Professional Documents
Culture Documents
NGL Refinery
NGL Refinery
پاالیشگاه
NGL
برخوردار میباشــند و این موضــوع موجب رونق این صنعت تولید NGLدر سالهای اخیر دارای رشد محسوسی بوده است .بر اساس گزارش
شده است .از طرف دیگر در صورت عدم استفاده از این مواد IEAاز ســال 2008تــا 2013میــادی تولیــد روزانــه مایعــات گازی نزدیــک به
با ارزش باید آنها را در فلرها ســوزاند که ضمن اتالف میزان 3میلیون بشــکه افزوده شــده و به 13/320میلیون بشــکه در روز رسیده و پیشبینی
بســیار زیادی انرژی ،آلودگی زیادی برای محیط زیســت به میشود که این مقدار در سال 2014به 13/570میلیون بشکه در روز بالغ شود .نمودار
همراه خوهد داشت. شــکل 1میزان رشــد تولید ، NGLنفتخام و انرژیهای غیرمتعارف را بین سالهای
هدف از این مقاله شــناخت ،NGLبررسی آمارهای مرتبط با 2008و 2014نمایــش میدهــد .این نمودار به خوبی نشــان میدهد که تولید NGL
آن و بررســی فرآیندهــا و فناوری هــای مورد اســتفاده در نســبت به تولید نفتخام از رشد بیشــتری برخوردار بوده است .بنابر همین گزارش
پاالیشگاه های مستقل NGLو همچنین واحدهای جداسازی میزان رشد تولید NGLعالوه بر نفتخام از رشد تولید گاز طبیعی نیز بیشتر بوده است.
NGLو تفکیک آن در پاالیشگاه های گاز می باشد. در مجموع بیش از 60درصد NGLاز گاز طبیعی بدست میآید .همچنین نمودارهای
mb/d شــکل های 3و 4به ترتیب میزان تولید NGLدر سالهای مختلف و رشد آن را در
6
ایران و جهان نشــان میدهــد .همانگونه که در شکل 2نیز مشــاهده مینمایید NGL
4 دربرگیرنده همه ترکیبات گازطبیعی به غیر از متان میباشد .به صورت معمول با توجه
به نوع مخزن ،بیشــتر پاالیشگاههای گاز به منظور تولید CNGاحداث میشوند و در
2
عمل NGLیک محصول جانبی به حســاب میآید .اما این محصول جانبی میتواند
0
شامل فرآوردههای با ارزشی نظیر اتان ،پروپان ،بوتان و میعانات گازی باشد .اتان به
-2 عنــوان خوراک پتروشــیمی و پروپــان و بوتان بــه عنوان ســوخت از ارزش باالیی
مجموعغیر اوپکاوپک
برخوردار میباشند .از میعانات گازی نیز میتوان بنزین ،گازوئیل و سایر مواد با ارزش
غیرمتعارفنفت خام
NGL دیگر بدســت آورد .در مجموع مواد استحصال شده از NGLاز ارزش افزوده باالیی
شکل 1
نشريه علمی آموزشی و پژوهشی 24
شریک بزرگترین مخزن گاز طبیعی جهان ]پارس جنوبی ایران به اضافه گنبدشمالی قطر[ نیز
میباشد .همچنین منابع متعارف به منابع گازی مستقل ،منابع گاز میعانی و منابع گازهمراه نفت
LPG
تقسیم میشود .منابع موجود و فعال در ایران شامل موارد اول و آخر میشود.
پروپان و بوتان
میادین مسقل گازی :شامل میادین گاز پارس جنوبی ،نار،کنگان ،آغار و داالن ،خانگیران،
گنبدلی ،سرخون ،گرزین ،تابناک ،هما ،شانول ،تنگ بیجار ،وراوي ،قشم ،و ميدان گازى
پازنان ،مزدوران ،سلمان و فارسی و ...تا پایان سال 89تعداد 22میدان فعال یا در حال
NGL
میادین گاز همراه نفت خام :شامل میادین فعال اهواز ،منصوری ،آب تیمور ،بینک،
Condensate
مسجدسلیمان ،آغاجاری ،مارون ،گچساران ،بی بی حکیمه ،رامشير ،پازنان ،کوپال ،هفتگل،
مایعات گازطبیعی
آزادگان ،دارخوین ،نوروز ،سروش ،فروزان ،رشادت و ...تا پایان سال 89تعداد 78میدان
نفت خام فعال یا در حال توسعه در کشور وجود داشته است .گاز طبیعی خام استحصالی از گاز طبیعی
چاه های نفت عموماً به صورت گاز در تماس مستقيم ولی جدا از نفت باشد که به آن گاز میعانات گازی
74/3 83/3 56/9 48/43 27/3 69 88/35 85/086 متان 1
14 8/5 21/2 22/85 0/7 3 0/56 5/448 اتان 2
5/8 3/4 6 16/57 0/3 0/9 0/09 1/991 پروپان 3
2 1/5 3/7 6/6 0/3 0/5 0/05 0/592 بوتان 4
0/9 1 1/6 1/68 0 0/5 0/04 0/337 پنتان 5
0 2 7/1 2/03 46/2 9/3 6/41 1/86 دی اکسیدکربن 6
0/1 0 3/5 0/01 0 15/3 3/85 0/555 سولفیدهیدروژن 7
2/9 0/3 0 1/18 25/2 1/5 0/55 3/474 نیتروژن 8
گاز همراه نفت گازطبیعی
40 1/5
30
1
20
0/5
10
0 0
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015
شکل :4تولید NGLدر جهان شکل :3تولید NGLدر ایران
25 نشريه علمی آموزشی و پژوهشی
2مایعات گازطبیعی)(NGL
اصطالح ] NGL[Natural Gas Liquidیک اصطالح معمول
است که به ترکیبات شامل اتان و برش های سنگین تر در
هزینه تولید اتیلن
کراکینگ اتان کراکینگ اتان کراکینگ نفتا گازطبیعی و برش های مشابه در نفت خام اشاره دارد .در گذشته
¢5-15/Ib ¢15-20/Ib ¢40-60/Ib
به دلیل سطح فناوری و دانش فنی موجود بخشی از برش های
نفت و گاز که با حداقل هزینه می شد از آنها به عنوان سوخت یا
خوراک پتروشیمی استفاده نمود ،دارای ارزش بیشتری بودند و
برخی از برش ها نظیر NGLهای ناشی از نفت خام که استحصال
خاورمیانه آمریکا شمالی جهان آنها مشکل تر بود یا هزینه بیشتری داشت سوزانده می شدند.
