Class 2 Tel Work Book

‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` 2
¬s+&Ée ‘·s¡>∑‹
kÕ<Ûäq
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ n_Ûeè~∆, Á|ü#·Ts¡D dü$T‹
¬ø. yÓÁ{Ïôd*« ◊.m.mdt &Ü. _. Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶ &ç. eT<ÛäTdü÷<äq sêe⁄
Á|ü‘˚´ø£ n~Ûø±]DÏ dü+#ê\≈£î\T dü+#ê\≈£î\T
bÕsƒ¡XÊ\ $<ä´ sêÁwüº $<ë´|ü]XÀ<ÛäHê •ø£åD≤ dü+düú Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡´ |ü⁄düÔø£ eTTÁ<äD≤\j·T+
Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ
dü+bÕ<äø£ es¡Z+
&Ü. &ç. #·+Á<äX‚Ks¡¬s&ç¶
$ÁXÊ+‘· Á|ü<ÛëHê#ês¡T´\T, Ä+Á<Ûä kÕs¡dü«‘· |ü]wü‘·TÔ ÁbÕ#·´ø£fi≤XÊ\, ôV’≤<äsêu≤<é.
&Ü. sê#·bÕfiË+ #·+Á<äX‚Ks¡¬s&ç¶
$ÁXÊ+‘· Ä#ês¡T´\T, Áo ø£èwüí<˚esêj·T $X¯«$<ë´\j·T+, nq+‘·|ü⁄s¡+ ,
&Ü. |ü]$T sêeTqs¡dæ+Vü≤+
$ÁXÊ+‘· ‘Ó\T>∑T Ä#ês¡T´\T, πø+Á<ä $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.
&Ü. ø£&çyÓTfi¯fl es¡Á|ükÕ<é
$ÁXÊ+‘· ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T, qsê‡|ü⁄s¡+, |ü•ÃeT>√<ëe].
l Ä\÷s¡T •s√eTDÏX¯s¡à
$ÁXÊ+‘· ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T, HÓ\÷¢s¡T
>ös¡e dü\Vü‰<ës¡T\T
l yêÁ&˚e⁄ düT+<äs¡sêe⁄ $ÁXÊ+‘· n<Ûë´|ü≈£î\T, ‘·DT≈£î
&Ü. dæ.m. Á|ükÕ<é qsT÷‘ê*+ C≤rj·T ø£$T{° düuÛÑT´\T
l dæ.$. ø£èwüíj·T´ $ÁXÊ+‘· ñbÕ<Ûë´j·TT\T, ø£ècÕí õ˝≤¢
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·« Á|ü#·Ts¡D, neTsêe‹

i
https://amaravathiteacher.com
© Government of Andhra Pradesh, Amaravati
First Published 2020
All rights reserved
No part of this publication may be reproduced,

stored in a retrieval system, or transmitted, in any
form or by any means without the prior permission
in writing of the publisher, nor be otherwise
circulated in any form of binding or cover other
than that in which it is published and without a
similar condition including this condition being
imposed on the subsequent purchaser.
The copy right holder of this book is the
Commissioner of School Education, Amaravati,
Andhra Pradesh.
This book has been printed on 70 G.S.M. SS Maplitho

Title Page 200 G.S.M. White Art Card
düeTÁ>∑ •øå±, bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK,

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
Printed in India
at the A.P. Govt. Text Book Press
Amaravati
Andhra Pradesh
ii
eTT+<äTe÷≥
u≤\\ düeTÁ>∑ n_Ûeè~∆øÏ |ü⁄Hê~ uÛ≤wü, düe÷» nuÛÑT´<äj·÷ìøÏ, ãT~∆ $ø±kÕìøÏ Je<Ûës¡jÓÆTq~ uÛ≤wü. ÁbÕ<∏ä$Tø£
$<ë´s¡+>∑+˝À uÛ≤cÕuÀ<Ûäq n+‘ê kÕeTsê∆´\ MT<äH˚ Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+~.
|æ\¢\T uÛ≤wüqT düVü≤»+>± H˚s¡TÃ≈£î+{≤s¡T. düVü≤» dü+<äsê“¤\˝À $$<Ûä düìïy˚XÊ\˝À, |ü]düsê\ qT+&ç uÛ≤wüqT
H˚s«¡ &É+ eTT+<äT>± $q&É+‘√ ÁbÕs¡+_ÛkÕÔsT¡ . u≤>± $ì ne>±Vü≤q #˚dTü ø=ì ‹]– e÷{≤¢&&É +É <ë«sê Á|ü‹düŒ+~kÕÔsT¡ .
Ä ‘·sê«‘· |ü*øÏq X¯u≤›\≈£î ‘·–q nø£så ¡ s¡÷bÕ\qT >∑T]ÔkÕÔsT¡ . ∫es¡>± >∑T]Ô+∫q nø£så ¡ s¡÷bÕìï düT\uÛ+Ñ >± sêj·T>∑\TZ‘ês¡T.
uÛ≤wüqT |æ\¢\T düVü≤»+>± düT\uÛÑ+>± H˚s¡TÃ≈£î+{≤s¡H˚ $wüj·T+ yÓ TT<ä≥ Á>∑Væ≤+#ê*. |æ\¢\T ã&ç˝À #˚]q yÓ+≥H˚
nø£åsê\T ~<ä›&É+‘√ yÓTT<ä\T ô|≥º&É+ ns¡ús¡Væ≤‘·+. n+<äTπø Ä<ÛäT ìø£ uÀ<ÛäHêuÛÑ´düq Á|üÁøÏj·T\qT nqTdü]dü÷Ô |æ\¢\≈£î
‘Ó*dæq, |ü]düsê\˝À ø£ì|æ+#˚ $wüj·÷\‘√, ˇø£ Ä≥˝≤>± nø£ås¡C≤„q+ ø£*Z+#·&É+ Á|ü<Ûëq ñ<˚›X¯+>± ‘Ó\T>∑T‘√≥`2
bÕsƒ´¡ |ü⁄døÔü +£ s¡÷bı+~+#·ã&ç+~. BìøÏ nqTã+<Û+ä >± uÛ≤cÕ kÕeTsêú´\‘√ n‹eTTKýÓTqÆ #·<eä &É+, sêj·T&É+, düè»Hê‘·àø£‘·
e+{Ï kÕeTsê∆´\˝À |ü≥Tº kÕ~Û+#˚+<äT≈£î ªkÕ<Ûäqμ ù|s¡T‘√ nuÛ≤´dæø £qT s¡÷bı+~+#·&É+ »]–+~.
u≤\\≈£î Äq+<ëìï ñ‘ê‡Vü‰ìï ø£*Z+#˚ n+<äyÓTÆq kÕ<Ûäq |ü⁄düÔø£+˝À Á|ü‹ bÕsƒ¡+ ∫Á‘ê\≈£î s¡+>∑T\T y˚j·T&É+‘√
ÁbÕs¡+uÛeÑ Te⁄‘·T+~. ªª#·<eä +&çμμ nH˚ o]¸ø‘£ √ ÄdüøøÔÏ s£ y¡ TÓ qÆ , uÛ≤cÕ_ÛsT¡ ∫ì ø£*+Z #˚ $<Û+ä >± ªª#·<eä &É+μμ nH˚ kÕeTsê∆´ìï
kÕ~Û+#˚ ø£è‘ê´\qT bı+<äT|üs¡#ê+. ‘·sê«‘· ªªsêj·T+&çμμ nH˚ o]¸ø£ ‘√ Áø£e÷qT>∑‘·+>±, <√wüs¡Væ≤‘·+>± nø£åsê\qT,
|ü<ë\qT n+<ä+>± sêùd $<Ûä+>± Ä˝À#·Hê‘·àø£yÓTÆq ø£è‘ê´\T Çe«ã&Ü¶ sTT. ∫es¡>± ªªH˚qT H˚s¡TÃ≈£îqï$μμ o]¸ø£‘√
|æ\\¢ T Ä bÕsƒ+¡ <ë«sê ‘êqT H˚sT¡ Ã≈£îqï n+XÊ\qT ùd«#·Ã>¤ ± sêùd$<Û+ä >± d”«j·T eT÷˝≤´+ø£HêìøÏ neø±X¯+ ø£*Œ+#·ã&ç+~.
á kÕ<ÛäqqT düeTs¡ú+>± ñ|üjÓ÷–+#·&É+˝À ñbÕ<Ûë´j·TTì bÕÁ‘· ø°\ø£yÓTÆq~. uÛ≤cÕ kÕeTsê∆´\ kÕ<Ûäq¬ø’
s¡÷bı+~+#·ã&çq á |ü⁄düÔø±ìï Á|ü‹s√p uÛ≤cÕø±˝≤+X¯+˝À yÓTT<ä{Ï 45 ìˆˆ\T bÕsƒ¡+ uÀ~Û+∫ ¬s+&Ée 45 ìˆˆ\‘√
uÀ~Û+∫q n+XÊìøÏ nqT>∑TD+>± kÕ<Ûqä ˝Àì ø£è‘ê´\qT |æ\\¢ #˚ e´øÏ>Ô ‘∑ +· >± #˚sTT+#ê*. nedüsy¡ TÓ qÆ #√≥ düV≤ü ø±s¡+
n+~+#ê*.
eTTqTô|qï&ÉT ˝Òì $<Û+ä >± $<ä´˝À $q÷‘·ï e÷s¡TŒ\T rdüT≈£îsêe&ÜìøÏ q÷‘·q bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ ±\qT Á|ü‹cÕ˜‘à· ø£+>±
s¡÷bı+~+#·&ÜìøÏ dü«j·T+>± |üPqT≈£îì e÷s¡Z<äs¡Ùq+ #˚dæq Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ eTTKéT+Á‹ >ös¡e˙j·TT˝…’q
l yÓ’.mdt. »>∑HéyÓ÷Vü≤Hé¬s&ç¶ >±]øÏ <Ûäqýê<ë\T. ø£˙ $˙ ms¡T>∑ì Ø‹˝À bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ s¡÷|üø£\Œq˝À Á|ü‘·´ø£å+>±
dü÷#·q\T #˚dæ, düMTø£å\T ìs¡«Væ≤+∫, n+‘·sê®rj·T Á|üe÷D≤\‘√ HêD´‘· >∑\ bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\ ‘·j·÷ØøÏ ~XÊìπs›X¯+
#˚dæq bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊU≤e÷‘·T´\T >ös¡e˙j·TT˝…’q &Üˆˆ Ä~eT÷\|ü⁄ düTπswt >±]øÏ Á|ü‘˚´ø£ ø£è‘·»„‘·\T.
á kÕ<Ûqä |ü⁄düøÔ £ s¡÷|üø\£ Œq˝À ~XÊìπsX› +¯ #˚dqæ bÕsƒX¡ Ê\ $<ä´ Á|ü<ëÛ q ø±s¡´<ä]Ù l ãT&ç‹ sê»X‚KsY, ◊.m.mdt
>±]øÏ, dü\Vü‰\T, dü÷#·q\T Ç∫Ãq bÕsƒX¡ Ê\ $<ä´ ø£MTwüqsY l yêÁ&˚e ⁄ ∫qMs¡uÁÑÛ <äT&ÉT, ◊.m.mdt.>±]øÏ, bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ ±\
Á|ü‘´˚ ø£ n~Ûø±]DÏ ø¬ . yÓÁ{Ïôd*«, ◊.m.mdt.>±]øÏ, nø£&$É Tø˘ n&Ó«’ »Ø uÀs¡T¶ düuTÑÛ ´\≈£î, dü+bÕ<äø£ ãè+<ëìøÏ, dü\Vü‰<ës¡T\≈£î,
$wüjT· ì|ü⁄DT\≈£î, bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ £ s¡÷|üø\£ Œq˝À bÕ˝§Zqï ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î, ˝Ò ne⁄{Ÿ &çCì’… +>¥ #˚dqæ yê]øÏ, ∫Á‘·ø±s¡T\≈£î
Á|ü‘´˚ ø£ ø£è‘·»‘„ \· T.
á ªkÕ<Ûqä μ |ü⁄døÔü +£ |æ\\¢ uÛ$Ñ wü´‘·T≈Ô î£ nedüsy¡ TÓ qÆ uÛ≤cÕ bÕsƒy¡ êìï, kÕeTsê∆´ìï ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+<äì
Ä•düTÔHêï+. á ªkÕ<Ûäqμ |ü⁄düÔø£+ô|’ dü÷#·q\qT, dü\Vü‰\qT ÄVü‰«ìdüTÔHêï+.
&Ü. _. Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶
dü+#ê\≈£î\T
sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûqä •ø£Då ≤ dü+dü,ú Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ
iii
kÕ<Ûäq s¡÷|üø£\Œq˝À bÕ˝§Zqïyês¡T
n>∑T&É÷] düs¡fi¯eTà
ñbÕ<Ûë´sTTì
|æ.C….ÄsY. eT+&É\ |ü]wü‘Y ÁbÕ<∏ä$Tø√qï‘·
bÕsƒ¡XÊ\, dæ.¬ø.|ü*¢, ∫‘·÷Ôs¡T
kÕ– yÓ+ø£≥ s¡$Á|ükÕ<é LFL HM ã÷düTs√‘·T sêCÒX¯«s¡ sêe⁄ ø=#ÓÃs¡¢ X‚wü–]sêe⁄

eT+&É\ |ü]wü‘Y ÁbÕ<∏ä$Tø£ bÕsƒ¡XÊ\ (D.W) ñbÕ<Ûë´j·TT\T ñbÕ<Ûë´j·TT\T
eT\¢y√\T, e÷#·es¡+ eT+&É\+, eT+&É\ |ü]wü‘Y ÁbÕ<∏ä$Tø£ bÕsƒ¡XÊ\ eT+&É\ |ü]wü‘Y ÁbÕ<∏ä$Tø£ bÕsƒ¡XÊ\
>∑T+≥÷s¡T yê&ÉbÕ˝…+, >±s¡ eT+&É\+, lø±≈£îfi¯+ ñ|üŒs¡yêìù|≥, >±s¡ eT+&É\+, lø±≈£îfi¯+
j·TÁs¡uÀì düTo\eTà ø£\eT≥ k˛y˚TX¯«s¡ sêe⁄ Áù|eT sêeT#·+Á<ä sêe⁄

ñbÕ<Ûë´sTTì ñbÕ<Ûë´j·TT\T ñbÕ<Ûë´j·TT\T
eT+&É\ |ü]wü‘Y ÁbÕ<∏ä$Tø£ bÕsƒ¡XÊ\ õ˝≤¢ |ü]wü‘Y ñqï‘· bÕsƒ¡XÊ\ eT+&É\ |ü]wü‘Y ÁbÕ<∏ä$Tø√qï‘· bÕsƒ¡XÊ\
>∑÷&É÷s¡T|ü*¢, |ü⁄+>∑q÷s¡T eT+&É\+, ∫‘·÷Ôs¡T C… . ÄsY . |ü ⁄ s¡+, s¡Ddüú\+ eT+&É\+, lø±≈£îfi¯+ C≤πøs¡T, y˚bÕ&É eT+&É\+, $»j·Tq>∑s¡+
$wüj·Tì|ü⁄DT\T, düeTq«j·Tø£s¡Ô\T
&Ü. {Ï.$.mdt. s¡y˚Twt lìyêdüT\ s¡|òüTTsêyéT
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\ düeTq«j·Tø£s¡Ô ‘Ó\T>∑T bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ düeTq«j·Tø£s¡Ô
$<ë´Á|üD≤[ø£ bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ $uÛ≤>∑eTT, eT+.|ü. Ä. ÅbÕ. bÕsƒ¡XÊ\, ù|πs#Ós¡¢,
sêÁwüº $<ë´|ü]XÀ<ÛäHê •ø£åD≤ dü+düú, Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ y˚T&çø=+&É÷s¡T, >∑T+≥÷s¡T
kÕ+πø‹ø£ düVü‰j·T≈£î\T, $wüj·T ì|ü⁄DT\T
&Ü. y˚+|ü*¢ >∑+>±<ÛäsY e+^|ü⁄s¡+ dü«s¡í\‘· eT÷\ ‘ê‘·j·T´

ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT
õ˝≤¢ |ü]wü‘Y u≤\Ts¡ bÕsƒ¡XÊ\, eTT<ä›q÷s¡T, mdt.|æ.|æ.ÄsY.ÄsY. õ˝≤¢ |ü]wü‘Y Á|üuÛÑT‘·« –]»q dü+πøåeT ñqï‘· bÕsƒ¡XÊ\,
yÓ’.mdt.ÄsY. ø£&É|ü ñqï‘· bÕsƒ¡XÊ\, ‘êfi¯fl|üP&ç, øÏ˝À¢sTT ø±\˙, eT+<ädü eT+ˆˆ,
|ü•ÃeT>√<ëe] Áoø±≈£îfi¯+
∫Å‘·ø±s¡T\T
ñ‘·ÔyéT
˝Ò ne⁄{Ÿ &çC…’ì+>¥
kÕºsY MT&çj·÷ düØ«ôddt, ôV’≤<äsêu≤<é
iv
$wüj·Tdü÷∫ø£
bÕsƒ+¡ H˚s¡TÃø√e\dæq$ HÓ\ ù|J
1. yêq ( ±) Ä>∑wßü º 1- 6
∫\ø£˝≤¢sê ∫\ø£˝≤¢sê! ( Ï, °) Ä>∑wßü º 7 - 13
2. |üP∫q|üP\T ( î, L, è ) ôdô|+º ãs¡T 14 -19
|üsT¡ >∑T |ü+<Ó+ ( ¬ ,π ) ôdô|+º ãs¡T 22 - 28
3. ø=+f…ø√‹ ( =, √) ôdô|+º ãs¡T 29 - 34
@ }¬sfi¯<ë+ ( ’¬ , ö ) nø√ºãs¡T 35 - 41
4. n|üŒ&Ü\T`ãJ®\T ( Œ , ® ) nø√ºãs¡T 42 - 47
düãT“_fi¯fl ( “, fl) qe+ãs¡T 50 - 56
5. ∫#·TÃãT&ç¶ ( Ã , ¶) qe+ãs¡T 57 - 62
ns¡{Ï#Ó≥Tº ( Z, º) qe+ãs¡T 63 - 69
6. n<ë›\ãdüT‡ ( ›, ‡) &çôd+ãs¡T 73 - 78
ø=j·T´>∑TÁs¡+ ( ´, Á ) &çôd+ãs¡T 79 - 85
7. yÓTTø£ÿC§qï (ÿ, ï) &çôd+ãs¡T 86 - 91
neTàeTà>±]\T¢ (à, Ô) »qe] 94 - 100
8. bÕ|üqe⁄« («, ¢) »qe] 101 - 106
ˇ‘·TÔ\ãT≥º (ˇ‘·TÔ\ |ü⁄qX¯Ãs¡D) |òÁæ ãe] 107 - 113
9. e÷ýé e÷ýé! ( ˘ , ~«‘·«, |òÁæ ãe] 114 - 120
dü+j·TTø±Ô\ |ü]#·j·T+)
10. |ü⁄qX¯Ãs¡D e÷]Ã,
@Á|æj·T˝Ÿ
v
ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î dü÷#·q\T
h bÕsƒ¡´ |ü⁄düÔø±ìøÏ nqTã+<Ûä+>± nuÛ≤´dæø£ ªªkÕ<Ûäqμμ ù|s¡T‘√ s¡÷ bı+~+#·ã&ç+~.

