymi oraz zmianami kursu
i wysokości, w tym manewrami unikowymi w fazie
ataku. Rozmieszczenie celów i podejście do nich
zostały zaprojektowane tak, aby w pełni przećwi-
czyć zdolność głowicy naprowadzającej do ustala-
nia priorytetów, wyznaczenia i ataku na cel główny
w zgrupowaniu wielu obiektów.
Ćwiczenie zakończyło się sukcesem w testo-
waniu systemu rakietowego, a MW RP z powo-
dzeniem zademonstrowała swoją zdolność do
projekcji siły i zapewnienia wiarygodnego od-
straszania każdego potencjalnego przeciwnika.
www.zbiam.pl
 Uzbrojenie morskie

Bardzo ważne jest też gwarantowane przez RBS15 Mk3 z zapasów MW RP lub nowo zaku- chach. Były to krytyczne czynniki i możliwości,
producenta wparcie serwisowe przez planowa- pionych, dostępnych obecnie RBS15 Mk3 Block II które doprowadziły do wyboru pocisków RBS15
ny, 30-letni okres eksploatacji tego uzbrojenia. o poprawionych możliwościach. Rozwiązanie to do fregat Miecznik.  n
W tym czasie konieczne będą jedynie rzadkie umożliwi również w przyszłości integrację poci-
Podstawowe charakterystyki
przeglądy, możliwe zaś uaktualnienia oprogra- sków RBS15 Mk4 z minimalnymi zmianami
pocisku RBS15 Mk4
mowania czy podzespołów pocisków, skutkują- sprzętowymi lub bez nich.
Rozpiętość powierzchni 1,4
ce utrzymaniem ich potencjału na stałym pozio- Optymalne rozwiązanie tej klasy musi zapew-
nośnych [m]
mie, a być może także jego ewolucji. Jednocześnie nić siłom morskim wiarygodny środek odstra-
Długość [m] 4,35
system jest prosty w obsłudze i utrzymaniu, ma szający potencjalnych przeciwników w regionie
zdolność do bezproblemowej integracji z syste- oraz nadawać się do integracji z istniejącymi Masa w locie [kg] 650
mami okrętowymi oraz ich architekturą dowo- strukturami dowodzenia. System ten musi być Zasięg [km] > 300
dzenia i kontroli, a także cechują go akcepto- elastyczny i zdolny do realizacji zróżnicowanych Prędkość maksymalna [Ma] 0,9
walne koszty nabycia i cyklu życia. misji w każdych warunkach i z dużym prawdo- Głowica naprowadzająca radiolokacyj-
W tym celu rozpoczęto działania do stworzenia podobieństwem sukcesu. Musi też być efektyw- na, pracująca
w paśmie J
w Polsce Centrum Recertyfikacji, Serwisowania ny kosztowo w całym cyklu życia. RBS15 został
i Napraw RBS15. 6 września br. MESKO S.A. i Saab zaprojektowany z myślą o wszystkich tych ce- Masa głowicy bojowej [kg] ~200
podpisały porozumienie, mające na celu określe-
nie warunków współpracy w zakresie ustanowie-
nia zdolności do serwisowania RBS15, dzięki któ-
rym polski przemysł będzie w stanie zapewnić
bezpośrednie wsparcie dla MW RP. Określa ono
obszary kooperacji, w tym szkolenia operatorów
i personelu technicznego, wsparcie techniczne
i serwisowe pocisków rakietowych oraz systemów
pokładowych. Porozumienie obejmuje możliwość
budowy w Polsce Centrum Recertyfikacji, Serwi-
sowania i Napraw RBS15.

❚ Miecz Miecznika W Polsce RBS-y są już dobrze znane i zintegrowane z platformami nawodnymi. Chodzi o trzy okręty rakietowe typu
Trwający program budowy trzech fregat Miecz- Orkan, które mają przejść remonty i prawdopodobnie modyfikacje wyposażenia. Na zdjęciu ORP Orkan z pełną rakie-
tową jednostką ognia.
nik jest najważniejszym elementem moderniza-
cji sprzętowej MW RP. Jednym z zasadniczych
systemów uzbrojenia okrętów tej klasy są kiero-
wane pociski wielozadaniowe do zwalczania
ruchomych celów nawodnych i stałych lądo-
wych w pasie wybrzeża.
Dziś wiadomo, że Miecznik ma być „prawdziwą”
fregatą wielozadaniową, nie zaś okrętem obrony
wybrzeża – nawet jeśli twórcy tej klasyfikacji nie
traktowali jej dosłownie – co oznacza, że musi być
uzbrojony w sprawdzony i wysoce efektywny sys-
tem pocisków „powierzchnia-powierzchnia”. Nowe
fregaty MW RP będą w istocie broniły polskiego
wybrzeża, ale również działały w ramach sił koali-
cyjnych NATO lub Unii Europejskiej tam, gdzie zaj-
dzie taka konieczność. A warto pamiętać, że już Polscy marynarze udowodnili w ubiegłym roku, że ich RBS-y to bardzo skuteczny oręż. Bez specjalnych przygotowań
pocisków do użycia, zniszczyli nimi dwa cele na poligonie w Szwecji.
nasze stare fregaty typu O. H. Perry operowały na
morzach Śródziemnym i Czarnym. Mieczniki mogą
więc być zmuszone do użycia swojego oręża rakie-
towego w różnych warunkach.
RBS15 spełnia kryteria przeciwokrętowego
uzbrojenia rakietowego z możliwością uderzeń na
cele lądowe, mogącego działać w każdych warun-
kach geograficznych, na wodach otwartych
i przybrzeżnych, ale też w dowolnych warunkach
pogodowych, w dzień i w nocy, bez negatywne-
go wpływu na jego zdolność do wykonania misji.
Saab oferuje do Miecznika wyposażenie o wy-
sokim stopniu kompatybilności sprzętowej z już
używanym w Polsce, ale także ze znaczącymi Porozumienie zawarte pomiędzy zakładami MESKO S.A. a Saabem może zaowocować powstaniem w Polsce Centrum
aktualizacjami, które z kolei pozwolą na bezpro- Recertyfikacji, Serwisowania i Napraw RBS15. Uniezależniłoby to MW RP w zakresie przeglądów i napraw pocisków
w toku 30-letniego okresu eksploatacji. Można też sobie wyobrazić, że pozwoli świadczyć podobne usługi innym
blemową instalację „plug and play” nie tylko użytkownikom systemu.

www.zbiam.pl Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 7 3

Technika morska

Euronaval Press Tour 2022

Amiral Ronarc’h, prototypowa fregata FDI dla Marine nationale w końcowym etapie montażu kadłuba w krytym doku. Wodowanie jednostki zaplanowano na listopad br.
Okręt otrzyma szereg nowatorskich rozwiązań, w tym: maszt zintegrowany PSIM, zunifikowany system strzelania rakietowego ITR, nową architekturę systemu zarządzania
walką czy wydzieloną przestrzeń hangarową do śmigłowca bezzałogowego Airbus VSR700.