شکل :5این شکل به خوبی نشان می دهد که تولید اتیلن از کراکینگ اتان به مراتب ارزان تر از امروزه به دلیل ارتقاء سطح دانش فنی و فناوری و همچنین
کراکینگ نفتا تمام می شود .همچنین این شکل نشان می دهد که به دلیل ارزان تر بودن اتان در محدود بودن منابع انرژی های فسیلی و آالیندگی سوختن
خاورمیانه نسبت به آمریکای شمالی تولید اتیلن در خاورمیانه ارزان تر از آمریکا می باشد. NGLها ،ضمن تحقیق و توسعه روش های اقتصادی برای تبدیل
این برش ها به مواد با ارزش توسعه یافته است .در گذشته
خوراک پتروشیمی ها از نفت خام و در سال های بعد از پروپان
%1 %6 تهیه می شد ،در سال های اخیر بیشتر از اتان به عنوان خوراک
پتروشیمی پتروشیمی ها استفاده می شود .بخش دیگری از ترکیبات موجود
%19
در NGLپروپان و بوتان می باشند که این دوترکیب به عنوان
سوخت
یک سوخت با ارزش حرارتی مناسب استفاده می شوند .بخش
بنزین %55 دیگری از ترکیبات NGLرا میعانات گازی یا بنزین طبیعی
تشکیل می دهد .امروزه فناوری تبدیل این میعانات به بنزین،
الکل تقلیبی
%19
گازوئیل ،سوخت جت و برخی فرآورده های دیگر به خوبی
توسعه یافته است .با این طیف گسترده محصوالت NGLو
سوخت صادراتی ارزش اقتصادی آنها ،اهمیت توسعه واحدها و پاالیشگاه ها
کامال مشخص می باشد .شکل 5یک مقایسه میان هزینه تولید
اتیلن از اتان در خاورمیانه و آمریکا و همچنین تولید اتیلن از
شکل :6این شکل نشان دهنده مصارف NGLمی باشد .همانگونه که مشاهده می نمایید ،بیش از %93 کراکینگ نفتا را نشان می دهد .نمودارهای شکل های 6و 7به
از NGLدر پتروشیمی ها مصرف شده یا به عنوان سوخت اسفاده می شود. ترتیب تولید NGLاز منابع مختلف ،حوزه مصرف NGLرا نشان
می دهد .مقادیر این نمودارها مربوط به سال 2012کشور
آمریکا می باشند و این مقادیر برای مناطق دیگر متفاوت
100
می باشند .به عنوان نمونه در حالی که در پارس جنوبی میزان اتان
90
در حدود 5/44درصد می باشد ،در خانگیران میزان اتان 0/56
80
درصد ،در میدان جفیر 24درصد ،دارخوین 10/6درصد و در
70
میدان کرخه 22/85درصد می باشد .جدول 1ترکیبات گازطبیعی
60
در میادین پارس جنوبی ،خانگیران lacq ،فرانسه و Uchپاکستان
50
40
و ترکیبات گازهمراه نفت خام میادین کرخه ،کرکوک عراق،
30 Ekofiskنروژ و بورگان کویت را نشان می دهد .این تفاوت ها
20 نشان می دهد که برای هر میدان نفتی یا گازی باید یک طرح
10 مستقل داشت .همچنین اطالعات جدول 1نشان می دهد که
0 ترکیبات زائد و مضر نظیر سولفیدهیدروژن و دی اکسیدکربن
بنزین طبیعی ایزوبوتان بوتان پروپان اتان
در برخی از میادین از کل میزان NGLبیشتر می باشد .در این
پتروشیمی سوخت صادراتی میادین احتماالً تولید مایعات گازی اقتصادی نخواهد بود .با
الکل تقلیبی بنزین توجه به مطالب گفته شده و نمودارهای ارائه شده به خوبی
سوخت می توان دریافت که در سال های آینده تمرکز بیشتری بر روی
شکل :7شکل جاری نشان می دهد که محصوالت یا خوراک های تولید شده از NGLشامل چه ترکیباتی بازیابی و استحصال NGLو تولید فرآورده های متعدد از آن
می باشند .به عنوان مثال اتان عمدت ًا به عنوان خوراک پتروشیمی مصرف می شود و ایزوبوتان به عنوان وجود دارد و این موضوع باعث رقابت میان شرکت های فعال
سوخت کاربرد دارد. در حوزه دانش فنی و فناوری نفت گاز خواهد شد.
