19.

Początek odwilży.
Po śmierci Stalina rozpoczęła się walka o władzę, ostatecznie władzę Komunistycznej
Partii Związku Sowieckiego przejął Nikita Chruszczow. Aby umocnić swą pozycję,
zdecydował się na zmiany polityczne.Wolność odzyskały tysiące więźniów politycznych,
wprowadzono rehablitację osobą poszkodowanym przez Stalina.Złagodzona została też
cenzura.
Zmiany związane z łagodzeniem totalitarnego systemu zaczęto zwać odwilżą.

Tajny referat Chruszczowa i destalinizacja.

24-25 luty 1956r. na zamkniętym posiedzeniu XX zjazdu KPZS Nikita wygłosił referat O
kulcie jednostki i jego następstwach .Treść wystąpienia miała być utajniona jednak stała się
sławna nie tylko w Moskwie i ZSRS, lecz także w krajach satelickich. Tajny referat wywołał
wstrząs w społeczeństwach bloku wschodniego i komunistach z zachodu. W wystąpieniu
okazano krytykę o Stalinie i jego rządach (patologicznego kultu jednostki),terroryzowania
i likwidowania przeciwników nazywanych ,,Wrogami ludu’’. Zarzuty jednak na referacie
nie dotykały jednak systemu komunistycznego.

W ZSRS zaczęto proces destalinizacji (odwilż).Co oczywiście polegało na złagodzeniu i

ograniczeniu represji i odejściu od masowego terroru. Z służb usuwano osoby które kojarzyły
się z okresem stalinowskim.

19. 1
 Zadania kluczowe.
3/165

W lutym 1956 r. na XX Zjeździe KPZR - Nikita Chruszczow wygłosił tajny referat pt. "O
kulcie jednostki i jego następstwach". Obciążył w nim Stalina odpowiedzialnością za
zbrodnie i budowanie kultu jednostki. Potępiał deportacje i prześladowania z powodów
politycznych. Dla Chruszczowa największym grzechem Stalina było jednoosobowe
podejmowanie decyzji i likwidowanie przeciwników bez zgody innych przywódców partii.
Krytyka była jednak dość wybiórcza. Chruszczow krytykował Stalina za czystki,
deportacje, prowadzenie działań wojennych. Nie mówił jednak o Wielkim Głodzie na
Ukrainie, Katyniu, spraw polskich w ogóle nie poruszano.

Referat mimo płytkości interpretacji miał wielkie znaczenie dla Polski. Na odczyty ludzie
walili drzwiami i oknami, lektorzy prawie znali treść referatu na pamięć, ponieważ po
odczycie następowała ożywiona dyskusja.

Wiosną 1956 r. przełamano barierę strachu, Polacy przestali się bać, zaczęli pytać: - gdzie
znajduje się Wyszyński? Co tam w Wilnie i we Lwowie?

Informacje o treści referatu stały się w państwach bloku wschodniego sygnałem do podjęcia
prób zreformowania systemu politycznego.

4/165

Radio Wolna Europa - rozgłośnia radiowa założona w 1949 r., finansowana przez Stany
Zjednoczone, nadająca program do krajów europejskich podporządkowanych ZSRS. Dzięki
działalności tego radia do Polski docierały wiadomości z Zachodu pozbawione treści
propagandowych.

Radio Wolna Europa przeczyło słowom propagandy komunistycznej. Rozgłośnia stanowiła

główne źródło niezależnych informacji o Polsce i o świecie. Przeczyło doniesieniom
przekazywanym z państwowych mediów. Słuchanie tego radia stało się w PRL-u ruchem
wręcz masowym. Audycje miały różnorodną tematykę. Przede wszystkim uderzano jednak w
komunizm oraz łamanie praw człowieka przez państwa bloku wschodniego.

19. 2