h nuÛ≤´düB|æø£ ªªkÕ<ÛäqμμqT ‘·s¡>∑‹ >∑~˝ÀH˚ ñ+#ê*. Bì ìs¡«Vü≤D≤ u≤<Ûä´‘· ñbÕ<Ûë´j·TT\<˚.
h yÓTT<ä{Ï 45 ìˆˆ ø±\+˝À bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+˝Àì bÕsƒ¡+ uÀ~Û+#ê*.
h ¬s+&Ée 45 ìˆˆ\˝À ø±\+˝À bÕsƒêìøÏ nqTã+<Ûä+>± kÕ<Ûäq˝Àì ø£è‘ê´\qT #˚sTT+#ê*.
h Á|ü‹ bÕsƒ¡+ Äs¡T |”]j·T&É¢˝À |üP]Ô #˚dæq≥T¢>±H˚ Äs¡T ù|J\˝À >∑\ nuÛ≤´dü ø£è‘ê´\qT #˚sTT+#ê*.
h ø£è‘·´ dü÷#·q\qT $e]+∫ $<ë´s¡Tú\#˚ e´øÏÔ>∑‘·+>± #˚sTT+#ê*.
h ‘·s¡>∑‹ >∑~˝ÀH˚ ø£è‘ê´\qT #˚sTT+#ê*. Ç+{Ï|üì>± Çe«sê<äT.
h $<ë´s¡Tú\ kÕúsTTì nqTdü]+∫ e´øÏÔ>∑‘·, »≥Tº ø£è‘ê´\qT πø{≤sTT+#ê*. ô|ì‡˝Ÿ‘√H˚ #˚sTT+#ê*.
h $<ë´s¡Tú\T ø£è‘ê´\qT #˚dæq nq+‘·s¡+ ‘·|üŒø£ dü]#·÷&Ü*. dü+‘·ø£+ #˚j·÷*.
h |æ\¢\ &Ó’Ø˝À bÕsƒ¡XÊ\˝À |üP]Ô #˚dæq kÕ<ÛäHê |üÁ‘ê\ $esê\T qyÓ÷<äT #˚j·÷*.
h |æ\¢\ Á|ü>∑‹ì n+#·Hê y˚j·T&ÜìøÏ á kÕ<ÛäqqT ˇø£ kÕ<Ûäq+>± $ìjÓ÷–+#·Tø√yê*.
h n~Ûø±s¡T\T dü+<äs¡Ùq düeTj·T+˝À, ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ düe÷y˚XÊ\˝À |æ\¢\ Á|ü>∑‹ì Á|ü<ä]Ù+#˚ dü+<äs¡“¤+˝À á
kÕ<Ûäq\qT Á|ü<ä]Ù+#ê*.
h ãVüQfi¯ ‘·s¡>∑‹ uÀ<Ûäq˝À ˇø£ ‘·s¡>∑‹˝À Á|ü‘·´ø£åuÀ<Ûäq eTs=ø£ ‘· s¡>∑‹˝À yê]øÏ kÕ<ÛäHê\ |üÁ‘ê\T |üP]Ô
#˚sTT+#ê*.
h me] kÕ<ÛäHê |üÁ‘ê\qT yêπs |üP]Ô #˚ùd˝≤ C≤Á>∑‘·Ô\T rdüTø√yê*.
h kÕ<Ûäq |üÁ‘ê\qT ∫+#·≈£î+&Ü C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+&˚˝≤ $<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#· q #˚j·÷*.
h ø£è‘·´ ìs¡«Vü≤D≈£î, |æ\¢\ dü+K´≈£î ‘·–q≥T¢>± nuÛÑ´düq kÕe÷Á–ì n+<äTu≤≥T˝À ñ+#ê*.
h ¬>’sêΩ»¬s’q $<ë´s¡Tú˝#˚ kÕ<Ûäq |üÁ‘ê\qT eTs¡Tdü{Ï s√E |üP]Ô #˚ù d $<Ûä+>± ñbÕ<Ûë´j·TT\T Á|üD≤[ø£ dæ<ä∆+
#˚dTü ø√yê*.
vi
yêq
1
#·<äe+&ç
n) øÏ+~ |ü{Ïºø£˝Àì ªnø±s¡+μ ( £ ) nø£åsê\Tqï Ä) ^‘· ^dæq nø£åsê\ ‘˚&Ü >∑T]Ôdü÷Ô |ü<ë\qT
>∑&TÉ \≈£î ˇø£ s¡+>∑T, ªBs¡+È μ ( ± ) nø£så ê\Tqï #·<äe+&ç. ( ± ) ñqï nø£åsê\≈£î ª μ
>∑&ÉT\≈£î y˚s=ø£ s¡+>∑T y˚j·T+&ç. #·T≥º+&ç.
ø£\+ ` ø±\+ ãs¡eT ` u≤<Ûä
ø£ |ü \ >∑<ä ` >±<∏ä eTeT‘· ` e÷eT
#·<äs¡+ ` #êeTs¡+ j·TeT ` j·÷>∑+
‘ê <ä ˝≤ »&É ` C≤&É s¡eT ` sêeT
≥+ø£+ ` {≤{≤ \‘· ` ˝≤\q
>∑ #ê Hê s¡>∑&É ` ã&ÜsTT e\ ` yêq
‘·\ ` ‘ê‘· X¯s¡+ ` XÊs¡<ä
sê j·T » <äjT· ` <ëq+ ñwü ` ø£cÕj·T+
qe ` HêeT+ düs¡+ ` kÕs¡+
s¡£ yê bÕ |ü\ø£ ` bÕ<ä+ Vü≤s¡+ ` Vü‰s¡+
Ç) |ü<ë\T #·<äe+&ç. u§eTà ` |ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.
C≤eT
‘êfi¯+
u≤D+
e+ø±j·T
ø±ø£s¡ø±j·T
bÕs¡
2e ‘·s¡>∑‹ 1 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
á) nø£åsê\qT ø£*|æ #·<äe+&ç, sêj·T+&ç.
&É .....................................
\+ .....................................
s¡+ .....................................
ø±
ø£s¡ .....................................
j·T .....................................
C≤ .....................................
>∑&É+ ....................................
ñ) øÏ+~ |ü<ë\T »‘·|üs¡∫ #·<äe+&ç, sêj·T+&ç.

m+&Üø±\+ yêqbÕ≥ ‘ê‘·e÷≥ #·+<äe÷eT
yêq ø±\+
‘ê‘· bÕ≥
m+&Ü e÷eT
#·+<ä e÷≥
}) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.

ø±j·T ø±j·T @ ø±j·T? ø±j·T ø±j·T @ ø±j·T? .........................................
ø±j·T ø±j·T e+ø±j·T.
e÷eT e÷eT @ e÷eT? e÷eT e÷eT @ e÷eT? .........................................
e÷eT e÷eT #·+<äe÷eT.
<ës¡+ <ës¡+ @ <ës¡+? <ës¡+ <ës¡+ @ <ës¡+? .........................................
<ës¡+ <ës¡+ eT+<ës¡+.
2e ‘·s¡>∑‹ 2 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
ãTT) øÏ+~ u§eTà\≈£î dü¬s’q |ü<ë\qT U≤∞\˝À sêj·T+&ç.
e÷ ‘√≥˝À ø±dæ+~ e÷ ô|s¡{Ï˝À |üPdæ+~
e÷ ‘√≥˝À ø±dæ+~ e÷ ô|s¡{Ï˝À |üPdæ+~
#˚<äT>± ñ+≥T+~ ms¡T|ü⁄>± ñ+≥T+~
#˚<Tä >± ñ+≥T+~ ms¡T|ü⁄>± ñ+≥T+~
sêj·T+&ç
n) øÏ+~ nø£åsê\≈£î ªBs¡È+μ ( ±) #˚]Ã sêj·T+&ç.
nø±s¡+ ø£ K >∑ |òüT #· #Û· » s¡a ≥ sƒ¡ &É

Bs¡È+ ø±
nø±s¡+ &ÛÉ D ‘· <∏ä <ä <Ûä q |ü |òü ã uÛÑ
Bs¡È+ &ÛÜ
nø±s¡+ eT j·T s¡ \ e X¯ wü dü Vü≤ fi¯ i

Bs¡È+ e÷
2e ‘·s¡>∑‹ 3 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
Ä) øÏ+~ u§eTà\≈£î ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.
2e ‘·s¡>∑‹ 4 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
Ç) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\‘√ |ü<ë\T sêj·T+&ç. #·<äe+&ç.
‘ê ‘· eT+
u≤ e+ <ë
≥ ø± s¡+
bÕ j·T dü+
á) U≤∞ >∑fi¯fl˝À dü¬s’q nø£åsê\T sêj·T+&ç. #·<äe+&ç.

ã+ s¡+ e+ j·T #·+<ä eT
eT+ s¡+ >∑+ fi¯+ yêHê \+
ñ) Ç+{ÏøÏ yÓfi‚fl <ë]˝À ª ±μ, ª+μ ñqï nø£åsê\T ñHêïsTT. Ä nø£åsê\‘√ yÓTT<ä\j˚T´ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
.............................
.............................
.............................
.............................
.............................
.............................
.............................
.............................
.............................
.............................
2e ‘·s¡>∑‹ 5 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
}) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
yêq ø±ø£s¡ Vü‰s¡+
C≤‘·s¡ ‘êeTs¡ >∑+>±fi¯+
#Ó|üø√+&ç #·÷<ë›+!
‘·\ô|’ øÏØ≥+ ñ+≥T+~, sêEqT ø±qT.
≈£Ls¡≈£î s¡T∫>± ñ+{≤qT.
me]˙? H˚HÓe]˙?
H˚qT H˚s¡TÃ≈£îqï$
H˚s¡TÃ≈£îqï >∑TDÏ+‘êø£åsê\T H˚s¡TÃ≈£îqï >∑TDÏ+‘· |ü<ë\T
ñbÕ<Ûë´j·TT\
‘˚~ dü+‘·ø£+
2e ‘·s¡>∑‹ 6 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
∫\ø£˝≤¢sê ∫˝ø£˝≤¢sê !
#·<äe+&ç
n) øÏ+~ |ü{Ïºø£˝Àì ª>∑T&çμ ( Ï ) ˇ‘·TÔ nø£åsê\Tqï Ä) ^‘· ^dæq nø£åsê\ ‘˚&Ü >∑T]Ôdü÷Ô |ü<ë\qT
>∑&ÉT\≈£î ˇø£ s¡+>∑T, ª>∑T&ç Bs¡È+μ ( ° ) ˇ‘·TÔ #·<äe+&ç. Ä nø£åsê\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.
nø£åsê\Tqï >∑&ÉT\≈£î y˚s=ø£ s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
øÏ{øÏ Ï ` ø°≥ø£+ _&çj·T+` ;s¡
øÏ r ] –\ø£ ` ^‘·+ $Ts¡|ü ` MTdü+
∫\ø£ ` NeT s¡$ ` Ms¡
&û ì sT÷ õ+ø£ ` J&ç *|æ ` ©\
ø£&çj·T+ ` &û˝≤ $eT\ ` MD
– © ˙ yêDÏ ` ãsƒêD° •Øwü ` o\+
‹~∏ ` r>∑ ãTTwæ ` w”˝≤
B _ õ ~$ ` B|ü+ dæ] ` d”dü+
$ N ‹ ì+– ` ˙&É Væ≤eT+ ` V”≤q+
|æ&ç ` |”≥ s¡e[ ` ø£<ä∞|òü\+
øÏ{øÏ Ï
B|ü+
∫\ø£
MD
$Ts¡|ü
d”‘ê|òü\+
2e ‘·s¡>∑‹ 7 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
á) nø£åsê\qT ø£*|æ |ü<ë\T #·<äe+&ç, sêj·T+&ç.
eT .....................................
‘· .....................................
d” kÕ .....................................
dü+ .....................................
‘ê|òü\+ ....................................
ñ) |ü<ë\qT ø£*|æ #·<äe+&ç, sêj·T+&ç.
|æ\ø£
‘ê‘·
MTdü+
»&É
d”‘·
Ns¡
MT>∑&É
bÕ\
sêsTT
r>∑
;s¡
ø±j·T
eTs¡
|æ+&ç
e+≥
2e ‘·s¡>∑‹ 8 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
}) yêø±´\T #·<äe+&ç. @~ me]<√ »‘·|üs¡∫ sêj·T+&ç.
á |ü\ø£ me]~? |ü\ø£ s¡õj·÷~
á |ü\ø£ –]»~. ã\|ü+ $˙‘·~
dü+∫ –]»~
á ã\|ü+ me]~? ã+‹ s¡$~
á ã\|ü+ s¡$~.
á dü+∫ me]~? .........................................................
á dü+∫ s¡õj·÷~. .........................................................
á ã+‹ me]~? .........................................................
á ã+‹ $˙‘·~. .........................................................
1. C≤eT#Ó≥Tº ô|’ yê*+~. 1. e÷ ô|s¡{Ï˝À #Ó≥Tº ñ+~.

C≤eT#Ó≥Tº ô|’ ....................... yê*+~. e÷ ô|s¡{Ï˝À.......................#Ó≥Tº ñ+~.
2. C≤eT|ü+&ÉT ø=]øÏ+~. 2. #Ó≥Tº≈£î ø±dæ+~.

.......................C≤eT|ü+&ÉT ø=]øÏ+~. #Ó≥Tº≈î£ ..........................ø±dæ+~.
3. 3.
C≤eT|ü+&ÉT ‹ì+~. u≤>± |ü+&ç+~.
....................... C≤eT|ü+&ÉT ‹ì+~. .......................... u≤>± |ü+&ç+~.
4. m–] b˛sTT+~. 4. rj·T>± ñ+~.

....................... m–] b˛sTT+~. .......................... rj·T>± ñ+~.
2e ‘·s¡>∑‹ 9 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
sêj·T+&ç
n) øÏ+~ nø£åsê\≈£î ª>∑T&çμ ( Ï ), ª>∑T&ç Bs¡È+μ ( ° ) #˚]Ã sêj·T+&ç
nø±s¡+ ø£ K >∑ |òüT #· #Û· » s¡a ≥ sƒ¡ &É &ÛÉ
Ï øÏ
° ø°
nø±s¡+ D ‘· <∏ä <ä <Ûä q |ü |òü ã uÛÑ eT j·T
Ï DÏ
° D°
nø±s¡+ s¡ \ e X¯ wü dü Vü≤ fi¯ i
Ï ]
° Ø
2e ‘·s¡>∑‹ 10 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
Ç) >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\ Ä<Ûës¡+>± |ü<ë\T sêj·T+&ç
$T &É ‘·
s¡ ø± øÏ
|ü N eT
Vü‰ s¡ ‹
– $Tsƒê »j·T+ u≤ \ø£

>∑ &É‘· – » ‘ê|òü\+
<Ûäs¡ øÏ øÏ $ì &ç ‘ê‘· \ø£
‘· q+ s¡ø±j·T ã+ Ä≥
\ø£ Vü‰s¡ |æ&ç * ‘êø±\+
ñ) |ü{Ïºø£ Ä<Ûës¡+>± yêø±´\T sêj·T+&ç.
^‘·+
ø£<ä∏
bÕ≥
eTq+ $+<ë+
e÷≥
Vü≤]ø£<ä∏
dü+^‘·+
2e ‘·s¡>∑‹ 11 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
}) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç
∫\ø£ _s¡&Ü B|ü+
uÛsÑ D
¡ Ï |æ&çøÏ* d”‘ê|ò\ü +
#Ó|üø√+&ç #·÷<ë›+!
Ç+{ÏøÏ ø±|ü˝≤ ñ+{≤qT, ≈£îø£ÿqT ø±qT,
Hê≈£î #Óe⁄\T ñ+{≤sTT, ø±ì $q|ü&É<äT.
me]˙ ? H˚HÓe]˙ ?
H˚qT H˚sT¡ Ã≈£îqï$
ñbÕ<Ûë´j·TT\
‘˚~ dü+‘·ø£+
2e ‘·s¡>∑‹ 12 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
düè»Hê‘·àø£‘· u§eTà≈£î s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç.
u§eTà Ç˝≤ ^dæ, s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç.
2e ‘·s¡>∑‹ 13 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
|üP∫q |üP\T
2
#·<äe+&ç
n) øÏ+~ |ü{øºÏ ˝£ Àì ( î ) ˇ‘·TÔ nø£så ê\Tqï >∑&TÉ \≈£î Ä) ^‘· ^dæq nø£så ê\ ‘˚&Ü >∑T]Ôd÷ü Ô |ü<ë\qT
ˇø£ s¡+>∑T, ( L ), ( è ) ˇ‘·TÔ nø£åsê\Tqï #·<äe+&ç. Ä nø£åsê\≈£î ª μ ô|≥º+&ç.
>∑&ÉT\≈£î y˚s¡T y˚s¡T s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç.
≈£î+&É ` ≈£LC≤ |ü⁄s¡T>∑T ` |üP\T
≈£L düT eTè >∑T&ç ` >∑÷&ÉT ãT&É>∑ ` ã÷s¡
#·Ts¡ø£ ` #·÷|ü⁄ eTTq>∑ ` eT÷s¡
&É÷ >∑è qT ø±≥Tø£ ` ø±≥÷s¡T j·TTe‹ ` eTj·T÷s¡+
yê&ÉTø£ ` >∑÷&É÷s¡T s¡T∫ ` s¡÷bÕsTT
\T >∑÷ qè >±E ` p\T bÕe⁄s¡+ ` e÷ePs¡T
&É÷ &Éè E eT+&ÉT ` eT+&É÷ø£+ X¯óqø£+ ` X¯Ss¡T&ÉT
‘·T\+ ` ‘·÷ø£+ düTs¡_Û ` dü÷~
e⁄ #·÷ ≥è <äTs¡<ä ` <ä÷~ C≤>∑è‹ ` Äø£è‹
qTs¡T>∑T ` q÷\T >∑èVü≤+ ` ãè+<ä+
bÕe⁄s¡+
>∑èVü≤+
eèø£+å
dü÷~
‘·÷˙>∑
>∑T˝≤_
2e ‘·s¡>∑‹ 14 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
á) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. Ç∫Ãq |ü<ë\qT U≤∞\˝À sêj·T+&ç.
(e÷$T&ç≈î£ <äTs¡T, @\÷s¡T, bÕ\≈£Ls¡T, ∫>∑Ts¡T>∑T+≥, ø£èwæ|⁄ü s¡+, }≥T≈£Ls¡T, kÕ\÷s¡T, >±Eyêø£)
˙~ @ }s¡T?
Hê~ >∑T+≥÷s¡T.
˙~ @ }s¡T?
Hê~ >∑÷&É÷s¡T.
˙~ @ }s¡T? ˙~ @ }s¡T?
Hê~ ........................... Hê~ ...........................
˙~ @ }s¡T? ˙~ @ }s¡T?
Hê~ ........................... Hê~ ...........................
˙~ @ }s¡T? ˙~ @ }s¡T?
Hê~ ........................... Hê~ ...........................
˙~ @ }s¡T? ˙~ @ }s¡T?
Hê~ ........................... Hê~ ...........................
ñ) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. ø=eTTà ( î ) ø=eTTà Bs¡È+ ( L) , ãTT‘·«+ ( è ) ñqï nø£åsê\≈£î düTHêï
#·T≥º+&ç, sêj·T+&ç.
1. ≈£îdüTeT |üP\»&É y˚düT≈£î+~.
2. ø±øÏ s¡+>∑T q\T|ü⁄.
3. ø£è‹øÏ ◊<äT s¡÷bÕj·T\T ø±yê*.
4. ∫+‘·ø±j·T |ü⁄\T|ü⁄.
5. u≤ãT ã÷s¡ }<ë&ÉT.
2e ‘·s¡>∑‹ 15 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
}) |ü<ë\T ø£*|æ #·<äe+&ç, sêj·T+&ç.
q÷\T <ës¡+
}\T
qT\ø£ eT+#·+
qyês¡T
ø±øÏ
>∑÷&ÉT
|æ#T· ø£
uÛÑ»q
ãè+<ä+
Hê≥ø£
|üP»
>∑~
e+≥
ãTT) øÏ+~ u§eTà\≈£î dü¬s’q |ü<ë\qT U≤∞\˝À sêj·T+&ç, #·<äe+&ç.
Hê≈£î |üP\T Çwü+º sêeTT ‘Ó#êÃ&ÉT
Hê≈£î ................. |üP\T Çwüº+ sêeTT ............... ‘Ó#êÃ&ÉT
bÕ|ü y˚düT≈£î+~. |ü⁄e⁄«ô|’ yê*+~
bÕ|ü ................... y˚düT≈£î+~ |ü⁄e⁄«ô|’ ................... yê*+~
eTT+<äT Äe⁄ e⁄+~. ‘√≥˝À e÷$T&ç ñ+~
................ eTT+<äT Äe⁄ e⁄+~. ‘√≥˝À e÷$T&ç .................e⁄+~
2e ‘·s¡>∑‹ 16 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
sêj·T+&ç
n) øÏ+~ nø£åsê\≈£î ªø=eTTàμ ( î ), ªø=eTTà Bs¡È+μ ( L ), ªãTT‘·«+μ ( è) #˚]Ã sêj·T+&ç.
nø±s¡+ ø£ K >∑ |òTü #· #Û· » s¡a ≥ sƒ¡ &É
ø=eTTà ≈£î
ø=eTTàBs¡+È ≈£L
ãTT‘·«+ ø£è
ø=eTTà
ø=eTTàBs¡+È
ãTT‘·«+
ø=eTTà
ø=eTTàBs¡+È
ãTT‘·«+
Ä) ô|’ nø£åsê\ Ä<Ûës¡+>± |ü<ë\T sêj·T+&ç.
≈£î&ÉTeTT
...............................................................................
................................................................................
...............................................................................
2e ‘·s¡>∑‹ 17 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
Ç) ^‘· ^dæq nø£åsêìøÏ î, L, è ˝˝À dü¬s’q >∑TDÏ+‘·+ #˚]Ã |ü<ä+ sêj·T+&ç.
ã&É>∑ ` ........... ‘·˙>∑ ` ...........
<ä~ ` ........... ‘·\T|ü ` ...........
eT>∑+ ` ........... |ü&çø£ ` ...........
∫>∑s¡T ` ........... C≤>∑‹ ` ...........
‘·\+ ` ........... ãs¡ ` ..........
ã+<Ûä+ ` .......... <äs¡<ä ` ..........
s¡bÕsTT ` ........... >∑Vü≤+ ` ..........
düs¡_Û ` .......... X¯ós¡T&ÉT ` ..........
Äø£‹ ` ........... eTq>∑ ` ..........
q\T ` .......... ø£|ü ` ..........
‘· |ü⁄ Ä ‹ ‘·Ts¡T >∑T˝≤_ \T

∫ s¡T Vü≤+ \T <ës¡+ q>∑ø±j·T
ñ) |ü{Ïºø£ Ä<Ûës¡+>± yêø±´\T #·<äe+&ç. sêj·T+&ç.