نشريه علمی آموزشی و پژوهشی 26
»1تاسیسات دریافت ،تجهیزات این واحد با توجه به نوع مخازن باالدست 3واحدهای پاالیشگاه NGL
تعیین می شوند ،ازطرفی این واحد اولین واحد دریافت خوراک یک پاالیشگاه در پاالیشگاه گاز بخشی از NGLدر ابتدای پاالیشگاه تحت عنوان میعانات گازی
محسوب می گردد.در اغلب موارد در صورتی که چاه تغذیه کننده صرفا چاه گاز جدا شده و بعد از تثبیت به واحدهای تصفیه و فرآوری یا یک پاالیشگاه ویژه نظیر
باشد در واحدهای دریافت کننده از slug catcherیا جداکنندهای سه فازی پاالیشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس ارسال می گردد .بخش دیگری از NGLبا
استفاده می شود .اما در صورتی که چاه تغذیه کننده حاوی نفت و گاز توامان جدا کردن گاز خشک]متان[ بدست می آید که در ادامه تحت عنوان پروپان و بوتان
باشد با توجه به جدایش گاز از نفت در چند مرحله در ظروف تفکیک ،دارای تصفیه شده و به صورت LPGبه فروش می رود .در حوزه نفت خام پس از جمع آوری
خوراک های ورودی با فشارهای مختلف خواهیم بود .در این صورت برای گازهای سرچاهی این گازها توسط کمپرسورهای چند مرحله ای تا فشار مورد نیاز
همسان سازی فشارها در طی چند مرحله از کمپرسورهای مختلف برای افزایش فشرده شده و برای پاالیش و فرآوری به پاالیشگاه NGLارسال می گردند .در این
فشار خوراکهای کم فشارتا میزان فشار خوراک غالب و پرفشار استفاده می شود. بخش گاهی به NGLگاز همراه نفت خام APGگفته می شود .در پاالیشگاه NGLبرای
در انتها گاز خروجی با دما و فشاری که می بایست ثابت نگه داشته شود و مبنای پاالیش و فرآوری از واحد های مختلفی استفاده می شود که شکل 8بلوک دیاگرام
طراحی واحدهای پایین دست قرار می گیرد به واحد شیرین سازی منتقل می شود. این نوع پاالیشگاه را مشاهده می نمایید .الزم است به این نکته توجه شود که با توجه
»2واحد شیرین سازی به خوراک ورودی و هدف از ساخت پاالیشگاه ،چیدمان های کام ً
ال تفاوتی در این
برای شیرین سازی گاز روش های متعدد موجود است که انتخاب روش رابطه وجود دارد .در یک پاالیشگاه گاز ترکیبات سنگین NGLدر تاسیسات دریافت
مناسب در تعیین روش های عملیات واحدهای پایین دست تاثیر دارد؛ برای از جریان گاز جدا شده و پس از تثبیت به صورت میعانات گازی به واحدهای
انتخاب روش شیرین سازی مناسب ،باید به موارد زیر توجه نمود: فرآورش و تصفیه ارسال شده یا به عنوان یک محصول به فروش می رسد .بخش دوم
» قواعد و مقررات زیست محیطی از لحاظ میزان مجاز ترکیبات گوگرد در محیط NGLپس از شیرین سازی و آب زدایی ،با تنظیم نقطه شبنم هیدروکربن از جریان
» نوع و غلظت ناخالصی های موجود در گاز ترش گازطبیعی جدا می شود .این بخش که عمدتاً شامل پروپان و بوتان می باشد ،پس از
» مشخصه های مورد نیاز برای گاز شیرین تصفیه در فاز مایع به صورت NGLیا جداگانه به فروش می رسد .در ادامه واحدهای
» مشخصه های تعریف شده برای گازهای اسیدی مهم این پاالیشگاه بررسی می شوند .پاالیشگاه NGLدارای شباهت زیادی به پاالیشگاه
» دما وفشار گاز خوراک ورودی و محصول گاز طبیعی می باشد .البته اگر این پاالیشگاه برای تولید بنزین یا گازوئیل از میعانات
» حجم و اجزاء تشکیل دهنده گاز ترش گازی نیز طراحی شده باشد ،این بخش آن به بخش های میانی و انتهایی پاالیشگاه
» انتخابی بودن یا نبودن فرایند جداسازی نفت شباهت خواهد داشت .به هرحال در این مقاله فقط بخش پاالیش و تصفیه NGL
» هزینه های ثابت و جاری و تفکیک فرآورده ها بررسی خواهد شد.
Sweet
Gas Dehydration
Raw Gas Sweetening Mercury Guard Nitrogen Sales
H2O+RSH Removal NGL Recovery
Gas Reject Pipeline Gas
Seperator
C5+ NGL
Acid Gas Acid Gas Fractionation
NGL
Liquids
Acid Gas Injection to
Sour Gas Off-Gas
Raw Dehydration Well
Natural
Gas
Enriched Acid Gas
Slu
gC Ethane
atc Sulfur Recovery Tail Gas Treatment Liquid
he Propane
r Treating
Butanes
MEG SRU
+ Water
Off Gas Vent
Raw Condensate
Condensate
Stabilization Sulfur
Sulfur Solidification Solid Sulfur
Sour Water
To Waste
Stripping Water
C5+ Condensate Plant N. Gasoline, etc.
شکل :8چیدمان فرایندی یک پاالیشگاه گاز که در آن NGLنیز به عنوان یک محصول تولید می شود
27 نشريه علمی آموزشی و پژوهشی
» روش ترکیبی ،در این روش ترکیبی از دو روش قبلی مورد استفاده قرار میگیرد .یعنی به صورت با در نظر گرفتن عوامل یاد شده ،روش شیرینسازی مناسب میتواند از میان
همزمان از حاللهای فیزیکی و شیمیایی استفاده میشود. روشهای جذب شیمیایی توسط حالل ،جذب فیزیکی توسط حالل ،روش
» جذب سطحی توسط یک جامد ،در این روش ،یک یا چند جزء از فاز گاز بر روی سطح ترکیبی شیمیایی -فیزیکی ،جذب سطحی در یک بستر جامد ،جداسازی فوق
یک جامد تجمع می نمایند .نیرویی که این اجزاء جذب شونده را روی سطح جامد جاذب سرد و استفاده از غشا ،انتخاب شود.
