Actueel Video & audio TOGGLE

Opiniepanel ZOEKEN
Peilingtrends Doe mee Contact

Homepage › Is een republiek goedkoper dan een koningshuis? En andere vragen over een mogelijk afscha!en van de monarchie beantwoord

Is een republiek goedkoper dan een koningshuis? En

andere vragen over een mogelijk afscha!en van de
monarchie beantwoord
18-10-2023 16:29 Binnenland, Politiek Auteur: Chaimae Agarroum, Margot Hoogerwerf

Bron: ANP

Het koningshuis moet worden afgescha!, vindt een meerderheid van de leden van GroenLinks-PvdA.
Het staat ook in hun verkiezingsprogramma. Wij beantwoorden jullie vragen over het mogelijk
afscha"en van de monarchie.

Historicus Arnout van Cruyningen, hoogleraar Staatsrecht aan de Radboud Universiteit Paul Bovend'Eert,
en staatsrechtdeskundige en oud-politicus voor de PvdA Peter Rehwinkel beantwoorden de vragen. Alledrie
publiceerden zij over de geschiedenis, werking en toekomst van het Nederlands koningshuis.

1. Waarom wordt de discussie over het afscha!en van de monarchie nu (weer)

gevoerd?
Afgelopen zaterdag werd op het GroenLinks-PvdA-congres een voorstel ingediend om de monarchie af te
scha!en. De indieners noemden de monarchie en bijbehorende erfopvolging "een verouderd systeem van
ongelijkheid". Ze wezen op de miljoenen die elk jaar naar het koningshuis gaan. Het voorstel werd
aangenomen met een kleine meerderheid van 52 procent.

Staatsrechtdeskundige Peter Rehwinkel beschouwt het voorstel als een kantelpunt: "GroenLinks had de
afscha!ing van de monarchie al eerder in het verkiezingsprogramma staan, net als de SP en BIJ1, maar het
is nu voor het eerst dat een grote partij het in het programma opneemt. En het is niet uit te sluiten dat een
andere partij zal volgen, programma's van bijvoorbeeld D66 en NSC zijn nog niet definitief."

"Juist premiers afkomstig uit de PvdA maakten zich vaak sterk voor de monarchie", zegt historicus Arnout
van Cruyningen. "Wim Kok hee" er bijvoorbeeld voor gezorgd dat het huwelijk van de huidige koning
zonder al te veel kleerscheuren verliep." Van Cruyningen denkt daarom dat het congres-voorstel is
ingegeven door enkele mensen. "Er werd niet gesproken vanuit een principieel punt, maar over allerlei
onderbuikzaken zoals prins Bernhard en de NSDAP."

Hij erkent wel dat de groep die pleit voor het afscha!en van de monarchie groter is geworden. "Er is altijd
een kleine groep geweest die principieel tegen erfopvolging is, maar sinds corona is er steeds meer kritiek
op de koning en de monarchie. Dat hee" deels te maken met het gedrag van de koning, maar ook met een
toegenomen wantrouwen tegenover allerlei staatsinstellingen."

INFO

Steun voor de monarchie

Uit het jaarlijkse koningsdagonderzoek van EenVandaag blijkt dat dit jaar nog maar een kleine
meerderheid (54 procent) de monarchie steunt. 10 jaar geleden was dat nog 70 procent. Vooral ouderen
willen de huidige staatsvorm behouden. Bij jongeren onder de 35 jaar, wil nog maar 45 procent dat. 48
procent van de jongeren is voorstander van een republiek.

Moet Nederland een monarchie blijven of een republiek worden?

