---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

SURING-BASA BLG. 1

TUNGO SA KULTURA NG SALIKSIK

Virgilio S. Almario

1. PAGKILALA SA MAY-AKDA =

Isa sa mga bagay na nag-udyok kay Virgilio S. Almario na mas kilala sa

tawag na Rio Alma, ay ang kanyang pagkahilig sa National Language. Sinantabi
nya ang Modernism at Formalism upang pagtuunang pansin ang kanyang
kinahiligan, ang Nationalism, Politics, at Activist Movement. Bilang isang Critic,
ang kanyang mga Critic works ay nauugnay sa mga isyu ng National Language.

2. LAYUNIN NG MAY-AKDA =

Upang magkaroon tayo ng kaalaman kung ano ang tunay at malalim na

kahulugan ng salitang Research (siyasat o pagsisiyasat) at Investigation (saliksik
o pananaliksik), upang malaman din kung kailan at saan ito unang nagmula o
kung sino ang nakaimbento nito, at upang mas maintindihan natin ang
kahalagahan ng pag aaral nito, at makatulong sa ating mga pagsasaliksik sa
mga susunod na panahon.

3. TALASALITAAN =

Pananaliksik - isang paraan ng ‘‘muling paghahanap ng mga katunayan (facts) at ng

mga bagong konklusyon (new conclusions).
Depinisyon – Pagbibigay ng paglilinaw o paglalahad sa isang piling paksa.Naglalayon
itong magbigay linaw tungkol sa isang bagay na tinutukoy. Mas pangkalahatan ang
salitang ito kaysa sa kahulugan.
Research – Saliksik o pananaliksik.
Investigation – siyasat o pagsisiyasat.
Buscar por todos los rincones – ‘‘hanapin sa lahat ng sulok”
Sa vocabulario nina Noceda at Sanlucar.
Bokabularyo – munting aklat na tinutugmaan ng kahulugan ang mga karaniwang
salita.
Sigasig – pagsisikap na mangyayari ang ninanasa.
Diksiyonaryo – isang uri ng aklat ng mga salita at ng mga kahulugan nito at minsan
mga etimolohiya nila, talaan din ito ng mga panuto ng kani kanilang wastong bigkas.
Hasik – nauukol sa pagsasabog o pagtatanim ng binhi na nais patubuing halaman.
Wisik – paraan ng pagdidilig sa halaman. Mahina ang pinapatak na tubig, halos ang
layunin ay mabasa lamang ang punla o ang lupa sa paligid.
Bagsik – kapangyarihan,kalupitan (potencia, tirania)
mostrar podery valor - magpakita ng lakas at tapang

4. PAGSUSURI =

Saan nga ba nagmula ang salitang Saliksik o Pananaliksik (Research) at

ang salitang Siyasat o Pagsisiyasat (Investigation) at ano nga ba ang kahulugan
nito? Ano nga bang mga pag aaral sa likod ng mga salitang ito at ano ba ang
kahalagahan ng pag aaral ng kailaliman na kahulugan ng pagsasaliksik.
Ang isinasagawang imbestigasyon at pag-aaral ng mga materyales ay isang
paraan ng muling paghahanap at matinding muling paghahanap ng mga
katunayan na makakatulong upang mas malalim nating maintindihan at
matutunan ang importansya o halaga ng pag aaral ng paraan at iba pa sa
pagsasaliksik.

5. BUOD =
 Mag umpisa tayo sa salitang Reseach, isang napakahalagang salita.
Ayon sa Oxford Concise Dictionary (2006), isa itong “investigation into and study
of materials and sources in order to establish facts and reach new conclusion.”
Ang ibig sabihin , ang isinasagawang imbestigasyon at pag-aaral ng mga
materyales ay isang paraan ng “muling paghahanap”, ngunit kung ilalahok ang
gamit ng mga French, isa itong “matinding muling paghahanap” ng mga
katunayan (facts) at ng “bagong mga kongklusyon” (new conclusions).
Ang ganitong pagkahulugan mula sa Ingles ang kanais-nais sa research.
Wala ito sa nagging pagkahulugan natin sa Espanol na investigacion. Sa atin,
ang gamit ng naturang salita mula Espanol ay “imbestigasyon” o pagsisiyasat. At
malimit na ginagamit lamang natin sa trabaho ng pulis ang investigacion (siyasat
o pagsisisayasat) habang ginamit naman nilang katumbas ng research ang
saliksik o pananaliksik. Ang salitang saliksik ay isang katutubo at sinaunang
salita, sa Vocabulario nina Noceda at Sanlucar nakalimbag na kahulugan nito
ang “buscar por todos los rincones”, na palagay ko’y nagpapahiwatig ng
binanggit nating kahulugan ng reseach sa Ingles. May tindi at sigasig ang
paghahanap dahil kailangan gawin ito sa “lahat ng sulok.” Pansinin natin,
nagmula kaya ito sa salitang “sa+liksik” o sa “salik+sik”?
Wala akong nahanap sa diksiyonaryo at wala din akong makitang
matandang salitang-ugat na “liksik” at “salik”. Siguro magtataka kayo, wala
talaga kayong maalalang salitang “liksik” ngunit may naririnig kayong “salik” na
ginagamit sa wikang teknikal. Tama, may “salik” sa ating modernong wika ,
ngunit wala ito noong araw. Ayon sa UP Diksiyonaryong Filipino (2010), isa itong
likhang salita at itinapat sa factor ng Ingles. Wala ito saanmang diksiyonaryo
noong panahpn ng Espanol at Americano, marahil inimbento ito ng isang
Tagalista noong panahon ng Americano dahil mahilig lumikha ng mga salita ang
mga Tagalista noon upang may maitumbas sa mga kaisipan at konseptong
teknikal, ngunit lumaganap lamang ang “salik” kamakailan. Sa aking
paghahanap, unang lumitaw ang salitang ito sa Tesauro (1972) ni J.V.
Panganiban na may kahulugang syllable o “pantig” sa gramatika.
“Salik” ng Saliksik