>∑T˝≤_ |üP\T ...............................................................................
|üPØ\T ................................................................................
|üPõ‘·≈î£ bÕ\T ø±yê* ...............................................................................
ã÷s¡\T ...............................................................................
◊<äT s¡÷bÕj·T\T ...............................................................................
2e ‘·s¡>∑‹ 18 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
}) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç
>∑Ts¡Te⁄ ≈£L&çø£ Vü≤è<äjT· +
ãs¡Te⁄ >∑÷&É÷s¡T C≤>∑è‹
#Ó|üø√+&ç #·÷<ë›+!
>∑s¡>∑s¡eTì ñ+{≤qT |”#·Tø£*– ñ+{≤qT
rj·T rj·T>± ñ+{≤qT me]ì? H˚HÓe]ì?
ñbÕ<Ûë´j·TT\
‘˚~ dü+‘·ø£+
2e ‘·s¡>∑‹ 19 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
H˚HÓ+‘· H˚s¡TÃ≈£îHêïH√ ‘Ó\TkÕ? 1
#·<äe+&ç
n) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äe+&ç. ±, Ï , ° , î , L , è ñqï nø£åsê\≈£î ª μ #·T≥º+&ç, sêj·T+&ç.
1. yêHêø±\+ ........... ............ .............
2. $˙‘· ã+‹ ........... ........... ...........
3. >∑T˝≤_ |üP\T ........... ........... ........... ...........
4. e÷$T&ç eèø£å+ ........... ........... ........... ...........
Ä) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äe+&ç. u§eTà ` |ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.
‘êfi¯+
>∑T˝≤_
øÏ{øÏ Ï
;s¡ø±j·T
Ç) øÏ+~ |ü<ë\T »‘·|üs¡∫ #·<äe+&ç, sêj·T+&ç.

1. ‘ê‘· |üPe⁄ ....................................
2. –]» eèø£+å ....................................
3. eTVü‰ MTdü+ ....................................
4. ‘êeTs¡ »&É . ...................................
sêj·T+&ç
n) ^‘· ^dæq |ü<ëìøÏ dü]jÓÆTq >∑TDÏ+‘·+ sêdæ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
1. ø£øs£ ¡ ........................ 2. ãs¡&Ü ........................
3. ã&É>∑¡ ........................ 4. ‘·˙>∑ ........................
5. Äø£‹ ........................ 6. >∑Vü≤+ ........................
2e ‘·s¡>∑‹ 20 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
Ä) U≤∞\˝À dü¬s’q nø£ås¡+ ì+|ü+&ç. |ü<ä+ sêj·T+&ç.
1. #·+ e÷eT .................2. >∑T e⁄ ................
3. bÕ\ kÕ ................. 4. C≤ ‹ .................
5. ø£\Te \T .................6. ≥ ø±j·T .................
Ç) >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\T Ä<Ûës¡+>± |ü<ë\T sêj·T+&ç.

1. ......................................
&É ≈£L C≤ >∑T
2. ......................................
$T s¡ |ü ˝≤
3. ......................................
bÕ \T s¡T _
4. ......................................
r >∑ ø£è ‹
5. ......................................
düè»Hê‘·àø£‘·
u§eTà ^j·T+&ç. s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç. ù|s¡T sêj·T+&ç.
ñbÕ<Ûë´j·TT\
‘˚~ dü+‘·ø£+
2e ‘·s¡>∑‹ 21 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
|üs¡T>∑T |ü+<Ó+
#·<äe+&ç
n) øÏ+~ |ü{Ïºø£˝Àì ( ¬ ) ˇ‘·TÔ nø£åsê\Tqï Ä) ^‘· ^dæq nø£så ê\ ‘˚&Ü >∑T]Ôd÷ü Ô |ü<ë\qT
>∑&ÉT\≈£î ˇø£ s¡+>∑T, ( π ) ˇ‘·TÔ nø£åsê\Tqï #·<äe+&ç. Ä nø£åsê\ ô|’ ª μ ô|≥º+&ç.
>∑&ÉT\≈£î y˚s=ø£ s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
ø¬ fÒ s¬ ¬øs¡≥+ ` πø‘·q+ ô|dü\T ` ù|qT
¬>\ ` π><Ó u…+&É ` uÒs¡+
<Ó yÓT j˚T #Ós¡≈£î ` #˚<äT yÓT&É ` y˚Tø£
C…+&Ü ` CÒCÒ\T ¬s+&ÉT ` πs>∑T
˝Ò ¬> y˚T f…+ø£ ` fÒ|ü⁄
˝…+ø£ ` ˝Ò$T
>∑T+&Ó ` &˚>∑
<˚ u… C… ‘Ó\T>∑T ` ‘˚\T
yÓ+&ç ` y˚&ç
>±<Ó ` <˚e⁄&ÉT MXË&TÉ ` X‚wü+
yÓ ùd f… HÓ\ ` H˚\ ôd>∑ ` ùd\+
‘˚\T
ˇ+f…
u…+&Éø±j·T
‘êuÒ\T
#Ó$
π><Ó
2e ‘·s¡>∑‹ 22 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
á) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. ªm‘·«+μ ( ¬ ), ª@‘·«+μ ( π ) ñqï |ü<ë\T sêj·T+&ç.
1) s¡+&ç s¡+&ç sês¡+&ç s¡+&ç s¡+&ç sês¡+&ç
>±¬s\T ‹+<ë+ sês¡+&ç! |üP‘· πs≈£î\T ‹+<ë+ sês¡+&ç!
s¡+&ç s¡+&ç sês¡+&ç s¡+&ç s¡+&ç sês¡+&ç
ã÷¬s\T ‹+<ë+ sês¡+&ç! ù|˝≤\T ‹+<ë+ sês¡+&ç!
s¡+&ç s¡+&ç sês¡+&ç ªm‘·«+μ ( ¬ ) ª@‘·«+μ ( π )

n]ôd\T ‹+<ë+ sês¡+&ç!
s¡+&ç s¡+&ç sês¡+&ç
õ˝Ò_ ‹+<ë+ sês¡+&ç!
ñ) |ü<ë\T ø£*|æ #·<äe+&ç. sêj·T+&ç.

ø±j·T
ns¡{Ï
>¬ \
uÛ≤wü
‘Ó\T>∑T
yÓ\T>∑T
<˚X¯+
uÛ≤s¡‘·
e÷‘·
}) øÏ+~ |ü<ë\T »‘·|üs¡∫ #·<äe+&ç. sêj·T+&ç.
ns¡{Ï ô|s¡T>∑T ..........................................
MT>∑&É >¬ \ ..........................................
‘˚≥ r>∑ ..........................................
yÓTs¡T|ü⁄ <˚X+¯ ..........................................
uÛ≤s¡‘· ‘Ó\T>∑T ..........................................
2e ‘·s¡>∑‹ 23 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
ãTT) øÏ+~ u§eTà\≈£î dü¬s’q ù|s¡¢qT U≤∞\˝À sêj·T+&ç.
#Ós¡Te⁄˝À ñHêïsTT. ns¡{Ï #Ó≥Tº y˚dæ+~.
#Ós¡Te⁄˝À ................. ñHêïsTT. ns¡{Ï #Ó≥Tº ................. y˚dæ+~.
C≤\] |ü{≤º&ÉT. ns¡{Ï ø√XÊs¡T.
C≤\] ................... |ü{≤º&ÉT. ns¡{Ï .................. ø√XÊs¡T.
ãC≤s¡T˝À ne÷à&ÉT. ns¡{Ï |ü+&ç+~.
ãC≤s¡T˝À ................... ne÷à&ÉT. ns¡{Ï ................... |ü+&ç+~.
sêj·T+&ç
n) øÏ+~ nø£åsê\≈£î ªm‘·«+μ ( ¬ ) , ª@‘·«+μ ( π ) #˚]Ã sêj·T+&ç.
nø±s¡+ ø£ K >∑ |òüT #· #Û· » s¡a ≥ sƒ¡ &É
m‘·«+ ø¬
@‘·«+ øπ
m‘·«+ &ÛÓ
@‘·«+ &Û˚

m‘·«+ yÓT
@‘·«+ y˚T
2e ‘·s¡>∑‹ 24 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
Ä) Ç∫Ãq >∑TDÏ+‘· >∑Ts¡TÔ\‘√ yÓTT<ä\j˚T´ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
£ ± Ï ° î L ¬ π
ø£ ø£\+ ø±&É øÏ{øÏ Ï ø°≥ø£+ ≈£î+&É ≈£Ls¡ ø¬ s¡≥+ øπ ø£
‘·
|ü
eT
Ç) ^‘· ^dæq nø£åsêìøÏ ( ¬ ) , ( π ) \˝À dü¬s’q >∑TDÏ+‘·+ #˚]Ã |ü<ä+ sêj·T+&ç.

>∑\T|ü⁄ ` ........... ø£ø£ ` ............ >∑\ ` ........... eTø£ ` ...........
e<äTs¡T ` .......... qπs&ÉT ` ............ eT&É ` ........... ‘·j·÷≈£î ` ...........
\K ` ............. dü>∑ ` ............. e&ç ` ........... ‘·\T>∑T ` ...........
|üqT ` ........... ≥+ø±j·T`........... >∑<Ó ` ........... ø£s¡≥+ ` ............
|üdü\T ` ........... &É>∑ ` .............. ã+&Éø±j·T` ........... s¡>∑T ` ............
≥≈£î ` ........... >∑T+&É ` ........... ≈£î+<ä\T ` ........... |ü+<ä+ ` .............
H˚ &ÉT ‘ê \T <äTs¡T π> bÕ\T

\T|ü⁄ e÷ &ÉT ø£ |ü+
>± \T õ _ eT* &Éø±j·T
2e ‘·s¡>∑‹ 25 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
>±¬s\T 1. .............................................
#Ós¡≈£î >∑&É 2. .............................................
ã÷¬s\T 3. .............................................
ô|s¡T>∑T 4. .............................................
ùV≤eT+‘·T≈£î n]ôd\T ø±yê* 5. .............................................
õ˝Ò_ 6. .............................................
|üP‘· πs≈£î\T 7. .............................................
HÓeT* |æ+#Û·+ 8. ............................................
}) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äe+&ç. U≤∞\˝À dü¬s’q |ü<ëìï sêj·T+&ç.

( #˚|ü\T #Ó+>∑T#Ó+>∑Tq s¬ +&ÉT #˚<Tä >±¬s\T)
1. #Ós¡Te⁄˝À ....................ñHêïsTT.
2. ≈£î+<˚\T ...................... ¬>+‘·T‘·T+~.
3. Hê≈£î ......................... n+fÒ Çwüº+.
4. y˚TØ ...................... »&É\T y˚düT≈£î+~.
5. y˚|üø±j·T ..................>± ñ+≥T+~.
ãTT) øÏ+~ |ü<ë\T dü]#˚dæ yêø±´\T sêj·T+&ç.
1. ø±yê* |üPõ‘·≈£î |üP‘·πs≈£î\T. ..................................
2. ¬>*∫+~ |ü+<Ó+ ‘êuÒ\T. ..................................
3. ñ+{≤sTT ¬øs¡{≤\T kÕ>∑s¡+˝À. ..................................
4. y˚dæ+~ ‘√≥˝À ns¡{Ï¬>\ ..................................
5. ñ+≥T+~ õ˝Ò_ rj·T>∑. ..................................
2e ‘·s¡>∑‹ 26 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
ãT÷) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
sπ K >π <Ó bÕ\T ‘ê>∑T‘·T+~.
y˚Tø£ Ä≈£î\T ‹+≥T+~.
#Ó|üø√+&ç #·÷<ë›+!
H˚\MT<ä ñ+{≤qT ˙{Ï˝À ñ+{≤qT,
H˚\MT<ä ì<ëq+, ˙{Ï˝Àq ãVüQy˚>∑+.
me]˙ ? H˚HÓe]˙ ?
ñbÕ<Ûë´j·TT\
‘˚~ dü+‘·ø£+
2e ‘·s¡>∑‹ 27 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
düè»Hê‘·àø£‘· u§eTà≈£î s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç.
‘êuÒ\T u§eTà ^dæ, s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç.
2e ‘·s¡>∑‹ 28 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
ø=+f… ø√‹
3
#·<äe+&ç
n) øÏ+~ |ü{øºÏ ˝£ Àì ªˇ‘·«+μ ( = ) ˇ‘·TÔ nø£så ê\Tqï Ä) ^‘· ^dæq nø£åsê\ ‘˚&Ü >∑T]Ôdü÷Ô |ü<ë\qT
>∑&ÉT\≈£î ˇø£ s¡+>∑T, ªz‘·«+μ ( √) ˇ‘·TÔ #·<eä +&ç. Ä nø£så ê\ #·T≥÷º ª μ ^j·T+&ç.
ø=+&É ` ø√‹ u§+>∑s¡+ ` uÀ<Ûäq
ø= ‘√ s=
>=&ÉT>∑T ` >√&É yÓTTdü* ` yÓ÷ø±\T
u§ yÓ÷ jÓ÷ #=s¡e ` #√≥T s=+|ü ` s√ø£*
&=+ø£ ` &√\T ˝§düT>∑T ` ˝À≥T
˝§ >√ H= ‘=+&É ` ‘√&˚\T X§+]ƒ ` XÀø£+
&= <√ C§ <=+&É ` <√eT kı>∑düT ` k˛eTyês¡+
H=dü\T ` H√s¡T ôVQj·T\T ` ôVAs¡T
y√ #= {À bı<ä\T ` b˛©düT
ø√&ç
yÓTTdü*
{À|æ
>=&ÉT>∑T
<√eT
u§+>∑s¡+
2e ‘·s¡>∑‹ 29 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
&É .............................
\ .............................
|æ .............................
>√ e⁄ .............................
]+ø£ .............................
<ëe] .............................
]+{≤≈£î .............................
≥ .............................
‹ .............................
&ç .............................
ø√ ]ø£ .............................
&É\T .............................
|ü+ .............................
˝≤≥+ .............................
‘√\
.............................
ø√j·T .............................
.............................
ø=q &É+ .............................
.............................
ø=\e
.............................
yÓ÷j·T .............................
2e ‘·s¡>∑‹ 30 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
<√eT bÕ≥
CÀ\ ø£<\ä∏ T
ø√≥ uÛÀ»q+
ø=+&É ‘Ós¡
eq q~
bı&ÉT|ü⁄ |ü⁄+E
>√<ëe] >√&É
ø√&ç ∫\Te
}) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. ˇ‘·«+ ( = ) ` z‘·«+ ( √ ) ñqï |ü<ë\T >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
1. ø√eT*øÏ >=\TdüT ø±yê*. ˇ‘·«+ ( = ) z‘·«+ ( √ )
2. ‘√≥˝À <√düø±j·T\T ø±kÕsTT.
3. sê|òüTe ø=&ÉT≈£î >√bÕ\T.
4. kı>∑düT #·÷&É ‘·s¡e÷!
5. ≈£î+<˚\T bı<ä˝À <ë>∑T+~.
ãTT) øÏ+~ yêø±´\qT #·<äe+&ç. dü¬s’q |ü<ä+‘√ U≤∞\qT |üP]+#·+&ç.
ø=+&É\ q&ÉTeT ø√yÓ\ ñ+~. ø√yÓ\˝À ø√H˚{Ï sêj·TT&ÉT ø=\Te⁄Bsê&ÉT. ø√yÓ\ eTT+<äT ø√H˚s¡T ñ+~.
ø√H˚{Ï eTT+<äT ø√‹ ñ+~. ø√‹ ns¡{Ï |ü+&ÉT ‹+≥÷ ñ+~.
1. ø=+&É\ q&ÉTeT ............................. ñ+~.
2. ø√yÓ\˝À ............................. ø=\Te⁄Bsê&ÉT,
3. ø√yÓ\ eTT+<äT ............................. ñ+~.
4. ø√H˚{Ï eTT+<äT............................. ñ+~
5. ............................. ns¡{Ï |ü+&ÉT ‹+≥÷ ñ+~.
2e ‘·s¡>∑‹ 31 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
sêj·T+&ç
n) øÏ+~ nø£åsê\≈£î ªˇ‘·«+μ ( = ) , ªz‘·«+μ ( √ ) #˚]Ã sêj·T+&ç.
nø±s¡+ ø£ K >∑ |òüT #· #Û· » s¡a ≥ sƒ¡ &É

