TS 11389 Bacalar - Isı Ve Akışkan Dinamiği Hesaplama Metotları Bölüm 1 Tek Isıtma Tertibatına Bağlı Bacalar

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS 11389 EN 13384-1
Mart 2006
(EN 13384-1:2002/AC:2003 ve EN 13384-
1:2002/A1:2005 dâhil)
ICS 91.060.40
BACALAR − ISI VE AKIŞKAN DİNAMİĞİ HESAPLAMA

METOTLARI − BÖLÜM 1: TEK ISITMA TERTİBATINA
BAĞLI BACALAR
Chimneys – Thermal and fluid dynamic calculation methods −

Part 1: Chimneys serving one appliance
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 91.060.40 TÜRK STANDARDI TS 11389
EN 13384-1/Mart 2006
Ön söz
− Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 13384-1(2002)+AC(2003)+A1(2005) standardı esas
alınarak, TSE Mühendislik Hizmetleri İhtisas Grubu’nca TS 11389(1994)’in revizyonu olarak hazırlanmış
ve TSE Teknik Kurulu’nun 02 Mart 2006 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek
yayımına karar verilmiştir.
− Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.
− Bu standardın kabulü ile TS 2165(1994) iptal edilmiştir.
− Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
− EN 13384-1:2002/AC:2003 ve EN 13384-1:2002/A1:2005 ile yapılan değişiklikler metinde düşey çizgilerle

(I) gösterilmiştir.
EN 13384-1/Mart 2006
İçindekiler
1 Kapsam...................................................................................................................................................1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar .........................................................................................1
3 Terimler ve tarifler .................................................................................................................................1
3.1 Isı çıktısı (Q) .........................................................................................................................................1
3.2 Isı girdisi (QF)........................................................................................................................................2
3.3 Isıtma tertibatı verimi (ηw) .....................................................................................................................2
3.4 Baca gazı kütle debisi ( m & ) ..................................................................................................................2
3.5 Etkin baca yüksekliği (H) ......................................................................................................................2
3.6 Etkin baca bağlantı borusu yüksekliği (Hv)...........................................................................................2
3.7 Çekiş.....................................................................................................................................................2
3.8 Baca etkisine bağlı ulaşılabilir teorik çekiş (PH) ...................................................................................2
3.9 Bacanın basınç direnci (PR)..................................................................................................................2
3.10 Rüzgâr hızı basıncı (PL)................................................................................................................2
3.11 Baca gazının bacaya girişindeki çekiş (PZ) ..................................................................................2
3.12 Isıtma tertibatının asgarî çekişi (Pw) .............................................................................................2
3.13 Baca bağlantı borusunun etkin basınç direnci (PFV).....................................................................2
3.14 Hava beslemesi etkin basınç direnci (PB).....................................................................................2
3.15 Baca gazının bacaya girişindeki gerekli çekiş (PZe) .....................................................................2
3.16 Baca gazının bacaya girişindeki pozitif basınç (PZO)....................................................................2
3.17 Isıtma tertibatı azamî diferansiyel basıncı (PWO) ..........................................................................3
3.18 Baca gazının baca girişindeki azamî diferansiyel basıncı (PZOe) .................................................3
3.19 İkincil (yardımcı) hava..................................................................................................................3
3.20 İkincil hava cihazı .........................................................................................................................3
3.21 Çekiş regülâtörü (düzenleyicisi)....................................................................................................3
3.22 Çekiş yön değiştiricisi ...................................................................................................................3
3.23 Baca duvarı iç yüzeyinin sıcaklık sınırı (Tg)..................................................................................3
3.24 Hava-baca gazı sistemi ................................................................................................................3
3.25 Hava besleme kanalı ....................................................................................................................3
3.26 Dengeli akışlı baca .......................................................................................................................3
3.27 Baca bölümü.................................................................................................................................3
3.28 Yoğuşma ürünü kütle debisi ( ∆m & D ) ............................................................................................3
3.29 Hava besleme bağlantı borusu.....................................................................................................3
3.30 Yoğuşma faktörü (fK) ....................................................................................................................3
4 Semboller, terminoloji ve birimler .......................................................................................................3
5 Dengeli akışlı olmayan bacalar için hesaplama metotları.................................................................8
5.1 Genel prensipler ...................................................................................................................................8
5.2 Basınç şartları.......................................................................................................................................8
5.3 Sıcaklık şartları .....................................................................................................................................8
5.4 Hesaplama işlemi .................................................................................................................................9
5.5 Isıtma tertibatını niteleyen baca gazı verileri........................................................................................9
5.6 Hesaplama için karakteristik veriler....................................................................................................12
5.7 Hesaplama için temel değerler...........................................................................................................13
5.8 Sıcaklık tayini......................................................................................................................................16
5.9 Baca gazı yoğunluğunun ve hızının tayini..........................................................................................18
5.10 Basınçların tayini ........................................................................................................................19
5.11 Baca gazının bacaya girişinde gerekli çekiş (PZe) ve baca gazının bacaya girişinde azamî
diferansiyel basınç (PZoe) ..........................................................................................................................21
6 Negatif basınçlı bacalar için ikincil hava 25
6.1 Genel ..................................................................................................................................................25
6.2 Hesaplama metodu ............................................................................................................................25
6.3 İkincil hava hesaplaması için temel değerler......................................................................................25
6.4 Basınçlar.............................................................................................................................................26
7 Dengeli akışlı bacalar için hesaplama metodu 28
7.1 Genel prensipler .................................................................................................................................28
7.2 Basınç şartları.....................................................................................................................................28
7.3 Sıcaklık şartları ...................................................................................................................................29
7.4 Hesaplama işlemi ...............................................................................................................................29
7.5 Isıtma tertibatını niteleyen baca gazı verileri......................................................................................29
EN 13384-1/Mart 2006
7.6 Karakteristik hesaplama verileri .........................................................................................................29