Tomasz Grotnik ❚ Fregaty FDI
W połowie września francuska grupa Wśród licznych prezentacji dorobku francuskich
firm przemysłu stoczniowego i obronnego była
przemysłowa skupiająca firmy sektora
okazja do uaktualnienia informacji na temat
morskiego i obronnego GICAN programu FDI (Frégates de défense et d’in-
(Groupement Industriel tervention, fregaty obronno-interwencyjne).
des Constructions et Armements Navals), W stoczni państwowej spółki Naval Group w Lo-
we współpracy z Dyrekcją Generalną rient trwa obecnie budowa trzech fregat FDI
ds. Uzbrojenia (Direction générale (nazwa eksportowa Belh@rra). Pierwsza podnie-
pour l’armement, DGA), zorganizowała sie banderę francuskiej Marine nationale, kolej-
konferencję prasową na temat ne greckiej Polemiko Naftiko.
Program FDI ruszył formalnie 25 maja 2015 r.
szykowanych nowości oraz podróż
Dwa lata później, 21 kwietnia 2017 r., DGA za-
studyjną dla dziennikarzy z kilku państw, warła kontrakt na projekt i budowę serii z Naval
w tym reprezentanta naszej redakcji, Group i Thalesem wart 3,8 mld EUR. Po sześciu
jako jedynego z Polski. kolejnych miesiącach podpisano umowę
Fotografie w artykule: Tomasz Grotnik, Naval Group, z MBDA na opracowanie zunifikowanego syste-
Safran Electronics & Defense.
mu strzelania rakietowego ITR (o czym dalej) do
wyjść po raz pierwszy w morze w końcu I kwar-
tału 2023 r., zaś na początku 2024 ma podnieść
trójkolorową banderę.
Tymczasem 10 października 2020 r. minister sił
zbrojnych Republiki Francuskiej Florence Parly
podpisała ze swym greckim odpowiednikiem Ni-
kolaosem Panagiotopoulosem list intencyjny
w sprawie zakupu tych okrętów dla greckiej mary-
narki wojennej. 28 września 2021 r. sygnowano pro-
tokół ustaleń w sprawie zakupu fregat Belh@rra, zaś
w lutym bieżącego roku zapadła decyzja o zaku-
pie fregat. 24 marca przedstawiciele rządów Re-
publiki Grecji i Republiki Francuskiej zawarli umo-
wę na produkcję i dostawę trzech fregat FDI HN
(Hellenic Navy) z opcją na dodatkowy okręt dla
Polemiko Naftiko. Jeszcze zanim to nastąpiło i za-
kończono formalne negocjacje, już we wrześniu
ubiegłego roku rozpoczęto palenie blach do bu-

E
uronaval Press Tour jest wydarzeniem cy-
klicznym poprzedzającym targi uzbrojenia
morskiego Euronaval, odbywające się
w październiku lat parzystych na terenie podpa-
ryskiego lotniska Le Bourget. Rok 2020 nazna-
czony pandemią COVID-19 był specyficzny pod
tym względem – wycieczkę prasową odwołano
na krótko przed jej planowanym terminem, zaś
wystawa przyjęła po raz pierwszy wymiar wirtu-
alny (patrz WiT 11/2020). W tym roku, na szczę-
ście, wszystko wraca do normy.
pocisków przeciwokrętowych MM40 Exocet
Block 3C i przeciwlotniczych Aster. Produkcję
prototypowego Amirala Ronarc’ha (D660) dla
Marine nationale rozpoczęto od palenia blach
24 października 2019 r. W grudniu 2020 r. doko-
nano przeglądu krytycznego projektu, co po-
zwoliło na kontynuowanie budowy i położenie
stępki prototypowej fregaty 16 grudnia 2021 r.
Od tamtej pory prace postępują w szybkim
tempie, a wodowanie okrętu ma się odbyć już
w listopadzie tego roku. Amiral Ronarc’h ma
dowy prototypu dla Grecji. Budowa drugiej fre-
gaty ruszyła w lipcu.
Biorąc pod uwagę terminy dostaw łącznie
ośmiu FDI – dla Francji: prototyp w 2024 r., Amiral
Louzeau w 2026 r., Amiral Castex w 2027 r., Amiral
Nomy w 2028 r. i Amiral Cabanier 2029 r. oraz Gre-
cji: Kimon w 2025 r., Nearchos i Formion w 2026 r.
nietrudno się domyślić, że Naval Group podjęła
szczególne kroki, aby sprostać wyzwaniu. Budowa
Amirala Ronarc’ha ma zająć 48 miesięcy (od pale-
nia blach do zdania zamawiającemu), natomiast

