KANSER TARAMA YÖNTEMLERİ

VE TÜMÖR BELİRLEYİCİLERİ

DR. HAKAN HARPUTLUOĞLU

TURGUT ÖZAL TIP MERKEZİ
MEDİKAL ONKOLOJİ BÖLÜMÜ
 Ölüm Nedenleri

1) Kardiovasküler H. 1) Kardiovasküler H.
2) Kanser 2) Kanser
3) Serebrovasküler H. 3) Serebrovasküler H.
4) İnfeksiyon 4) KOAH
5) Kazalar 5) Kazalar
 2004 Estimated US Cancer Cases*
Men Women
Prostate 33% 699,560 668,470 32% Breast
Lung & bronchus 13% 12% Lung & bronchus
Colon & rectum 11% 11% Colon & rectum
Urinary bladder 6% 6% Uterine corpus
Melanoma of skin 4% 4% Ovary
Non-Hodgkin 4% Non-Hodgkin
lymphoma
lymphoma 4%
4% Melanoma of sk
Kidney 3%
3% Thyroid
Oral Cavity 3%
2% Pancreas
Leukemia 3%
2% Urinary bladder
Pancreas 2%
20% All Other Sites
All Other Sites 18%

*Excludes basal and squamous cell skin cancers and in situ carcinomas except urinary bladder.
Source: American Cancer Society, 2004.
 2004 Estimated US Cancer Deaths*

Lung & bronchus 32% Men Women

25% Lung & bronchus
290,890 272,810
Prostate 10% 15% Breast
Colon & rectum 10% 10% Colon & rectum
Pancreas 5% 6% Ovary
Leukemia 5% 6% Pancreas
Non-Hodgkin 4%lymphoma 4% Leukemia
Esophagus 4% 3% Non-Hodgkin
Liver & intrahepatic 3%bile duct lymphoma
Urinary bladder 3% 3% Uterine corpus
Kidney 3% 2% Multiple myeloma
All other sites 21% 2% Brain/ONS
24% All other sites

ONS=Other nervous system.

Source: American Cancer Society, 2004.
 Tarama
Asemptomatik popülasyonda hastalığın
erken tanınması anlamını taşır.
Kanser kontrol programlarının önemli bir
parçasıdır.
 Amaç
Erken tanı ile hastalığa bağlı morbidite ve
mortaliteyi azaltmaktır.
Kanserin sık görüldüğü popülasyonda yapılması
daha anlamlıdır.
Erken tanı her zaman yarar anlamı taşımamaktadır.
 Tarama-Hatalar
* Lead time bias:Teşhis edilmesi daha zor olan kanser türlerine
göre, erken teşhis edilebilen bir hastalığın yaşam süresinin
yanlış olarak daha fazla uzamış görünmesi.
* Length time bias: Yavaş büyüyen ve düşük grade’li tümörlerin
tarama testleri ile daha kolay saptanması nedeniyle daha agresif
seyirli tümörlerden daha uzun yaşıyor olarak saptanması.
* Self selection bias: Tarama testlerine başvuran gönüllülerin
genellikle sağlıklı ve hastalıksız insanlardan oluşması yüzünden
tümörün gerçek insidansının olduğundan daha az sıklıkta
saptanması.
 Tarama Testi
Emniyetli,
Ucuz,
Uygulanabilir olmalıdır.
Accuracy:Maksimum sayıda gerçek vakayı
yakalayabilmelidir.
Reliability: Tekrarlanan testlerde aynı sonucu
vermelidir.
 Tarama Testleri
Klinik muayene
Görüntüleme yöntemleri
Tümör Belirleyicileri
Proteomik ve genomik teknolojiler
Genetik
 Tümör Belirleyicileri
Sınıflama: Kullanım Amaçları:
Onkofetal proteinler Tarama (PSA)
Tümör Asosiye Antijenler Hastalık şüphesi olan
Enzimler kişilerde erken tanı
Hormonlar (AFP,Kalsitonin)
Onkogen ve onkogen Tümör yükü ve prognoz
ürünleri Tedaviye yanıtı izleme
Diğerleri : VMA,5HIAA,vd Nüksleri tesbit etme
Ayırıcı tanı
 Erken Tanı Konulabilen Kanserler
Meme kanseri
Kolon kanseri
Serviks kanseri
Endometrium kanseri
Prostat kanseri
Deri kanserleri
Akciğer kanseri : Erken tanı yok
Over kanseri : Erken tanı yok
 Meme Kanseri
Meme muayenesi:
Kendi kendine muayene
Klinikte muayene
Mammografi
 Meme Kanseri
HIP- NewYork: (1963-1969)
40-64 yaş arası
62.000 hasta,randomize çalışma.
Mortalitede %23 azalma.
Breast Cancer Detection Demonstration Project
(BCDDP)(1973).