7.7 Hesaplama temel değerleri ................................................................................................................30
7.8 Sıcaklıkların tayini ..............................................................................................................................30
7.9 Yoğunlukların ve hızların tayini ..........................................................................................................45
7.10 Basınçların tayini ........................................................................................................................46
7.11 Baca gazının bacaya girişinde gereken çekiş (PZe) ve azamî diferansiyel basınç (PZoe) ...........46
7.12 Baca ağzında iç duvar sıcaklığı (Tiob) hesaplaması ...................................................................49
8 Baca gazı su buharının yoğuşma ısısının hesaba katılması 49
8.1 Genel ..................................................................................................................................................49
8.2 Yoğuşma başlangıcı...........................................................................................................................49
8.3 Yoğuşmalı bir baca bölümünün çıkışında baca gazı sıcaklığının hesaplanması (j ≥ NsegK) ..............51
Ek B (Bilgi için) Çizelgeler 57
Ek C (Bilgi için) Bitişik binaya göre bina ağzı 71
Ek D (Bilgi için) Çekiş regülatörünü sınıflandırmak için sınır eğriler 72
Ek E (Bilgi için) Yoğuşmayı hesaba katarak gaz sabitesi R’nin tayini 73
Kaynaklar 74
EN 13384-1/Mart 2006
Bacalar – Isı ve akışkan dinamiği hesaplama metotları – Bölüm 1: Tek