7 4 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 www.zbiam.pl


kolejnych po 36. Aby uzyskać takie tempo ko-
nieczne były inwestycje w stocznię w Lorient,
którą zmodernizowano na przestrzeni ostatnich
trzech lat kosztem ok. 40 mln EUR. Zbudowano
m.in.: nową malarnię i inne hale, zmodernizo-
wano wyposażenie produkcyjne, a przede
wszystkim wprowadzono szereg narzędzi „cy-
frowych”, w tym: gogle holograficzne dla stocz-
niowców do wyświetlania widoków 3D po-
szczególnych rejonów konstrukcji, wyposażenia
itp., modele 3D, dokumentację 3D wyświetlaną
na tabletach i stanowiskach stacjonarnych, re-
zygnując z rysunków papierowych 2D, aplikacje
komputerowe do sprawdzania poprawności
wykonania elementów (np. armatury). Umożli-
wiają one skrócenie czasu produkcji i procedur
kontroli jakości.
W poszczególnych halach trwa budowa sek-
cji i bloków kadłubów oraz nadbudówek. Zanim
trafią one do krytego doku, w którym następuje
stykowanie bloków kadłubowych aż do za-
mknięcia konstrukcji i wodowania, są one
w maksymalnym zakresie wyposażane. Trafiają
do nich: armatura, częściowo moduły torów ka-
blowych, mechaniczne wyposażenie wielkoga-
barytowe, a wnętrza są malowane.
To jednak nie wszystko. W celu dalszego
usprawnienia prac nad fregatami, w ich kon-
strukcji zastosowano maszt zintegrowany PSIM
(Panoramic Sensors and Intelligence Module).
Pierwsza generacja PSIM trafiła na cztery egipskie
korwety typu Gowind, a obecnie w zmodyfikowa-
nej wersji jest instalowana na dwóch Gowindach
dla Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Odmia-
na do FDI jest jednak bardziej rozbudowana i za-
wiera dodatkowe pomieszczenia oraz systemy.
Anteny urządzeń elektronicznych rozmieszczono
w nim w sposób zapewniający obserwację
okrężną, bez martwych sektorów, ponieważ nie
ma na okręcie innych masztów zasłaniających
widok i powodujących odbicia. PSIM mieści: bo-
jowe centrum informacyjne, pokój sztabowy, ka-
binę radio z urządzeniami kryptograficznymi,
jedną z serwerowni systemu zarządzania walką,
jak też anteny ścianowe radaru Thales Sea Fire 500
i innych zasadniczych urządzeń nawodnej obserwa-
cji technicznej, łączności oraz walki elektronicznej.
W celu skrócenia czasu budowy całego okrętu,
PSIM powstaje równolegle z kadłubem, obok
w stoczni. Trafiają do niego elementy wyposaże-
nia, aż do całkowitej fizycznej integracji podze-
społów i uruchomienia. Wcześniej radar Sea Fire,
system zarządzania walką i część innego wypo-
sażenia elektronicznego jest testowana oraz
przechodzi próby kwalifikacyjne w Saint-Man-
drier koło Tulonu, w referencyjnym ośrodku te-
stowym Shore Integration Facility (SIF), wchodzą-
cym w skład SESDA (Site d’expérimentation et
d’évaluation des systèmes de défense aérienne,
Ośrodek testowania i oceny systemów obrony
powietrznej). Na przestrzeni 18 miesięcy Sea Fire
przeszedł znaczną liczbę testów w SIF, zrealizo-
www.zbiam.pl
Stocznia w Lorient zerwała z dokumentacją papierową.
Na zdjęciu lokalna stacja podłączona do sieci zakładu,
na której stoczniowcy mogą sprawdzać sposób montażu
elementów i ich rozmieszczenie, w czym pomagają ob-
razy 3D w kolorze i z możliwością obrotu brył. Do tej pory
musieli to „czytać” z płaskich rysunków na papierze.
wanych przez zespoły DGA, Thalesa i Naval Gro-
up. Radary powstają w zakładach Thalesa w Li-
mours, na południe od Paryża, przy udziale sieci
francuskich małych i średnich firm. Proces pro-
dukcji zainicjowano w maju 2018 r., w kwietniu
2019 r. pierwszą antenę dostarczono do SIF, we
wrześniu rozpoczęto przygotowania do testów
po jej instalacji na maszcie doświadczalnym,
w październiku dostarczono tam drugi panel, we
wrześniu 2020 r. zakończono rozwój oprogramo-
wania i rozpoczęto w SIF badania kwalifikacyjne,
w kwietniu 2021 r. kompletny radar (cztery pane-
le) trafił do masztu PSIM Amirala Ronarc’ha w Lo-
rient, w czerwcu DGA zatwierdziła próby kwalifika-
cyjne Sea Fire w konfiguracji stand-alone (bez
współdziałania z PSIM), zaś w lipcu tego roku za-
kończono stoczniowe testy kwalifikacyjne kom-
pletnego masztu zintegrowanego.
Obecnie pierwszy PSIM, po fizycznej integra-
cji wszystkich podzespołów i przetestowaniu
ich wspólnej pracy, jest gotowy do montażu na
prototypowej fregacie. Nastąpi to wkrótce po
jej wyholowaniu z krytego doku, co jak wspo-
mniano, nastąpi za kilka tygodni.
Sea Fire wykorzystuje cztery aktywne anteny
ścianowe AESA wykonane w technologii azotku
galu (GaN). Radar jest zintegrowany z cyfrowym
interrogatorem systemu rozpoznania bojowe-
go „swój-obcy” Thales TSA6000. To, według Tha-
lesa, pierwszy morski system tej klasy z cztere-
ma aktywnymi, nieruchomymi antenami
płaskimi ze skanowaniem elektronicznym prze-
Technika morska
Makieta masztu PSIM w ośrodku SIF w Saint-Mandrier.
Zamontowano na niej dwa panele radaru Sea Fire 500
– obydwa są od strony morza. Na stoku wzgórza są
też stanowiska radaru nawigacyjnego naprowadzania
śmigłowca i systemu kierowania ogniem STIR.
strzeni powietrznej, skracającym czas identyfi-
kacji. Ma to duże znaczenie w przypadku celów
szybko poruszających się.
Stocznia Naval Group w Lorient pracuje też nad
ostatnią fregatą FREMM DA dla Marine nationale –
Lorraine (D657), przechodzącą próby morskie, jak
też dwiema korwetami typu Gowind dla Zjedno-
czonych Emiratów Arabskich – Bani Yas (P110)
i Al Emarat (P111), będącymi na etapie wyposażania.
❚ Systemy bezzałogowe
W ośrodku badawczo-rozwojowym Naval Gro-
up w Ollioules zaprezentowano dokonania
i plany w zakresie nawodnych oraz podwod-
nych systemów bezzałogowych.
Programem związanym z bezzałogowcami na-
wodnymi jest MUSV/LUSV (Medium/Large
Unmanned Surface Vehicle). Naval Group planu-
je wykorzystać w toku jego realizacji doświad-
czalny katamaran opcjonalnie załogowy Sterenn
Du (jęz. bretoński: czarna gwiazda). Wypiera on
25 t, ma długość 17 m, szerokość 7,5 m i alumi-
niową konstrukcję. Został zwodowany w Lorient
w 2010 r. Pierwotnie „Czarna Gwiazda” przezna-
czona była do transportu autonomicznych bez-
załogowców podwodnych, służących do poszu-
kiwania, klasyfikacji i niszczenia min. Ten złożony
system powstał w ramach projektu ESPADON
(Ėvaluation incrèmentale de Solutions Potentiel-