Naar leeftijdsgroepen
Monarchie Republiek Weet niet
100%

90%

80%

70%
62%
60%
54% 55%

50% 48%
45%

40% 37%
34%
29%
30%

20%
11%
9% 9%
10% 7%

0%
Iedereen 18-34 jaar 35-64 jaar 65-plussers
Bron: EenVandaag Opiniepanel • Gemaakt met Flourish

Steun voor de monarchie door de jaren heen

2. Wat is het alternatief voor een monarchie?

"Het alternatief is een parlementaire republiek, o"ewel: een republiek met een president", zegt hoogleraar
staatsrecht Paul Bovend'Eert. Dit alternatief staat ook in het verkiezingsprogramma van GroenLinks-PvdA.
"We zouden dan geen koning meer hebben als staatshoofd en er is geen erfopvolger", legt hij uit. Daaraan
voegt hij toe dat dat niet betekent dat het huis van Oranje verdwijnt: "De familie wordt dan gewoon burger."

Historicus Van Cruyningen vraagt zich af of de rol van een president wel wenselijk is. "Je krijgt namelijk een
figuur met een politieke achtergrond, terwijl het mooie van een koning juist is dat hij niet tot een bepaalde
partij behoort. In een verdeeld land als Nederland ben ik bang dat je je nog meer strijd op de hals haalt als
je presidentsverkiezingen gaat organiseren."

Rehwinkel denkt daar ook zo over: "In mijn hart ben ik misschien wel republikeins, maar ik zie het in deze
gepolariseerde tijden niet snel gebeuren dat een president het vertrouwen krijgt van het het overgrote deel
van de Nederlandse bevolking."

Volgens hem kunnen we onze energie beter richten op het moderniseren van de monarchie: "Dat gebeurt
al. De koning is bijvoorbeeld niet meer aanwezig bij de kabinetsformatie. Wat mij betre" kunnen we aan de
modernisering verder werken, zonder de monarchie af te scha!en."

Bron: EenVandaag

V.l.n.r.: Peter Rehwinkel, Paul Bovend'Eert, Arnout van Cruyningen

3. Met welk doel wordt het koningshuis aangehouden?

Historicus Van Cruyningen: "Ons huidige staatsbestel is mede gebaseerd op het idee dat het in een land met
een veelheid aan partijen en religies fijn is om een koninklijk huis te hebben dat kan zorgen voor
samenhang en stabiliteit. Het herinnert ons eraan dat we ondanks alle verschillen bij elkaar horen en een
lange geschiedenis delen."

Rehwinkel denkt dat de monarchie een visitekaartje kan zijn: "Het koningshuis hee" een symboolfunctie,
die ook in het buitenland tot de verbeelding spreekt, en die voor een president misschien lastiger te
vervullen is."

Maar, benadrukt hij: "Dat een land stabiel is, lijkt mij niet een voortvloeisel van het al dan niet hebben van
een monarchie. We leven nu in gepolariseerde tijden, ondanks onze monarchie. En dan zou je misschien
verwachten dat er meer behoe"e is aan een koningshuis, maar ook dat blijkt niet zo te zijn."

Moet Nederland een monarchie blijven of een republiek worden?

Naar leeftijdsgroepen
Monarchie Republiek Weet niet
100%

90%

80%

70%
62%
60%
54% 55%

50% 48%
45%

40% 37%
34%
29%
30%

20%
11%
9% 9%
10% 7%

0%
Iedereen 18-34 jaar 35-64 jaar 65-plussers
Bron: EenVandaag Opiniepanel • Gemaakt met Flourish

Steun voor de monarchie naar lee"ijdsgroep

4. Zijn er andere landen die we als voorbeeld kunnen gebruiken, als we een andere
staatsvorm willen?
"Bijna alle Europese landen waren eerst monarchieën", vertelt Paul Bovend'Eert. "Na de Eerste en Tweede
Wereldoorlog zijn veel monarchieën republieken geworden." Met als meest recente voorbeeld Griekenland,
voegt Rehwinkel daaraan toe. "Dat hee" eind jaren '60 afstand gedaan van haar monarchie, en blijkt op zich
goed te functioneren als republiek."