ˇ‘·«+ ø=
z‘·«+ ø√

ˇ‘·«+ &Û=
z‘·«+ &Û√

ˇ‘·«+ yÓTT
z‘·«+ yÓ÷
Ä) øÏ+~ >∑fi¯fl˝À dü¬s’q nø£åsê\T sêj·T+&ç ` |ü<ë\T #·<äe+&ç.
düø±j·T ]+{≤≈£î
>= >∑T dü*
&ç|ü⁄+E dü dü
eT e] \+
2e ‘·s¡>∑‹ 32 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
Ç) øÏ+~ u§eTà\≈£î ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.
á) |ü{Ïºø£ Ä<Ûës¡+>± yêø±´\T sêj·T+&ç.
<√dü|ü+&ÉT
1. ........................................
>√]+{≤≈£î
2. ........................................
>=&ÉT>∑T
3. .........................................
ø√eT*øÏ düyÓ÷dü ø±yê*
4. .........................................
{À|æ
5. .........................................
u§+>∑s¡+
6. .........................................
<√eT‘Ós¡
7. .........................................
2e ‘·s¡>∑‹ 33 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
ñ) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
‘√≥˝À <=+&É bÕ<äT ñ+~.
>√|æøÏ düyÓ÷dü ø±yê*.
#Ó|üø√+&ç #·÷<ë›+!
‘·\ô|’q |üPùd |üPe⁄, m+&É yêq qT+&ç ø±bÕ&˚ |üPe⁄,
s¡+>∑T s¡+>∑T\ |üPe⁄, yê&çb˛ì |üPe⁄.
@$T≥~? @$T≥~?
ñbÕ<Ûë´j·TT\
‘˚~ dü+‘·ø£+
2e ‘·s¡>∑‹ 34 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
@ }¬sfi¯<ë+
#·<äe+&ç
n) øÏ+~ |ü{øºÏ ˝£ Àì ª◊‘·«+μ ( ’¬ ) ˇ‘·TÔ nø£så ê\Tqï Ä) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äe+&ç. ( ’¬ ), ( ö )
>∑&ÉT\≈£î ˇø£ s¡+>∑T, ªW‘·«+μ ( ö ) ˇ‘·TÔ nø£åsê\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
¬ø’yês¡+ øöeTT~
ø¬ ’ ‘Í s¬ ’ ¬>’Væ≤ø£+ >öD+
C…’q+ CÖ*
uÖ yÓTÆ j·TÚ ‘Ó’\+ ‘Í&ÉT
<Ó’$ø£+ <Í&ÉT
˝…’ >ö HÓ’ HÓ’‹ø£+ HÍø£s¡T
ô|’&ç bÂs¡Twü+
&Ó’ &Í C…’ u…’sê– XÖ]
U…’ #Ó’ {Ö yÓTÆq+ eTÚq+
yÓ’≈£î+sƒ¡+ kÂ<Ûä+
Ç) u§eTà ` |ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.
s¬ \’ T
HÍø£
&Ó’Ø
>öqT
ô|’s¡T
◊<äT ô|’dü\T &Ó’Ø
2e ‘·s¡>∑‹ 35 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
qT
]
‘·$T
>ö s¡e+
∞sê>∑+
≈£î
dü÷s¡T
yÓTÆ q+
\T
<ëq+

eTÚq uÒs¡+
>ö∞ #Ó’qT
#Íø£ |üsƒ¡q+
s¬ \’ T >öqT
ôd’øÏ\T j·÷q+
>ö] ã\+
HÍø± ã+&ç
<Óe’ sê>∑+
2e ‘·s¡>∑‹ 36 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
}) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. Å|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
>ö‘·$T, XË’\» {ÖqT≈£î b˛j·÷s¡T.
sê»eTÚ[ e÷eTqT ø£*XÊs¡T.
eTÚ[ e÷eT‘√ ãC≤s¡T≈£î b˛j·÷s¡T.
>ö‘·$T >öqT ø=ì+~.
XË’\» yÓTÆdü÷s¡TbÕ≈£î ø=ì+~.
1. {ÖqT≈£î me¬ses¡T b˛j·÷s¡T? ..............................................................
2. {ÖqT˝À me]ì ø£*XÊs¡T? .....................................................................
3. >öqT ø=ì+~ mes¡T? .......................................................................
4. XË’\» @$T ø=ì+~? ..........................................................................
5. me]‘√ ãC≤s¡T≈£î b˛j·÷s¡T? ...............................................................
ns¡ø£‘√ bı\+ #˚sê&ÉT. sê<Ûä bÕ|ü ø√dü+ ø=ì+~.
ns¡ø£‘√ ................. bı\+ #˚sê&ÉT. sê<Ûä bÕ|ü ø√dü+ .................... ø=ì+~.
bı\+˝À m~–q ô|s’ T¡ qT #·÷XÊ&ÉT. Ä #·÷dæ bÕ|ü eTT]dæb˛sTT+~.
bı\+˝À ................ m~–q ô|s’ T¡ qT #·÷XÊ&ÉT. Ä .............. #·÷dæ bÕ|ü eTT]dæb˛sTT+~.
m~–q ô|’s¡TqT ø√XÊ&ÉT. bÕ|ü y˚düT≈£î+~.
m~–q ô|’s¡TqT .......................... ø√XÊ&ÉT. bÕ|ü .......................... y˚düT≈£î+~.
2e ‘·s¡>∑‹ 37 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
sêj·T+&ç
n) øÏ+~ nø£åsê\≈£î ª◊‘·«+μ ( ¬ ’ ) , ªW‘·«+μ ( ö ) #˚]Ã sêj·T+&ç.
nø±s¡+ ø£ K >∑ |òüT #· #Û· » s¡a ≥ sƒ¡ &É
◊‘·«+ ¬ø’
W‘·«+ øö
nø±s¡+ &ÛÉ D ‘· <∏ä <ä <ÛäÛ q |ü |òü ã uÛÑ
◊‘·«+ &ÛÓ’
W‘·«+ &ÛÍ
◊‘·«+ yÓTÆ
W‘·«+ eTÚ
Ä) ^‘· ^dæq nø£åsêìøÏ ( ¬’ ) , ( ö ) \˝À dü¬s’q >∑TDÏ+‘·+ #˚]Ã |ü<ä+ sêj·T+&ç.

düøÏ\T ` ........... >∑qT ` ...........
eT<ëq+ ` ........... eTq|üsƒ¡q+ ` ...........
<äeã\+ ` ........... #·ø£uÒs¡+ ` ...........
q\Tq~ ` ........... >∑∞sê>∑+ ` ...........
ø£˝≤dü+ ` ........... ø£eTT~ ` ...........
‘·\+ ` ........... dü<Ûä+ ` ...........
ãsê– ` ........... >∑Væ≤ø£+ ` ...........
2e ‘·s¡>∑‹ 38 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
Ç) U≤∞ >∑fi¯fl˝À dü¬s’q nø£åsê\T sêj·T+&ç. #·<äe+&ç.
<ë |æ+&ç ◊<äT dü\T ø±j·÷q+
e ã\+ bÕ|ü qT q |üsƒ¡q+
\T q~ ø£ uÒs¡+ s¡e⁄\T
>öqT 1. ............................................
ôd’øÏ\T 2. ............................................
bÂ&És¡T 3. ............................................
>ö]øÏ yÓTdÆ ÷ü s¡TbÕ≈£î ø±yê* 4. ............................................
Çs¡yÓ’ s¡÷bÕj·T\T 5. ............................................
yÓT≈Æ î£ 6. ............................................
ã+>±s¡T #Ó’qT 7. ............................................
ñ) øÏ+~ yêø±´\T dü]#˚dæ sêj·T+&ç.
1. q&çbÕ&ÉT y˚>∑+>± ôd’øÏ\T dü÷]
..........................................................................
2. >öqT y˚düT≈£î+~ >ödæj·÷
..........................................................................
3, y˚T] sêdüT≈£î+~ eTTU≤ìøÏ bÂ&És¡T
..........................................................................
4. ¬s’‘·T ô|’s¡T y˚kÕ&ÉT bı\+˝À
..........................................................................
2e ‘·s¡>∑‹ 39 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
}) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
bı\+˝À ¬s’‘·T e] ô|’s¡T y˚kÕ&ÉT.
>ö‘·$T |üP\ >öqT y˚düT≈£î+~.
#Ó|üø√+&ç #·÷<ë›+!
bı&ÉyÓ’q ã+&ç, ≈£L‘·y˚j·TT ã+&ç,
#·T≈£îãT≈£î eTqT ã+&ç,
@ ã+&ç? n~ @ ã+&ç?
ñbÕ<Ûë´j·TT\
‘˚~ dü+‘·ø£+
2e ‘·s¡>∑‹ 40 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
düè»Hê‘·àø£‘· u§eTà\≈£î s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç.
u§+>∑s+¡ u§eTàqT Ç˝≤ ^dæ, s¡+>∑T\T y˚jT· +&ç.
2e ‘·s¡>∑‹ 41 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
4 n|üŒ&Ü\T ` ãJ®\T
#·<äe+&ç
n) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì ª|üμ ( Œ ) ˇ‘·TÔ nø£åsê\Tqï Ä) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äe+&ç. ( Œ ), ( ® )
>∑&TÉ \≈£î ˇø£ s¡+>∑T, ª»μ ( ® ) ˇ‘·TÔ nø£så ê\Tqï ˇ‘·TÔ nø£åsê\ øÏ+~ ^‘· ^j·T+&ç.
>∑&ÉT\≈£î y˚s=ø£ s¡+>∑T y˚j·T+&ç. ¬s|üŒ u§»®
»® yÓTT|üŒ ãTC≤®sTT
|üŒ |æŒ u§bÕŒsTT ø£C≤®j·T+
nbÕŒ\T eTõ®>∑
bıŒ |ü C…® <äT|æŒ ãJ®\T
ô|Œ p® H=|æŒ >∑TE®
õ® ñ|ü qTE®
n|ü >∑C\®… T
ù|Œ bÂŒ |”Œ ø£+~|ü|ü dü»®ø£+øÏ
CÖ® E® CÒ® sê‹ñ|ü ãTõ®bÕ|ü
#Ó|ü\»‘· ø±*>∑C…®\T
#Ó|ü\T
ø£|üŒ
>∑C\®… T
u§bÕŒsTT
ãJ®\T
|üP\dü»®
2e ‘·s¡>∑‹ 42 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
ø£
≈£î
>= |üŒ
yÓTT
s¬
dü
»®
eT
u§

ø£qT ãõ®
$Ts¡|øü ±j·T dü»®
|üP\ ¬s|üŒ\T
ø£+~ H=|æŒ
u§bÕŒsTT »‘·
#Ó|ü⁄Œ\ ñ|ü⁄Œ
ø£&TÉ |ü⁄ |ü|ü⁄Œ
sê‹ |ü+&ÉT
2e ‘·s¡>∑‹ 43 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
}) øÏ+~ π>j·÷ìï #·<äe+&ç. π>j·÷ìï dü]#˚dæ sêj·T+&ç.
$Ts¡|üø±j·T ãõ® ` $Tq|üŒ|ü kıõ®
ø£*dæyÓT*dæ ñ+<ë+ ` ø£<∏ä·\T yÓ‘·\T $+<ë+.
ø£&ÉT|ü⁄ì+&É ‹+<ë+ ` dü+‘·dü+>± >∑&ÉT|ü⁄<ë+
$Tq|üŒ|ü kıõ® .....................................................................
ø£<∏ä·\T yÓ‘·\T $+<ë+ .....................................................................
$Ts¡|üø±j·T ãõ® .....................................................................
ø£&ÉT|ü⁄ ì+&Ü ‹+<ë+ .....................................................................
dü+‘·dü+>± >∑&ÉT|ü⁄<ë+ .....................................................................
ø£*dæyÓT*dæ ñ+<ë+ .....................................................................
\‘· ø=q&ÜìøÏ b˛sTT+~. #Ós¡Te⁄˝À #˚sêsTT.
\‘· ................. ø=q&ÜìøÏ b˛sTT+~. #Ós¡Te⁄˝À .................... #˚sêsTT.
\‘· ø=qï~. #Ós¡Te⁄˝À á<ësTT.
\‘· ................ ø=qï~. #Ós¡Te⁄˝À ................. á<ësTT.
\‘· bÕ|ü≈£î Ç∫Ã+~. #Ós¡Te⁄˝À u…ø£u…ø£eTì n]#êsTT.
\‘· .................. bÕ|ü≈£î Ç∫Ã+~. #Ós¡Te⁄˝À ............ u…ø£u…ø£eTì n]#êsTT.
2e ‘·s¡>∑‹ 44 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
sêj·T+&ç
n) øÏ+~ nø£åsê\≈£î >∑TDÏ+‘·+ #˚]Ã sêj·T+&ç. yê{Ï‘√ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
± Ï ° T ÷ ¬ π ¬’ = √ ö +
|üŒ bÕŒ
»® C≤®
ª Œμ ˇ‘·TÔ |ü<ë\T ª ®μ ˇ‘·TÔ |ü<ë\T
........................................... ...........................................
........................................... ...........................................
........................................... ...........................................
........................................... ...........................................
Ä) ^‘· ^dæq nø£åsêìøÏ ª Œμ , ª ®μ ˇ‘·TÔ\˝À dü¬s’q ˇ‘·TÔ #˚]Ã sêj·T+&ç.

1. u§bÕsTT |ü+&ÉT ‹+fÒ ø£+{ÏøÏ eT+∫~. .......................................
2. ñ|ü⁄ ˝Òì ≈£Ls¡ #·|üq. .......................................
3. eTõ>∑ ‘ê–‘˚ #·\Te>± ñ+≥T+~. .......................................
4. >∑C…\T >∑\ >∑\ yÓ÷>∑T‘êsTT. .......................................
5. ø£õ ø±j·T\T rj·T>± ñ+{≤sTT. .......................................
6. n|ü⁄ #˚j·T&É+ ‘·|ü⁄. .......................................
7. n|ü&Ü\T, ø£õø±j·T\T s¡T∫>± ñ+{≤sTT. .......................................
2e ‘·s¡>∑‹ 45 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq

ãJ®\T 1. ...........................................
#Ó|ü\T 2. ...........................................
eTõ®>∑ 3. ...........................................
ãTC≤®sTTøÏ ø±yê*
>∑C\®… T 4. ...........................................
u§bÕŒsTT |ü+&ÉT 5. ...........................................
ø£õø® ±j·T\T 6. ...........................................
ñ) øÏ+~ yêø±´\T dü]#˚dæ sêj·T+&ç.
1. ô|s¡T>∑T e#˚Ã~ ∫*øÏ‘˚ eTõ®>∑
.........................................................................
2. ø£|üŒ\T n+{≤sTT u…ø£u…ø£ eTì
.........................................................................
3. >∑\>∑\ yÓ÷>∑T‘êsTT >∑C…®\T
.........................................................................
4. #Ó|ü⁄Œ\T y˚düT≈£î+{≤s¡T ø±*øÏ
.........................................................................
2e ‘·s¡>∑‹ 46 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
}) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
nbÕŒsêe⁄ ø£õ®ø±j·T\T #˚XÊ&ÉT.
ñ|ü⁄Œ˝Òì ≈£Ls¡ #·|üŒ>± ñ+≥T+~.
#Ó|üø√+&ç #·÷<ë›+!
H˚\MT<ä ¬>+‘·T‘êqT, ˙{Ï˝À á<äT‘êqT,
u…ø£u…ø£eTì ns¡TkÕÔqT. me]˙ ? H˚HÓe]˙ ?
H˚s¡TÃ≈£îqï ˇ‘·TÔ nø£åsê\T H˚s¡TÃ≈£îqï ˇ‘·TÔ |ü<ë\T
ñbÕ<Ûë´j·TT\
‘˚~ dü+‘·ø£+
2e ‘·s¡>∑‹ 47 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
H˚HÓ+‘· H˚s¡TÃ≈£îHêïH√ ‘Ó\TkÕ? 2
#·<äe+&ç
n) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äe+&ç. ¬ , π , ¬ ’ , = , √, ö ñqï nø£åsê\≈£î ª μ #·T≥º+&ç, sêj·T+&ç.
1. |üP‘·sπ ≈£î\T ........... ............
2. ø=+f…ø√‹ ........... ...........
3. >√|” >=&ÉT>∑T ........... ............
4. yÓTÆdü÷s¡T ¬s’\T ........... ............
5. HÍø±j·÷q+ #Íø£ ........... ............
Ä) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äe+&ç. u§eTà ` |ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.
u§bÕŒsTT
‘êuÒ\T
yÓTTdü*
HÍø£
1. eTÚq ø£<ä∏ ....................................
2. y˚Tø£ |üsƒ¡q+ ....................................
3. bı&ÉT|ü⁄ bÕ\T ....................................
sêj·T+&ç
n) ^‘· ^dæq |ü<ëìøÏ dü]jÓÆTq >∑TDÏ+‘·+ sêdæ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
1. #·ø£uÒs¡+ ........................ 2. ã+>∑s¡+ ........................
3. õ\_ ........................ 4. eTdü÷s¡T ........................
2e ‘·s¡>∑‹ 48 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
Ä) U≤∞\˝À dü¬s’q nø£ås¡+ ì+|ü+&ç. |ü<ä+ sêj·T+&ç.
1. ◊ ô|’dü\T .................... 2. eT >∑ ....................
3. <√ ø±j·T .................... 4. ‘ê \T ...................
Ç) |ü<ë\T dü]#˚dæ yêø±´\T sêj·T+&ç.
1. ø±yê* >√|æøÏ düyÓ÷dü
..............................................................
2. ñ+~ ø=+&É\ q&ÉTeT ø√yÓ\
...............................................................
3. ‹+≥T+~ Ä≈£î\T y˚Tø£
...............................................................
4. q&çbÕ&ÉT y˚>∑+>± ôd’øÏ\T dü÷]
...............................................................
5. yÓ÷>∑T‘êsTT >∑\>∑\ >∑C…®\T
..............................................................
düè»Hê‘·àø£‘· n) >=&ÉT>∑T u§eTà ^j·T+&ç. s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç.
1 2
3 4
ñbÕ<Ûë´j·TT\
‘˚~ dü+‘·ø£+
2e ‘·s¡>∑‹ 49 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
düãT“ _fi¯fl
#·<äe+&ç
n) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì ªãμ ( “ ) ˇ‘·TÔ nø£åsê\Tqï >∑&ÉT\≈£î Ä) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äe+&ç. ( “ ), ( fl ) ˇ‘·TÔ
ˇø£ s¡+>∑T, ªfi¯μ ( fl ) ˇ‘·TÔ nø£åsê\Tqï >∑&ÉT\≈£î nø£åsê\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.
y˚s=ø£ s¡+>∑T y˚j·T+&ç. <Óã“ ø£fi¯flCÀ&ÉT
u≤“ [fl ãT“ |ü⁄ã“ sêfi¯flã+&ç
|üã“+ ø£fi≤fl|æ
<äã“q+ ø£fi¯ófl
fi¯ófl _“ ;“ ìã“s¡+ ‘·Tfi¯Sfls¡T
fi≤fl nu≤“sTT >=fiËfl+
fiËfl u§“ >∑_“\+ |üfiËfl+
u…“ ã“ &ç;“ >∑fi¯fl \T+^
fiÀfl >=_“bÕ≥ eTTfi¯fl ø£+#Ó
ã÷“ fi¯Sfl u…“ u…_“* >∑TfiÀfl ô|[fl
eTãT“\yêq yÓTfiÀfl Vü‰s¡+
düãT“
&Éu≤“
>=fiËfl+
ø£fi¯ófl
>∑_“\+
ø=ã“]ø±j·T
2e ‘·s¡>∑‹ 50 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
ø£ ..........................
..........................
ø±
..........................
sê fi¯ófl ..........................
eTT ..........................
˙ ..........................
‘ê
..........................
~
..........................
<Ó ã“ ..........................
<ä ..........................
u§
>=_“ s√\T
ø£+~ ô|[fl
ø=ã“] _fi¯fl
>∑TfiÀfl bÕ≥
düãT“ |ü|ü
s¡TãT“ ãJ®
$Ts¡|üø±j·T ˙fi¯ófl
2e ‘·s¡>∑‹ 51 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
}) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. es¡Tdü Åø£eT+˝À sêj·T+&ç.
e÷ }fiÀfl <˚e⁄&ç ô|[fl

#·÷&É>∑£ #ê\e⁄ ¬s+&ÉT ø£fi¯ófl
nãT“s¡ y Ó T +‘√ nãT“s¡ +
#·÷&É>∑MTs¡T sês¡+&ç
nãT“s¡yÓT+‘√ nãT“s¡+ ..........................................................................
#·÷&É>∑MTs¡T sês¡+&ç ............................................................................
e÷ }fiÀfl <˚e⁄&ç ô|[fl ............................................................................
#·÷&É>∑£ #ê\e⁄ ¬s+&ÉT ø£fi¯ófl ............................................................................
yêdüT ø√XÊ&ÉT.
‘ê‘· rXÊ&ÉT.
yêdüT ............................. ø√XÊ&ÉT.
‘ê‘· ................................. rXÊ&ÉT.
‘ê‘· ‘·T&ç#ê&ÉT. yêdüT ø={≤º&ÉT.
‘ê‘· .............................. ‘·T&ç#ê&ÉT. yêdüT ............................. ø={≤º&ÉT.
‘ê‘· ô|≥Tº≈£îHêï&ÉT. yêdüT ˙fi¯ófl ‘ê>±&ÉT.
‘ê‘· ............................... ô|≥Tº≈£îHêï&ÉT. yêdüT ........................... ˙fi¯ófl ‘ê>±&ÉT.
2e ‘·s¡>∑‹ 52 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
sêj·T+&ç
± Ï ° T ÷ ¬ π ¬’ = √ ö +
ã“ u≤“
fi¯fl fi≤fl
ª “μ ˇ‘·TÔ |ü<ë\T ª fl μ ˇ‘·TÔ |ü<ë\T
........................................... ...........................................
........................................... ...........................................
........................................... ...........................................
Ä) ^‘· ^dæq nø£åsêìøÏ ã ª “μ ˇ‘·TÔ, fi¯ ª fl μ ˇ‘·TÔ \˝Àdü¬s’q ˇ‘·TÔ #˚]Ã sêj·T+&ç.