29 merkez,280.000 hasta,nonrandomize
Kanser vakalarının %20’sinden azında lenf nodu +.
 Meme Kanseri (ACS Önerileri)
Kendi kendine meme muayenesi:
20 yaşından itibaren
Klinikte meme muayenesi:
20-40 yaş arası her 3 yılda bir ,
40 yaştan sonra yılda bir
Mammografi
40-50 yaş arasında 2 yılda bir
Risk faktörleri olan kişilerde takip sıklığı ve
tarama yöntemleri değişkenlik gösterebilir.

CEA, CA 15-3, CA 27.29 : Taramada yeri yok

 Akciğer Kanseri
Akciğer grafisi ?
Balgam sitolojisi ?
Spiral CT ? NLST çalışması
Bronş hücrelerinde DNA değişikliklerinin
saptanması;rutin değil.
Sigara içmemek ,içirmemek,çalışma ortamı
 Kolorektal Kanser (ACS önerileri)
Taramaya 50 yaşta başlanmalı ve aşağıdaki
yöntemlerden biriyle yapılmalıdır.
Dışkıda gizli kan testi: Yılda bir
Fleksibıl Sigmoidoskopi:Her 5 yılda bir.
Yılda bir dışkıda gizli kan testi ve 5 yılda bir sigmoidoskopi
Çift kontrast kolon grafisi : 5 yılda bir
Kolonoskopi : 10 yılda bir
Yüksek riskli grup: (Aile öyküsü,kişisel öykü veya
kronik inflamatuar barsak hastalıkları) Erken yaşta
taramaya başlanmalı,tarama amacıyla kolonoskopi
yapılmalıdır.
 Dışkıda gizli kan testi
Testten önce 7 gün boyunca NSAİD ve Aspirin
kullanılmamalıdır.
Testten önce 3 gün 250 mg/günden fazla C
vitamini alınmamalıdır.
Test öncesi 3 gün kırmızı et yenilmemelidir.

Test edilenlerin %1-5’inde pozitif

%10’u invazif ca
%20-30’u adenom
Test sonucu pozitif çıkanlara ileri tetkik
Saptanan vakaların %70-80’inin evresi Dukes A ve B.
 Kolorektal Kanser
DRM: %10’u
Rijit sigmoidoskop :%25-35’i
35 cm fleksibıl sig: % 50-55’i
60 cm fleksibıl ile % 65-75’i saptanabilir.

CEA ve CA 19-9:Taramada yeri yok

 Serviks kanseri
Displastik değişiklikler

Karsinoma in situ
12-20 yıl

Kanser
 Serviks kanseri(ACS önerileri)
Tarama testlerine cinsel yaşamın başlamasından sonra 3 yıl içinde , 21
yaşı geçmemek üzere başlanmalıdır.
Tarama her yıl Pap smear testi ile veya 2 yılda bir likit bazlı testlerle
yapılmalıdır.
30 yaş ve üzerinde 3 kez üstüste negatif olduktan sonra 2-3 yıl aralıklarla
(veya +HPV DNA testi ile 3 yılda bir) taramalara devam
edilmelidir.İmmünsüpresyonu (organ transplantasyonu,kemoterapi, veya
kronik steroid kullanımı) olan,HIV enfeksiyonu olan, doğum öncesi DES
maruziyeti olan kişilerde yıllık taramalara devam edilmelidir.
70 yaş üzerinde 3 veya daha fazla negatif testten sonra veya son 10 yılda
anormal pap test yoksa tarama sonlandırılabilir. Yukarıdaki risk faktörleri
olan kişilerde sağlıkları iyi olduğu sürece taramalara devam edilmelidir.
Total histerektomi yapılmış olan (serviks alınmış) hastalarda tarama
gerekli değildir.
 Endometrium
Endometrial doku
Kanseri
* Yüksek riskli grup:
örneği:Menopozda olan Obesite
*yüksek riskli grupta Diabetes mellitus
Hipertansiyon
hekimin gerekli gördüğü Doğum yapmamış olmak
aralıklarla alınmalıdır. Anormal uterin kanama
Östrojen ve tamoxifen kullanımı
İnfertilite
Ovulasyon yetersizliği
HNPCC:35 yaştan itibaren yıllık
muayene ve endometrial biyopsi.
 Over Kanseri
Transvajinal ultrasonografi?
CA-125 ?
Over kanserli hastalarda FİGO evresine göre
preoperatif serum CA-125 düzeyleri