Oostenrijk kan volgens Van Cruyningen genoemd worden als voorbeeld van een parlementaire republiek
die minder geslaagd is. "Daar zijn veel problemen rond de verkiezing van de president. Een van de oud-
presidenten had een dubieus oorlogsverleden, en later werd er bijna een extreemrechtse president
gekozen."

Bovend'Eert schetst het meest voor de hand liggende beeld van Nederland, mochten wij overstappen op
een republiek: "In dat geval is Duitsland waarschijnlijk het meest vergelijkbare voorbeeld van hoe het voor
ons zou zijn. Zij zijn een republiek met een ceremoniële president, die vooral lintjes doorknipt. Dus niet een
president die ook een regeringsleider is zoals in de Verenigde Staten."

5. Is er een vergelijking te maken tussen de kosten van het koningshuis en een

presidentschap?
Over deze vraag zijn de meningen verdeeld. Bovend'Eert zegt dat de kosten voor een presidentschap veel
lager zijn dan voor een koninklijk huis. "De Duitse president, bijvoorbeeld, krijgt een gewoon salaris, zijn
echtgenote krijgt niks speciaals. Hij woont in een ambtswoning met wat personeel. Bovendien moet hij
gewoon belasting betalen."

Van Cruyningen zegt juist dat een president hartstikke duur is: "Een president moet, net als een koning, ook
de staat representeren op het hoogste niveau, bijvoorbeeld door reizen te maken naar het buitenland. Die
hee" ook beveiliging nodig, en misschien zelfs meer dan een koning, omdat hij of zij een politieke
achtergrond hee"." Ook benadrukt hij dat het organiseren van telkens weer nieuwe verkiezingen veel geld
kost.

Rehwinkel verwijst naar onderzoek van de Belgische hoogleraar Herman Matthijs, die elk jaar in de kosten
van Europese koningshuizen duikt. "Daaruit blijkt dat niet alle monarchieën hetzelfde kosten. Het Belgische
en Deense koningshuis zijn bijvoorbeeld een stuk goedkoper dan het Nederlandse. En ook tussen
republieken zijn er grote verschillen. De Franse president is erg duur - duurder dan het Nederlandse
koningsschap - terwijl de Duitse president weer goedkoper is dan de Nederlandse monarchie."

Het is daarom belangrijk om te letten op de specifieke invulling van een staatsvorm, en om daar transparant
over te zijn, vindt Rehwinkel.

INFO

EenVandaag Vraagt
In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met
EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van
EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de
vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de
App Store of Play Store.

6. Hoe zou een afscha!ing in de praktijk gaan, en hoe lang zou dat duren?
Van Cruyningen en Rehwinkel zien het niet snel gebeuren. "Het zou een een langdurig proces zijn, waarvoor
de grondwet moet worden aangepast via allerlei herzieningen, die allemaal een tweederde meerderheid
moeten krijgen in het parlement. Dat is in theorie mogelijk, maar daar zouden we minstens acht jaar over
doen", zegt Van Cruyningen.

Rehwinkel: "Natuurlijk is het vertrouwen in de monarchie gedaald, maar kijk je nu naar echte voorstanders
van de republiek, dan zijn dat er niet zoveel. Er zou waarschijnlijk een revolutie (zoals de Franse revolutie)
of een staatsgreep (zoals in Griekenland eind jaren 60) moeten plaatsvinden, wil opeens een veel groter
deel van de bevolking zich tegen het koningshuis keren.

Paul Bovend'Eert vindt dat onzin. "Er is geen staatsgreep of revolutie nodig. En de onwaarschijnlijkheid
komt ook niet door ingewikkelde procedures." Het zit 'm in de politieke onwil van partijen, denkt hij. "Er is
op dit moment geen draagvlak om over te stappen naar een republiek, veel partijen geven daar geen
prioriteit aan, zoals ook lijsttrekker van GroenLinks-PvdA liet weten na het congres."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat.