1. nbÕsêe⁄ düãT‘√ #˚‘·T\T ø£&ç>±&ÉT.
..............................................................................
2. düTu≤sêe⁄ >∑TfiÀ ô|[øÏ yÓfi≤&ÉT.
..............................................................................
3. y˚dü$˝À ø=ã] ˙fi¯ó ‘ê>∑&É+ eT+∫~.
..............................................................................
4. >∑_˝≤\T Nø£{Ï˝À m>∑Ts¡T‘êsTT.
..............................................................................
2e ‘·s¡>∑‹ 53 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
á) øÏ+~ >∑fi¯fl˝À dü¬s’q nø£åsê\T sêj·T+&ç ` |ü<ë\T #·<äe+&ç.
s¡T s√\T >= bÕ≥ ø= ]ø±j·T

ô| uÛÀ»q+ >∑ \+ y˚&ç˙
ñ) yêø±´\T dü]#˚dæ sêj·T+&ç.
1. y˚ùd~ ‘·\T|ü⁄≈£î >=fiËfl+
.......................................................................
2. ø=fÒº ø±j·T ø=ã“]ø±j·T >∑TfiÀfl
.......................................................................
3. ø£&É>±* #˚‘·T\T düãT“‘√
.......................................................................
4. <ë#ê&ÉT nu≤“sTT &ÉãT“\T &ç;“˝À
.......................................................................
2e ‘·s¡>∑‹ 54 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
}) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
düTãT“ ø=ã“]˙fi¯ófl ‘ê>±&ÉT.
u§bÕŒsTT ‹+fÒ ø£+{ÏøÏ eT+∫~.
#Ó|üø√+&ç #·÷<ë›+!
øÏ≥øÏ≥ ‘·\T|ü⁄\T, øÏ{≤s¡T ‘·\T|ü⁄\T
m|ü&ÉT rdæq #·|ü&ÉT ø±e⁄.
@$T≥M? @$T≥M?
ñbÕ<Ûë´j·TT\
‘˚~ dü+‘·ø£+
2e ‘·s¡>∑‹ 55 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
u§eTà Ç˝≤ ^dæ, s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç.
2e ‘·s¡>∑‹ 56 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
5 ∫#·TÃãT&ç¶
#·<äe+&ç
n) øÏ+~ |ü{Ïºø£˝Àì ª#·μ ( Ã ) ˇ‘·TÔ nø£åsê\Tqï Ä) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äe+&ç. ( Ã ), ( ¶ )
>∑&TÉ \≈£î ˇø£ s¡+>∑T, ª&Éμ ( ¶ ) ˇ‘·TÔ nø£så ê\Tqï ˇ‘·TÔ nø£åsê\≈£î ª μ ^j·T+&ç.
>∑&ÉT\≈£î y˚s=ø£ s¡+>∑T y˚j·T+&ç. eTT#·Ã≥ _&É¶
eT∫Ãø£ ˇ&Ü¶D+
#·Ã #·TÃ &É¶ |üNÃdüT >∑&ç¶
n#·TÃ\T ø£&\¶û T
#ÓÃ &Ü¶ &û¶ ø£#·÷Ãsê\T õ&ÉT¶
#=Ã &ÉT¶ ì#ÓÃq $&É÷¶s¡+
#=Ã Ä≈£î|ü#·Ã Ç&Ó¶q
&ç¶ &Ó¶ NÃ |ü⁄#·Ãø±j·T m+&ÉT>∑&ç¶
≈£î#·TÃ\ »&É ø√&ç>T∑ &ÉT¶
&Ó¶ ∫Ã #êÃ >∑#·TÃH˚\ Äe*ˇ&ÉT¶
∫#·TÃãT&ç¶ ã+<äs¡T \&ÉT¶

>∑T&ÉT¶
\&ÉT¶
|æ#·TÃø£
ì#ÓÃq
>=&É¶*
|ü⁄#·Ãø±j·T
57
á) nø£åsê\T ø£*|æ #·<äe+&ç, sêj·T+&ç.
>∑T .....................................
ˇ .....................................
.....................................
‘Ó &ÉT¶
.....................................
õ .....................................
\ .....................................
s√
|ü⁄#·Ã >∑&ç¶ ................................
e] \&ÉT¶ ................................
»&É ø±j·T ................................
s¡#·Ã ≈£î#·TÃ\T ................................
ø√&ç ã+&É ................................
ã+<äsT¡ >∑T&ÉT¶ ................................
}) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. U≤∞\T |üP]+#·+&ç.

ø±s¡T˝À e÷eT e#êÃ&ÉT.
ã+>±s¡T ˇ&Ü¶D+ ‘Ó#êÃ&ÉT.
ãTõ®bÕ|ü≈£î Ç#êÃ&ÉT.
bÕ|ü \&ÉT¶ Ç∫Ã+~.
ã+>±s¡T ........................ ‘Ó#êÃ&ÉT.
bÕ|ü ........................ Ç∫Ã+~.
ø±s¡T˝À ........................ e#êÃ&ÉT.
........................≈£î Ç#êÃ&ÉT.
58
1) e÷eT ‘Ó#êÃ&ÉT. 2) #Ó≥Tº MT<ä ñ+~.
e÷eT .................. ‘Ó#êÃ&ÉT. #Ó≥Tº MT<ä .................. ñ+~.
e÷eT bÕ|ü≈£î Ç#êÃ&ÉT. >∑÷&ÉT ø£{Ïº+~.
e÷eT ............... bÕ|ü≈£î Ç#êÃ&ÉT. .................... >∑÷&ÉT ø£{Ïº+~.
bÕ|ü ô|≥Tº≈î£ +~. >∑÷{Ï˝À >∑T&ÉT¶ ô|{Ïº+~.
bÕ|ü ................. ô|≥Tº≈£î+~. >∑÷{Ï˝À ............... >∑T&ÉT¶ ô|{Ïº+~.
sêj·T+&ç
± Ï ° î L è ¬ π ’¬ = √ ö +
#·Ã #êÃ
&É¶ &Ü¶
ª Ã μ ˇ‘·TÔ |ü<ë\T ª ¶ μ ˇ‘·TÔ |ü<ë\T
........................................... ...........................................
........................................... ...........................................
........................................... ...........................................
........................................... ...........................................
59
Ç) øÏ+<ä yêø±´\˝À ^‘·^dæq #√≥ ( Ã ) , ( ¶ ) ˇ‘·TÔ˝˝À dü]jÓÆTq ˇ‘·TÔ\qT #˚]Ã sêj·T+&ç.

1) ¬s’‘·T |üX¯óe⁄\≈£î >∑&ç y˚XÊ&ÉT.
..............................................
2) |ü&ÉeqT ‘Ó&ÉT‘√ q&ÉT|ü⁄‘ês¡T.
..............................................
3) s√p ø√&ç >∑T&ÉT ‹+fÒ eT+∫~.
..............................................
4) Äe⁄ |ü#· >∑&ç y˚Tdæ+~.
..............................................
5) |æ#·Tø£ øÏ#·øÏ#· n+≥T+~.
..............................................
6) ∫\Tø£ Ä≈£î|ü#· s¡+>∑T˝À ñ+≥T+~.
..............................................
60
á) øÏ+~ >∑fi¯fl˝À dü¬s’q nø£åsê\T sêj·T+&ç, |ü<ë\T #·<äe+&ç.
>∑ yÓ÷|ü⁄ ˇ D+ ã+<äs¡T \
ì q »&É≈£î \T |ü⁄ ø±j·T

ˇ&Ü¶D+ 1. ...........................................
|ü⁄#·Ãø±j·T 2. ...........................................
ã+<äs¡T \&ÉT¶ 3. ...........................................
dæ+<Ûä÷øÏ »&É ≈£î#·TÃ\T ø±yê* 4. ...........................................
ø√&ç>T∑ &ÉT¶ 5. ...........................................
∫#·TÃãT&û¶ 6. ...........................................
|ü#·Ã>öqT 7. ...........................................
}) |ü<ë\qT dü]#˚dæ yêø±´\T sêj·T+&ç.

1. ‘Ó∫Ã+~ »j·T+‹ »&É≈£î#·TÃ\T
..........................................................
2. ‹+fÒ ã\+ s√p >∑T&ÉT¶
..........................................................
3. yÓ#·Ãq ˇ&ç neTà
..........................................................
4. |ü#·Ã>∑&ç¶ k˛eTT\T ‘Ó#êÃ&ÉT
..........................................................
61
ãTT) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
_&É¶ #˚‹˝À \&ÉT¶ ñ+~.
ì#ÓÃqô|’ |æ#T· Ãø£ yê*+~.
#Ó|üø√+&ç #·÷<ë›+!
ø±j·T |ü#·Ãq, –+» q\¢q, >∑TE® rj·Tq.
@$T≥~ ? @$T≥B?
ñbÕ<Ûë´j·TT\
‘˚~ dü+‘·ø£+
62
ns¡{Ï#Ó≥Tº
#·<äe+&ç
n) øÏ+~ |ü{Ïºø£˝Àì ª>∑μ ( Z ) ˇ‘·TÔ nø£åsê\Tqï Ä) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äe+&ç. ( Z ) , ( º )
>∑&TÉ \≈£î ˇø£ s¡+>∑T, ª≥μ ( º ) ˇ‘·TÔ nø£så ê\Tqï ˇ‘·TÔ nø£åsê\≈£î ª μ ^j·T+&ç.
>∑&ÉT\≈£î y˚s=ø£ s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
yÓTT>∑Z n≥º
>∑Z ≥º >∑TZ ñ>±Zì #·T{≤º\T
n–Z ñ{Ïº
fÒº f…º –Z ã^Z |ü{\º° T
eTT>∑TsZ T¡ E≥Tº
π>Z ≥÷º ^Z >∑>√Z\T yÓTf…\º T
bÕ\ãT>∑Z bıfÒ\º T
{°º >=Z {§º C≤õyÓTT>∑Z n≥ºô|f…º
dæ>T∑ \Z yÓTT>∑Z bÕ\|æ≥º
{Àº >√Z {Öº eTT+–≥ eTT>∑TZ bÕeTT|ü⁄≥º
s¡+>∑T\ s¡>∑TZ ‘·\≈£≥Tº
yÓTT>∑Z
|üP\ãT≥º
eTT>∑TZ
‘˚H‘Ó T· f…º
|ü⁄≥º
n–Zô|f…º
63
á) nø£åsê\T ø£*|æ #·<äe+&ç. sêj·T+&ç.
s¡
.....................................
dæ
.....................................
eTT >∑TZ .....................................
<ä .....................................
u§ .....................................
n
.....................................
ãT
.....................................
‘· ≥º .....................................
|ü⁄ .....................................
– .....................................

yÓ<Tä s¡T yÓTT>∑Z .....................................
‘˚HÓ eTT>∑TZ .....................................
C≤õ ãT>∑Z .....................................
∫{Ïº ‘·Tf…º .....................................
bÕeTT #˚‘T· \T .....................................
#Ós¡Te⁄ ãT≥º .....................................
eTT+–≥ |ü⁄≥º .....................................
bÕ|ü >∑≥Tº .....................................
64
}) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. |ü<ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q yêø±´\T sêj·T+&ç
#Ós¡Te⁄ >∑≥Tºq #Ó≥Tº. #Ó≥Tº MT<ä bÕ\|æ≥º.
#Ó≥Tº øÏ+<ä bÕeTT|ü⁄≥º. #Ós¡Te⁄˝Àq ‘êeTs¡ yÓTT>∑Z.
MT<ä ................. >∑≥Tºq ...............

#Ó≥Tº #Ós¡Te⁄
øÏ+<ä ................ ˝Àq ................
1) NeT\T ô|{≤ºsTT. 2) nø£ÿ y˚d+æ ~
NeT\T .................. ô|{≤ºsTT. nø£ÿ ....................... . y˚dæ+~.
Ä ˝À bÕeTT #˚]+~. nø£ÿ ≈£î s¡+>∑T\T y˚dæ+~.
Ä .................. ˝À bÕeTT #˚]+~. nø£ÿ ...........≈£î s¡+>∑T\T y˚dæ+~.
NeT\T qT+&ç yÓ[flb˛j·÷sTT. nø£ÿ ô|’ >=u…“eTà\Tô|{Ï+º ~.
NeT\T ............. qT+&ç yÓ[flb˛j·÷sTT. nø£ÿ ........... ô|’ >=u…“eTà\T ô|{Ï+º ~.
ãT÷) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.

∫{ÏºøÏ #·* y˚dæ+~. ô|f…º˝À s¡>∑TZ rdæ+~. ø£|ü⁄Œø=ì Vü‰sTT>± |ü& ÉTø=+~.
1. me]øÏ #·* y˚dæ+~? »: ....................................................
2. s¡>∑TZ mø£ÿ&É ñ+~? »: ....................................................
3. ∫{ÏºÏ s¡>∑TZqT @$T #˚dæ+~? »: ....................................................
65
sêj·T+&ç
± Ï ° î L è ¬ π ’¬ = √ ö +
>∑Z >±Z
≥º {≤º
66
Ç) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. ^‘· ^dæq nø£åsê\≈£î( º), ( Z) ˇ‘·TÔ\˝À dü¬s’q ˇ‘·TÔ\T #˚]Ã
sêj·T+&ç.
1. ãT{≤sTT>∑÷&Ó+ qT+&ç »>∑Te÷eT e#êÃ&ÉT.
.................................................................................................
2. »>∑Te÷eT ãT≥˝À C≤õ yÓTT>∑\T ‘Ó#êÃ&ÉT.
.................................................................................................
3. C≤õ yÓTT>∑\qT ∫{ÏbÕ|ü≈£î Ç#êÃ&ÉT.
.................................................................................................
4. ∫{ÏbÕ|ü C≤õ yÓTT>∑\qT <ä+&É>± >∑T∫Ã+~
.................................................................................................
5. |üP\ <ä+&ÉqT »&É˝À ô|≥T≈£î+~.
.................................................................................................
á) |ü<ë\qT dü]#˚dæ yêø±´\T sêj·T+&ç.
1. ñ+~ ô|s¡{Ï˝À ns¡{Ï#Ó≥Tº.
.......................................................
2. y˚kÕs¡T eTT+–≥ eTT>∑TZ.
.......................................................
3. y˚dæ+~ >∑T˝≤_#Ó≥Tº yÓTT>∑Z.
............................................................
4. #˚sêsTT bÕeTT\T |ü⁄≥º˝À.
...........................................................
5. ‘Ó#êÃ&ÉT e÷eT |ü⁄≥º>=&ÉT>∑T\T.
...........................................................
67
ñ) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
#Ó≥Tºô|’ bÕ\|æ≥º yê*+~.
∫{Ïº s¡+>∑T\ eTT>∑TZ y˚dæ+~.
#Ó|üø√+&ç #·÷<ë›+!
Äø±XÊq ns¡yÓ’ >∑<äT\T. >∑~øÏ ˇø£ dæbÕsTT.
dæbÕsTTø√ ‘·TbÕøÏ. @$T≥~? @$T≥~?
ñbÕ<Ûë´j·TT\
‘˚~ dü+‘·ø£+
68
|ü⁄#·Ãø±j·T u§eTà ^dæ, s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç.
69
H˚HÓ+‘· H˚s¡TÃ≈£îHêïH√ ‘Ó\TkÕ ` I
(dü+Á>∑Vü≤D≤‘·àø£ eT÷˝≤´+ø£q+)
#·<äe+&ç
n) |ü<ë\T »‘·#˚dæ #·<äe+&ç. sêj·T+&ç.
ø=ã“] |ü|ü⁄Œ ............................................
ø£+~ ˙fi¯ófl ............................................
düãT“ ô|f…º ............................................
ns¡{øÏ ±j·T _fi¯fl ............................................
n–Z ãJ® ............................................
Ä) øÏ+~ u§eTà\≈£î dü¬s’q |ü<ë\T sêdæ U≤∞\T |üP]+#·+&ç.
1. e÷eT ‘Ó#êÃ&ÉT.
e÷eT ........................ ‘Ó#êÃ&ÉT.
2. NeT\T ô|{≤ºsTT.
NeT\T ........................ô|{≤ºsTT.
3. bÕ|ü ˙fi¯ófl ‘ê–+~.
bÕ|ü ................. ˙fi¯ófl ‘ê–+~.
4. sêE ‘Ó#êÃ&ÉT.
sêE .............. ‘Ó#êÃ&ÉT.
5. ‘ê‘· ‹Hêï&ÉT.
‘ê‘· ................... ‹Hêï&ÉT.
70
Ç) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. U≤∞\T |üP]+#·+&ç.
ø±s¡T˝À e÷eT e#êÃ&ÉT.
ã+>±s¡T ˇ&Ü¶D+ ‘Ó#êÃ&ÉT.
ãTõ®bÕ|ü≈£î Ç#êÃ&ÉT.
bÕ|ü \&ÉT¶ Ç∫Ã+~.
ã+>±s¡T ........................ ‘Ó#êÃ&ÉT.
bÕ|ü ........................ Ç∫Ã+~.
ø±s¡T˝À ........................ e#êÃ&ÉT.
........................≈£î Ç#êÃ&ÉT.
sêj·T+&ç
n) øÏ+~ yêø±´\˝À ^‘· ^dæq #√≥ dü¬s’q ˇ‘·TÔqT #˚]Ã sêj·T+&ç.
( Œ ® fl Ã ¶ )
1. ∫\Tø£ Ä≈£î|ü#· s¡+>∑T˝À ñ+≥T+~. ................................................
2. ¬s’‘·T Äe⁄≈£î >∑&ç y˚XÊ&ÉT. ................................................
3. ãTC≤sTT ø±*øÏ >∑C…\T y˚düT≈£î+~. ................................................
4. sêE ‘·\T|ü⁄≈£î >=fiË+ y˚XÊ&ÉT. ................................................
5. #Ós¡Te⁄˝À ø£|ü\T #˚sêsTT. ................................................
Ä) U≤∞\˝À dü¬s’q nø£ås¡+ sêj·T+&ç.
1. >= >∑T ........................
2. uÛÀ q+ ........................
3. >∑s¡+ ........................
4. ‘ê \T ........................
5. ¬s’ ........................
71
Ç) >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\‘√ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
eT õ® >∑ #Ó 1. ....................................
2. ....................................
>= fiËfl+ dü |ü
3. ....................................
»® eT ãT“ \T 4. ....................................
u§ bÕŒ sTT sê 5. ....................................
á) øÏ+~ u§eTà\≈£î ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.
ñ) u§eTà ^j·T+&ç. s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç. ù|s¡T sêj·T+&ç.
ñbÕ<Ûë´j·TT\
‘˚~ dü+‘·ø£+
72
6 n<ë›\ ãdüT‡
#·<äe+&ç
n) øÏ+~ |ü{Ïºø£˝Àì ª<äμ ( ›) ˇ‘·TÔ nø£åsê\Tqï Ä) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äe+&ç. ( ›), ( ‡ ) ˇ‘·TÔ
>∑&TÉ \≈£î ˇø£ s¡+>∑T, ªdüμ ( ‡ ) ˇ‘·TÔ nø£så ê\Tqï nø£åsê\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
>∑&ÉT\≈£î y˚s=ø£ s¡+>∑T y˚j·T+&ç. ã<ä›ø£+ ˝…dü‡
<ä› kÕ‡ ~› n<ë›\T \d”‡
#·~› ãTd”‡<=s¡
düT‡ ~› ùd‡ ñB›|üq ñwüdüT‡
eTT<äT› ‘˚»düT‡
<˚› dü÷‡ B› eT<ä÷s› T¡ ‘·|üdüT‡
n<Ó› j·TX¯dTü ‡
<ä÷› d”‡ <=› m<˚e› ej·TdüT‡
düT<äT\› T ≈£dTü ‡ãTdüT‡
kÂ‡ <Í› <Ó› dü]Vü≤<äT› •e<Ûqä TdüT‡
m<äT›\ã+&ç #·‘·TkÕ‡>∑s¡+
ãdüT‡
n<ä›+
m<äT›
düs¡düT‡
<Ûqä TdüT‡
u§~›+ø£
73
ã
.....................................
düs¡
.....................................
<Ûqä T düT‡ .....................................
eTq .....................................
‘˚» .....................................
m
.....................................
|ü
.....................................
Vü≤ <äT› .....................................
yÓTT .....................................
u§ .....................................
eTT .....................................