ısıtma tertibatına bağlı bacalar
1 Kapsam
Bu standard, tek ısıtma tertibatına bağlı bacaların ısı ve akışkan dinamiği özelliklerini hesaplama metotlarını
kapsar.
Bu standardda yer alan metotlar, ıslak ve kuru çalışma şartlarında negatif ve pozitif basınçlı bacalara
uygulanır. Bu metotlar, hesaplama için gerekli baca gazı özellikleri bilinen yakıtların kullanıldığı ısıtma
tertibatları için geçerlidir.
Bu standardda yer alan metotlar1) bir ısıtma tertibatına bir girişin bağlandığı bacalara uygulanır. EN 13384-
2’de yer alan metotlar1), çok sayıda ısıtma tertibatına çok sayıda girişin ve tek girişin bağlandığı bacalara
uygulanır.
EN 13384-3 birden fazla sayıda ısıtma tertibatı bağlanmış bacalara ait diyagramlar ve çizelgeler geliştirme
metotlarını kapsar.
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standard, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara ve/veya dokümanlara atıf
yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih
belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon
yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde ilgili
standardın en son baskısı kullanılır.
EN, ISO, IEC Adı TS No2) Adı

vb. No (İngilizce) (Türkçe)
EN 1443: Chimneys – General requirements TS EN 1443 Baca sistemleri – Genel kurallar
1999
EN 1856 -1 Chimneys – Requirements for metal
chimneys – Part 1: System chimney
products
EN 1859 Chimneys − Metal chimneys - Test TS EN 1859 Bacalar- Metal bacalar- Deney
methods metotları
EN 13502 Chimneys − Requirements and test TS EN 13502 Bacalar - Kil / seramik baca
methods for clay/ceramic flue başlıkları için gerekler ve deney
terminals metotları
CR 1749 European scheme for the TS CR 1749 Yanma ürünleri tahliye metoduna
classification of gas appliances göre gaz cihazlarının
according to the method of sınıflandırılması için Avrupa
evacuation of the products of programı (Tipler)
combustion (Types)
3 Terimler ve tarifler
Bu standardın amacı bakımından EN 1443’te verilen terimler ve tariflerle birlikte aşağıda verilen terimler ve
tarifler geçerlidir.
3.1 Isı çıktısı (Q)

Bir ısıtma tertibatının birim zamanda ürettiği ısı miktarı.
3.1.1 Anma ısı çıktısı (QN)

Isıtma tertibatı imalâtçısının belirtilen yakıtlar için beyan ettiği sürekli ısı çıktısı.
1)
TSE Notu: Baca hesapları için bilgisayar programları kullanılabilir; ancak bu programların bu standardda
yer alan kurallara uyması ve TS ISO/IEC 12119/Mart 1997 standardına uygun olması gerekir.
2)
TSE Notu: Atıf yapılan standardların Türkçe adı ve numarası 3. ve 4. kolonda verilmiştir. ∗ işaretli olanlar
bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.
1
EN 13384-1/Mart 2006
3.1.2 Isı çıktısı aralığı (alanı)

İmalâtçısının beyan ettiği anma ısı çıktısı altındaki verim aralığı; ısıtma tertibatı bunun üzerinde kullanılabilir.
3.2 Isı girdisi (QF)

Yakıtın net kalori değeri HU esas alınarak, ısıtma tertibatına birim zamanda sağladığı ısı miktarı.
3.3 Isıtma tertibatı verimi (ηw)

Isıtma tertibatı ısı çıktısının (Q) ısı girdisine (QF) oranı.
3.4 Baca gazı kütle debisi ( m& )

Bir ısıtma tertibatını baca bağlantı borusundan birim zamanda terk eden baca gazının kütlesi.
3.5 Etkin baca yüksekliği (H)

Baca gazı giriş ekseni ile baca ağzı arasındaki yükseklik farkı.
3.6 Etkin baca bağlantı borusu yüksekliği (Hv)

Baca gazı bağlantı borusunun ısıtma tertibatından çıktığı nokta ile bacaya bağlandığı nokta arasındaki
yükseklik farkı.
Açık ocak bacalarında Hv fırının üst çerçevesi ile baca gazının bacaya giriş ekseni arasındaki yükseklik
farkıdır.
3.7 Çekiş
Duman kanalı içerisindeki negatif basıncın pozitif değeri.
3.8 Baca etkisine bağlı ulaşılabilir teorik çekiş (PH)