MEER OVER: koningshuis monarchie republiek EenVandaag Vraagt

MEER IN DE CATEGORIE: Binnenland Politiek

Advertentie via Ster.nl

Een valse bekentenis afleggen gebeurt sneller dan je

denkt, weet rechtspsycholoog Linda Geven: 'En dan
zijn consequenties groot'
17-11-2023 07:00 Veiligheid en recht Auteur: Sharon van Oost

Rechtspsycholoog Linda Geven Bron: Linda Geven

Waarom zou je iets toegeven wat je niet gedaan hebt? Zeker als dat betekent dat je in de gevangenis
belandt? Het gebeurt vaker dan je denkt. Om daar inzicht in te geven, publiceert rechtspsycholoog Linda
Geven (31) binnenkort een Europese databank.

Met de databank, die waarschijnlijk in januari online komt onder de naam European Registry of
Exonerations, willen Geven en haar collega's laten zien hoe vaak valse bekentenissen worden gedaan, hoe
dat komt en wat eraan gedaan kan worden. Om zo bewustzijn te creëren. Want een valse bekentenis hee"
grote gevolgen. Vooral voor degene die hem aflegt.

Amerikaans ding
"Er wordt vaak gedacht dat valse bekentenissen vooral een Amerikaans ding zijn", zegt Geven. "Aan de ene
kant hee" dat met de verhoormethodes te maken, die zijn in de Verenigde Staten over het algemeen
he"iger dan hier in Europa. De kans dat een verdachte onterecht toegee", is daardoor groter."

Daarnaast zijn er de grote zaken die bijna iedereen kent. Zoals die van de Central Park Five, waarin vijf jonge
mannen van kleur werden veroordeeld voor de verkrachting en mishandeling van een jonge witte vrouw in
New York. Zij legden onder druk van de recherche valse bekentenissen af. De zaak werd wereldwijd breed
uitgemeten in de media.

BEKIJK OOK

Openbaar Ministerie vertelt openlijk over omstreden undercovermethode 'Mr.

Big'
24-02-2021

Amanda Knox
Over Europese zaken van zo'n formaat is veel minder bekend. Een uitzondering is de zaak van Amanda
Knox, al is zijzelf wel Amerikaanse. Geven raakte geïntrigeerd door de zaak na een lezing van de
Amerikaanse hoogleraar psychologie Saul Kassin, ongeveer 5 jaar geleden.

Knox, die als 22-jarige student op uitwisseling was in de Italiaanse stad Perugia, werd in 2009 veroordeeld
voor de moord op haar huisgenoot. Na vier jaar in een Italiaanse cel werd ze alsnog vrijgesproken. Knox is
een sprekend voorbeeld van wat er mis kan gaan tijdens een verhoor, volgens Geven.

'Dit had mij ook kunnen overkomen'

"Ze werd bijvoorbeeld deels in het Italiaans verhoord. Een taal waarin ze zich niet goed genoeg kon redden.
En iets wat je vaker ziet: de rechercheurs die haar verhoorden waren er vanaf het begin van overtuigd dat zij
schuldig was. Dat werkt ontzettend in het nadeel van een verdachte."

Geven ontmoette Knox een tijdje geleden en die ontmoeting was aangrijpend, vertelt ze. "Het ging hier om
een jonge vrouw die in het buitenland studeerde, er een bijbaan had en leuke dingen deed met vrienden.
Dingen die ik ook allemaal heb gedaan. Toen realiseerde ik me: dit had mij ook kunnen overkomen. Ik zag
mezelf al zitten in die verhoorkamer."

BEKIJK OOK

Veroordeelde Arnhemse Villamoord legt zich niet neer bij advies tegen
herziening van de zaak: 'Dit kan toch niet?'
02-02-2021

'Er is bewijs tegen me'

Maar hoe gaat het dan mis? Daar gaat Geven binnenkort uitgebreid onderzoek naar doen. Wat ze al wel
weet: in Amerikaanse zaken, waarnaar meer onderzoek is gedaan, wordt weleens vals of niet-bestaand
bewijs gepresenteerd, waardoor je als onschuldig persoon toch kunt gaan denken: er is bewijs tegen me.

