Struktura wydatków w Polsce i ich zmiana

Narysuj konceptualizacje jakości życia

Konceptualizacja jakości życia:
A. Środowisko naturalne i społeczne (jakość życia w wym. makro, sensu largo)
▪ Wymiary środowiska + Charakterystyka wymiarów -> ocena jakości życia w mieście (city
ratings), np. dla metropolii
B. Cechy osobowe jednostek (jakość życia w stosunku do osoby)
▪ Aspekty poziomu życia codziennego (poziom zaspokojenia potrzeb) - poziom życia (w wym.
obiektywnym) + Satysfakcja i dobrostan (well-being) - jakość życia (w wym. subiektywnym,
sensu stricte)
Poziom życia (obiektywny) + Jakość życia (subiektywna, sensu stricte) = Jakość życia sensu
largo (ekonomiczna + społeczna)
City rating - wpływ na lokalizację przedsiębiorstw, itp.
-uwzględnienie m.in. wpływu czynników środowiskowych (i stanu środowiska
przyrodniczego)

Model jakości życia (E. Allardt)

I. Obszar posiadania (having)
- potrzeby materialne - jakość życia typu „mieć”
- ujęcie obiektywne - poziom życia, uwarunkowania środowiskowe
- ujęcie subiektywne - niezadowolenie/satysfakcja z warunków życiowych.
II. Obszar miłości (loving)
- potrzeby społeczne - jakość życia typu „kochać”
- ujęcie obiektywne - relacje międzyludzkie
- ujęcie subiektywne - nieszczęście/szczęście w relacjach z in.
III. Obszar istnienia (being)
- potrzeby rozwoju - jakość życia typu „być”
- ujęcie obiektywne - stosunek jednostki do społeczeństwa i
środowiska przyrodniczego
- ujęcie subiektywne - alienacja, poczucie akceptacji społecznej,
rozwój osobisty.
13. Poziom życia a jakość życia - podsumowanie:

❖ Poziom życia - kategoria ekonomiczna, obiektywna

❖ Jakość życia sensu stricte - wymiar subiektywny, stany i odczucia człowieka

❖ Jakość życia sensu largo - potrzeby wyższego rzędu + niższego (bytowe)

➔ badanie - mierniki

Parytet siły nabywczej, PSN, PPP (od ang. purchasing

power parity) – kurs walutowy wyliczony w oparciu o porównanie cen sztywno ustalonego
koszyka towarów i usług w różnych krajach w tym samym czasie, wyrażonych w walutach tych
krajów.
Parytet siły nabywczej pozwala na rozwiązanie problemu dokonywania międzynarodowych
porównań PKB. Zasadniczą kwestią jest zebranie danych o cenach z zagregowanej listy
towarów i usług, która zawiera produkty porównywalne i reprezentatywne dla analizowanych
krajów. Parytet siły nabywczej jest lepszym wskaźnikiem od finansowego (giełdowo-
bankowego) kursu walutowego, gdyż uwzględnia siłę nabywczą ludności.

Linia ubóstwa
Granica ubóstwa wyliczana jest z uwzględnieniem siły nabywczej niezbędnej do zaspokojenia
podstawowych potrzeb na danym terenie. Tak więc, jeśli na zaspokojenie podstawowych
potrzeb w kraju A potrzebujemy co najmniej 5 dolarów dziennie, to będzie granica ubóstwa.
granica ubóstwa to minimalna kwota pieniężna pozwalająca na zaspokojenie podstawowych
potrzeb osoby dorosłej. Wśród tych podstawowych potrzeb jest żywność, dostęp do mieszkań,
edukacja, opieka zdrowotna, dostępność wody pitnej i energii elektrycznej.
Kwota jest zwykle wyrażona w parytecie siły nabywczej (PPP) i dziennym. Innymi słowy,
oblicza, co jest potrzebne do zaspokojenia tych potrzeb przez rok (średnio), a następnie
przechodzi do wielkości dziennej. Jednocześnie uwzględnia się inflację i kurs walutowy, aby
miara jak najlepiej odzwierciedlała rzeczywistość.
Obecnie najbardziej wiarygodny organ w tym zakresie (Bank Światowy) ustala, że granica
ubóstwa wynosi 3,20 USD PPP dziennie dla krajów o niższych średnich dochodach i 5,5 USD
PPP dziennie dla krajów o średnich dochodach.