نگه می دارد کمتر از نیروی پیوندی اجزاء می باشد ،از این رو به راحتی می توان با حرارت یا » جذب شیمیایی توسط حالل ،این روش متداول ترین روش جهت
تغییر فشار جزئی این اجزاء جذب شده را از سطح جاذب جدا نمود .این روش در غلظت های جداسازی گازهای اسیدی می باشد .اساس این روش تماس دادن گاز
باالی H2Sمناسب نمی باشد. ترش با یک حالل در محیط آبی می باشد .طی این تماس گازهای اسیدی
جذب حالل گردیده و سپس طی فرایند عریان سازی از حالل نیز جدا
» استفاده از غشاء ،استفاده از غشاء های پلیمری برای جداسازی گازها ،فرایند جدیدی
می گردند تا بدین ترتیب حالل به چرخه عملیات باز گردد .تاکنون
نیست .این فرایند ،بر پایه عبور ذرات مختلف با سرعت های مختلف از یک غشاء می باشد .به
حالل های متعددی برای این روش مورد استفاده قرار گرفته اند که
عنوان مثال CO2با سرعتی بین 15تا 40بار بیشتر از متان از یک غشاء پلیمری عبور می نماید.
مهم ترین و پرکاربردترین این حالل ها عبارتند از MEA ،DEA ، MDEA
این فرایند در زمانی که بخواهیم توده CO2و مقدار جزئی ( H2Sدر حدود (PPMرا از گاز
که هریک دارای مزیت ها و همچنین معایبی نسبت به یکدیگر می باشند و
جدا نماییم ،قابل استفاده می باشد و برای مقادیر زیاد H2Sدر حدود %moleقابل استفاده نیست.
بایستی با در نظر گرفتن کلیه شرایط موجود حالل مناسب انتخاب گردد.
این فرایند مشتمل بر تجهیزات دوار نیست و نیازمند انرژی نیز نمی باشد ولی در عوض قابلیت
جداسازی مورد نیاز تا رسیدن به محصول با مشخصات LNGو Sales Gasرا نیز ندارد. » جذب فیزیکی توسط حالل ،این روش زمانی قابل استفاده است که
شرایط زیر برقرار باشد:
»3واحد بازیابی گوگرد ،حداقل میزان بازیافت سولفور براساس قوانین محیط زیستی منطقهای
که چه مقدار مجاز به انتشار سولفور به اتمسفر باشیم تعیین میگردد .با توجه به استاندارد US.EPA » فشار جزئی گازهای اسیدی جریان خوراک 345kPaباشد.
براساس مقدار سولفور و غلظت H2Sمیزان بازیافت سولفور متفاوت است .بسته به میزان و غلظت » هیدروکربن های سنگین در گاز خوراک ورودی زیاد نباشد.
گاز H2Sکه میتواند از 5ppmتا %75در گاز اسیدی خروجی از واحدهای شیرینسازی متفاوت » انتخاب گزینشی H2Sمد نظر باشد.
باشد روشهای زیر را میتوان برای بازیافت سولفور یا تزریق به چاه پیشنهاد نمود. از مزایای این روش این است که انرژی برای احیاء حالل نیاز نبوده و
» تخلیه به هوا زمانی که غلظت گاز اسیدی خیلی پایین باشد یا خیلی جزئی نیاز می باشد .ضمناً حالل های فیزیکی قابلیت جداسازی
» غنی سازی گازاسیدی وسپس ارسال به واحد کالوس COS ،CS2و مرکاپتانها را نیز دارند .همچنین در این روش ،امکان
» ارسال به واحد کالوس به صورت مستقیم شیرینسازی و خشک کردن همزمان گاز نیز وجود دارد هر چند مستلزم
» ارسال به واحد کالوس با اکسیژن غنی شده بکارگیری تجهیزات و انرژی بیشتر جهت خشک کردن حالل میباشد .نکته
» ارسال به واحد کالوس به صورت split flowهمراه با Co firingو پیش گرم کردن قابل ذکر این است که از آنجا که بیشتر حاللها در این روش غیرخورنده
گازهای ورودی هستند میتوان از کربن استیل بعنوان متریال تجهیزات و خطوط استفاده کرد.
Claus converters
Incinerator
Thermal
reactor Fuel
Air
Inline
burner/mixer
Air
WHB
برای نم زدایی روش های مختلفی وجود دارد که از جمله آن می توان به موارد زیر مهمترین نکته در واحد کالوس نگه داشتن دمای شعله در 982-1093°Cمی باشد
اشاره نمود: و در صورت کاهش دمای شعله پایداری آنها از بین می رود و این نکته در غلظت
» جذب آب توسط جاذب های مایع های H2Sزیر %50دیده می شود که برای جبران این دما به روش های پیش گرم
» جذب آب توسط جاذب های جامد کردن گاز اسیدی به اضافه Co firingمی توان اشاره نمود.
» آبزدایی توسط CaCl2 در زمانی که قوانین زیست محیطی جهت انتشار سولفور به هوا خیلی سخت گیرانه
» آبزدایی توسط غشا و یا میزان انتشار خیلی کم باشد( )Zero Emissionو همچنین هزینه ساخت واحد
» آبزدایی توسط عملیات سردسازی بازیافت سولفور باال و از طرفی قیمت سولفور تولیدی پایین می باشد روش تزریق
» آبزدایی توسط عملیات عریان سازی()Stripper گازهای اسیدی به چاه مطرح می گردد.
» آبزادیی توسط تقطیر اجزای اصلی شامل :کمپرسور ،خط لوله و تجهیزات تزریق به چاه]شرایط تزریق
توسط مشخصه های مخزن مشخص می شود[ می باشد.
دو روش آخر مربوط به آبزدایی از مایع می باشند که دراین مقاله مورد بحث قرار
در این مبحث ،مهمترین نکته میزان آب موجود می باشد که بایستی گاز اسیدی را
نمی گیرند .معمول ترین روش آب زدایی استفاده از جاذب های مایع و جامد می باشد.