les d’Automatìsatìon de Deminage pour les
Opérations Navales, Przyrostowa ocena poten-
cjalnych rozwiązań w zakresie rozminowywania
Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 7 5
Technika morska
Wizualizacja katamarana Sterenn Du po jego adaptacji na eksperymentalną platformę badawczą w programie rozwoju
dużych pojazdów bezzałogowych i systemów autonomicznych.
dla operacji morskich), który trwał do maja 2016 r.
i miał na celu ograniczenie ryzyka koncepcji oraz
kluczowych technologii mających zastosowanie
w programie SLAM-F (Système de lutte anti-mines
futur, system przeciwminowy przyszłości). Jego
zadanie polegało na stworzeniu przyszłościowe-
go środka walki przeciwminowej, nieangażujące-
go ludzi w strefie niebezpiecznej. Pierwszy SLAM-
-F został przekazany do eksploatacji Marine
nationale w listopadzie 2021 r.
Steren Du, będący własnością DGA, zostanie
zmodyfikowany i zmieni przeznaczenie, aby służyć
jako eksperymentalne stanowisko badawcze
w rozwoju dużych platform bezzałogowych oraz
systemów autonomicznych. Naval Group prowa-
dzi oraz samodzielnie finansuje badania i rozwój,
aby uczynić ten mini-okręt w pełni autonomicz-
nym, dążąc do uzyskania w 2023 r. bezzałogowe-
go systemu nawodnego, który mógłby integro-
wać nowe technologie i testować je na morzu.
Dzięki takiemu podejściu Naval Group przyspiesza
swoje plany w zakresie oceanicznych USV. W tym
celu Sterenn Du zostanie zmodyfikowany oraz od-
powiednio wyposażony, zaś prace na nim są już
prowadzone w Breście od początku tego roku i za-
kończą się w Lorient. Działania związane z integra-
cją nowych urządzeń, zapewniających autono-
miczność operowania i łączność ze stanowiskiem
dowodzenia C2, wykonuje Sirehna, spółka zależna
Model XLUUV, ciężkiego autonomicznego bezzałogowca podwodnego. Jest on wciąż owiany tajemnicą. Na razie
posłuży do rozwoju systemów przeznaczonych do prowadzenia misji rozpoznawczych ISR. W górnej części widać
pokrywy niecki do składania masztu z czujnikami.
7 6 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
Naval Group. Choć Sterenn Du to jednostka śred-
niej klasy MUSV, zostanie użyta do rozwoju du-
żych LUSV, ponieważ jest dostępna niemal od ręki,
co przyspieszy program i obniży jego koszty. Jest
przy tym wystarczająca do przetestowania nie-
zbędnych rozwiązań technicznych.
Naval Group już w ubiegłym roku zaskoczyła
innym dużym bezzałogowcem, tym razem pod-
wodnym – XLUUV (Extra Large Unmanned Un-
derwater Vehicle). Ma on długość 10 m, którą
można zwiększyć do 25 m poprzez dodanie do-
datkowych modułów z bateriami lub napędem
niezależnym od powietrza atmosferycznego
AIP. W obecnej konfiguracji wypiera on 10 t.
Faza rozwojowa XLUUV rozpoczęła się w 2016 r.,
jego budowa ruszyła w 2018 r., a wodowanie –
w tajemnicy – przeprowadzono w południowej
Francji w listopadzie 2020 r.
Demonstrator XLUUV został zaprojektowany
głównie jako platforma do prowadzenia misji roz-
poznawczych ISR (Intelligence, Surveillance and
Reconnaissance). W tym celu wyposażono go
w podnoszony maszt z głowicą optoelektroniczną
i innymi czujnikami. W konstrukcji bezzałogowca
zastosowano też wnękę misyjną w dolnej części
kadłuba. Przyszłe zadania mogą obejmować wal-
kę przeciwminową lub zwalczanie okrętów pod-
wodnych, ponieważ wspomniana komora może
pomieścić nawet ciężką torpedę.
Innym autonomicznym bezzałogowcem
podwodnym opracowanym przez Naval Group
jest D19. Bazuje on konstrukcyjnie na ciężkiej
torpedzie z napędem elektrycznym F21, po-
wstałej w ramach programu Artémis.
Rodzina pojazdów D19 ma konstrukcję mo-
dułową, co oznacza, że może być łatwo dosto-
sowana do różnych misji, które może rozpocząć
w wyrzutni torped okrętu podwodnego, na
okręcie nawodnym lub z brzegu. Dzięki syste-
mowi wymiennych ładunków użytecznych D19
może spełniać misje: ISR, walki elektronicznej,
poszukiwania okrętów podwodnych, szkolenia
w zakresie zwalczania okrętów podwodnych,
przeciwminowe czy szybkiej analizy akwenu.
Francuska marynarka wojenna zamówiła
w 2021 r. D19T w wariancie do szkolenia w zakre-
sie prowadzenia strzelania torpedowego i ope-
ratorów systemów hydrolokacyjnych w walce
z okrętami podwodnymi.
W La Ciotat firmy ECA Group i iXblue zaprezento-
wały współpracę dwóch bezzałogowców autono-
micznych: podwodnego A18D i nawodnego DriX.
ECA Group ma wieloletnie doświadczenie w zakre-
sie pojazdów AUV (Autonomous Underwater
Vehicles). Ostatnie prace doprowadziły do wprowa-
dzenia na rynek średniej wielkości autonomiczne-
go systemu A18D, schodzącego na głębokość do
3000 m. Natomiast iXblue rozwija własny bezzało-
gowy pojazd nawodny USV (Unmanned Surface
Vehicle) DriX. Jest on wykorzystywany przez firmy
i administracje hydrograficzne, w tym siły mor-
skie różnych państw. Najnowszym użytkowni-
kiem DriXa jest Marynarka Wojenna RP (szerzej
w WiT 5/2022). Jest on w stanie prowadzić opera-
cje zarówno w trybie zdalnie sterowanym, jak i au-
tonomicznym, jest przy tym zdolny do zabrania
szerokiej gamy ładunków użytecznych.
W trakcie pokazu zademonstrowano współ-
pracę tych, notabene zupełnie odmiennych,
bezzałogowców. W formacie kooperacji, zdalnie
monitorowane USV i AUV działają jak multiplika-
tor sił oraz rozszerzają zakres ich działania. Głów-
ne korzyści ze współpracy AUV, odciętego od
łączności radiowej ze stanowiskiem dowodze-
nia C2, i USV, niemającego tych ograniczeń, to:
możliwość zwiększenia precyzji pozycjonowa-
nia w celu lepszej koordynacji działań AUV, dzia-
łanie w trybie stealth, wyższa przepustowość
komunikacji, szybsze i lepsze zrozumienie sytu-
acji taktycznej przy zachowaniu dyskrecji.
A18D oferuje wysokiej jakości dane podwodne,
zapewniając jednocześnie bezpieczeństwo załogi
i redukując koszty wsparcia eksploatacji. W zależ-
ności od wykonywanej misji może być wyposażo-
ny np. w sonar interferometryczny z aperturą syn-
tetyczną ISAS (Interferometric Synthetic Aperture
Sonar) i zapewniać wysoką dokładność wykrywa-
nia oraz szybkość eksploracji dużych obszarów
podwodnych. A18D ma system ATD (Automatic
Target Detection) służący do automatycznego
wykrywania i sortowania obiektów, na przykład
www.zbiam.pl
 Technika morska