Interpretacja granicy ubóstwa

Chociaż granica ubóstwa wyraża kwotę pieniężną, to, co naprawdę nas interesuje, to wiedzieć,
jaki procent populacji znajduje się powyżej lub poniżej tej granicy.
W danych, które agencje zazwyczaj oferują na temat ubóstwa, wskazują, jaki odsetek populacji
znajduje się poniżej tej granicy. Jeśli powiedzą nam, że poniżej granicy ubóstwa jest 20%,
oznacza to, że 20% populacji nie osiąga tych 3,20 USD PPP/dzień i nie może zaspokoić
wszystkich swoich podstawowych potrzeb. Jest to znane jako wskaźnik zapadalności na
ubóstwo. Musimy jednak pamiętać, że ten środek nie jest doskonały. Na przykład, jeśli
populacja składa się z 30 milionów ludzi, a 29 milionów kosztuje 3,21 USD PPP / dzień, dane
pokażą, że tylko 3,3% populacji jest biedne. Jednak dane te mogłyby być radykalnie sprzeczne,
gdyby dochód był o 2 centy niższy.
Granica ubóstwa, skrajne ubóstwo i zagrożenie ubóstwem. Są to pojęcia bardzo podobne,
powiązane ze sobą, ale nie takie same. Różnice wymienimy schematycznie:
Granicy ubóstwa: Minimalna kwota pieniężna pozwalająca na zaspokojenie podstawowych
potrzeb (żywność, mieszkanie, edukacja, zdrowie, woda i prąd). Bank Światowy ustala ją na
3,2 USD PPP / dzień i 5,5 USD PPP / dzień w zależności od poziomu rozwoju kraju.
Skrajne ubóstwo: W skrajnym ubóstwie znajdują się wszyscy ci, których dochody nie
pozwalają na osiągnięcie minimum niezbędnego do wyżywienia się. Bank Światowy ustala ją
na 1,90 USD PPP / dzień
Ryzyko ubóstwa: Ludność zagrożona ubóstwem obejmuje wszystkie osoby, których dochód
jest o 60% niższy od mediany dochodu na jednostkę spożycia całej populacji.
Parytet siły nabywczej (PPP)

CYKL UBÓSTWA
Metody taksonomiczne
Poziom życia może być badany za pomocą metod taksonomicznych najlepiej do tego celu służą
metody taksonomiczne wzorcowe. Algorytm badań obejmuje kilka kroków:
1) wybranie grup potrzeb ludności
2) dla każdej z grup potrzeb dobranie mierników reprezentantów
3) ustalenie charakteru zmiennych (stymulanta, nominanta, destymulanta)
4) ustalenie mierników reprezentantów
5) wyznaczenie mierników wzorców rozwoju dla każdej zmiennej
6) obliczenie zmiennej syntetycznej dla każdej grupy potrzeb
7) obliczenie zmiennej syntetycznej dla wszystkich grup potrzeb łącznie
Metoda wzorca rozwoju Z. Hellwiga umożliwia, na podstawie obliczonych taksonomicznych
wskaźników rozwoju, ustalenie rankingu województw Polski według stopnia ich rozwoju.
Pozwalają na to wartości syntetyczne wskaźników rozwoju (di), które mieszczą się w
przedziale 0–1.
Metoda Perkala pozwala na porównywalność poszczególnych mierników i otrzymywanie
jednego syntetycznego wskaźnika poziomu rozwoju regionu. Dostarcza dogodne schematy
klasyfikacyjne do regionalizacji i rejonizacji, pozwalając na klasyfikacje badanych jednostek z
punktu widzenia uzyskanych wskaźników poziomu rozwoju regionalnego. Obserwując wartość
tych wskaźników w kolejnych odcinkach czasu można określać tendencje rozwoju
regionalnego badanych regionów. Metoda ta obejmuje 2 etapy:
a) normalizacja poszczególnych mierników przyjętych do badań, w wyniku której wszystkie
mierniki wyrażone w jednostkach standaryzowanych stają się porównywalne i można je
sumować,
b) obliczenie syntetycznych wskaźników poziomu rozwoju regionalnego. Wskaźniki te mogą
przyjmować wartości w granicach od -3 do 3, przy czym regiony rozwinięte będą miały
wartości tego wskaźnika powyżej 0, regiony średnio rozwinięte bliskie 0, a regiony słabo
rozwinięte poniżej 0. Za podobne uznawane są regiony o zbliżonych wartościach wskaźników.

Podział metod taksonomicznych

Najbardziej ogólny i najbardziej przydatny podział wszystkich metod taksonomicznych

wyróżnia:

• metody hierarchizacji (hierarchiczne i niehierarchiczne).

• metody grupowania (aglomeracyjne i podziałowe).
• metody obszarowe.
• metody optymalizacyjne.

Metody hierarchizacji
 • Metody hierarchiczne Metody hierarchiczne prowadzą do wyodrębnienia
pełnej hierarchii. Metody te tworzą struktury skupień, które można przedstawić za
pomocą dendrogramu.

1. Metody porządkowania liniowego Określają one liniową hierarchię obiektów

na podstawie ich odległości od tzw. wzorca rozwoju. Po ujednoliceniu cech, za
współrzędne wzorca przyjmuje się maksymalne wartości zaobserwowanych
cech (dla wzorca) lub minimalne (dla antywzorca). W metodach stosuje się
różne miary wykorzystywane do obliczenia odległości wykorzystywane do
obliczenia odległości poszczególnych elementów zbioru od wzorca.
Najczęściej wykorzystywane to odległość Euklidesowa lub odległość miejska
(Hamminga). Inną metodą porządkowania liniowego jest metoda sum
standaryzowanych wartości, W tej metodzie dla każdego obiektu sumuje się
zestandaryzowane wcześniej wartości, a następnie konstruuje
względny wskaźnik poziomu rozwoju. Metodę tą można stosować również
wtedy, kiedy wartości maksymalne dla stymulant nie są wartościami
optymalnymi.
2. metody dendrytowe (Taksonomia wrocławska)
3. metody hierarchizacji drzewkowej (metoda najbliższego, najdalszego
sąsiedztwa, metoda środka ciężkości, metoda J.H Warda)

• Metody niehierarchiczne W metodach niehierarchicznych nie jest możliwe

przedstawienie na dendogramieprocesu tworzenia skupisk.