"Of je denkt juist dat er bewijs is dat later je onschuld kan bewijzen, aangezien je het niet hebt gedaan. Maar
soms bestaan die bewijzen helemaal niet, dus dan blij" alleen de bekentenis overeind.

Onder de oppervlakte
Hoe vaak het misgaat in Nederland is niet duidelijk. "We weten wel dat van alle rechterlijke dwalingen het
overgrote deel een valse bekentenis betrof. Maar ik denk dat er ook veel valse bekentenissen onder de
oppervlakte blijven."

Het gaat in 99 procent van de gevallen goed, benadrukt Geven. "Maar als het niet goed gaat, dan zijn de
consequenties heel groot. Als we kijken naar de perceptie van de samenleving van onterecht veroordeelde
mensen, is die niet positief. Mensen vinden het toch een beetje iemands eigen schuld of denken: waar rook
is, is vuur."

BEKIJK OOK

Onschuldig de gevangenis in: 6 geruchtmakende gerechtelijke dwalingen uit de

afgelopen 40 jaar
29-06-2020

Bewustzijn creëren
Waarom is het volgens Geven zo belangrijk dat in kaart wordt gebracht hoe het zit met valse bekentenissen?
"We willen bewustzijn creëren. Ik denk namelijk dat veel mensen zullen denken, ook politieagenten: dit zou
mij nooit overkomen. Terwijl onderzoek iets anders uitwijst."

"Als je een verhoor ingaat met de gedachte: deze persoon is schuldig, dan stel je als rechercheur andere
vragen dan wanneer je met een open blik het gesprek ingaat. En doordat jij andere vragen stelt, reageert de
verdachte anders. Het doel van een verhoor zou wat mij betre" moeten zijn: alle informatie krijgen die er is.
Als je genoeg informatie hebt, dan doet die bekentenis er eigenlijk niet meer zo veel toe."

Databank
Kort gezegd hoopt Geven dus dat dankzij haar werk verhoortechnieken steeds verder verbeteren. En ze
hoopt - mede dankzij haar database - antwoorden te vinden op hoe het komt dat nog steeds mensen
onterecht veroordeeld worden.

"We zijn nu alle zaken aan het verzamelen. In zo'n zestien Europese landen hebben we nu bijna 100 zaken
gevonden waar het in veel gevallen misgaat door valse bekentenissen. Maar ook door
ooggetuigenverklaringen en experts die eigenlijk geen expert blijken te zijn."

BEKIJK OOK

Deze 4 vrouwen leven met de verwoestende impact van een onopgeloste moord
01-06-2019

Alle zelfvertrouwen verdwenen

Daarnaast hoopt ze te kunnen laten zien wat de consequenties zijn van jarenlang onschuldig opgesloten
zitten.

"Een tijd geleden was ik op een congres waar Ina Post sprak, die in 1987 als zorgmedewerker werd
veroordeeld voor doodslag op een cliënt. Zij had ook een valse bekentenis afgelegd. En hoewel ze in 2010
werd vrijgesproken, kon ze nog steeds niet met droge ogen vertellen wat het met haar had gedaan. Hoe
schuldig ze zich voelde tegenover zichzelf. Dat al haar zelfvertrouwen weg was. Ik vond dat heel he"ig."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat.