w celu ich wstępnej selekcji do dalszych działań

przeciwminowych. Moduły nawigacyjne wyko-
rzystujące rozpoznawanie punktów orientacyj-
nych umożliwiają zaś dostosowanie nawigacji,
znacznie poprawiając dokładność danych pozy-
cjonowania. Ponadto system unikania przeszkód
pozwala AUV na wykrywanie i omijanie przeszkód
takich jak: kable, skały, miny.
Użycie DriXa do śledzenia jednego lub kilku
AUV pozwala operatorom kontrolować i zdalnie
monitorować misję poprzez przekształcenie go
w retranslator, jak również w zdalne C2. Dzięki
temu statek-matka może skupić się na innych mi-
sjach, podczas gdy bezzałogowce prowadzą wła-
sne. Wykorzystanie bazowca do podążania za
AUV jest również droższe, co sprawia, że współ-
Współpraca bezzałogowców podwodnych i nawodnych daje spore możliwości flotom wojennym w zakresie analizy
praca systemów bezzałogowych jest bardziej dna akwenów morskich. Wiedzę można wykorzystać np. w działaniach przeciwminowych. Nawodny pojazd bezzało-
opłacalna. Tylko jedna załoga jest potrzebna do gowy DriX firmy iXblue zakupiła też Marynarka Wojenna do zadań hydrograficznych.

nadzorowania kilku autonomicznych systemów
zbierających dane jednocześnie, co dodatkowo
obniża koszty. Co więcej, nie musi ona znajdo-
wać się na pokładzie statku-matki, ponieważ
może prowadzić operację z lądowego C2.
DriX może na bieżąco korygować systemy na-
wigacyjne A18D poprzez akustyczną transmisję
danych pozycjonowania, wykorzystując system
iXblue Gaps USBL (Ultrashort Baseline, pozycjo-
nowanie z ultrakrótką linią bazową), także
w głębokim morzu. Dzięki temu duet USV–AUV
może szybko realizować swoją misję, bez po-
trzeby zatrzymywania się w celu ponownego
ustawienia. Dodatkowo, wykorzystanie DriXa do
śledzenia AUV otwiera drogę do szybszej trans-
misji danych. Dzięki umieszczeniu USV bezpo-
średnio nad AUV można rozważyć komunikację
szerokopasmową o wysokiej przepustowości
przy użyciu SATCOM lub 4G, przy czym DriX
może wybrać najlepszy tryb łączności w zależ-
ności od środowiska, co pozwala na szybsze
zbieranie danych bez konieczności czekania aż
AUV się wynurzy.
W najbliższej przyszłości operacje autono-
miczne mogą wykorzystywać dużą liczbę AUV
jednocześnie. DriX może zbierać dokładne dane
z każdego z nich i wysłać do C2 pozostającego
w bezpiecznym miejscu. Dla użytkowników
wojskowych dodatkowe korzyści z zastosowa-
nia DriXa do śledzenia AUV obejmują znacznie
mniejszą sygnaturę wizualną i podczerwieni
USV, jak również radiolokacyjną. Gdy bazowiec
jest daleko, w rejonie działań pojawia się tylko
DriX. To zmniejsza ryzyko wykrycia statku-matki
i zdradzenia informacji o trwającej operacji. Jeśli
DriX zostanie zauważony, to z kolei nic nie ujaw-
nia obecności AUV pod nim.
Obecnie trwa procedura przetargowa
wszczęta przez Komendę Portu Wojennego
Gdynia, mająca na celu wyłonienie wykonawcy
integracji DriXa z okrętem hydrograficznym ORP
Arctowski (266) proj. 874. Najprawdopodobniej
w tym celu zostanie z tej jednostki usunięta łódź
hydrograficzna Sportis S-8500/K, a na jej miej-
sce trafi system wodowania i wybierania DDS
(DriX Deployment System).
❚ Systemy uzbrojenia i lotnictwo
Bardzo mało miejsca poświęcono podczas te-
gorocznego Euronaval Press Tour systemom
uzbrojenia. Pomijając programy nowe, ale trwa-
jące już od lat, w zasadzie nowości sprowadziły
się do wspomnianego przy okazji fregat FDI sys-
temu ITR i nowej wersji wyrzutni środków zakłó-
cających NGDS Configuration D.
MBDA opracowała rekonfigurowalną instala-
cję odpalania pocisków ITR (Installation de
Tir Reconfigurable), która będzie obsługiwać
wszystkie okrętowe systemy uzbrojenia rakieto-
wego tej firmy. ITR został pomyślany tak, aby zre-
dukować liczbę i rodzaj bloków elektroniki,
w tym interfejsów, wymaganych do każdego
systemu uzbrojenia zainstalowanego na okręcie,
wykorzystując pojedynczą architekturę interfejsu
i wspólne, identyczne bloki elektroniczne.
Architektura ITR została opracowana zgodnie
z koncepcją niezależnego pierścienia, gdzie
każdy moduł odpalania systemu uzbrojenia jest
podłączony do bloku dowodzenia i kontroli
C2Box, zawierającego rdzeń systemu, będący
głównym interfejsem z okrętowym systemem za-
rządzania walką CMS, jak również systemem nawi-
gacyjnym. Każdy system rakietowy jest połączony
poprzez pierścień działający jak wirtualna sieć
lokalna VLAN. C2Box jest rekonfigurowalnym