Do najważniejszych metod niehierarchicznych należy zaliczyć metodę k- średnich oraz EM.

Metody grupowania

• Metody aglomeracyjne - w metodach tych obiekty traktowane są na początku jako

osobne skupienia (grupy)Proces klasyfikacji polega na łączeniu się w pary, na
podstawie macierzy odległości, najbliższych podgrup aż do otrzymania jednej
grupy, w której znajdują się wszystkie elementy zbioru ΩΩ. Do metod
aglomeracyjnych zalicza się m.in.: metoda najbliższego, najdalszego sąsiedztwa,
metoda mediany, metoda średniej grupowej, metoda J.H. Warda.
• Metody podziałowe - w metodach tych postępowanie jest odwrotne niż w metodach
aglomeracyjnych, tzn. dzieli się grupę ΩΩ na jednoelementowe grupy. Do metod
podziałowych zalicza się: metodę wrocławską, metodę jednakowego natężenia,
metody iteracyjne (np. metoda J. Czekanowskiego, metoda k- średnich)

Metody obszarowe

Metody obszarowe mogą być metodami hierarchicznymi lub niechierarchicznymi. W metodach

obszarowych dzieli się hiperprzestrzeń na rozłączne podprzestrzenie. Charakteryzują się one
większą gęstością obiektów i są oddzielone obszarami o mniejszej gęstości obiektów. Do metod
obszarowych należą: taksonomia hiperkul, taksonomia stochastyczna, metoda Thorndike’a,
metoda Hartigana, metoda katowicka.

Metody optymalizacyjne
Metody optymalizacyjne mają za zadanie poprawienie wstępnego podziału zbioru punktów
danej klasyfikacji. Polegają one na przenoszeniu obiektów ze swoich zbiorów do innych
zbiorów i sprawdzaniu, czy przesunięcie obiektu poprawiło jakość całego podziału. Do metod
optymalizacyjnych należą: metoda środków ciężkości, metoda Forgy- Janceya, metoda
Wisharta.

- Poziom i jakość życia - definicje i różnice,

Poziom życia a jakość życia - podsumowanie:

❖ Poziom życia - kategoria ekonomiczna, obiektywna

❖ Jakość życia sensu stricte - wymiar subiektywny, stany i odczucia człowieka

❖ Jakość życia sensu largo - potrzeby wyższego rzędu + niższego (bytowe) ➔ badanie -
mierniki
Poziom życia: -> stan
Poziom zaspokojenia potrzeb w jednostce czasu, następujący jako rezultat dóbr, usług i
istniejących warunków życia, którymi cieszy się ludzkość w tej jednostce czasu (J.
Drewnowski). -> def. uznawana na całym świecie
Stopień zaspokojenia potrzeb ludzkich wynikający z konsumpcji dóbr materialnych i usług,
odnosi się do podstawowych potrzeb człowieka.
Schemat zależności poziomu życia w wymiarach makro i indywidualnych:

➔ mierzone miernikami (konkretnymi)

➔ podział od lat 50 XX w. (Polska - lata 60)

a. Poziom życia w kraju - makro:
-poziom dochodu narodowego,
-poziom wydajności,
-wielkość populacji,
-warunki środowiska.
b. Poziom życia otoczenia
c. Indywidualny poziom życia (jednostokowy):
-wielkość dochodów,
-sytuacja społeczno-demograficzna,
-wykształcenie,
-miejsce zamieszkania.
4. Kategorie:
❖ Obiektywna - oparta o mierniki -> poziom życia

❖ Subiektywna - > jakość życia

-system wartości, hierarchia potrzeb,
-zmienny w czasie,
-zróżnicowany w różnych społeczeństwach.
5. Jakość życia - złożoność pojęcia:

❖ Istota: system wartości (zbiór norm) + hierarchia potrzeb

❖ Kształtuje zachowania ekonomiczne i społeczne -> styl życia, modele konsumpcji, stosunek
do luksusu.

❖ Społecznie akceptowalna jakość życia.