ابتدا نم زدایی نمود زیرا مهمترین نکته این فرایند جلوگیری از پدیده تشکیل
از لحاظ اقتصادی جاذب های مایع برای رسیدن به یک حد مورد نظر از میزان آب
هیدرات می باشدکه می تواند با توجه به شرایط فشار خروجی از کمپرسور اتفاق
ترجیح داده می شوند زیرا عملیات و نیز نگهداری و کنترل ساده تری دارند.
بیفتد .با توجه به شرایط تعادل ترمودینامیک ،خط لوله بایستی تا می تواند کوتاه و
جاذب های مایع می توانند برای آبزدایی از گاز ترش نیز استفاده شوند ولی بایستی در
نزدیک به plantباشد .در صورت افزایش طول خط لوله خطرات ایمنی افزایش
هنگام طراحی مسئله حاللیت گازهای اسیدی در محلول جاذب را نیز در نظر داشت.
می یابد زیرا خط ممکن است با گاز اسیدی مایع شده پر شده و شکست خط موجب
گالیکول ها (مانند دی اتیل گالیکول DEGو تری اتیل گالیکول )TEGبعنوان
آزاد شدن میزان زیادی H2Sگردد.
جاذب های پر مصرف در این روش مورد استفاده قرار می گیرند .درمورد جاذب های
جهت جلوگیری از هیدرات روش های ذیل امکان پذیر است:
جامد بایستی گفت که هزینه راه اندازی و عملیات این جاذب ها بیشتر از مایع می باشد
-1تزریق ( Inhibitorاز قبیل متانول) -2گرم کردن -3نم زدایی
اما در مواردی ناگزیر به استفاده از این روش هستیم ،ازجمله:
مهمترین مباحث شامل :ایمنی ،انتخاب متریال مناسب ،شناسایی رفتار فازی سیال
» میزان باالی H2Sدر گاز خوراک ورودی
شامل تعادل فازی در مخلوط گاز اسیدی و تشکیل فاز مایع هیدرات در طراحی
» نیاز به نقطه شبنم( )Dew pointخیلی پایین
تزریق گاز اسیدی می باشد .خارج کردن هیدروکربن های سبک و نیتروژن باعث
» کنترل همزمان نقطه شبنم هیدروکربن و آب
کاهش توان مصرفی کمپرسور می گردد.
» شرایط خاص نظیر گازهای حاوی اکسیژن
»4واحد نم زدایی و حذف فلزات سنگین
انواع مختلفی از جاذبها در صنعت مورد استفاده قرار میگیرند .مهمترین آنها عبارتند از:
ً
گازطبیعی وگاز همراه در هنگام استخراج و استحصال معموال دارای مقادیری
» سیلیکاژل
آب می باشند .همچنین این گازها شامل CO2و H2Sنیز هستند که در جریان
» آلومینا
جداسازی این اجزا معموالً از محلول هایی نظیر آمین ،کربنات پتاسیم و ...استفاده
» غربال مولکولی
می شود که این امر خود سبب اشباع شدن گاز از آب می گردد .فرایند نم زدایی
CaCl2نیز میتواند بعنوان یک خشک کن مورد استفاده در عملیات رطوبت زدایی فرایندی است که برای جداسازی آب از گاز طبیعی و گازهای همراه به منظورهای
گاز طبیعی مطرح شود.کلرید کلسیم خشک میتواند در اثر جذب آب شکل های زیر استفاده می گردد:
مختلفی از کلرید کلسیم آبدار شده ( )xH2O.CaCl2ارائه نماید .در این روش یک
» جلوگیری از تشکیل هیدارات و مایع شدن آب در حین عملیات و نیز در
بستر ثابت از CaCl2خشک در نظر می گیرند که گاز از پایین وارد و ازباالی آن
مراحل انتقال
خارج می گردد .برای بازدهی بیشتر می توان سه یا چهار سینی نیز در پایین این بستر
» حصول مشخصه مورد نظر محصول از لحاظ میزان آب موجود
» جلوگیری از خوردگی
Gas Sweetening Process
Direct Conversion:
Other Physical Cryogenic Membrane: Adsorption: Hybrid:
Amine Caustic Soda
Chemicals Solvent Fractionation Gas Permeation Mulecular Sieve Sulfinol
Iron Sponge
- MEA - Potassium Selexol Hollow Fiber
- DEA Carbonate
- DGA - Phosphate
- Phenolate
شکل :10انواع روش های شیرین سازی گازطبیعی
29 نشريه علمی آموزشی و پژوهشی
هیدروکربن
خشک قرار دارد تا گاز پیش از این که وارد بستر
هیدروکربن گردد با محلول brineخروجی از بستر تماس یافته و
گاز خوراک در حین این تماس نیز مقداری از آب موجود در گاز
4 جذب گردد .این روش می تواند یک روش جایگزین
برای روش گالیکول (البته در مقادیر کم خوراک) در
1 5
نظرگرفته شود .غشاها نیز می توانند اجزا گاز نظیر آب،
6 دی اکسید کربن و هیدروکربن ها را باتوجه به میزان
2 3
نفوذپذیری آنها از یکدیگر جدا کنند زیرا هر یک از
این اجزا با توجه به مشخصات فیزیکی خود با یک
سرعت مختلف در غشاء نفوذ و از آن عبور می نمایند.
نیرو محرکه ای که سبب عبور اجزا از غشا می گردد
اختالف فشار جزئی در دوطرف غشا می باشد.