Naval Group przedstawił wizje perspektywicznych interfejsów i konsol systemów Nowa wersja wyrzutni środków zakłócających NGDS Configuration D. Bierze udział
zarządzania walką do okrętów nawodnych (na zdjęciu) i podwodnych. w postępowaniu na dostawę systemów walki elektronicznej dla Royal Navy.

www.zbiam.pl Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 7 7

Technika morska
Trzeci egzemplarz śmigłowca H160 przeznaczony dla Marine nationale, adaptowany do misji SAR w zakładach Airbusa
w Marignane. Pierwszy z dziesięciu wiropłatów już lata w barwach Aéronavale.
elementem pakietu dzięki modułowi oprogra-
mowania, które jest instalowane w zakładach
MBDA do konkretnych systemów uzbrojenia
wybranych do danej platformy morskiej. ITR jest
w stanie pomieścić kilka systemów rakietowych
MBDA. Każdy pierścień VLAN systemu uzbroje-
nia mieści blok zarządzania sekwencją odpala-
nia SEQBox i pojedynczy interfejs amunicyjny –
blok modułu tożsamości abonenta SIMBox.
Ważną cechą tego hardware’u jest wielkość –
bloki SIMBox i SEQBox mają wielkość walizek,
w przeciwieństwie do standardowych szaf sto-
sowanych obecnie w systemach uzbrojenia.
Na razie ITR może obsługiwać tylko „fran-
cuskie” pociski grupy MBDA (VL MICA, Aster,
Exocet, MdCN). Trwają rozmowy na temat
wdrożenia do tego grona pocisków brytyj-
skiego i włoskiego oddziałów grupy (CAMM,
Teseo itp.), ale to na razie przyszłość. Pierwszy
system ITR został wyprodukowany w ubie-
głym roku z przeznaczeniem do prototypo-
wej fregaty FDI. Potem stanie się standardem
na okrętach francuskich i będzie oferowany
na eksport. Jego wdrożenie pozwoli na łatwą
wymianę systemów na jednostkach w służ-
bie i nowo zamawianych, np. z VL MICA na
Aster, bez poważnych prac technicznych,
głównie w oparciu o nowe bloki elektroniki
i korekty oprogramowania.
Safran Electronics & Defense ujawnił naj-
nowszą wersję znanego systemu ruchomej
wyrzutni pasywnych (w przyszłości też aktyw-
nych) środków zakłócających NGDS Configu-
ration D. Ze względu na rozwój pocisków
przeciwokrętowych o wysokiej prędkości
naddźwiękowej, kolejne floty są coraz bardziej
zainteresowane wyrzutniami ruchomymi, któ-
re mogą „dostarczyć” cele pozorne w określo-
7 8 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
ne miejsce w przestrzeni zaburtowej bronio-
nej jednostki. NGDS (New Generation Dagaie
System) jest wyrzutnią ruchomą w azymucie
i w elewacji. Oryginalna 12-lufowa Dagaie,
opracowana przez Safran dla francuskiej mary-
narki wojennej, jest kompatybilna ze 150 mm
amunicją Lacroix Defense SEALEM (zakłócanie
radiolokacyjne) i SEALIR (w podczerwieni).
Nowa NGDS Configuration D została zapro-
jektowana pod kątem kompatybilności ze
standardową 130 mm amunicją NATO. Obec-
nie bierze ona udział w przetargu na wyrzutnię
Środków Przeciwdziałania Walki Elektronicznej
(Electronic Warfare Counter Measures) EWCM
Increment 1a dla brytyjskiej Royal Navy. EWCM
stanowi część nadrzędnego programu Mor-
skiej Walki Elektronicznej (Maritime Electronic
Warfare Programme) MEWP, który ma na celu
modernizację systemów dozoru elektroniczne-
go okrętów nawodnych, dowodzenia i kontroli
C2, walki elektronicznej oraz obrony przeciwo-
krętowej klasy „soft-kill”.
W zakładach Airbus Helicopters w Marigna-
ne koło Marsylii trwają prace adaptacyjne śmi-
głowców Airbus H160 do tymczasowej służby
w Marine nationale. Firma przygotuje sześć
maszyn pochodzących z rynku cywilnego, do-
prowadzając je do ograniczonej konfiguracji
wersji docelowej H160M Guépard. Pomoże to
w rozwoju tej konstrukcji na potrzeby mary-
narki wojennej Francji. 31 stycznia 2020 r. DGA
zawarła z konsorcjum przemysłowym (Airbus
Helicopters, Babcock i Safran Helicopter Engi-
nes) umowę dzierżawy na 10 lat czterech cy-
wilnych śmigłowców H160, poszerzając ją rok
później o dwa kolejne.
Pierwszy śmigłowiec „pomostowy” dla Mari-
ne nationale dostarczono w maju tego roku.
Rozpoczął on loty w barwach Aéronavale we
wrześniu. Obecnie w Marignane przygotowy-
wany jest trzeci egzemplarz H160. Konsorcjum
będzie również odpowiedzialne za wsparcie
techniczne maszyn przy zachowaniu wysokie-
go poziomu dostępności.
Ta tymczasowa flota H160 umożliwi Marine
nationale zapewnienie ciągłości misji na
Atlantyku i kanale La Manche w miarę wycofy-
wania przestarzałych śmigłowców Aérospatia-
le SA319 Alouette III ze służby, oczekując na
dostawy docelowych Guépardów.
Adaptacje H160 obejmują jedynie proste
prace i nie będą one odpowiadały pełnej
konfiguracji docelowej H160M. Wśród nich
są: montaż obserwacyjnej głowicy optoelek-
tronicznej Safran Euroflir 410 wraz z konsolą,
wciągarki, wyposażenia medycznego zgod-
nego ze standardem EMS (Emergency Medi-
cal Services) i inne drobne zmiany. Pozwoli to
na użycie maszyn do zadań patrolowych
oraz poszukiwania i ratownictwa SAR (Search
And Rescue). Śmigłowce H160 stopniowo za-
czną dyżurować z Lanveoc-Poulmic, Cherbo-
urga i Hyères.
Ponadto ważną częścią eksploatacji „pomo-
stowych” H160 będzie ich przetestowanie
w realnych warunkach morskich. Umożliwi to
określenie wpływu specyficznego środowiska
i wody słonej na korozję poszczególnych po-
dzespołów śmigłowców, zmian koniecznych
do eksploatacji na okręcie (zarówno konstruk-
cji śmigłowca, jak i okrętu) i innych. Wersja do-
celowa otrzyma ponadto: wzmocnione pod-
wozie, chwytak do lądowania na pokładzie
okrętu, systemy samoobrony (wykrywania
opromieniowania radarem i laserem, wyrzut-
nie środków zakłócających), radar Thales Air-
Master C, systemy łączności wojskowej (w tym
łącze danych standardu Link 22) i inne. Wersja
morska zostanie też przystosowana do użycia
lekkich pocisków przeciwokrętowych MBDA
ANL (Anti-Navire Léger). Będą to pierwsze
francuskie śmigłowce morskie uzbrojone
w ten system, który zastąpi, wycofane z uzbro-
jenia przed kilkoma laty, pociski AS.12. Ponad-
to opinie operacyjne francuskiej marynarki
będą monitorowane i wpłyną na projekt woj-