6. Różnice def. jakości życia jako kategorii pojęciowej:
a. Definicje egzystencjalne - zw. z zaspokojeniem podst. potrzeb, np. stan posiadania, aktualna
sytuacja społeczno-ekonomiczna, m.in. jakość życia jako godne warunki życia w
społeczeństwie -> sensu largo
b. Definicje zw. z zaspokojeniem potrzeb wyższego rzędu - jakość życia określana przez
poziom samorealizacji, aspiracji zawodowych i życiowych -> sensu stricte
c. Definicje środowiskowe - zw. z dostępem do określonej jakości środowiska przyrodniczego
i społeczno-gospodarczego -> sensu largo
7. Jakość życia - definicje:
▪ Całokształt warunków życia i niekwantyfikowalnego stanów osobistego zadowolenia,
satysfakcji i szczęścia płynących z konsumpcji, korzystania z środowiska przyr., dobrego stanu
zdrowia, pomyślności w życiu i pozycji społecznej (L. Wingo, P.L. Harwood)
- szerokie podejście (sensu largo) - uwzględnia wymiar ekonomiczny i społeczny - quality of
life, stosowane np. w rankingach miast
▪ Oznacza zbiór potrzeb, których zaspokojenie czyni ludzi szczęśliwymi. - lapidarne określenie
(krótkie, ale konkretne) - dot. dobrostanu
▪ Na jakość życia składają się wszystkie elementy życia człowieka zw. z byciem „kimś” i
odczuwaniem różnych stanów emocjonalnych.
- podkreślenie odrębności j.ż. od p.ż.
- j.ż. w kategoriach wąskich - stanów emocjonalnych (trudne do pomiaru)
- sensu stricte.
8. Identyfikacja pojęcia jakość życia - kryteria:
▪ Sposób charakterystyki jakości życia
▪ System wartości
▪ Poziom percepcji

Podejścia:
- globalne - indywidualne
- obiektywne - subiektywne
9. Pięć głównych nurtów zainteresowań jakością życia:
I. Skupienie się na ochr. środowiska przyrodniczego

➔ konsekwencje postępu cywilizacyjnego dla środowiska, zdrowia, itd.

II. Związane z pomiarem zdrowia

➔ jakość życia uwarunkowana stanem zdrowia

III. Odniesienie do procesu urbanizacji
IV. Motywy społeczno-psychologiczne
V. Ekonomiczny aspekt jakości życia

- Piramida potrzeb Maslowa,

- Rodzaje potrzeb w badaniach polskich i zagranicznych
PORZEBY I ICH POJĘCIE
1. Piramida potrzeb A. Maslowa (wg P. G. Zimbardo, 1999)

➔ kilka poziomów
• potrzeby podstawowe (zw. z każdą osobą) - fizjologiczne, ekonomiczne + bezpieczeństwa
• potrzeby społeczne - im wyżej w piramidzie tym mniej powszechne potrzeby, różnice np. ze
wzgl. na zasoby.
2. Potrzeba - definicje:
I. Potrzeba w kat. psychicznej (społecznej) -> stan emocjonalny
▪ Potrzeba psychiczna - stan osoby, która doznaje poczucia niespełnienia (pojawia się napięcie
motywacyjne)
- pewny rodzaj frustracji, który działa jako czynnik skłaniający jednostkę do podejmowania
aktywności, które mogą tę potrzebę zaspokoić,
- odczuwalny brak czegoś, który powoduje, że jednostka podejmuje działania zmierzające do
likwidacji tego braku.
▪ Potrzeba jest działającą w mózgu człowieka siłą fizykochemiczną, która organizuje percepcję
i określone grupy reakcji autonomicznych (słownych i motorycznych) oraz wyobrażeniowych,
w celu zmiany sytuacji napięcia.
II. Potrzeba w kat. ekonomicznej:
W naukach ekonomicznych występowanie potrzeb jest rozumiane jako subiektywne
odczuwanie rozbieżności pomiędzy status quo (tym co istnieje), a stanem pożądany, co jest
motywem do podejmowania procesu gospodarowania, polegającego na przekształcaniu
zasobów w dobra ekonomiczne, które służą zaspokajaniu potrzeb.
3. Ogólne potrzeby ludzkie - przejaw zależności człowieka od otoczenia
a) potrzeby o charakterze obiektywnym, np. potrzeby podstawowe (jedzenia, picia) ->
pociągają za sobą kształtowanie potrzeb subiektywnych,
b) potrzeby subiektywne - są mechanizmem niezmiernie skomplikowanym (poj. się gdy
potrzeby obiektywne nie są kompletnie zaspokojone)
- brak ich zaspokojenia wprowadza w stan napięcia psychicznego, który jest motywem do
działania w celu zaspokojenia danej potrzeby.
4. Potrzeby bazowe, społeczne, kulturalne a instrumentalne
a) Potrzeby bazowe (biologiczne) - związane z funkcjonowaniem organizmu ludzkiego.
- Ich zaspokojenie jest niezbędne do utrzymania organizmu ludzkiego przy życiu.
b) Potrzeby społeczne - odzwierciedlają relacje międzyludzkie, w tym zależność danej
jednostki od innych ludzi, np. potrzeba miłości, uznania, przynależności (do grupy/wspólnoty).
c) Potrzeby kulturalne - wyraz zależności człowieka od wytworów kultury materialnej, np.
potrzeby mieszkaniowe - zależność człowieka od mieszkania, wyrażane np. przez potrzebę
posiadania własnego pokoju, potrzeby dot. wyposażenia mieszkania oraz wytworów kultury
duchowej, np. potrzeba czytania książek, wyjścia do kina/teatru.
d) Potrzeby instrumentalne - zw. z realizacją określonych celów/ wyk. zadań
- szybko znikają (gdy zostają zrealizowane), np. potrzeba odpowiedniego wyposażenia w celu
przygotowania obiadu, potrzeba posiadania narzędzi (znika po wyk. określonej pracy).
5. Piramida potrzeb Maslowa - omówienie:
7/8. transcendencja
7. samorealizacja (rozwój własnego potencjału)
6. potrzeby estetyczne (harmonia, piękno, kultura, porządek)
5. potrzeby poznawcze (wiedza, rozumienie, ciekawość świata)
4. szacunek (zaufanie, poczucie własnej wartości, bycie poważanym)
3. przynależność (poczucia przynależności i miłości)
2. bezpieczeństwo (wygoda, spokój, schronienie, zabezpieczenie)
1. potrzeby fizjologiczne (mieszkanie, tlen, woda, pożywienie …)