eT<Ó\› ãTdüT‡ .....................................
>√s¡T ãdüT‡ .....................................
n<ë›\ yÓ÷‘· .....................................
m<äT\› <Ûqä TdüT‡ .....................................
•e ã+&ç .....................................
≈£dTü ‡ eTT<ä› .....................................
74
}) u§eTà≈£î dü]jÓÆTq |ü<ëìï U≤∞\˝À sêj·T+&ç.
u≤e mø±ÿ&ÉT. bÕ|ü rdæ+~.
u≤e ....................... mø±ÿ&ÉT. bÕ|ü .............. rdæ+~.
}s¡T #˚]+~ bÕ|ü ˝À #·÷dæ u§≥Tº ô|≥Tº≈£î+~.
................... }s¡T #˚]+~ bÕ|ü .............. ˝À #·÷dæ u§≥Tº ô|≥Tº≈î£ +~.
u≤e ~>±&ÉT. bÕ|ü rdæ <ë∫+~.
u≤e ...................... ~>±&ÉT bÕ|ü ................. n<ä›+ rdæ <ë∫+~.
ãTT) øÏ+~ ù|sê #·<äe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.

sêDÏ, ‘ê‘· düs¡düT‡ e<ä›≈£î yÓfi≤fls¡T. sêDÏ düs¡düT‡˝À ‘êeTs¡ |ü P\qT #·÷dæ+~. |üP\T
ø±yê\ì ‘ê‘·qT n&ç–+~. ‘ê‘· ô|<ä› ø£f…º‘√ |üP\qT n+<äT≈£îHêï&ÉT. sêDÏøÏ Ç#êÃ&ÉT.
1. sêDÏ, ‘ê‘· mø£ÿ&çøÏ yÓfi≤fls¡T?
»: ............................................................................................
2. sêDÏ düs¡düT‡˝À @$T #·÷dæ+~?
»: ............................................................................................
3. ‘ê‘· |üP\qT m˝≤ n+<äT≈£îHêï&ÉT?
»: ............................................................................................
75
sêj·T+&ç
n) øÏ+~ nø£åsê\≈£î >∑TDÏ+‘·+ #˚]Ã sêj·T+&ç.
± Ï ° î L è ¬ π ’¬ = √ ö +
<ä› <ë›
dü‡ kÕ‡
76
Ç) øÏ+~ >∑fi¯fl˝À dü¬s’q nø£åsê\T sêj·T+&ç ` |ü<ë\T #·<äe+&ç.
>∑+–¬s eTT eT+<ës¡+ >√s¡TeTT

düs¡ •e<ÛäqT eT \yÓ÷‘·
ñwü m \ ã+&ç eTTì‘·|ü
á) øÏ+~ yêø±´\˝À ^‘· ^dæq #√≥ ( › , ‡ ) \˝À dü¬s’q ˇ‘·TÔqT #˚]Ã sêj·T+&ç.
1. >∑<ä >±*˝À m>∑Ts¡T‘·T+~.
......................................................................................
2. bÕeì ej·TdüT ¬s+&˚fi¯ófl.
......................................................................................
3. u§~+ø£ ˇø£ ø°≥≈£+.
.....................................................................................
ñ) |ü<ë\qT dü]#˚dæ yêø±´\T sêj·T+&ç.
1. ì<äT›s¡ ˝Ò∫+~ y˚≈£îeH˚ ‘˚E
.......................................................
2. >öqT y˚düT≈£î+~ n<ë›\
.......................................................
3. ì\ã&ç+~ eTT+<äT n<ä›+
............................................................
4. ô|≥Tº≈£î+~ ‹\ø£+ u§≥Tº
...........................................................
5. yÓ[fl+~ ã&çøÏ ãdüT‡˝À
...........................................................
77
}) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
>∑<›ä $T<Ó› MT<ä yê*+~.
ãdüT‡ düsd¡ Tü ‡ e<ä› Ä–+~.
#Ó|üø√+&ç #·÷<ë›+!
#·÷ùdÔ #·÷kÕÔqT. q$«‘˚ qe⁄«‘êqT.
>∑T~›‘˚ |ü>∑T\T‘êqT me]˙? H˚HÓe]˙?
ñbÕ<Ûë´j·TT\
‘˚~ dü+‘·ø£+
78
ø=j·T´ >∑TÁs¡+
#·<äe+&ç
n) øÏ+~ |ü{Ïºø£˝Àì ªs¡μ ( Á ) ˇ‘·TÔ nø£åsê\Tqï Ä) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äe+&ç. ( Á ), ( ´ )
>∑&TÉ \≈£î ˇø£ s¡+>∑T, ªj·Tμ ( ´ ) ˇ‘·TÔ nø£så ê\Tqï ˇ‘·TÔ nø£åsê\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.
>∑&ÉT\≈£î y˚s=ø£ s¡+>∑T y˚j·T+&ç. ãTÁs¡ nj·T´
eTÁ] >∑j·÷´[
Ás¡ j·÷´ Á] >∑TÁs¡T düj÷· ´≥
>=Á¬s >=sTT´
j·T÷´ Á¬s j·T´ ãTÁs¡MTdü+ qTsTT´
ø£Á] Äe⁄ ô|j·T´<ä÷&É
Áπs sT÷´ Ás¡T ø=Ás¡_j·T´+ s=j·T´MTdü+
∫Ás¡TãTÁs¡T dü>∑TZ_j·T´+
j˚T´ Ás¡÷ jÓT´ ãTÁs¡T|æ≥º $j·÷´\yês¡T
Ásö ãÁ¬sbÕ\T Äe⁄HÓsTT´
j·TT´ sTT´ J\ø£Ás¡ eTT<äT\› e÷eTj·T´

ñj·÷´\
>=Á¬s
>∑TÁs¡+
eTÁ]#Ó≥Tº
bısTT´
s=j·T´
79
bı
.....................................
HÓ
.....................................
#Ó sTT´ .....................................
qT .....................................
>= .....................................
yÓ .....................................
eT
.....................................
‘= .....................................
C… Á] .....................................
ø£ .....................................
.....................................
yÓ
ñ) |ü<ë\T ø£*|æ #·<äe+&ç, sêj·T+&ç.
eTTì
‘·|dü Tü ‡
ãTTwæ
mÁs¡ ãdüT‡
|ü#·Ã
ãTÁs¡
MTdü+
s=j·T´
dü>∑TZ
_j·T´+
ø=Ás¡
80
}) u§eTà≈£î dü¬s’q |ü<ëìï U≤∞˝À¢ sêj·T+&ç.
nj·T´ ‘Ó#êÃ&ÉT.
nj·T´ ......................... ‘Ó#êÃ&ÉT.
neTà \ ≈£Ls¡ e+&ç+~.
neTà ......................... \ ≈£Ls¡ e+&ç+~.
n+<äs¡+ \ ≈£Ls¡ ‹HêïeTT.

n+<äs¡+ ........................... \ ≈£Ls¡ ‹HêïeTT.
sêj·T+&ç
± Ï ° î L è ¬ π ’¬ = √ ö +
j·T´ j·÷´
Ás¡ Ásê
ª Á μ ˇ‘·TÔ |ü<ë\T ª ´ μ ˇ‘·TÔ |ü<ë\T
........................................... ...........................................
........................................... ...........................................
........................................... ...........................................
........................................... ...........................................
81
Ä) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. ª Á μ ˇ‘·TÔ, ª ´ μ ˇ‘·TÔ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
eTÁ] ‘=Ás¡˝À C…Á] ñ+~.
ãTÁs¡T |æ≥º C…Á]ì #·÷dæ+~.
ãTÁs¡T |æ≥º ‘·TÁs¡TeT+~.
e÷eTj·T´ ñj·÷´\ ‘Ó#êÃ&ÉT.

ñj·T÷´s¡T qT+&ç ‘ê‘·j·T´ e#êÃ&ÉT.
n‘·Ôj·T´ HÓsTT´ ø±∫+~.
e÷sTT+{Ï˝À ô|j·T´<ä÷&É |ü⁄{Ïº+~.
Ç) ‘ês¡Te÷¬s’q nø£åsê\qT dü]#˚dæ |ü<ë\qT sêj·T+&ç.

1. ãT MT Ás¡ dü+ ...................................
2. dü _ j·T´+ >∑T ...................................
3. eT Ás¡ ‘= Á] ...................................
4. s= \T j·T´ ...................................
5. ã bÕ Á¬s \T ...................................
6. Ä HÓ e⁄ sTT´ ...................................
7. ô| <ä÷ j·T´ &É ...................................
8. ãT |æ Ás¡T ≥º ...................................
á) ^‘· ^dæq nø£åsê\≈£î ‘·–q ˇ‘·TÔ\qT #˚]Ã sêj·T+&ç. #·<äe+&ç.

ãTs¡ MTdü+ ñqï ‘ê‘· #˚‹ ø£s¡ ‘√ e#ê&ÉT. eT]#Ó≥T ˙&Éq #˚sê&ÉT. eT] #Ó≥T ‘=s¡˝À ãTs¡T
|æ≥qT #·÷XÊ&ÉT.
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
82
ñ) øÏ+~ >∑fi¯fl˝À dü¬s’q nø£åsê\T sêj·T+&ç ` |ü<ë\T #·<äe+&ç.
dü>∑TZ_ Äe⁄ HÓ
ãT |æ≥º >= ‘√ø£
ø= –\ø£ s= MTdü+
eT ‘=Ás¡ ø= _j·T´+
}) |ü<ë\qT dü]#˚dæ yêø±´\T sêj·T+&ç.
1. ˝≤>∑T‘·T+~ >∑TÁs¡+ ã+&çì.
.......................................................
2. eTs√ù|s¡T qTsTT´ u≤$øÏ.
.......................................................
3. ‘Ó#êÃ&ÉT nj·T´ s=j·T´\T.
.......................................................
4. ñ+≥T+~ bı{Ïº>± >=Á¬s‘√ø£.
.......................................................
5. #·÷dæ+~ C…Á]ì ãTÁs¡T|æ≥º
.......................................................
6. e÷sTT+{Ï˝À |ü⁄{Ïº+~ ô|j·T´<ä÷&É.
.......................................................
7. HÓsTT´ ø±∫+~ n‘·Ôj·T´.
.......................................................
83
ãTT) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
nj·T´ #˚‹˝À ø=j·T´ ns¡ø£ ñ+~.
eTÁ] ‘=Ás¡˝À ãTÁs¡T |æ≥º ñ+~.
#Ó|üø√+&ç #·÷<ë›+!
Äø±X¯+˝À m>∑Ts¡T‘êqT. |üøÏåì ø±qT.
‘√ø£ ñ+~ ø±ì ø√‹ì ø±qT.
>±* uÛÀ+#˚dæ ô|’ ô|’¬ø>∑Ts¡T‘êqT.
me]ì? H˚HÓe]ì?
ñbÕ<Ûë´j·TT\
‘˚~ dü+‘·ø£+
84
|æ≥º u§eTà ^dæ, s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç.
85
yÓTTø£ÿC§qï
7
#·<äe+&ç
n) øÏ+~ |ü{Ïºø£˝Àì ªø£μ ( ÿ ) nø£åsê\Tqï Ä) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äe+&ç. ( ÿ ), ( ï )
>∑&TÉ \≈£î ˇø£ s¡+>∑T, ªqμ ( ï ) ˇ‘·TÔ nø£så ê\Tqï ˇ‘·TÔ nø£åsê\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.
>∑&ÉT\≈£î y˚s=ø£ s¡+>∑T y˚j·T+&ç. ≈£îø£ÿ yÓqï
#·Tø±ÿì ∫Hêï]
ø£ÿ Hêï ≈£îÿ #ÓøÏÿ* |æìï
∫ø°ÿ |ü˙ïs¡T
qï ø¬ ÿ qTï ñ≈£îÿ EqTï
#·¬øÿs¡ yÓHÓï\
≈£Lÿ H˚ï ø°ÿ eTTø√ÿ|æ >∑H˚ïs¡T
dæø√ÿ\T ∫H√ï&ÉT
ìï øÏÿ H˚ï ns¡{Ï‘=ø£ÿ <äTqïb˛‘·T
øöÿ HÓï ø¬ ÿ #Ós¡≈£î eTTø£ÿ yÓqï<=+>∑
>∑<e›ä TT≈£îÿ EqTïeTTø£ÿ
düHêïsTT
≈£îø£ÿ
ø£qTï
ns¡{‘Ï =ø£ÿ
<äTqïb˛‘·T
qø£ÿ
86
n
.....................................
C§
.....................................
yÓ qï .....................................
<äT .....................................
Hê .....................................
.....................................
n
.....................................
yÓTT .....................................
#Ó ø£ÿ .....................................
‘= .....................................
.....................................
q
\
ñ) |ü<ë\T »‘·#˚dæ #·<äe+&ç, sêj·T+&ç.

>∑T+≥ #·Tø£ÿ ..............................................................
eTT≈£îÿ eTTø£ÿ ..............................................................
y˚>T∑ qø£ÿ ..............................................................
EqTï |ü⁄&Éø£ ..............................................................
|ü⁄qï$T y˚Tfi¯+ ..............................................................
>∑H˚ïs¡T yÓHÓï\ ..............................................................
düHêïsTT |üPe⁄ ..............................................................
87
}) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. ∫es¡ ˇπø s¡ø£yÓTÆq nø£åsê\T >∑\ |ü<ë\qT (ÁbÕdü |ü<ë\T) >∑T]Ô+∫
sêj·T+&ç.
˙‹ ‘√&É yÓT\>∑T ô|<ä› yê] e÷≥
˙≈£î »j·T+ ø£\T>∑T #·<ä›qï+ eT÷≥
yÓTT<ä≥ Ç+≥ ¬>\Te⁄ ø£\dæ yÓT\dæ ‹s¡T>∑T
|æ<ä|ü s¡#·Ã ¬>\Te⁄ #Ó*$T ã*$T ô|s¡T>∑T
>=|üŒ\T #Ó|ü⁄Œø√≈£î kı+‘· y˚T\T e<äT›
eTT|ü⁄Œ ø£\T>∑T ˙≈£î |üs¡T\ y˚T˝Ò eTT<äT›
e÷≥ ‘·|üŒ e<äT› ø°&ÉT #˚j·T eTT|ü⁄Œ
eT+∫ $&ÉTe e<äT› yê<äT ˝≤&É ‘·|ü⁄Œ
ñ<ë : yÓT\>∑T ................... ................... ................... ...................
ø£\T>∑T .................. ................... ................... ...................
ãTT) u§eTà\≈£î ã<äT\T>± |ü<ë\T sêdæ ø£<∏äqT #·<äe+&ç. sêj·T+&ç.
≥ø£ÿ] , H√{Ï˝À EqTï eTTø£ÿ #·÷dæ+~. ≥ø£ÿ] EqTï eTTø£ÿqT
ø±CÒj·÷\qT≈£î+~. ≥ø£ÿ] , ì bÕ≥bÕ&ÉeTì n&ç–+~. bÕ≥ bÕ&ç+~.
EqTïeTTø£ÿ C≤]|ü&ç+~. EqTï eTTø£ÿqT ≥ø£ÿ] H√≥ ø£s¡T#·Tø=ì |üs¡T>∑Trdæ+~.
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
88
sêj·T+&ç
± Ï ° î L è ¬ π ’¬ = √ ö +
ø£ÿ ø±ÿ
qï Hêï
ª ÿ μ ˇ‘·TÔ |ü<ë\T ª ï μ ˇ‘·TÔ |ü<ë\T
........................................... ...........................................
........................................... ...........................................
........................................... ...........................................
........................................... ...........................................
89
Ç) ^‘· ^dæq nø£åsê\≈£î ‘·–q ˇ‘·TÔ #˚]Ã #·<äe+&ç. sêj·T+&ç.
bÕ|ü #·Tø£\ >öqT y˚düT≈£î+~. Hêq Ç∫q EqT eTTø£qT ‹ì+~. |ü⁄q$T yÓHÓ\˝À Ä≥˝≤&ç+~.
.........................................................................................................
.........................................................................................................
á) |ü<ë\T dü]#˚dæ yêø±´\T sêj·T+&ç.
1. Ä&Üs¡T yÓHÓï\˝À Ä≥\T
......................................................
2. #·~yê&ÉT s¡|òüTT mø±ÿ\T.
......................................................
3. e÷ ô|s¡{Ï˝À ñ+~ >∑H˚ïs¡T #Ó≥Tº.
......................................................
4. nø£ÿ ô|≥Tº≈£î+~ eTT¬øÿs¡.
......................................................
ñ) øÏ+~ |ü{Ïºø£ Ä<Ûës¡+>± yêø±´\T sêj·T+&ç.
mø±ÿ\T ‹Hêï&ÉT
EqTïeTTø£ÿ #·~yê&ÉT
sêCÒwt #·¬øÿs¡ ˙fi¯ófl Ä&Ü&ÉT
yÓHÓï\˝À ‘ê>±&ÉT
......................................................
......................................................
......................................................
......................................................
90
}) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
nqï EqTï eTTø£ÿ ‹Hêï&ÉT.
|ü⁄qï$T yÓHÓï\˝À Ä≥\T Ä&Üs¡T.
#Ó|üø√+&ç #·÷<ë›+!
eTT≈£îÿMT<ä ¬ø≈£îÿ. eTT+<ä] #Óe⁄\T H=≈£îÿ.
≥≈£îÿ ì≈£îÿ\ kı≈£îÿ . me]˙? H˚HÓe]˙?
ñbÕ<Ûë´j·TT\
‘˚~ dü+‘·ø£+
91
H˚HÓ+‘· H˚s¡TÃ≈£îHêïH√ ‘Ó\TkÕ? ` 3
#·<äe+&ç
n) |ü<ë\T #·<äe+&ç, u§eTà `|ü<äeTT »‘·|üs¡#·+&ç.
|æ#·TÃø£
‘˚HÓ‘·Tf…º
u§~›+ø£
>∑TÁs¡+
Ä) øÏ+~ |ü<ë\T ø£*|æ #·<äe+&ç, sêj·T+&ç.