skowej wersji H160 i jej system wsparcia.
Pierwsze dostawy wersji wojskowej H160M
Guépard są planowane na 2027 r. Przewidziano
pozyskanie 169 egzemplarzy H160M w ra-
mach programu HIL (Hélicoptère Interarmées
Léger, wspólny śmigłowiec lekki), który ma za-
stąpić pięć typów śmigłowców będących
w służbie poszczególnych rodzajów Forces ar-
mées françaises: AS550 Fennec, SA341 Gazelle,
SA319 Alouette III, AS565 Panther i AS365 Dau-
phin. Wstępny kontrakt zawarto w grudniu
2021 r. Lot prototypowego H160M ma się od-
być w 2024 r. Pierwsze morskie H160M trafią
do Marine nationale w 2029 r. n
www.zbiam.pl
GRUPAPGZ.PL
Technika morska
Okręty na forum Armija-2022 Tomasz Grotnik
W trakcie tegorocznego Międzynarodowe-
go Forum Techniczno-Wojskowego
Armija-2022 (patrz artykuł w WiT 9/2022)
rosyjskie biura konstrukcyjne i ośrodki
badawczo-rozwojowe zaprezentowały
także projekty powstałe z myślą
o Wojenno-Morskom Fłocie. Większość
z nich łączy wspólna cecha – bliżej im do
koncepcyjnych samochodów, niż do
realnych demonstratorów mogących
być w przyszłości bazą do produkcji
okrętów w przewidywalnych
ramach czasowych.
Ilustracje w artykule: Aleksandr Karpienko/Newskij
Bastion, Rubin, InWojen Info,
ANNA-News Agency, NPKB.
C
entralne Biuro Konstrukcyjne Techniki Mor-
skiej Rubin (Centralnoje konstruktorskoje
biuro morskoj tiechniki, CKB MT), mające
siedzibę w Sankt Petersburgu i wchodzące w skład
Zjednoczonej Korporacji Stoczniowej (OSK, Obje-
diniennaja sudostroitielnaja korporacyja), zajmuje
się projektowaniem okrętów podwodnych z na-
pędem jądrowym i konwencjonalnych o różnym
przeznaczeniu. To najbardziej doświadczona
w tym obszarze placówka w Federacji Rosyjskiej.
W trakcie tegorocznego forum Armija CKB MT Ru-
bin pokazało po raz pierwszy publicznie model
arktycznego strategicznego okrętu podwodnego
z napędem jądrowym o kryptonimie Arktur (najja-
śniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Wolarza).
Projekt koncepcyjny Arktur zakłada zastosowa-
nie nowych rozwiązań konstrukcyjnych, mających
na celu utrudnienie wykrycia jednostki przy uży-
ciu aktywnych i pasywnych systemów sonaro-
wych. W pierwszym przypadku zmniejszenie siły
odbitego sygnału sondującego systemu hydrolo-
kacyjnego ma wynikać z kształtu kadłuba lekkie-
go, który w przekroju poprzecznym przypomina
oszlifowany kamień szlachetny – ma załamania
Rufa Arktura z dokiem bezzałogowego Surrogata-W, który pełnić ma rolę lojalnego skrzydłowego pod wodą. Zwraca
uwagę chwyt wody do tunelu pędnika prawoburtowego i pochylone do wewnątrz usterzenie rufowe, podobnie jak
w samolotach 5. generacji.
8 0 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
Model arktycznego strategicznego okrętu podwodnego z napędem jądrowym Arktur.
pod odpowiednimi kątami. Ponadto będzie on
osłonięty „pokryciem aktywnym”, choć nie wiado-
mo, co kryje się pod tym terminem.
Natomiast aby ograniczyć zdolność lokaliza-
cji Arktura pasywnymi środkami hydroakustycz-
nymi, zdecydowano o rezygnacji ze śrub i pęd-
ników strugowodnych na korzyść całkowicie
schowanych pędników tunelowych, działają-
cych jak pompy. Ich elementy ruchome są ukry-
te głęboko w tunelach, których wloty znajdują
się po bokach rufowej części kadłuba, zaś wylo-
ty zaopatrzone w mechanizmy kierunkowania
wektora ciągu umieszczono centralnie w rufie.
Do ich napędu posłużą wyłącznie silniki elek-
tryczne. Reaktor jądrowy będzie miał za zadanie
wytwarzanie ciepła do produkcji pary wodnej
zasilającej turbiny, które z kolei będą napędzały
generatory prądu elektrycznego. Można przy-
jąć, że jednostka ma mieć także baterie akumu-
latorów do gromadzenia energii elektrycznej do
działania przy minimalnym poziomie hałasu.
Kanciasty kształt kadłuba ułatwiać ma też kru-
szenie pokrywy lodowej i uniemożliwiać zale-
ganie na grzbiecie pokruszonej kry, podczas
gdy sterowane pędniki pozwolą zająć dogod-
niejszą pozycję w przeręblu.
Tendencja podobnego kształtowania okrętów
podwodnych nie jest pomysłem rosyjskim. Pionie-
rami byli Szwedzi, którzy zaprojektowali w taki spo-
sób obudowę kiosku swojego perspektywicznego
okrętu typu A26 Blekinge (choć skopiowaną i już
przetestowaną w morzu przez Chińczyków – sze-
rzej w WiT 7/2021), zaś Niemcy zaplanowali podob-
ny kształt do U-Bootów 212CD.
Nie podano danych technicznych okrętu, ale sto-
jący obok model strategicznego Borieja-A proj. 955A
sugeruje, że długość całkowita będzie zbliżona do
170 m. Arktur ma cztery wyrzutnie torped i poci-
sków rakietowych na dziobie, jak też 12 pionowych
wyrzutni pocisków balistycznych (manewrujących)
na śródokręciu. Oprócz nich jednostka, pomyślana
jako nośnik autonomicznych bezzałogowych syste-
mów podwodnych, dysponuje otwieranymi od
góry dokami przeznaczonymi do miniaturowych
jednostek specjalnego przeznaczenia. Jednym
z nich ma być pokazany wraz z Arkturem autono-
miczny bezzałogowy podwodny pojazd eskortowy
(Awtonomnyj nieobitajemyj podwodnyj apparat
soprowożdienija) Surrogat-W. Drugim bardziej kon-
wencjonalny i mniejszy autonomiczny bezzałogowy
pojazd podwodny Junona.
Projektantem Surrogata jest również Rubin, który
w czerwcu 2020 r. zakończył stosowną pracę badaw-
czo-rozwojową. W jej ramach przygotowano projekt
koncepcyjny aparatu bezzałogowego imitującego
okręty podwodne do ćwiczeń WMF. Koncepcja bez-
załogowego imitatora okrętu podwodnego do wy-
korzystania podczas ćwiczeń sił ZOP nie jest nowa.
Podobne oferują już od pewnego czasu producenci
zachodni, ale najczęściej konstrukcje te bazują na
produkowanych seryjnie torpedach ciężkich.
To odróżnia je od Surrogata, który ma być kilka-
krotnie większy. Jego długość ma wynieść 17 m,
a wyporność od 40 do 60 t. Wymiary te pozwolą na
zastosowanie wymiennych anten holowanych i wy-
posażenia różnego typu, aby dzięki nim realistycznie
odtworzyć pola fizyczne – akustyczne, elektroma-
gnetyczne i ślad torowy – okrętu podwodnego
www.zbiam.pl