MEER OVER: valse bekentenis

MEER IN DE CATEGORIE: Veiligheid en recht

Vertrouwen in de politiek neemt langzaam toe in aanloop

naar de verkiezingen
17-11-2023 06:00 Politiek Auteur: Jelle Fastenau

Tweede Kamerverkiezingen
2023
80 artikelen

Vertrouwen in de politiek
neemt langzaam toe in
aanloop naar de verkiezingen
17-11-2023

VVD-leider Dilan Yeşilgöz kan

eerste vrouwelijke premier van
Nederland worden en
daarmee zijn we 'er niet snel
Vooral rond Omtzigt en Yeşilgöz zijn de verwachtingen hooggespannen Bron: ANP bij'
15-11-2023

'Hoe zorgen we voor een

Voor het eerst in 2 jaar tijd neemt het vertrouwen in de landelijke politiek veilige wereld?': oud-
weer toe. De nieuwe lichting lijsttrekkers en partijen stemt kiezers hoopvol: commandant Mart de Kruif
vindt oorlog vergeten thema
"Ik heb meer vertrouwen in de nieuwe generatie dan de oude."
bij verkiezingen
14-11-2023
Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder bijna 35.000 leden van het
Opiniepanel. Nu bij veel partijen de oude garde hee" plaatsgemaakt voor een 1 op de 5 laat stemkeuze
afhangen van kieswijzers:
nieuwe lichting politici, zien kiezers de toekomst weer iets positiever
'Hoef ik niet meer al die
tegemoet. Al houden ze een slag om de arm: "Het ziet er rooskleurig uit. Toch
partijprogramma's door te
is het wachten wat er straks daadwerkelijk gaat gebeuren", zegt een panellid. lezen'
14-11-2023

Optimisme toegenomen Kleine partij LEF gaat acties

voor aandacht niet uit de weg:
Met nog een kleine week tot de Tweede Kamerverkiezingen is het politieke komende dagen meer
vertrouwen onder burgers iets toegenomen. Waar in de afgelopen 2 jaar nog 'guerilla-acties' gepland
ongeveer een kwart redelijk tot veel vertrouwen had in de landelijke politiek, 13-11-2023
is dat nu een derde (33 procent).

Alle artikelen
Daarmee is het vertrouwen weer terug op het niveau van begin maart 2021.
Ook kwamen de Tweede Kamerverkiezingen eraan.

Nieuwe lichting
Dat optimisme linken de panelleden vaak aan de nieuwe lichting lijsttrekkers
en partijen die deze verkiezingen meedoen. Zo zijn de verwachtingen rondom
Pieter Omtzigt en zijn Nieuw Sociaal Contract (NSC) hooggespannen.

Ook Dilan Yeşilgöz wordt door VVD-aanhangers als 'verfrissend' gezien. En op

de linkerflank zien kiezers de fusie tussen PvdA en GroenLinks als een
'positieve ontwikkeling'.

Vertrouwen in de landelijke politiek

Alle deelnemers
Redelijk wat / veel Weinig / geen Weet niet / geen mening
2% 1% 1% 1% 2% 1%
100%
64% 73% 77% 75% 73% 66%
90%

80%

70%

60%

50%

40%

30% 34% 33%

20% 26% 24% 25%
22%
10%

0%
1 '21 22 3 '23 '23
t '2 ei ' li '2 t
aar dec m 11
ju sep nov
2m 17 6 19 14

Bron: EenVandaag Opiniepanel • Gemaakt met Flourish

Vertrouwen in de landelijke politiek in de afgelopen twee jaar

Meer op de inhoud
Ook over het verloop van de verkiezingscampagne klinkt tevredenheid. In de
debatten gaat het volgens kiezers weer meer over de inhoud, en minder op de
persoon. "Ik merk dat politici elkaar langer uit laten praten, en dat er meer op
elkaar wordt gereageerd", merkt een van de panelleden op.

Dat is een heel verschil met voorgaande verkiezingen, vinden de panelleden.

Zij geven aan dat de huidige kandidaten met hun constructieve houding meer
betrouwbaarheid uitstralen dan het demissionaire kabinet. Dat gee" hen de
hoop dat er na 22 november echt een andere wind gaat waaien in Den Haag.
"Iedereen, wie je ook spreekt, is ervan overtuigd dat het roer om moet."

INFO