Bacanın dışındaki etkin baca yüksekliğine eşit hava sütununun kütlesi ile bacanın içindeki etkin baca
yüksekliğine eşit baca gazı sütununun kütlesi arasındaki farkın sebep olduğu basınç farkı.
3.9 Bacanın basınç direnci (PR)

Baca gazlarını baca içerisinde taşırken baca gazı kütle debisinin direncini yenmek için gerekli olan basınç.
3.10 Rüzgâr hızı basıncı (PL)

Rüzgârın baca üzerinde oluşturduğu basınç.
3.11 Baca gazının bacaya girişindeki çekiş (PZ)

Baca gazının bacaya girişinin eksen yüksekliğindeki teorik çekiş ile aynı yükseklikteki baca gazının basınç
direnci arasındaki fark.
3.12 Isıtma tertibatının asgarî çekişi (Pw)

Isıtma tertibatının doğru çalışmasını sağlamak için ısıtma tertibatının kurulduğu odanın statik hava basıncı ile
ısıtma tertibatının baca ağzındaki statik basıncı arasındaki fark.
3.13 Baca bağlantı borusunun etkin basınç direnci (PFV)

Baca bağlantı borusunun giriş ekseni ile baca ağzının ekseni arasındaki teorik çekiş ve basınç direnci
nedeniyle doğan statik basınç farkı.
3.14 Hava beslemesi etkin basınç direnci (PB)

Açık havanın statik basıncı ile ısıtma tertibatının kurulu olduğu odanın aynı yükseklikteki havasının statik
basıncı arasındaki fark.
3.15 Baca gazının bacaya girişindeki gerekli çekiş (PZe)

Isıtma tertibatı asgarî çekişinin ve baca bağlantı borusunun etkin basınç direnciyle hava beslemesinin etkin
basınç direncini yenmek için gerekli çekişin toplamı.
3.16 Baca gazının bacaya girişindeki pozitif basınç (PZO)

Bacanın basınç direnci ve teorik çekişi arasındaki fark ile rüzgâr hızı basıncının toplamı.
2
EN 13384-1/Mart 2006
3.17 Isıtma tertibatı azamî diferansiyel basıncı (PWO)

Isıtma tertibatının baca ağzında baca gazının statik basıncı ile doğru çalışması için belirtilen ısıtma
tertibatının girişindeki statik hava basıncı arasındaki azamî fark.
3.18 Baca gazının baca girişindeki azamî diferansiyel basıncı (PZOe)

Isıtma tertibatı azamî diferansiyel basıncı ile etkin baca bağlantı borusu basınç direnci ve hava beslemesinin
etkin basınç direncinin toplamı arasındaki fark.
3.19 İkincil (yardımcı) hava

Anma baca gazı kütle debisine ilâve edilen ortam havası.
3.20 İkincil hava cihazı

Çekiş regülâtörü veya çekiş yön değiştiricisi.
3.21 Çekiş regülâtörü (düzenleyicisi)

Ortam havasını bacaya, baca bağlantı borusuna veya ısıtma tertibatına otomatik olarak besleyen bileşen.
3.22 Çekiş yön değiştiricisi

Yanmanın belirli sınırlar içinde kalmasını sağlamak ve yanmayı belirli aşağı çekiş veya yukarı çekiş şartları
altında kararlı durumda tutmak için yanma ürünlerinin yolu üzerine konulan cihaz.
3.23 Baca duvarı iç yüzeyinin sıcaklık sınırı (Tg)

Baca ağzında duvar iç yüzeyinin kabul edilebilir asgarî sıcaklığı.
3.24 Hava-baca gazı sistemi

Yakma havasını açık havadan ısıtma tertibatına ve yanma ürünlerini ısıtma tertibatından açık havaya taşıyan
eş merkezli veya eş merkezli olmayan kanal sistemi.
3.25 Hava besleme kanalı