1. ø=Ás¡ yÓTT>∑Z ....................................
2. C≤õ ãdüT‡ ....................................
3. ∫#·TÃ _j·T´+ ....................................
4. n<ë›\ ãT&ç¶ ....................................
á) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
∫{ÏºøÏ #·* y˚dæ+~. ô|f…º˝À s¡>∑TZ rdæ+~. ø£|ü⁄Œø=ì Vü‰sTT>± |ü& ÉTø=+~.
1. me]øÏ #·* y˚dæ+~? »: ....................................................
2. s¡>∑TZ mø£ÿ&É ñ+~? »: ....................................................
3. ∫{ÏºÏ s¡>∑TZqT @$T #˚dæ+~? »: ....................................................
sêj·T+&ç
Ä) ^‘· ^dæq nø£åsêìøÏ dü¬s’q ˇ‘·TÔqT #˚]Ã sêj·T+&ç.
ãTs¡ MTdü+ ñq ‘ê‘· #˚‹ ø£s¡‘√ e#ê&ÉT.
.................................................................................................
92
eT] #Ó≥T ˙&Éq #˚sê&ÉT.
.................................................................................................
eT] #Ó≥T ‘=s¡˝À ãTs¡T |æ≥qT #·÷XÊ&ÉT.
.................................................................................................
n) >∑fi¯fl˝Àì |ü<ë\‘√ U≤∞\qT |üP]+#·+&ç.
1. >±*˝À m–πs~ .........................
m ôd düT <Ûä 2. #·\¢ì bÕ˙j·T+ .........................
<äT› >∑ <ä› qT 3. ......................... ˝À }]øÏ yÓfi¯‘ê+.
\ dæ‡ ã düT‡ 4. ...................... ‘√ u≤D+ y˚kÕÔ+.
5. ã+&çì ˝≤π>~ .........................
Ç) øÏ+~ |ü{Ïºø£ Ä<Ûës¡+>± yêø±´\T sêj·T+&ç.
mø±ÿ\T ‹Hêï&ÉT
EqTïeTTø£ÿ #·~yê&ÉT
sêCÒwt #·¬øÿs¡ ˙fi¯ófl Ä&Ü&ÉT
yÓHÓï\˝À ‘ê>±&ÉT
düè»Hê‘·àø£‘·
|æ≥º u§eTà ^j·T+&ç. s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç.
93
neTàeTà>±]\T¢
#·<äe+&ç
n) øÏ+~ |ü{Ïºø£˝Àì ªeTμ ( à ) ˇ‘·TÔ nø£åsê\Tqï Ä) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äe+&ç. ( à ), ( Ô )
>∑&TÉ \≈£î ˇø£ s¡+>∑T, ª‘·μ ( Ô )ˇ‘·TÔ nø£så ê\Tqï ˇ‘·TÔ nø£åsê\≈£î ª μ &Éu≤“ #·T≥º+&ç.
>∑&ÉT\≈£î y˚s=ø£ s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
u§eTà q‘·Ô
‘·Ô eTTà ‘·TÔ ne÷àsTT ã‘êÔsTT
»$Tàø=eTà e‹Ô
y˚Tà ‘ÓÔ eT÷à ‘·eTTà&ÉT m‘·TÔ
‘·TyÓTà<ä ∫‘·÷Ôs¡T
‘˚Ô e÷à ‘ÍÔ kıeTTà\T ø£‘ÓÔs¡
u§eT÷às¡T ñ‘˚Ô»+
yÓTà ‘·÷Ô ‹Ô neTàe÷≥ eTT‘Ó<Ô’ Tä e
ìeTà‘√≥ ø£‹|Ô ≥”
MTà >∑TeTà&çø±j·T ñ‘·Ôe÷≥
eTà ‘√Ô nyÓ÷às¡T u§eTà |ü⁄‘·Ô&çu§eTà
q‘·Ô
düT‹Ô
>∑TeTà&çø±j·T
9 ñ‘·Ôs¡+
<ëìeTà
‘=$Tà~
94
Ä) nø£åsê\T ø£*|æ #·<äe+&ç, sêj·T+&ç.
q .....................................
n .....................................
#Ó ‘·Ô .....................................
.....................................
ø=
.....................................
–
ø= .....................................
kı eTTà .....................................
.....................................
<ä
.....................................
‘·T
Ç) |ü<ë\T ø£*|æ #·<äe+&ç, sêj·T+&ç.

neTà e÷≥
u≤eTà
<ëìeTà ø±j·T
>∑TeTà&ç
|ü⁄‘·Ô&ç
>=\TdüT
Ç‘·Ô&ç
ìeTà
|ü+&ÉT
ã‘êÔsTT
95
á) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. Å|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
ne÷àsTT Ä&ÉT≈£î+≥T+~.
neTà s¡eTàì |æ*∫+~
ìeTàø±j·T\T rdüT≈£îs¡eTà+~
neTà ìeTàs¡dü+ rdæ+~
|ü⁄*ôVAs¡ ø£*|æ+~
n+<ä]ø° ô|{Ïº+~
n+<äs¡eT÷ ‹HêïeTT.
1. neTà @$T rdüT≈£î s¡eTà+~?
»: ...................................................................................
2. neTà ìeTàø±j·T\T @+ #˚dæ+~?
»: ...................................................................................
3. neTà ìeTàs¡dü+‘√ @$T #˚dæ+~?
»: ...................................................................................
ñ) øÏ+~ u§eTà\≈£î dü¬s’q |ü<ë\qT U≤∞\˝À sêj·T+&ç.
n‘·Ô rdæ+~ Hêqï ‘Ó#êÃ&ÉT.
n‘·Ô ....................... rdæ+~ Hêqï ....................... ‘Ó#êÃ&ÉT.
n‘·Ô #·~$+~ neTà ≈£Ls¡ e+&ç+~.
n‘·Ô ....................... #·~$+~. neTà .............. ≈£Ls¡ e+&ç+~.
n‘·Ô ‹s¡T>∑T sêdæ+~. n+<äs¡+ ≈£Ls¡ ‹Hêï+.

n‘·Ô ‹s¡T>∑T ....................... sêdæ+~. n+<äs¡+ ............. ≈£Ls¡ ‹Hêï+.
96
sêj·T+&ç
± Ï ° î L è ¬ π ’¬ = √ ö +
eTà e÷à
‘·Ô ‘êÔ
ª à μ ˇ‘·TÔ |ü<ë\T ª Ô μ ˇ‘·TÔ |ü<ë\T
........................................... ...........................................
........................................... ...........................................
........................................... ...........................................
........................................... ...........................................
Ä) dü¬s’q nø£åsêìï >∑fi¯fl˝À ñ+∫ |ü<ë\T sêj·T+&ç.

(‘·Ô, ‘·÷Ô, yÓTà, eTà)
ñ<ë : ∫ ∫‘·÷Ôs¡T 1) ‘·T
|ü⁄ ‘·÷Ô s¡T |ü⁄‘·÷Ôs¡T ñ ‘·Ô
s¡T <ä ...................
2) |ü⁄ ...................
3) ‘·T
Ç &ç ø= \T
&ç ................... \T ...................
................... ...................
97
Ç) ^‘· ^dæq nø£åsêìøÏ dü¬s’q ˇ‘·TÔ #˚]Ã yêø±´\T sêj·T+&ç.
1. #Ó‘·qT #Ó‘·ãT≥˝À y˚j·÷*.
..........................................................
2. ne÷sTT ìeTø±j·T\T ‘Ó∫Ã+~.
..........................................................
3. s¡‘·j·T´ ã‘êsTT|üfi¯ó¢ ‘Ó#êÃ&ÉT.
..........................................................
4. neT >∑TeT&çø±j·T e&çj·÷\T ô|{Ïº+~
..........................................................
á) øÏ+~ ù|sê˝À b˛X¯eTà ‘·q ≈£î≥T+ã+ >∑T]+∫ #Ó|æŒ+~. MT ≈£î≥T+ã+ >∑T]+∫ U≤∞\˝À
sêj·T+&ç.
Hê ù|s¡T b˛X¯eTà. e÷ neTà ù|s¡T n#ÓÃeTà. e÷ Hêqï ù|s¡T j·÷<äj·T´. neTà, Hêqï Ç<ä›s¡T
bı\+ |üqT\≈£î b˛‘ês¡T. e÷ Hêj·TqeTà ù|s¡T s¡+>∑eTà, e÷ ‘ê‘· ù|s¡T eTT‘·Ôj·T´. e÷ Hêj·TqeTà
ø£<∏ä\T #Ó|ü⁄‘·T+~. e÷ ‘ê‘· eT+∫ $wüj·÷\T #ÓãT‘ê&ÉT. e÷ ‘·eTTà&ÉT s√X¯j·T´. y˚T$T<ä›s¡+ Á|ü‹s√E
ã&çøÏ b˛sTT #·<äTe⁄≈£î+{≤+. e÷ }] ù|s¡T ø=‘·÷Ôs¡T.
Hê ù|s¡T ...............................................................................................
e÷ neTà ù|s¡T .............................................................................................
e÷ Hêqï ù|s¡T ..............................................................................................
e÷ neTà Hêqï\T .................................................................. |üqT\≈£î b˛‘ês¡T
e÷ Hêj·TqeTà ù|s¡T ..................................................................................
e÷ ‘ê‘·j·T´ ù|s¡T ......................................................................................
e÷ ‘·eTTà&ÉT ù|s¡T ..............................................................................
98
ñ) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
neTà≈£î neTà neTàeTà.
n‘·ÔeTà ñ‘·Ôs¡+ sêdæ+~.
#Ó|üø√+&ç #·÷<ë›+!
‘√ø£˝Òì |æ≥º, ‘=+uÛ…’ ÄeT&É\
<ä÷s¡+ b˛‘·T+~. @$T≥~? @$T≥~?
ñbÕ<Ûë´j·TT\
‘˚~ dü+‘·ø£+
99
q‘·Ô u§eTà ^dæ, s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç.
100
8 bÕ|ü qe⁄«
#·<äe+&ç
n) øÏ+~ |ü{Ïºø£˝Àì ªeμ ( « ) nø£åsê\Tqï Ä) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äe+&ç. ( « ), ( ¢ )
>∑&ÉT\≈£î ˇø£ s¡+>∑T, ª\μ ( ¢ ) nø£åsê\Tqï ˇ‘·TÔ nø£åsê\≈£î ª μ ô|≥º+&ç.
>∑&ÉT\≈£î y˚s=ø£ s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
#·\¢ >∑e«
e« \¢ y˚« Ç˝≤¢\T ‘·Tyê«sTT
‘·*¢ E$«
eP« \÷¢ ˝Ò¢ &Ûç©¢ qe⁄«\T
Ç\T¢ <äTeP«s¡T
$« ˝…¢ e⁄« HÓ\÷¢s¡T
eT˝…|¢ Pü e⁄
‘·yÓ«&ÉT
#·~›ãTe«
©¢ M« *¢ ø=˝Ò{¢ øÏ =+>∑ ÇqT|ü#·Te«
eTT˝À¢ø±\T ‘êsêEe«
˝§¢ ‘·TeTàeTT\T¢ s¡e«\&ÉT¶
yÓ« ˝À¢ q\¢|æ*¢ eTTe«\ düe«&ç
<äTyÓ«q
ã*¢
|æ*¢
|ü⁄e⁄«
ñ*¢bÕj·T
>∑e«
101
n
.....................................
>∑
.....................................
s¡ e« .....................................
>∑T .....................................
eTT .....................................
ãT ñ .....................................
‘· .....................................
q *¢ .....................................
.....................................
ã
.....................................
#Ó
.....................................
q eT
|ü⁄ .....................................
.....................................
qT e⁄«
.....................................
s¡T .....................................
ø¬ .....................................
ñ) |ü<ë\T ø£*|æ #·<äe+&ç, sêj·T+&ç.

bÕ\ #·Te« ..............................
ÇqT|ü |æ*¢ ..............................
s¬ \T¢ ãTe« ..............................
q\¢ >∑&ç¶ ..............................
102
}) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. »yêãT\T sêj·T+&ç.
‘·Tyê«sTT yÓTfiÀflq
eTTyê«sTT ñ+~
eTTyê«sTT m+‘Ó+‘√
eTT<äe› ⁄«‘√+~
1) ‘·Tyê«sTT yÓTfiÀflq @$T ñ+~? ....................................................
2) eTTyê«sTT m˝≤ ñ+~? ....................................................
sêj·T+&ç
± Ï ° î L è ¬ π ’¬ = √ ö +
e« yê«
\¢ ˝≤¢
ª ¢μ ˇ‘·TÔ |ü<ë\T ª « μ ˇ‘·TÔ |ü<ë\T

........................................... ...........................................
........................................... ...........................................
........................................... ...........................................
Ä) øÏ+~ ù|sê˝À ^‘· ^dæq nø£åsêìøÏ dü¬s’q ˇ‘·TÔ #˚]Ã #·<äe+&ç, sêj·T+&ç.
nbÕsêe⁄ #Ó|ü\T ˝Ò≈£î+&É bı<ä\˝ÀøÏ b˛j·÷&ÉT. ø±*øÏ eTT\T >∑T#·T≈£î+~. |æ˙düT‘√ eTT\T
rdüT≈£îHê&ÉT. Hêq q&ç– #Ó|ü\T ø=Hê&ÉT.
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
103
á) |ü<ë\T dü]#˚dæ yêø±´\T sêj·T+&ç.

1. ‹ì+~ bÕ|ü bÕ\ãTe«.
......................................................
2. ‘Ó\¢>± eT˝…¢ |üPe⁄ ñ+≥T+~.
......................................................
3. #˚dæ+~ ne« s¡e«\&ÉT¶.
......................................................
4. eT˝Ò¢X¯+ yÓ*–+#ê&ÉT ‘êsêEe«.
......................................................
5. ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT H˚qT Vü≤\T¢ nø£åsê\T.
......................................................
104
á) Ç+{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫ Ç∫Ãq |ü<ë\‘√ yêø±´\T sêj·T+&ç.
ô|s¡&ÉT
øÏ{øÏ \° T >√&É\T
ø£|ü Ç\T¢ |ü⁄Hê~
‘·\T|ü⁄\T >∑<Tä \T
>∑&É|ü
ñ<ë :` Ç+{ÏøÏ |ü⁄Hê~ ñ+&Ü*.
1. ..............................................................................................
2. ..............................................................................................
3. ..............................................................................................
4. ..............................................................................................
5. ..............................................................................................
6. ..............................................................................................
7. ..............................................................................................
ñ) >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\‘√ |ü<ë\T sêj·T+&ç. |ü<ë\‘√ yêø±´\T sêj·T+&ç.
eT n ñ ‘√ ñ<ë : eT˝…¢
..........................................
˝…¢ ã *¢ ø£
..........................................
#˚ \ ‘· e« ..........................................
<äT yÓ« q eTT ..........................................
..........................................
ñ<ë : eT˝…¢|üPe⁄ ‘Ó\¢>± ñ+≥T+~
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
105
}) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
∫s¡Tqe⁄«\T ∫+~+#˚ bÕ|ü\T.
‘êuÒ\T yÓT\¢ yÓT\¢>± q&ç∫+~.
#Ó|üø√+&ç #·÷<ë›+!
n&É$˝À |ü⁄{Ïº+~, n&É$˝À ô|]–+~,
e÷ sTT+{Ï ø=∫Ã+~, ‘Ó’‘·ø£ÿ ˝≤&ç+~
@$T{B? @$T{B?
ñbÕ<Ûë´j·TT\
‘˚~ dü+‘·ø£+
106
ˇ‘·TÔ\ ãT≥º
#·<äe+&ç
n) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äe+&ç. ~«‘ê«ø£åsê\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.
nø£ÿs¡ s=j·T´\T >√s¡TeTT<ä\› T nyê«sTT ‘·Tyê«sTT
ãT>∑\Z T ø£Ás¡\T yÓqïeTT<ä› #Ó˝≤¢ #Ó<äs¡T
eTT#·Ã≥ |æ\\¢ T e]≈£î|üŒ\T >=&É÷¶ >√<ä
dü»\® T eTTe«\T ø=ã“]u§+&Ü+ ∫Hêï ô|<ä›
ãT≥º\T ôV’≤˝…kÕ‡ neTà eTqdüT‡ qe⁄«\ |ü⁄e⁄«\T
>∑&É¶\T ø£düT‡ ãTdüT‡ ø=j·T´ ns¡ø£ ∫≈£îÿ˝…øÿ£
ñ‘·Ôs¡+ ≥ø£ÿ] qø£ÿ #˚‹ ø£Ás¡ <äT<äT\› T
ã<ä\› T |ü˝≥¢… ÷s¡T #·\¢≈£î+&É s=Kâ+
eTqïq s¡#·Ãã+&É eTTe«\ düe«&ç ø£#·Ã¤|æ
ø£|üŒ\T >∑TC…®q>∑÷&ÉT eTT≈£îÿ≈£î eTT¬øÿs¡ ãT<äT&∆ TÉ
s¡ã“s¡T ∫≥º∫es¡ eTT<äT› eTT#·Ã≥ ùdï#·Ã¤
s¬ eTà\T ‘·‘·Ôs¡bÕ≥T |ü+#· eHÓï\T $sƒ¡˜\T&ÉT
Ä) |ü<ë\T #·<äe+&ç. u§eTà ` |ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.
ø=ã“]ø±j·T
bıfÒ\º T
ìeTàø±j·T
>=&É¶*
»&É≈î£ #·TÃ\T
>∑C\®… T
107
‘êeTs¡ _fi¯fl ...............................
düãT“ >∑T&ÉT¶ ...............................
ø√&ç yÓTT>∑Z ...............................
#·\¢ì ãT≥º ................................
#Ó‘·Ô eTõ®>∑ ...............................
n–Z »+≥ ...............................
>∑Te«\ ô|f…º ................................
≥ø£ÿ] qe⁄« ................................
eTTdæ eTTdæ qø£ÿ ................................
á) u§eTà\≈£î ã<äT\T>± |ü<ë\‘√ yêø±´\T #·<äe+&ç. sêj·T+&ç.
1. ø√‘·T\T ô|’øÏ <ä÷≈£î‘·THêïsTT
ø√‘·T\T ....................... ô|’øÏ <ä÷≈£î‘·THêïsTT
2. neTà ‘√ ‘·\ <äT$«+~.

neTà ....................... ‘√ ‘·\ <äT$«+~.
3. e÷eTj·T´ ˝À }]øÏ yÓfi≤fl&ÉT.
e÷eTj·T´ ....................... ˝À }]øÏ yÓfi≤fl&ÉT.
4. |ü∫Ãø£ MT<ää ñ+~.
|ü∫Ãø£ MT<ä ....................... ñ+~.

108
ñ) øÏ+~ ù|sêqT #·<äe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
Ä s√E BbÕe[ |ü+&ÉT>∑. ≥bÕdüT\T ø=+<ëeTì Vü≤], |ü\¢$ ãC≤s¡T≈£î yÓfi≤fls¡T. nø£ÿ&É ø±ø£s¡
|ü⁄y=«‘·TÔ\T, ∫#·TÃãT&û¶\T, ‘êsê Ee«\T, eT‘êãT\T ø=Hêïs¡T. Ç+{Ï øÏ ‹]– e#êÃs¡T. dü+‘√wü+>±
|ü+&ÉT>∑ »s¡T|ü⁄≈£îHêïs¡T.
1. me¬ses¡T ãC≤s¡T≈£î yÓfi≤fls¡T?
.....................................................................................................
2. ãC≤s¡T˝À @y˚T$T ø=Hêïs¡T?
.....................................................................................................
sêj·T+&ç
n) øÏ+~ nø£åsê\≈£î n<˚ ˇ‘·TÔ\T #˚]Ã sêj·T+&ç. yê{Ï‘√ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
ø£ >∑ #· » ≥ &É <ä q |ü ã eT j·T s¡ \ e
ø£ÿ
ñ<ë : qø£ÿ .............................. ..............................