7
»5واحد دفع نیتروژن،
شکل :11فرایند حذف نیتروژن ،متعلق به شرکت Costain Energy & Process واحددفع نیتروژن ( ،)NRUنیتروژن را ازگاز به صورت
انتخابی حذف می کند .از این روش می توان برای
»6واحد استخراج NGL هرسیستمی که حذف نیتروژن ازگازطبیعی را انجام
هزینههای فرایندی برای فرایندهای گازی معموال به دو دسته تقسیم میشود :حذف آالیندهها و بازیافت مایعات می دهد ،استفاده کرد .انتخاب فرایند مناسب برای دفع
هیدروکربنی .دی اکسیدکربن یک آلودهکننده پردردسر است که معموالً در چاههای گاز طبیعی یافت میشود .اگر نیتروژن به عوامل متعددی مربوط می شود که عبارت
چه اکثر شرکتهای انتقال گاز و مصرفکنندهها یک غلظت چند درصدی CO2در جریانهای گاز طبیعی را قبول است از مقدار گاز خوراک ،مقدار مایعات گاز طبیعی
میکنند ولی در بسیاری از فرایندهای بازیافت NGLنیاز به حذف CO2جهت جلوگیری از تشکیل جامد (یخ) در درمخلوط متان و میزان نیتروژن درگاز ورودی .برای
قسمتهای سرد واحد فرایندی میباشد .راندمان فرایند انتخاب شده برای بازیافت مایعات هیدروکربنی بسیار مهم مقدار جریان های زیاد خوراک ،فرایندهای فوق
است ،و انعطاف پذیری فرایند برای بازیافت یا حذف اتان بدون کاهش راندمان بازیافت پروپان معموال فاکتور مهم سردسازی( )Cryogenicبه طور معمول به کار گرفته
در مشخص نمودن سودآوری فرایندهای گازی میباشد .با در نظر گرفتن ماهیت تغییر اتان به عنوان خوراک می شود .فرایند مذکور ،یک فرایند تقطیر می باشد که
پتروشیمی ،فرایندهای گازی بایستی قادر به پاسخگویی سریع در تغییر فرایند جهت ماکزیمم نمودن سود باشند .وقتی با بهره گیری از تفاوت فراریت میان متان (نقطه
که ارزش اتان به شکل مایع زیاد است ،ماکزیمم بازیافت باعث افزایش سود پاالیشگاه گازی میشود و همچنین وقتی جوش -161/6°Cدر فشار )1/013barو نیتروژن
ارزش اتان پایین است فروختن اتان با گاز صادراتی به دلیل ارزش حرارتی آن باعث افزایش درآمد پاالیشگاه خواهد (نقطه جوش -195/8°Cدر فشار )1/013barبه
شد .بنابراین زمانی که تجارت مایعات هیدروکربنی پایین باشد ،راندمان حذف اتان بدون کاهش در راندمان بازیافت جداسازی مورد نیاز می رسد .دراین فرایند،یک
پروپان نکته کلیدی در سودآوری پاالیشگاه میباشد. سیستم فشرده سازی وستون تقطیر به شدت درجه
حرارت مخلوط گاز را کاهش می دهد تا به یک
نقطه ای برسد که درآن متان مایع شود و نیتروژن
9
بصورت گاز باقی می ماند .برای مواردی که مقدار
خوراک ورودی کمی کمتر می شود ،می توان از
گاز باقیمانده 10
12 11 یک سری مبدل های حرارتی به عنوان جایگزین برای
7
6 ستون تقطیر استفاده کرد .برای مقدار جریان های
8 پایین خوراک گاز ،استفاده از یک سیستم جذب
5
نوسانات فشار ]PSA [Pressure Swing Adsorption
13 روش معمول تری ازفرایندهای فوق سردسازی می باشد.
گاز ورودی
4 در ، PSAمتان و نیتروژن را می توان با استفاده از جاذب
1 2
با اندازه دهانه بسیار نزدیک به قطر مولکولی گونه ی
3
بزرگتر ،در این مورد متان ( 3/8آنگستروم) ،ازهم جدا
کرد .این به این معنی می باشد که نیتروژن قادر است در
جاذب منتشر شود و سایت های جذب را پرکند،
پمپ NGL درحالی که متان نمی تواند .جاذب می تواند احیا شود و
یک جریان خالص نیتروژن را ایجاد کند PSA .یک
شکل :12فرایند NGL-Maxبرای جداسازی NGLاز جریان گازطبیعی،
روش انعطاف پذیر برای دفع نیتروژن می باشد.
امتیاز این فرایند متعلق به Randall Gas Technologiesمی باشد.
نشريه علمی آموزشی و پژوهشی 30
C3 Storage
De-Ethanizer
Water Water
C3 Circulation Circulation
Pre-Heater
C4 Storage
C4
C2+
from Water Water
pipeline C3+ Circulation Circulation
De-Butanizer
FC
Natural
Gasoline
C4+ C5+ Vapor Storage
Pressure Control
C5+ Pre-Cooler
LC C2 to
Petrochemical
Complex
»7واحد تفکیک NGL سه تکنیک اصلی که اخیرا ًَ برای بازیافت کندانس هیدروکربنی استفاده میشود شامل:
پس از آنکه در واحد NGLمتان موجود در » External or mechanical refrigeration
خوراک (گازهای ارسال شده از چاه ها) جدا شد، » Joule – Thompson expansion
مابقی هیدروکربن ها در برشی به نام C2+به واحد » Expansion turbine
تفکیک CFUارسال می گردد .طی فرایند تفکیک که
روش جذب با استفاده از Lean Oilیک تکنیک قدیمی است که در فرایندهای جدید استفاده نمی گردد.
شامل دو آلترناتیو و Schemeمتفاوت می باشد
» سردسازی خارجی یا مکانیکال به وسیله سیکل بخار -متراکم سازی ،انجام می شود که به طور نمونه از پروپان
هیدروکربن های مختلف طی فرایند تقطیر جدا
یا فلوئور به عنوان سیال سردساز استفاده می نماید .سیال سردساز گاز فرایندی را در مبدل های Shell & Tube
می شوند .در روش اول ،ابتدا در برج De-Ethanizer
، Kettleو یا Hair Pin Exchangerخنک می نماید.