Wyżej w hierarchii potrzeby społeczne, psychiczne -> duchowe. Szereg zw. z sobą grup
potrzeb - łańcuch potrzeb. Zależność od rozwoju duchowego, stanu psych., miejsca
przebywania (inne na wakacjach, np. potrzeba zwiedzania). Na szczycie potrzeby estetyczne.
Im wyżej w hierarchii tym mniejszej grupy ludzi dotyczą. Jeśli nie zaspokoimy potrzeb podst.
to słabiej uświadamiamy sobie potrzeby wyższego rzędu. Rozwój systemowy.
Wyjątek: transcendencja (potrzeby duchowe) – charakter poprzeczny, potrzeby odczuwane
często przez os., które nie zaspakajają potrzeb podst.
a) Im wyżej tym bardziej zindywidualizowane potrzeby -> dot. mniejszych grup (jednostek).
b) Potrzeby niższe (witalne -> egzystencjalne) są bardziej powszechne (dot. ogółu ludności).

6. Podstawowe potrzeby człowieka (J. Goryński)

Źródło Charakter Działania Wyniki
Instynkt biologiczny Techniczno- produkt/ usługa
samozachowawczy produkcyjne materialna
Pragnienie społeczny Polityczno- organizacja państwa i
organizacji, ładu i organizacyjne społeczeństwa
bezpieczeństwa
Pragnienie życia duchowy Intelektualno- Efekty niematerialne
wewnętrznego, emocjonalne
własnej osobowości
• Przejście: charakter biologiczny -> społeczny -> duchowy
• Wskazanie źródła potrzeby
• Występują potrzeby uświadomione i nieuświadomione.

7. Klasyfikacja potrzeb wg B. Malinowskiego

➔ Odmienna od klasyfikacji Maslowa (inne nazwy grup potrzeb,

wydzielenie reakcji)
I.Potrzeby pierwotne: metabolizm, reprodukcja, wymogi otoczenia, bezpieczeństwo, ruch,
wzrost i rozwój, zdrowie.
II.Potrzeby pochodne (społeczne): produkcja narzędzi i dóbr, kodyfikacja i regulacja
zachowań ludzkich, transmisja kultury -> edukacja, organizacja kolektywnego działania.
III.Potrzeby integratywne: wiedza, religia, etyka, moralność, sztuka.
8. Potrzeby a rozwój człowieka wg koncepcji A.H. Maslowa:
Rozwój psychiczny człowieka: potrzeby fizjologiczne -> potrzeby samorealizacji

Przykład w badaniach
Dobra trwałego użytku można także podzielić ze względu na zaspokajane potrzeby
gospodarstwa domowego i poszczególnych jego członków. Wyróżnia się dobra:
1. związane z potrzebą mechanizacji czynności domowych (np.: przygotowanie i
przechowywanie produktów żywnościowych – kuchnie gazowe, kuchenki
mikrofalowe, płyty indukcyjne, roboty kuchenne, chłodziarki, zamrażarki) oraz z
utrzymaniem czystości w mieszkaniu, prania i konserwacji odzieży, np. pralki
automatyczne, suszarki, zmywarki, roboty kuchenne i inne,
2. zaspokajające różnorodne potrzeby związane z domową rozrywką, wypoczynkiem oraz
nauką, które służą bezpośredniemu zaspokojeniu indywidualnych potrzeb członków
gospodarstwa domowego, tj. telewizory, odbiorniki radiowe, kamery wideo, komputery
osobiste, konsole i inne,
3. zaspokajające potrzeby w zakresie przemieszczania się, tj. rowery, motocykle,
samochody.
Wydatki na towary i usługi konsumpcyjne przeznaczone są na zaspokojenie potrzeb
gospodarstwa domowego i obejmują: dobra nietrwałego użytkowania (np. żywność, napoje,
lekarstwa), dobra półtrwałego użytkowania (np. odzież, książki, zabawki), dobra trwałego
użytkowania (np. samochody, pralki, lodówki) oraz usługi.

- Wartości ważne dla eudajmonistów

i hedonistów + zależności regionalne,
Hedoniści nastawieni na przyjemność częściej powinni zaliczać do najważniejszych warunków
udanego życia pieniądze, wolność i swobodę. Eudajmoniści częściej powinni zaliczyć od
hedonistów, to co może ograniczać poszukiwanie przyjemności: wartości rodzinne, uczciwość.
Eudajmonistycznych kobiet jest trochę więcej niż mężczyzn, sa to osoby większej liczbie
powyżej 50 r. ż. Im wyższe wykształcenie tym więcej eudaj. Jest ich więcej w dużych miastach
powyżej 500 tysiecy, najmniej w miastach małych poniżej 20 tysięcy

Metoda genewska
METODA GENEWSKA (DYSTANSOWA) – chodzi o pomiar poziomu zaspokojenia
potrzeb w danym momencie. Wartość obliczana jest przeciętnie dla 1 roku (np. dla całego kraju)
1. sposób opracowania syntetycznego wskaźnika poziomu życia. Metoda genewska
powstała w końcu lat sześćdziesiątych w Instytucie Badania Rozwoju Społecznego
ONZ w Genewie
2. metoda genewska, pozwala mierzyć poziom życia ludności zestawem mierników
określających stopień zaspokojenia potrzeb społecznych, wyrażonych w jednostkach
naturalnych.