.............................. .............................. ..............................
.............................. .............................. ..............................
.............................. .............................. ..............................
109
Ä) U≤∞\˝À dü¬s’q nø£åsê\qT ñ+∫ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
(ø£ÿ >∑Z ø¬ ÿ ∫Ã eTTà »® |ü ãT“)
yÓTT yÓTT
ñ<ë : #·T ø£ÿ \T ãT \T
\T \T
yÓTTø£ÿ\T ................................
#·Tø£ÿ\T ................................
eTT |ü
#· s¡ eT ø£
s¡ ø£
................................ ................................
................................ ................................
‘· dü
kı \T u§ \T
&ÉT \T
................................ ................................
................................ ................................
‘· dü
ˇ \T eT \T
\T \T
................................ ................................
................................ ................................
110
Ç) |ü<ë\T dü]#˚dæ yêø±´\T sêj·T+&ç.
1. ∫øÏÿ+~ dæ+Vü‰ìøÏ ∫f…º\Tø£.
......................................................
2. neTà |æ‹øÏ+~ ãÁ¬sbÕ\T.
......................................................
3. dü+‘·≈£î yÓfi≤fls¡T düTãT“\T, nãT“\T.
......................................................
4. #˚kÕs¡T ‘·|üdüT‡ eTTqT\T
......................................................
á) øÏ+~ |ü<ë\ Ä<Ûës¡+>± ª@qT>∑Tμ >∑T]+∫ yêø±´\T sêj·T+&ç.
‘=+&É+
<ä+‘ê\T
#ÓsT¡ ≈£î>∑&\É T
∫qï ø£fi¯ófl
n&É$
ñ<ë : @qT>∑T n&É$˝À ñ+≥T+~.

1. .................................................................................................
2. .................................................................................................
3. .................................................................................................
4. .................................................................................................
111
á) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
∫Hêï] n<ë›\ãdüT‡ møÏÿ+~.
s¡‘eÔ· Tà dü>T∑ _Z j·T´+ ‘Ó∫Ã+~.
#Ó|üø√+&ç #·÷<ë›+!
>√&É MT<ä u§eTà, >=\TdüT\ u§eTà,
e#˚Ãyê]øÏ b˛j˚Tyê]øÏ e&ç¶+#·T u§eTà,
@$T≥B? @$T≥B?
ñbÕ<Ûë´j·TT\
‘˚~ dü+‘·ø£+
112
u§eTà ^dæ, s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç.
113
9 e÷ýé e÷ýé !
#·<äe+&ç
n) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äe+&ç. dü+j·TTø±Ôø£åsê\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
eÁø£πsK K&ÉZ+ qes¡‘êï\T \T|üÔ+ |ü]es¡Ôq

s¡ø£Ô+ bı>∑&ÉÔ |ü<ä´+ ÄbÕ´j·T‘· bÕs¡Tú&ÉT
X¯óø£¢|üø£å+ n|üs¡í |ü<äà+ Ä|ü⁄\Ô T ñ\ÿ\T
Äs√>∑´+ |üs¡íXÊ\ |ü~àì X¯‘êã›+ |ò\ü TZDT&ÉT
nÁ>∑E&ÉT ø£s¡Tí&ÉT |ü<ëàdüq+ n<äT“¤‘·+ ne´j·T+
n–ï<˚e⁄&ÉT ø£s¡íuÛÒ] eTq´d”eT s¡düs¡eT´+ düdü´+
kÕeTÁ– |üÁ‘·+ nHê´j·T+ ‘êÁeTes¡í+ uÛ≤düÿs¡T&ÉT
»«s¡+ ‘·‘·«+ nqT´\T ÄeT¢»ì düdü´XÊéT\+
C≤«˝≤ j·T‘·ï+ ñbÕà eTs¡ÿ≥+ ø£˝≤Ωs¡+
sê»´+ eTT‘·´+ Á|üuÛ≤‘·+ ø£s¡ÿ≥πsK ns¡ú+
sê≥ï+ ◊ø£eT‘·´+ $|ü¢e+ ø£sêÿ≥ø£+ eT÷s¡T&â TÉ
»{≤ÿã+&ç ñ‘·ÿ+sƒ¡ |ü¢e+>∑ ø£s¡ÿ{° <Ísê“¤>∑´+
Ä) |ü<ë\T #·<äe+&ç. u§eTà ` |ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.

dü÷s¡T´&ÉT
ã\T“
≈£îØÃ
sê¬ø{Ÿ
ã¬ø{Ÿ
|ü⁄düÔø£+
114
Ç) nø£åsê\qT ø£*|æ #·<äe+&ç. |ü<ä+ sêj·T+&ç.
X¯•<Ûä
#·Áø£<äÛ
X¯•<ÛäsY
.....................................
.....................................
X¯+ø£ sY
.....................................
uÛ≤düÿ
.....................................
|”≥ .....................................
X‚K .....................................
.....................................
qJ
á) øÏ+~ u§eTà\≈£î dü¬s’q |ü<ë\qT U≤∞\˝À sêj·T+&ç.
#·+<äe÷eT MT<ä≈£î ˝À yÓfi≤fls¡T |üeHé ø£<∏ä\ ø=Hêï&ÉT.
#·+<äe÷eT MT<ä≈£î ......... ˝À yÓfi≤fls¡T. |üeHé ø£<∏ä\ ....................... ø=Hêï&ÉT.
|üeHé ø£<∏ä\ ˝Àì ø£<∏ä\T #·~yê&ÉT.

˝À qT+&ç #·+<äe÷eTqT bòı{À\T rXÊs¡T.
|üeHé ø£<∏ä\ .............. ˝Àì ø£<∏ä\T #·~yê&ÉT.
............ ô|’ qT+&ç #·+<äe÷eT bòı{À\T rXÊs¡T.
|üeHé ø£<∏ä\ ˝≤dü´≈£î Ç#êÃ&ÉT.

#·+<äe÷eT ô|’q qT+&ç ~>±s¡T
|üeHé ø£<∏ä\ .................. ˝≤dü´≈£î Ç#êÃ&ÉT.
#·+<äe÷eT ô|’q ............ qT+&ç ~>±s¡T
115
ñ) øÏ+~ π>j·T+ #·<äe+&ç. yêø±´\T »‘·|üs¡#·+&ç.
Ä~yês¡+ Hê&ÉT ns¡{Ï yÓTT*∫+~.
k˛eTyês¡+ Hê&ÉT düT&ç y˚dæ ô|]–+~.
eT+>∑fi¯yês¡+ Hê&ÉT e÷sê≈£î ‘=&ç–+~.
ãT<Ûäyês¡+ Hê&ÉT bı{Ïº ¬>\ y˚dæ+~.
>∑Ts¡Tyês¡+ Hê&ÉT >∑TãTs¡T˝À <ë–+~.
X¯óÁø£yês¡+ Hê&ÉT #·÷&É>± |ü+&ç+~.
X¯ìyês¡+ Hê&ÉT #·ø£#·ø± ¬>˝ ø√dæ
n+<äs¡≈£î |ü+∫‹ì ns¡{Ï n‘·ÔeTT\T.
ne÷àsTT nu≤“sTT ns¡{Ï|ü[fl$>√!
Ä~yês¡+ e÷sê≈£î ‘=&ç–+~

k˛eTyês¡+ bı{Ïº¬>\ y˚dæ+~
eT+>∑fi¯yês¡+ ns¡{Ï yÓTT*∫+~
ãT<Ûäyês¡+ >∑TãTs¡T˝À <ë–+~
>∑Ts¡Tyês¡+ düT&ç y˚dæ ô|]–+~
X¯óÁø£yês¡+ #·ø£ #·ø± ¬>\ ø√dæ
X¯ìyês¡+ #·÷&É>± |ü+&ç+~
sêj·T+&ç
n) øÏ+~ u§eTà\≈£î ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.
116
Ä) øÏ+~ ù|s¡T¢ #·<äe+&ç. |ü{Ïºø£ Ä<Ûës¡+>± y˚s¡T#˚dæ sêj·T+&ç.
CÀ´‹ø£ l$uÛTÑ Á|üdüqï ‘·˙« j·TX¯«+‘Y \øÏåà dü+Jyé
#·Áø£<ÛäsY |üØ«Hé l˝≤dü´ sêCÒwt uÛ≤s¡Z$ >±j·TÁ‹ uÛ≤düÿsY
nu≤“sTT\ ù|s¡T¢ ne÷àsTT\ ù|s¡T¢
Ç) ^‘· ^dæq nø£åsêìøÏ dü¬s’q ˇ‘·TÔ #˚]Ã sêj·T+&ç.

bÂs¡$T s√Eq #·+<äT&ÉT ì+&ÉT>± ñ+{≤&ÉT.
..............................................................
<ë<ä• ‘·s¡Tyê‘· e#˚Ã ‹~∏ ‘·jÓ÷<ä•.
..............................................................
eTq≈£î qø£å‘ê\T Çs¡yÓ’ @&ÉT.
..............................................................
X¯ìyêsêìøÏ eTT+<äT s√E X¯óø£yês¡+.
..............................................................
X¯óø£|üø£å+˝À #·+<äø£fi¯\T ô|s¡T>∑T‘êsTT.
..............................................................
117
á) ª•μ ∫e] nø£ås¡+>± e#˚Ã ‹<∏äT\ ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.
>
>
•
>
>
ñ) ª$Tμ ∫e] nø£ås¡+>± e#˚Ã ‹<∏äT\ ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.
>
>
$T
>
>
#Ó|üø√+&ç #·÷<ë›+!
ñ<äj·÷H˚ï ø£q|ü&É‘êqT, »>∑‹øÏ yÓ\T>∑TìkÕÔqT,

kÕj·T+Á‘êìøÏ e÷j·TeTÚ‘êqT me]ì? H˚HÓe]ì?
118
ãTT) qø£åÁ‘ê\ ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.
1. 10. 19.
2. 11. 20.
3. 12. 21.
4. 13. 22.
5. 14. 23.
6. 15. 24.
7. 16. 25.
8. 17. 26.
9. 18. 27.
ãT÷) qø£åÁ‘ê\ ù|s¡¢ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ |ü{Ïºø£qT |üP]+#·+&ç.

>∑TDÏ+‘êø£åsê\T ~«‘ê«ø£åsê\T
1. 1. 5.
2. 2. 6.
3. 3. 7.
4. 4. 8.
5. dü+j·TTø±Ôø£åsê\T 9.
6. 1. 10.
7. 2. 11.
8. 3. 12.
9. 4. 13.
119
m) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
>±j·TÁ‹ dü|$Ôü T Hê&ÉT |ü⁄{Ï+º ~.
düTeTHé $XÊK|ü≥ï+ yÓfi≤fl&ÉT.
ñbÕ<Ûë´j·TT\
‘˚~ dü+‘·ø£+
120
H˚HÓ+‘· H˚s¡TÃ≈£îHêïH√ ‘Ó\TkÕ? ` 4
#·<äe+&ç
n) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. ~«‘ê«ø£ås¡ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
ø√‹u≤e≈£î ô|fi¯fl+{ .................... ....................
m\Tø£\T |æ\T¢\T e#êÃsTT .................... ....................
_j·T´+ |ü|ü\T ‘Ó#êÃsTT .................... ....................
s¡TãT“ s√\T ‘Ó#êÃsTT .................... ....................
Ä) øÏ+~ yêø±´\T »‘·|ü]∫ sêj·T+&ç.
neTà≈£î neTà e÷eTj·T´ ...................................
Hêqï≈£î neTà y˚Tq‘·Ô ...................................
neTà≈£î ‘·eTTà&ÉT neTàeTà ...................................
Hêqï≈£î nø£ÿ HêqeTà ...................................
Ç) øÏ+~ ù|sêqT #·<äe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
BbÕe[ |ü+&ÉT>∑ e∫Ã+~. Vü‰dæì yêfi¯fl Hêqï‘√ ø£*dæ ãC≤s¡T≈£î yÓ[fl+~. nø£ÿ&É ‘êsêEe«\T,
eT‘êãT\T ø=Hêïs¡T. Nø£{Ï |ü&qç ‘·sT¡ yê‘· BbÕ\T yÓ*–+#ês¡T. Äq+<ä+>± {bÕdüT\T ø±˝≤Ãs¡T.
1. ≥bÕdüT\T ø=q&ÜìøÏ mø£ÿ&çøÏ yÓfi≤fls¡T?
.................................................................................................
2. Vü‰dæì me]‘√ ø£*dæ ãC≤s¡T≈£î yÓ[fl+~?
.................................................................................................
3. ãC≤s¡T˝À @y˚T$T ≥bÕdüT\T ø=Hêïs¡T?
.................................................................................................
4. BbÕ\T m|ü&ÉT yÓ*–+#ês¡T?
.................................................................................................
5. @ |ü+&ÉT>∑ s√Eq ≥bÕdüT\T ø±\TkÕÔs¡T?
.................................................................................................
121
sêj·T+&ç
á) øÏ+~ >∑fi¯fl˝À dü¬s’q nø£åsê\T sêj·T+&ç ` |ü<ë\T #·<äe+&ç.
dü $T X¯ó |üø£å+ |ü⁄q düT
X¯ó yês¡+ n ì ñ‘·Ôs¡uÛ≤
#·‘·T • ne÷yê ø£è |üø£å+
|üP |òü DÏ ø£è ø£ s√ DÏ
ñ) ^‘· ^dæq nø£åsê\≈£î dü¬s’q >∑TDÏ+‘·+, dü¬s’q ˇ‘·TÔ #˚]Ã sêj·T+&ç.

>∑]øÏ eTdü÷s¡TbÕ≈£î ø±yê*. ............................................
ãbÕŒsTT|ü+&ÉT ‹+fÒ ø£+{ÏøÏ eT+∫~. ............................................
bı\+˝À s¡‘·T |üs¡T y˚XÊ&ÉT. ............................................
ãTC≤sTTøÏ ø£õø±j·T\T ø±yê*. ............................................
y˚dü$˝À ø=ã]˙fi¯ó ‘ê>±*. ............................................
nu≤sTT &ç_˝À &ÉãT\T <ë#ê&ÉT. ............................................
}) MT >∑T]+∫ sêj·T+&ç.
1. MT ù|s¡T ............................................................
2. MT neTà ù|s¡T ............................................................
3. MT Hêqï ù|s¡T ............................................................
4. MT Hêj·TqeTà ù|s¡T ............................................................
5. MT ‘ê‘· ù|s¡T ............................................................
122
6. MT }] ù|s¡T ............................................................

Class 2 Tel Work Book

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Class 2 Tel Work Book

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Class 2 Tel Work Book

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` 2

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·« Á|ü#·Ts¡D, neTsêe‹

First Published 2020

All rights reserved

No part of this publication may be reproduced,

This book has been printed on 70 G.S.M. SS Maplitho

düeTÁ>∑ •øå±, bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK,

kÕ– yÓ+ø£≥ s¡$Á|ükÕ<é LFL HM ã÷düTs√‘·T sêCÒX¯«s¡ sêe⁄ ø=#ÓÃs¡¢ X‚wü–]sêe⁄

j·TÁs¡uÀì düTo\eTà ø£\eT≥ k˛y˚TX¯«s¡ sêe⁄ Áù|eT sêeT#·+Á<ä sêe⁄

kÕ+πø‹ø£ düVü‰j·T≈£î\T, $wüj·T ì|ü⁄DT\T

&Ü. y˚+|ü*¢ >∑+>±<ÛäsY e+^|ü⁄s¡+ dü«s¡í\‘· eT÷\ ‘ê‘·j·T´

h bÕsƒ¡´ |ü⁄düÔø±ìøÏ nqTã+<Ûä+>± nuÛ≤´dæø£ ªªkÕ<Ûäqμμ ù|s¡T‘√ s¡÷ bı+~+#·ã&ç+~.

2e ‘·s¡>∑‹ 1 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq

ñ) øÏ+~ |ü<ë\T »‘·|üs¡∫ #·<äe+&ç, sêj·T+&ç.

}) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.

e÷ ‘√≥˝À ø±dæ+~ e÷ ô|s¡{Ï˝À |üPdæ+~

e÷ ‘√≥˝À ø±dæ+~ e÷ ô|s¡{Ï˝À |üPdæ+~

#˚<äT>± ñ+≥T+~ ms¡T|ü⁄>± ñ+≥T+~

#˚<Tä >± ñ+≥T+~ ms¡T|ü⁄>± ñ+≥T+~

nø±s¡+ ø£ K >∑ |òüT #· #Û· » s¡a ≥ sƒ¡ &É

nø±s¡+ eT j·T s¡ \ e X¯ wü dü Vü≤ ﬁ¯ i

2e ‘·s¡>∑‹ 4 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq

á) U≤∞ >∑ﬁ¯ﬂ˝À dü¬s’q nø£åsê\T sêj·T+&ç. #·<äe+&ç.

C≤‘·s¡ ‘êeTs¡ >∑+>±ﬁ¯+

H˚s¡TÃ≈£îqï >∑TDÏ+‘êø£åsê\T H˚s¡TÃ≈£îqï >∑TDÏ+‘· |ü<ë\T

2e ‘·s¡>∑‹ 6 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq

Ç) |ü<ë\T #·<äe+&ç. u§eTà ` |ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.

2e ‘·s¡>∑‹ 7 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq

ñ) |ü<ë\qT ø£*|æ #·<äe+&ç, sêj·T+&ç.

ãTT) øÏ+~ u§eTà\≈£î dü¬s’q |ü<ë\qT U≤∞\˝À sêj·T+&ç.

1. C≤eT#Ó≥Tº ô|’ yê*+~. 1. e÷ ô|s¡{Ï˝À #Ó≥Tº ñ+~.

2. C≤eT|ü+&ÉT ø=]øÏ+~. 2. #Ó≥Tº≈£î ø±dæ+~.

....................... C≤eT|ü+&ÉT ‹ì+~. .......................... u≤>± |ü+&ç+~.

4. m–] b˛sTT+~. 4. rj·T>± ñ+~.

2e ‘·s¡>∑‹ 9 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq

2e ‘·s¡>∑‹ 10 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq

– $Tsƒê »j·T+ u≤ \ø£

2e ‘·s¡>∑‹ 11 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq

2e ‘·s¡>∑‹ 12 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq

u§eTà Ç˝≤ ^dæ, s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç.

2e ‘·s¡>∑‹ 13 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq

2e ‘·s¡>∑‹ 14 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq

2e ‘·s¡>∑‹ 15 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq

Hê≈£î |üP\T Çwü+º sêeTT ‘Ó#êÃ&ÉT

Hê≈£î ................. |üP\T Çwüº+ sêeTT ............... ‘Ó#êÃ&ÉT

bÕ|ü y˚düT≈£î+~. |ü⁄e⁄«ô|’ yê*+~

bÕ|ü ................... y˚düT≈£î+~ |ü⁄e⁄«ô|’ ................... yê*+~

eTT+<äT Äe⁄ e⁄+~. ‘√≥˝À e÷$T&ç ñ+~

................ eTT+<äT Äe⁄ e⁄+~. ‘√≥˝À e÷$T&ç .................e⁄+~

2e ‘·s¡>∑‹ 16 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq

2e ‘·s¡>∑‹ 17 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq

á) U≤∞ >∑ﬁ¯ﬂ˝À dü¬s’q nø£åsê\T sêj·T+&ç. #·<äe+&ç.

‘· |ü⁄ Ä ‹ ‘·Ts¡T >∑T˝≤_ \T

ñ) |ü{Ïºø£ Ä<Ûës¡+>± yêø±´\T #·<äe+&ç. sêj·T+&ç.

|üPõ‘·≈î£ bÕ\T ø±yê* ...............................................................................

◊<äT s¡÷bÕj·T\T ...............................................................................

2e ‘·s¡>∑‹ 18 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq

>∑Ts¡Te⁄ ≈£L&çø£ Vü≤è<äjT· +