zarówno z napędem konwencjonalnym, jak i jądro-
wym. „Morski zrobotyzowany system” Surrogat
będzie miał napęd elektryczny zasilany bateriami
litowo-jonowymi, co ma umożliwić prowadzenie
ćwiczeń przez 15–16 godzin, w tym symulowanie
manewrów okrętu podwodnego nawet przy du-
żych prędkościach. Ponadto jego modułowa kon-
strukcja ma ułatwić zmianę funkcjonalności apara-
tu. Oprócz ćwiczeń ZOP ma być przeznaczony do
skrytego rozpoznania i mapowania dna. Szacowa-
ny zasięg podwodny Surrogata przy prędkości 5 w.
ma wynieść 60 Mm, prędkość maksymalna sięgnie
24 w., zaś głębokość działania 600 m. Przytoczone
wyżej parametry techniczne należy traktować jedy-
nie jako orientacyjne.
Pokazany w tym roku wariant Surrogat-W ma być
eskortowcem Arktura. Podwodnym odpowiedni-
kiem lotniczego „lojalnego skrzydłowego”. Ma pro-
wadzić rozpoznanie akwenu, wchodzić na wody
bardzo płytkie, symulować okręt-matkę, odwraca-
jąc uwagę przeciwnika.
Oprócz nich Rubin zaprezentował koncepcję cał-
kowicie elektrycznego okrętu podwodnego Amur
e600. Będzie on wyposażony w baterie litowo-jono-
we o dużej pojemności. Dodatkowo na jednostce
zostanie zainstalowany mały awaryjny generator
z silnikiem wysokoprężnym. Z zewnątrz Amur e600
cechuje się brakiem obudowy kiosku, osłaniającej
urządzenia podnośne, co minimalizuje zużycie ener-
gii. Koncepcja okrętu „bezkioskowego” została już
sprawdzona w ZSRS. Na początku lat 60. powstał
proj. 673, małej jednostki o poprawionej hydrodyna-
mice bez kiosku. Miała ona wypierać ok. 1200÷1500 t
i mieć załogę nie większą niż 15 osób. Badania
jednak wykazały, że niemożliwe było wtedy zbudo-
wanie okrętu, który byłby znacząco lepszy od opra-
cowanego wówczas, konwencjonalnego w kon-
strukcji proj. 671 Jorsz, i prace przerwano.
Głównymi zaletami Amura e600 są jego kompak-
towe rozmiary i wysoka autonomiczność podwod-
na: przy prędkości 4 w. może on pozostać pod wodą
przez 14–17 dni, co odpowiada wynikom uzyskiwa-
nym przez podobnej wielkości okręty wyposażone
w system AIP (Air Independent Propulsion). Okręt
ma wypierać 600 t i mieć zasięg 1500 Mm.
Trudno nie oprzeć się wrażeniu, że Rosjanie w„pod-
wodnym marketingu” zapatrzyli się na Francuzów,
którzy regularnie, na każdym paryskim salonie Euro-
naval prezentują koncepcyjne okręty podwodne. Jest
Model elektrycznego okrętu podwodnego Amur e600.
www.zbiam.pl
Wizja komputerowa Surrogata-W.
jednak subtelna równica pomiędzy tymi ekspozycja-
mi. Francuzi podkreślają, że ich koncepcje nie powsta-
ną w pokazanej formie, służą zaś do dyskusji i dalsze-
go rozwoju idei, natomiast niektóre z zastosowanych
rozwiązań mają duże i realne szanse wejść do eksplo-
atacji na okrętach najbliższej generacji. W przypadku
Rosjan od razu mowa o prymacie tamtejszej myśli
technicznej, która „nie imiejet anałogow w mirie”.
W podobnej manierze powstały projekty kon-
cepcyjne okrętów nawodnych z pokładem lotni-
czym, zarówno lotniskowców, jak i jednostek trans-
portowo-desantowych.
Newskie biuro projektowo-konstrukcyjne (NPKB,
Niewskoje projektno-konstruktorskoje biuro) z Sankt
Petersburga, także część OSK, ujawniło projekty kon-
cepcyjne dwóch nowych dużych okrętów lotni-
czych. Pierwszym jest uniwersalny okręt morski
(UMK, Uniwiersalnyj morskoj korabl), kryjący się pod
kryptonimem Waran, drugim zaś uniwersalny okręt
desantowy (UDK, Uniwiersalnyj diesantnyj korabl).
UMK Waran to koncepcja nowego lekkiego
okrętu lotniczego z napędem nieatomowym
i z ciągłym pokładem startowym, cechującego się
wysokim stopniem automatyzacji oraz możliwo-
ścią współpracy z powietrznymi systemami zrobo-
tyzowanymi. Waran może zabierać do 24 załogo-
wych samolotów wielozadaniowych, sześć
śmigłowców i do 20 bezzałogowych statków po-
wietrznych. Wyporność okrętu wynosić ma ok.
45 000 t, długość całkowita ok. 250 m, szerokość
65 m, a zanurzenie do konstrukcyjnej linii wodnej
9 m. Będzie on w stanie osiągnąć prędkość do 26 w.
Wyporność perspektywicznego śmigłowcowca
desantowego UDK wynosi ok. 30 000 t. Długość
jednostki sięga 220 m, szerokość 42 m, a zanurzenie
do KLW wynosi ok. 7 m. Desantowiec jest w stanie
rozwinąć prędkość ok. 24 w. Na pokładzie lotniczym
Plan ogólny okrętu szpitalnego do medycznego i sanitarnego wsparcia działań floty.
Technika morska
okrętu znajduje się siedem lądowisk śmigłowców,
pod nim – hangar wiropłatów. Obydwie jednostki
mają znacznie zunifikowaną konstrukcję. NPKB
pokazało też ponownie projekt lotniskowca ato-
mowego 11430E Łamantin, oparty na historycz-
nych już pracach nad pierwszą sowiecką jednost-
ką tej klasy proj. 11437 Uljanowsk. Jest w zasadzie
pewne, że żaden z tych projektów nie zostanie
przekuty w metal.
Przynajmniej teoretycznie większe na to szanse
ma uniwersalny okręt desantowy proj. 23900. To
z kolei dzieło ZPKB (Zielenodolskoje projektno-
-konstruktorskoje biuro) z Zielonodolska w Tatar-
stanie, należącego do Korporacji Stoczniowej Ak
Bars (Sudostroitielnaja korporacyja Ak Bars). UDK
proj. 23900 różni od wspomnianych projektów
rozpoczęcie budowy pary tych okrętów. 20 lipca
2020 r., w obecności prezydenta Federacji
Rosyjskiej Władimira Putina, w zakładzie Zaliw
im. B. Je. Butomy w Kerczu na zaanektowanym
Krymie, położono stępki Iwana Rogowa i Mitrofa-
na Moskalenki. Kontrakt na budowę dwóch UDK
proj. 23900 o wartości ok. 100 mld RUB Minister-
stwo Obrony Federacji Rosyjskiej podpisało z Zali-
wem w maju 2020 r .
Okręty te powstają, aby wypełnić lukę po francu-
skich Mistralach, których dostawę Paryż anulował
w 2014 r. Zresztą podobieństwo zewnętrzne, a za-
pewne i wewnętrzne jest duże, co wskazuje, że Rosja-
nie nie mieli oporów, aby skopiować pewne rozwią-
zania z pierwowzoru. Mimo prezentacji modelu na
Armii-2022 i dwóch lat od rozpoczęcia budowy wciąż
są to jednostki słabo opisane. Wiadomo, że UDK mają
mieć całkowitą wyporność nawet ok. 30 000 t, dłu-
gość 220 m i szerokość 38 m. Zdolności przewozowe
są określane na: 900 żołnierzy, cztery barki desantowe
w doku, 16 śmigłowców różnych typów, cztery BSP,
Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2 • Wojsko i Technika 8 1
Technika morska
Modele zunifikowanych okrętów lotniczych biura NPKB.
Model uniwersalnego okrętu desantowego projektu 23900 typu Iwan Rogow. „Rosyjski Mistral” jest bardzo podobny
do pierwowzoru.
jak też do 75 wozów bojowych, w tym czołgów pod-
stawowych. Napęd – pięta achillesowa współcze-
snych rosyjskich okrętów – ma wykorzystywać
w 100% rodzime rozwiązania (turbiny gazowe Saturn
M90FR, diesle Kołomienskij zawod 10D49, przekład-
nie Zwiezda RO55 i system sterowania firmy NPO
Awrora). Ma on zapewnić prędkość 22 w.
Budowa okrętów potrwa na pewno bardzo dłu-
go, na co wskazują doświadczenia np. z dużymi
Ciekawa rufa Raptora 2.0 z widocznymi wyrzutniami ppk systemu Korniet-M i KAZ Afganit, jak też rosyjskimi pędnikami.
8 2 Wojsko i Technika • Pa ź d z i e r n i k 2 0 2 2
okrętami desantowymi proj. 11711. Agencja TASS
podała, że mają podnieść bandery w 2028 r.
NPKB zaprezentowało szereg projektów okrętów
opartych na zunifikowanej platformie, przeznaczonej
do reagowania na pandemie i katastrofy humanitar-
ne. Na początku pandemii COVID-19 NPKB, na pole-
cenie kierownictwa JSC, rozpoczęło rozwój dwóch
jednostek szpitalnych o różnym przeznaczeniu: do
niesienia pomocy ofiarom katastrof naturalnych lub
spowodowanych przez człowieka oraz sanitarno-
-kwarantannowej do transportu, zapewnienia opieki
medycznej i izolacji dużej liczby zakażonych. Ponadto
powodem zapotrzebowania na okręty szpitalne do
medycznego i sanitarnego wsparcia działań WMF był
wzrost rosyjskiej aktywności militarnej.
Pomieszczenia ładunkowe tych jednostek po-
zwalają na instalację szpitali modułowych o pojem-
ności do 3000 osób, jak również szpitala stacjonar-
nego mieszczącego do 5000 chorych, działającego
w ładowni lub rozwiniętego na brzegu. Okręt ten
będzie mógł również jednocześnie przyjmować na
pokład lotniczy do dwóch śmigłowców wielkości
Mi-8, co w połączeniu ze zmechanizowanymi win-
dami i podnośnikami zapewnia najszybsze dostar-
czenie poszkodowanych do pływającego szpitala.
Ładownie pozwolą też na zabieranie desantu
wraz z jego sprzętem, a także zaopatrzenia medycz-
nego dla sił floty znajdujących się w znacznej odle-
głości od miejsc bazowania, na wyspach lub w sła-
bo wyposażonych rejonach.
To duże okręty o wyporności 29 580 t ze szpita-
lem na 1000 osób lub 31 990 ze szpitalem na 500
chorych oraz sprzętem desantu w ładowniach. Za-
łoga okrętu to 60 marynarzy, zaś personel szpitala
stałego to 742 osoby, mobilnego 170 osób. Mimo
tego, zdaniem NPKB, okręty będą mogły powstać
w dowolnej dużej stoczni w Rosji.
Odniesienie do aktywności militarnej WMF ma
rzecz jasna związek z wojną przeciwko Ukrainie.
Konflikt miał wpływ na całe forum Armija-2022,
także na jego cześć morską. Pokazano zatem Rap-
tora 2.0. Tak stocznia Pełła oznaczyła „odświeżony”
proj. 03160, do niedawna klasyfikowany jako kuter
patrolowy, a obecnie jako wielozadaniowy kuter
szturmowy. Na kanwie przykrych doświadczeń
z Ukrainy, jego uzbrojenie wzmocniono poprzez
montaż dwóch czteroprowadnicowych wyrzutni
ppk 9M133FM-3 systemu 9K135 Korniet-M (D1).
Poza celami opancerzonymi może on zwalczać
także obiekty powietrzne poruszające się z pręd-
kościami do 250 m/s na wysokości do 9 km. Na-
prowadzany jest na cel laserowo, jego zasięg został
zwiększony w stosunku do starszych odmian nie-
mal dwukrotnie – do 10 km (vs 5,5 km), zaś mini-
malna odległość strzału to 150 m. Ponadto Raptor
2.0 ma system obronny składający się z 18 wyrzutni
celów pozornych, będących odmianą tych wcho-
dzących w skład systemu aktywnej obrony KAZ
(Kompleks Aktiwnoj Zaszczity) Afganit, stosowa-
nego na czołgach podstawowych T-14. Na dachu
sterówki, w jej przedniej części, zainstalowano
stację radiolokacyjną odpowiedzialną za prawi-
dłowe funkcjonowanie tego systemu. W efekcie
zmian wyporność kutra wzrosła z 28 do 30 t,
a długość z 16,9 do 20 m. Silniki Caterpillar C18
zastąpiono chińskimi CHD o podobnej mocy
(1678 kW/2282 KM), zaś zamiast szwedzkich pęd-
ników strugowodnych KaMeWa 36A3 zainstalowa-
no rosyjskie WD370. Pierwsza publiczna prezenta-
cja Raptora 2.0 miała miejsca na święcie WMF
w Sankt Petersburgu w lipcu br.  n
www.zbiam.pl
 SYSTEMY ZASILANIA
I STEROWANIA DO POJAZDÓW
WOJSKOWYCH
PROJEKTOWANIE 4 PRODUKCJA 4 WDRAŻANIE

4 agregaty prądotwórcze (APU) Produkty standardowe

4 zasilacze AC/DC jednofazowe (4,0 kW) i trójfazowe (6,5 kW) bądź opracowywane zgodnie
z wymaganiami Klienta
4 chłodzenie pasywne do konkretnej aplikacji.
4 wysokosprawne przetwarzanie energii
4 przetwornice DC/DC z separacją i bez separacji galwanicznej
4 skrzynki rozdziału mocy do dystrybucji zasilania wewnątrz pojazdu
4 pulpity i bloki sterowania
4 tablice przyłączy zewnętrznych
4 układ sprzęgający akumulatory
4 poprawa parametrów EMC urządzeń poprzez
opracowanie i wykonanie dedykowanych
ltrów przeciwzakłóceniowych

www.radiotechnika.com.pl