Saan kaya nagmula ang “salik” at sino ang unang gumamit nito ?

Para sa akin, isang magandang oportunidad angibinibigay ng paglitaw ng

salitang “salik”. Isang posibilidad ito ng pag-iral ng salitang ito, pati na ang
ibinibigay na kahulugan ditto katapat ng syllable at ng factor. May pagkaugnay
ang dalawang naturang gamit, ngunit mas maganda na pansinin din natin ang
natitirang pantig ng “saliksik” – ang “sik” – at gunitain ang kabuluhan nito bilang
“salik ng saliksik.”

Kung tutuusin, ang pangwakas na tungkulin ng saliksik ay karunungan.

Ang isinasaad na “katunayan” at “bagong kongklusyon” sa depinisyon ng
research ay kapwa nauukol sa pagtatamo ng karunungan – ng karunungang
nakabatay sa mataimtim na pagsusurii ng ebidensya at karunungang
makapagsusulong sa estado ng kaalaman at makapagbibigay ng matatag na
direkyon sa pamumuhay ng tao.
Unahin natin ang kabuluhan ng “hasik” at “wisik” na kapwa
nagpapahiwatig ng pangangalaga lalo sa Agrikultura. Ang “hasik” ay nauukol sa
sa pagsasabog o pagtatanim ng binhi ng isang halaman. Ang “wisik” ay paraan
ng pagdidilig sa halaman, mahina ang pinapatak na tubig na ang layunin ay
mabasa lamang ang punla o lupa.
Isang kasangkapan ng tao ang saliksik habang nabubuhay. Ang saliksik
ay nangangailangan ng unti-unti at wastong pangngalaga.
Karaniwang maling akala hinggil sa saliksik. Una, ang limitadong pagtingin
sa saliksik bilang isang leksiyon sa paggamit ng aklatan o laboratory. Ikalawa,
ang pormal na introduksyon sa saliksik sa panahong nasa sekondarya na ang
estudyante, at ang nakahihinayag, ang paglalaan lamang ng asignatura sa antas
ng tersiyarya.
Papel ng Paaralan

Idinudulot dapat ng paaralan ang isang pormal at organisadong programa

sa “siksik” sa saliksik upang mapayaman ang karanasan at hilig ng bata sa
saliksik.
Ang “siksik” ang lundo ng saliksik. Ang kultura ng saliksik ay hindi
nalilinang sa pamamagitan lamang ng pagdudulot sa mga bata ng lahat ng
modernong kagamitan sa pag-aaral.

Tungo sa Pagbabago

Habang tumataas ang edukasyon ng isang edukado, inaasahang

tumataas din ang uri at antas ng usaping ninanais niyang saliksikin at lutasin.
Nagsasaliksik sya alinsunod sa isang tinatawag na kislap-diwa – maaaring isang
mailap na haka o hinuhang kailangan nyang ihanap ng katibayan – o
nagsasaliksik siya upang tuklasin/buuin ang isang kislap-diwa. Kislap-diwa ang
tugatog ng pananaliksik, ang inaasahang pakinabang, personal man o
panlipunan.
Nagsasaliksik ang tao dahil may ninanais siyang pagbabago. Pagbabago
para sa kapwa tao at sa kaniyang daigdig.
Sa lumang diksiyonaryo , ang “bagsik” ay nangangahulugang
“potencia,tirania” (kapangyarihan,kalupitan), ngunit hindi iyon ang mahalaga para
satin. Ang mas mahalaga ay dito nagmula ang salitang “himagsik” (him+bagsik)
na noon pa’y nangangahulugan ng “mostrar podery valor” (magpakita ng lakas at
tapang).
Hindi magaganap ang target na kaunlarang pang-ekonomiya at pang-
industriya ng isang bansa – ng Filipinas – hanggang hindi malaganap ang kultura
ng aliksik sa buong sambayanan.