Evre CA-125 yüksekliği ( %)

1 50
II 90
III 92,1
IV 93,9
Toplam 85,1
Epitelyal Over Kanseri: Çeşitli histolojik tiplere
göre serum CA-125 ( >35 U/mL)

Histolojik tip CA-125 ( % )

Seröz 80
Müsinöz 69
Endometrioid 75
Clear cell 78
Undifferentiated 88
 CA-125’in Yükseldiği Durumlar
Epitelyal over kanseri
Endometrial kanser
Gastrointestinal kanserler
Meme kanseri
Gebelik
Uterin leiomyomata
Pelvik inflamatuar hastalıklar
Menstrual siklusun lüteal fazı
Endometriozis
Karaciğer yetmezliği
CA-125 ile saptanan Evre-1 Over Kanseri

Yazar Yıl Vaka sayısı Evre 1 over kanseri

Einhorn et al 1990 5500 2

Oram et al 1990 20.000 5
Jacobs et al 1988 1010 1
Zurawaski et al 1988 100.000 15
 Prostat Kanseri (ACS Önerileri)
DRM : 50 yaş üstünde yılda bir
PSA : 50 yaş üstünde yılda bir yapılmalıdır.
4-10 : Prostat kanseri riski % 25
> 10 : Prostat kanseri riski % 67
Herhangi biri anormal çıktığında TRUS ve biyopsi
yapılmalıdır.
Yüksek riskli kişilerde (birinci derece yakında prostat
kanseri, Amerika’da yaşayan Afrikalılar) taramaya 45 yaşta
başlanmalıdır.
Ailesinde birden fazla birinci derece yakınında prostat
kanseri olan kişilerde taramaya 40 yaşta başlanmalıdır.
Normalse 45 yaşa kadar tarama gerekmeyebilir.
 PSA
BPH ve prostatitte de yükselebilir.
Yaşla hafifçe yükselme gösterir.
Ejakülasyon,DRM,sonda takılması PSA’da yalancı
yükselme yapar.
Bazı ilaçlar (finasteride,dutasteride,bazı herballer)
PSA’yı yalancı olarak düşürebilir.
 PSA
Serbest/Total PSA
< % 10 : Prostat kanseri riski % 50
< % 25 : Prostat biyopsisi ?
PSA artış hızı
PSA densiti ( PSA/prostat volümü)
Yaşa spesifik PSA
 Deri Kanserleri
Tüm derinin kişinin kendisi ve hekim tarafından muayenesi.
ABCD:
Asimetri
Border düzensizliği
Color: Pigmentasyon değişiklikleri,uniform değil.
Diameter: Benlerde büyüme;çapı 6 mm’den büyük lezyonlar
Yaygın eğitim programları
İskoçya ve Avustralya’da başarılı sonuçlar elde edilmiş
(MM;erken dönem %38/%62 ; ileri dönem %34/%15).
 Erken Tanı

Sağlık kontrolleri: 20 yaş üzerindeki herkes

için her 3 yılda bir.
Kanser checkup:40 yaş üzerindeki herkes için
yılda bir.
Tümör belirleyicilerinden yalnız PSA erken tanı
amacıyla kullanılabilir. Diğerlerinin sağlıklı
kişilerde taramada yeri yoktur.
 Genetik Tarama
Familial medüller tiroid kanseri:
RET protoonkogeni
Meme kanseri-over kanseri:
BRCA1,BRCA2, AT ve p53
Familial ,nonpolipozis kolon kanseri:
MSH2,MLH1,PMS1,PMS2,PTEN
 Kanser Mortalitesinin Nedenleri
Sigara % 30 ( 25-40 )
Alkol % 3 ( 2-4 )
Diyet % 35 ( 10-70 )
Üreme ve seksüel davranışlar % 7 ( 1-13 )
Meslek % 4 ( 2-8 )
Hava kirliliği % 2 ( 1-5 )
Endüstriel ürünler % 1 ( 1-2 )
İlaç ve tıbbi uygulamalar % 1 ( 0,5 - 3 )
Jeofizik faktörler % 3 (2-4)