اتان با درصد Recoveryحدود %93از سایر
» انبساط به روش Joule-Thompsonیا طرح جداسازی در دمای پایین ،یک فرایند آنتالپی ثابت میباشد .رفتار
هیدروکربن ها جدا و جهت مصرف به پتروشیمی
غیرایدهآل گاز ورودی منجر به کاهش دما متناسب با کاهش فشار میشود .میزان کاهش دما برابر 0/3-0/45 C°به
ارسال می گردد .سپس در برج De-Propanizer
ازاء هر barکاهش فشار میباشد .فرایند ژول-تامسون یک فرایند Self-refrigerationبرخالف سردساز مکانیکی
پروپان با غلظت %98جدا شده و در نهایت در برج
میباشد .مجددا ً سیال کندانس شده بایستی پایدار شود تا مشخصه RVPرا جهت انتقال سیال براورده نماید.
Debutanizerبوتان نیز با غلظت %98جدا می گردد
» انبساط با استفاده از Turbo expanderیک روش جایگزین برای J.T. Valveمیباشد .میزان افت دما برابر 0/8-1 C°
که این دو محصول یعنی پروپان و بوتان جهت تصفیه
به ازاء هر barکاهش فشار میباشد .این فرایند به مانند J.T.Valveیک فرایند Self-Refrigerationمیباشد.
نهایی به واحدهای Polishingجهت حذف
معموالً در فرایندهای انبساطی به روش توربین دمای سیال فرایندی در Cold Separatorتا 45°Cکاهش مییابد.
مرکاپتان ها و سایر ترکیبات گوگردی ارسال و سپس
تاکنون ،فرایند خنک سازی گاز ( )Gas Sub cooled Processو فرایند بازگشت جزئی از محصول باالی برج
به مخازن ذخیره فرستاده می شوند .محصول C5+نیز
( )Overhead Recycleمربوط به Ortloffاز موثرترین روشهای بازیافت NGLبه ویژه برای گازهایی که شامل
به عنوان مواد اولیه تولید بنزین و سایر هیدروکربنها از
غلظت قابل توجهی از دی اکسیدکربن است ،می باشد .اخیرا ً Ortloffفرایندهای بازیافت NGLرا توسعه داده است
بخش تحتانی برج Debutanizerبه مخازن ذخیره
که مرتبه های باالتری از راندمان را در غلظت های باالتر CO2ممکن می سازد .جدیدترین روش از روش های
ارسال می گردد .همان گونه که گفته شد این تفکیک
فرایندی که تعریف شده است شامل تقسیم بخار و ایجاد رفالکس در برج دی متانایزر یا دی اتانایزر می باشد.
به دو روش صنعتی متداول انجام می گیرد:
متداول ترین روش که در اکثر پاالیشگاه ها برای بازیافت NGLاستفاده می شود شامل تقسیم بخار همراه با فرایند
» روش مرسوم Conventional Fractionation ) GSP (Gas Sub cooled Processمطابق با شکل 12می باشد .در این فرایند قسمتی از گاز ورودی کندانس و
» روش Split Fractionation سرد شده و در فشاری معادل فشار برج فالش شده و به عنوان خوراک باالی برج وارد میشود.
31 نشريه علمی آموزشی و پژوهشی
De-Ethanizer
C3 Storage
C4 Storage
Feed
Water Water
Pre-Heater
Circulation Circulation
De-Butanizer
C2+
from Natural
pipeline C4+ Gasoline
Storage
C5+ Pre-Cooler C5+ Cooler
C2 to
C5+ Petrochemical
Complex
شکل PFD :14ساده شده فرایند Spiltتفکیک NGLها
بر این اساس میزان Dutyکندانسور و ریبویلر و در نهایت هزینه مربوط به مصارف Utilityو انرژی بهینه می گردد. در روش Conventional Fractionبر اساس
سایر پارامترهای طراحی از قبیل تعداد مراحل جداسازی و همچنین تعیین سینی مناسب برای ورود خوراک به برج توضیحات فوق از سه برج تفکیک کننده تقطیر که به
نیز به ترتیب بر اساس جریان رفالکس و Dutyریبویلر محاسبه و تعیین می شوند. صورت سری قرار گرفته اند استفاده می شود .توضیحاتی
که در پاراگراف فوق ارائه شده است مربوط به این
» مقایسه روش های تفکیک C2+
روش می باشد .در این روش نهایتاً محصوالت پروپان و
اولین مزیت روش Conventional Fractionationهزینه سرمایه گذاری اولیه می باشد که به علت کمتر
بوتان پس از تبرید به حالت مایع به مخازن ذخیره ارسال
بودن قطر برج ها و شرایط فشار عملیاتی کمتر و فشار طراحی پایین تر می باشد .مزیت دیگر این روش نسبت به
می شوند .و اما در روش Split Fractionationفرایند
Split Fractionationمربوط به هزینه کمتر عملیاتی سیکل تبرید ( )Refrigeration Powerمی باشد .عالوه بر
تفکیک و ترتیب جداسازی کمی متفاوت می باشد و
این مزایا Duty ،و سیرکوالسیون کمتر برای سیستم Heat Mediumرا نیز می بایست مد نظر قرار داد .لذا با توجه
بدین ترتیب می باشدکه برش C2+ابتدا وارد برج
به موارد فوق مناسب ترین روش برای فرایند تفکیک روش Conventional Fractionationمی باشد.