- Syntetyczny wskaźnik jakości życia - wskaźnik syntetyczny i wskaźniki cząstkowe,

Wskaźniki syntetyczne - nie wartościowe, naturalne mierniki poziomu życia, ale takie które nie
są wskaźnikami wartościowymi pieniężnymi.
Wskaźniki cząstkowe i wskaźniki syntetyczne. Wskaźnik cząstkowy konstruuje się na
podstawie pojedynczej własności zjawiska (np. przyrost naturalny jako wskaźnik sytuacji
demograficznej, liczba studentów jako wskaźnik kapitału ludzkiego).

Mierniki-reprezentanty obejmują siedem grup potrzeb (UNRISD i IGS):

 1. wyżywienie,
2. mieszkanie,
3. zdrowie,
4. wykształcenie,
5. rekreacja,
6. zabezpieczenie społeczne,
7. zagospodarowanie materialne (nadwyżka dochodów).
Odpowiada im siedem wskaźników cząstkowych o tych samych nazwach, które zagregowane
tworzą jeden ogólny miernik zwany syntetycznym wskaźnikiem poziomu życia ludności.
Wskaźnik syntetyczny oraz wskaźniki cząstkowe wyrażone są wartościami od 0-100. Wartość
0 oznacza minimum biologiczne lub kulturalne, a wartość 100 odpowiada wielkości optymalnej
wyznaczonej arbitralnie. Metodę genewską zastosowano w badaniu poziomu życia w Polsce
dla 1971 r.
Mierniki-reprezentanty obejmują siedem grup potrzeb wg J.Drewnowskiego:
1. wyżywienie,
2. ubranie
3. zamieszkanie,
4. zdrowie,
5. wykształcenie,
6. wypoczynek,
7. bezpieczeństwo,
8. środowisko społeczne
9. środowisko fizyczne

Mierniki-reprezentanty obejmują siedem grup potrzeb wg L. Zienkowskiego:

1. wyżywienie,
2. zdrowie,
3. wykształcenie,
4. mieszkanie i otaczające środowisko
5. wypoczynek i środowisko z tym związane
6. kultura
7. zatrudnienie i warunki pracy
8. zabezpieczenie społeczne,
9. porządek publiczny i bezpieczeństwo
10. podział dochodów konsumpcji i majątku
11. stratyfikacja i mobilność społeczna
12. rodzina i życie seksualne

- Metoda genewska pozwala na dokonywanie porównań między badanymi jednostkami

przestrzennymi i ustalanie ich wzajemnego położenia na skali. Jednocześnie stwarza podstawę
do analiz poszczególnych elementów składowych poziomu życia ludności. Jest ujęciem
statycznym wykonywanym dla dowolnie obranego przekroju czasowego, który może być
powtarzany. Metoda ta wymaga jednak stosunkowo pracochłonnej procedury obliczeniowej.

METODA GENEWSKA (DYSTANSOWA) – chodzi o pomiar poziomu zaspokojenia

potrzeb w danym momencie. Wartość obliczana jest przeciętnie dla 1 roku (np. dla całego kraju)

Definiowanie POZIOMU ŻYCIA wg Metody Genewskiej – poziom zaspokajania potrzeb

materialnych i kulturalnych gospodarstw domowych realizowany poprzez strumienie towarów,
usług odpłatnych oraz poprzez strumienie konsumpcji zbiorowej (zbiorowe fundusze życia
społecznego)
Pierwszy krok – wyodrębnieni grup potrzeb
Np. warianty metody genewskiej UNRISD i IGS, J. Drewnowski, L. Zienkowski
(UNRISD i IGS wyżywienie, mieszkanie, zdrowie, wykształcenie, rekreacja, zabezpieczenie
społeczne, zagospodarowanie materialne (nadwyżka dochodów))
(Drewnowski – wyżywienie, ubranie, zamieszkanie, zdrowie, wykształcenie wypoczynek,
bezpieczeństwo, środowisko społeczne, środowisko fizyczne)

Drugi krok – ustalenie w ramach poszczególnych grup potrzeb mierników (miar

statystycznych, służących do opisania i zaspokojenia poszczególnych grup potrzeb – mierniki
reprezentanty są to mierniki naturalne (nie wartościowe)

Ustalenie dla każdego z mierników reprezentantów dwóch wartości – minimalnej i

maksymalnej
Porównuje się faktycznie zmierzone w danym czasie, kraju, mierniki z wartościami progowymi
(min, max)

Przeliczanie wartości progowej poszczególnych mierników reprezentantów na punkty,

uznaje się że wartości progowej min. Odpowiada 1 pkt, a wartości progowej maksymalnej 100
pkt.