De-Propanizerمی گردد که طی فرایند تقطیر
پروپان و ترکیبات سبکتر از قسمت فوقانی و C4+از
مایعات سبک یا گازهای تصفیه نشده
مایعات سبک یا گازهای تصفیه شده بخش تحتانی برج تقطیر خارج و به بخش بعدی ارسال
می شوند .مخلوط C3+وارد جدا کننده C2/C3شده
که در این برج نیز اتان و پروپان تفکیک می شوند .در
ادامه برش C4+نیز وارد Splitterدوم شده که طی این
فرایند بوتان از برش C5+جدا شده و سپس جهت
ذخیره سازی به مخازن ارسال می گردد .پروپان و بوتان
نیز مانند روش اول پس از تبرید به مخازن ذخیره
ارسال می شوند .در هر دو روش مقادیر مربوط به هزینه
آمین رقیق از واحد بازیابی سرویس های جانبی و سرمایه گذاری اولیه و همچنین
هزینه عملیات مورد مقایسه قرار می گیرد و با توجه به
شرایط مربوطه و پارامترهای طراحی و محدودیتهای
ارسال آمین به واحد بازیابی
موجود یکی از این فرایندها مورد استفاده قرار خواهد
گرفت .در طراحی برجهای تقطیر مربوط به واحد
شکل :15نمونه ای از فرایند جداسازی H2Sو COSاز پروپان ،این فناوری متعلق به شرکت Merichemمی باشد. CFUپارامتر فشار بسیار حائز اهمیت می باشد.
نشريه علمی آموزشی و پژوهشی 32
» معایب فرایند مراکس نمود در حالیکه حذف مرکاپتانهای سنگین از هیدروکربورهای سنگین تر دشوارتر انجام می پذیرد .در این
» این فرایند تنها میتواند مرکاپتانها را تبدیل به دیسولفید فرایند عالوه بر شیرین سازی ،آبزدایی نیز جهت مایع ترش صورت می پذیرد .قسمت اصلی این فرایند شامل
نماید ،بنابراین کل میزان گوگرد ثابت خواهد ماند. دو بستر می باشد .ابتدا مایع ترش بصورت یک جریان پایین رونده از بستر شماره یک عبور می کند ،چنانچه
» در بین مرکاپتانها تنها انواع متیل تا پروپیل و اندکی این بستر از ترکیبات گوگردی و یا آب اشباع شود ،بستر شماره دو در سرویس قرار می گیرد .و بستر شماره
بوتیل قابل استخراج با محلول سودا-مراکس هستند. یک را احیاء می نمایند .در عملیات احیاء ،کلیه مایعات از درون بستر تخلیه شده و سپس گاز داغ به آن وارد
» در صورت وجود H2Sدر خوراک ،سود موجود در می شود .این گاز را می توان به عنوان سوخت سوزاند .بعد از اتمام عملیات احیاء ،بستر را توسط پاشش جریان
محلول سودا-مراکس به صورت برگشت ناپذیر مایع ،سرد می نمایند .عالوه بر روش فوق ،رایج ترین روش ،فرایند مراکس جهت جداسازی مرکاپتان از ،LPG
واکنش داده و تبدیل به سولفور یا بی سولفور سدیم مانند پروپان ،بوتان و یا مخلوطی از پروپان و بوتان و همچنین از نفتای سبک می باشد .مرکاپتانهای سبک
می گردد .لذا قبل از فرایند سودا-مراکس حتماً باید دارای خاصیت اسیدی بوده و وجودشان در محصوالت باعث خوردگی تجهیزات و پایین آمدن کیفیت
خوراک در مجاورت سود رقیق(غالباً محصول سود محصوالت می شود .فرایند مراکس بمنظور جدا کردن مرکاپتانها و یا تبدیل آنها به دی سولفید بکار می رود.
مستعمل واحد مراکس) قرار گیرد تا H2Sرا پیش از این فرایند بر اساس توانایی کاتالیست مراکس در اکسایش مرکاپتانها به دی سولفید ،و با استفاده از هوا به عنوان
تماس با محلول اصلی حذف نماید. منبع اکسیژن با واکنش کلی زیر انجام می پذیرد:
» با وجود حداقل بودن مواد زائد و دور ریز شیمیایی، 2RSH+½O2→RSSR+H2O
نیازمند طراحی و احداث واحد تصفیه پساب کاستیکی
آلوده به ترکیبات گوگردی ( )Spent Causticمیباشد. عمل اکسایش در حضور محلول قلیایی آبی نظیر سدیم یا پتاسیم هیدروکسید انجام می شود .در حالتی که
مرکاپتان در محلول قلیایی باشد در حضور کاتالیست مراکس به دی سولفید اکسید تبدیل خواهد شد .دی
» سیکل خنک سازی پروپان
سولفید تشکیل شده در محلول سود نامحلول بوده ،با سهولت در ته نشین ساز ثقلی از آن جدا می شود .بنابراین
واحد خنک سازی یک سیکل بسته است که در آن
سود مجددا ً برای استخراج قابل استفاده خواهد بود .واحدهای مراکس متناسب با نوع خوراک و نیز هدف
پروپان فلش ،تبخیر ،کمپرس و کندانس می شود.
فرایندی در تیپ های مختلفی طراحی می گردند .دو فرایند اصلی برا ی مراکس مطرح است:
این واحد پروپان مایع را جهت خنک سازی آماده می کند
که اغلب در موارد زیر استفاده می شود : -1استخراج ( : )Extractionدر این فرایند مرکاپتان های گاز LPG ،و نفتای سبک در یک فرایند غیر همسو
» چیلر خنک کننده خوراک ورودی به واحدهای NGL توسط سود محتوی کاتالیست مراکس استخراج می شود .مرکاپتان های با هوا به دی سولفید اکسیده تبدیل
.EXTRACTION شده و پیش از برگشت کاستیک در دکانتور تفکیک می گردند.
» خنک کردن C2+در واحد NGL Extractionدرحالتی واکنش مرحله اول
که از روش J.Tاستفاده می شود.
2RSH+2NaOH→2NaSR+2H2O
» خنک کردن گازهای اسیدی
واکنش مرحله دوم
» خنک کردن گاز تر قبل از ورود به خشک کن ها.
سیکل خنکسازی پروپان متشکل است از کمپرسورهای 2NaSR+O2+2H2O→2RSSR+4NaOH