Jednostki obserwacji
A 31,6 ? (80?)
B 36,2 100
C 18,1 ? (50)
D 9,4 -1
E 22,6 ? (25)

Stymulanty – im wyżej tym lepiej

Destymulanty – im niżej tym lepiej
Dominanty – wskazane są wartości pośrednie
(8-13 studentów na pracownika instytutu – najwięcej pieniążków dla uczelni – dominanta)

Trzeci krok
Scalanie w 1 punktację, w ramach każdej grupy potrzeb, wartości ( w przedziale 1-100)
Scalenie (zsumowanie) w jeden syntetyczny wskaźnik obliczony dla poszczególnych grup
potrzeb (w ten sam sposób otrzymanie 1 syntetycznego wskaźnika, miernika poziomu życia),
gdzie na skali (dystansie) kształtuje się poziom życia ludności.
Dostarcza on informacji o dystansie między tym, co jest, a tym co powinno być w stosunku do
poszczególnych potrzeb i pozwala na ustalenie ostatecznego miernika. Na tle nowego wzorca
pozwala na pokazanie poziomu zaspokajania potrzeb ludności danego kraju (poziom życia
ludności d. kraju)

- PKB jako wskaźnik dobrobytu - wady i zalety

PKB
Produkt Krajowy Brutto - jest to łączna wyrażona w pieniądzu wartość wszystkich dóbr i usług
wytworzonych w danym kraju zazwyczaj w ciągu roku lub kwartału. W związku z tym, można
powiedzieć, iż jest to suma wartości dodanej wytworzonej przez wszystkie podmioty
gospodarcze danego kraju., niezależnie kto jest ich właścicielem. PKB jest najczęściej
analizowanym wskaźnikiem makroekonomicznym ze względu na fakt, iż uchodzi za najlepszy
(choć nie doskonały) miernik dobrobytu. Regularność obliczania PKB oraz fakt iż jego wartość
podaje się w USD, umożliwia porównanie tej wartości tego wskaźnika pomiędzy różnymi
krajami. Dlatego też wykorzystuje się go jako miarę wielkości gospodarek, która umożliwia
porównywanie gospodarki w różnych okresach bądź też efektywność ekonomiczną różnych
gospodarek (P. Krugman, R. Wells 2012)
PKB - Jako miernik konsumpcji
Najbardziej kompleksowy i najpowszechniej używany miernik całkowitej produkcji dóbr i
usług danego kraju i w tym ujęciu jest obliczany jako suma pieniężnej wartości konsumpcji,
inwestycji, państwowych wydatków na zakup dóbr i usług oraz eksportu netto (czyli eksport
minus import) uzyskanego w kraju w ciągu mroku (R. Hall, J. Taylor 2002)
Jest najbardziej syntetycznym miernikiem rezultatów działalności całej gospodarki. Pomija
potrzeby i dobra wytworzone na użytek własny oraz tzw. szarą strefę. Nie uwzględnia pomiaru
jakości życia.
O problematyczności przydatności gdp per capita do porównań poziomu życia świadczą
przypadki mniejszych krajów, takich jak Luksemburg czy Irlandia. Gdzie relacje z zagranicą
znacznie deformuje wielkość produktu kb. W Luksemburgu zatrudnia się tysiące pracowników
z 3 sąsiednich krajów, który tworzy gdp tego kraju. Jednak osoby te nie są brane podczas
przeliczania PKB na jednego mieszkańca.
A przykładowo z Irlandii transferowane są zyski kapitału zagranicznego, które bezpośrednio
nie zwiększają dobrobytu Irlandczyków.

- AIC
Spożycie indywidualne w sektorze gospodarstw domowych
W związku z tym, że GDP per capita jest krytykowany i wymienia się szereg wad tego
wskaźnika dobrobytu 12.2012 roku przez Eurostat został opublikowany nowy alternatywny
miernik poziomu życia, jest nim faktyczne spożycie indywidualne przypadające na jednego
członka gospodarstwa domowego (Actual Indywidual Consumption – AIC per capita)
wyrażone w tzw. standardach siły nabywczej, czyli sztucznej walucie eliminującej różnice cen
między krajami. Uznano, że wskaźnik ten obejmuje spożycie godpodarstw domowych
niezależnie od źródła finansowania, przez co bardziej GDP per capita nadaje się do porównań
dobrobytu oraz opisywania sytuacji materialnej gospodarstw domowych.
Actual Indywidual Consumption opisuje wartość spożytych dóbr i usług przez
gospodarstwa domowe, a nie efektów produkcji, które nie określają automatycznie poziomu
życia.
W porównaniach międzynarodowych spożycie indywidualne w sektorze gospodarstw
domowych zaczyna być postrzegane jako odpowiednia miara poziomu życia.
1. Po pierwsze, AIC obejmuje wydatki na towary i usługi, które zostały rzeczywiście
zakupione i opłacone przez gospodarstwa domowe.
2. Po drugie, spożycie indywidualne składa się z towarów i usług faktycznie
wykorzystywanych przez osoby, niezależnie od tego, czy są nabywane i opłacane przez
gospodarstwa domowe, rząd czy instytucje non-profit.
3. Po trzecie, na wartość AIC nie mają wpływu różnice w organizacji niektórych
ważnych konsumowanych usług, takich jak zdrowotnych i edukacyjnych, które różnią
się w wielu krajach (np. opłacane przez rząd w jednym kraju, a przez gospodarstwa
domowe w drugim kraju).
O problematyczności przydatności gdp per capita do porównań poziomu życia świadczą
przypadki mniejszych krajów, takich jak Luksemburg czy Irlandia. Gdzie relacje z zagranicą
znacznie deformuje wielkość produktu kb. W Luksemburgu zatrudnia się tysiące pracowników
z 3 sąsiednich krajów, który tworzy gdp tego kraju. Jednak osoby te nie są brane podczas
przeliczania PKB na jednego mieszkańca.
A przykładowo z Irlandii transferowane są zyski kapitału zagranicznego, które bezpośrednio
nie zwiększają dobrobytu Irlandczyków.

- HDI kategorie i wskaźniki

HDI
1 Norwegia 0,996 1 0,944
2 Australia 0,976 1 0,935
3 Szwajcaria 0,950 2 0,930
4 Dania 0,977 1 0,923
5 Holandia 0,947 3 0,922
6 Niemcy 0,963 2 0,916
7 Irlandia 0,973 2 0,915
8 USA 0,995 1 0,913
36 Polska 1,007 1 0,843
185 Czad 0,768 5 0,392
187 Rep. Środko wej Afryki

Wskaźnik Rozwoju Społecznego - HDI - (ang. Human Development Index, tłumaczone

również jako Wskaźnik Rozwoju Ludzkiego) - to syntetyczna miara opisująca zmiany w
zakresie społeczno-ekonomicznego rozwoju poszczególnych krajów. Określana jest także
jako Wskaźnik Rozwoju społeczno-ekonomicznego. System ten wprowadzony został przez
Organizację Narodów Zjednoczonych w celu umożliwienia porównań międzynarodowych.
Wskaźnik został opracowany w roku 1990 przez pochodzącego z Pakistanu ekonomistę
Mahbuba ul Haqa. Poprzez opracowanie tego wskaźnika dużo większą rolę
zyskały dane pozaekonomiczne, które były wcześniej stawiane na drugim planie przy ocenie
rozwoju danych krajów. Od 1993 roku wykorzystuje go w swoich corocznych raportach
działająca w ramach ONZ Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP). Wskaźnik
HDI w o wiele szerszym zakresie niż wskaźnik PKB per capita mierzy rzeczywisty poziom
życia ludzi na świecie. Pełniejsza ocena rozwoju jest szczególnie możliwa gdy wraz ze
wskaźnikiem HDI są analizowane inne wskaźniki rekomendowane przez UNDP, dotyczące na
przykład poszczególnych obszarów (dziedzin) rozwoju gospodarczego, społecznego i
demograficznego, czy też danymi obrazującymi zanieczyszczenie środowiska, stopień
bezpieczeństwa osobistego (Raport UNDP 2015, s. 1). Jednak pomimo dużej popularności
uważany jest za mniej wiarygodny niż Wskaźnik Ubóstwa Ludzkiego.

Obliczanie
Do obliczenia syntetycznego miernika HDI wykorzystywane są miary obejmujące trzy sfery
życia (zdrowia, edukacji oraz dochody ludności). Do pomiaru wskaźnika HDI służą poniższe
wskaźniki:

• średnia długość życia

• ogólny wskaźnik skolaryzacji brutto dla wszystkich poziomów nauczania
• wskaźnik umiejętności czytania ze zrozumieniem i pisania tj. wskaźnik
analfabetyzmu
• PKB per capita w USD liczony wg parytetu nabywczego waluty (PPP $).

Skala HDI

Wartość wskaźnika HDI zawiera się w przedziale od 0 do 1. Wyniki uzyskiwane dzięki

zastosowaniu Wskaźnika Rozwoju Społecznego pozwalają pogrupować kraje na trzy
podstawowe grupy:

• kraje wysoko rozwinięte 0,8 - 1,0

• kraje średnio rozwinięte 0,5 - 0,8
• kraje słabo rozwinięte 0,2- 0,5

Wskaźnik Rozwoju Społecznego z 2015 roku obejmuje 188 państw. Polska spadła w
porównaniu z rokiem 2014 o jedną pozycję na miejsce 36. z wartością wskaźnika równą tuż za
Słowacją i Andorą. Natomiast za Polską znajduje się Litwa i Malta. Na pierwszym miejscu
niezmiennie plasuje się Norwegia, a za nią Australia i Szwajcaria - to te kraje należą do
najbardziej rozwiniętych.

Ograniczenia HDI

Przy obliczaniu wskaźnika rozwoju społecznego pojawia się wiele ograniczeń i problemów,
które mogą zakłócać rzeczywisty poziom wskaźnika. Do takich ograniczeń można zaliczyć:

• problemy ze skalowaniem i ważeniem wskaźników wchodzących w skład HDI

• brak obiektywnych i trafnie wyznaczonych wag
• bariery w zdobywaniu autentycznych danych
• ogromną ilość danych do weryfikacji