Yakma havasını dış atmosferden hava bağlantı borusunun girişine taşıyan, bacaya paralel (ayrı veya eş
merkezli) bileşen veya bileşenler.
3.26 Dengeli akışlı baca

Hava besleme kanalına havanın girdiği noktanın yanma ürünlerinin duman kanalını terk ettiği noktaya bitişik
olduğu, giriş ve çıkışın rüzgâr etkilerini büyük ölçüde dengeleyecek şekilde konumlandırıldığı baca.
3.27 Baca bölümü

Bacanın bir hesaplamada esas alındığı bölüm.
3.28 Yoğuşma ürünü kütle debisi ( ∆m& D )

Isıtma tertibatında, baca bağlantı borusunda veya bacada birim zamanda yoğuşan baca gazı içerisindeki su
buharının kütlesi.
3.29 Hava besleme bağlantı borusu

Hava besleme kanalının çıkışı ile oda havasına karşı yalıtılmış ısıtma tertibatının yakma havası girişini
birbirine bağlayan bileşen veya bileşenler.
3.30 Yoğuşma faktörü (fK)

Hesaplamada kullanılan teorik azamî yoğuşma ürünü kütle debisi oranı.
4 Semboller, terminoloji ve birimler

Bu maddede verilen sembollere, gerekli görülürse, yer ve malzemeyi gösteren bilgiler ilâve edilebilir.
Çizelge 1 ─ Semboller, terminoloji ve birimler
3
EN 13384-1/Mart 2006
Sembol Terminoloji Birim

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
A En kesit alanı m2
c Özgül ısı kapasitesi J/(kg.K)
cp Baca gazı özgül ısı kapasitesi J/(kg.K)
d Kesit kalınlığı m
D Çap m
Dh Hidrolik çap m
H Etkin baca yüksekliği m
k Isı iletim katsayısı W/(m2.K)
K Soğuma katsayısı -
L Uzunluk m
m& Baca gazı kütle debisi kg/s
Nu Nusselt sayısı -
P Statik basınç Pa
PL Dış hava basıncı Pa
P Baca gazı kütle debisi için beslenen havanın basınç direnci Pa
PE Sürtünmenin ve bacanın biçim direncinin sebep olduğu

basınç direnci Pa
PFV Baca bağlantı borusunun etkin basınç direnci Pa
qC Duman kanalından dış yüzeye ısı transferi K
σRad Kara cisim ışıması sayısı W/m2.K4
4
EN 13384-1/Mart 2006
Çizelge 1 ─ (Devamı)

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
PG Baca gazının baca içerisindeki hızında meydana Pa
gelen değişikliklerin sebep olduğu basınç farkı
PH Baca etkisine bağlı ulaşılabilir teorik çekiş Pa

PHV Baca bağlantı borusunun baca etkisine bağlı
ulaşılabilir teorik çekişi Pa
PL Rüzgâr hızı basıncı Pa
PNL İkincil hava cihazları için gerekli çekiş Pa
PR Bacanın basınç direnci Pa
PRV Baca bağlantı borusunun basınç direnci Pa
PW Isıtma tertibatı için asgarî çekiş Pa
PWO Isıtma tertibatının azamî diferansiyel basıncı Pa
PZ Baca gazının bacaya girişindeki çekişi Pa
PZe Baca gazının bacaya girişindeki gerekli çekişi Pa
PZO Baca gazının bacaya girişindeki pozitif basıncı Pa
PZOe Baca gazının baca girişindeki azamî diferansiyel basıncı Pa
Pr Prandtl sayısı -
Q Isı çıktısı kW
QF Isı girdisi kW
QN Anma ısı çıktısı kW
r Duvar iç yüzeyinin ortalama pürüzlülük değeri m
R Baca gazının gaz sabitesi J/(kg.K)
RL Havanın gaz sabitesi J/(kg.K)
Re Reynolds sayısı -
s En kesit m
SE Akış güvenlik katsayısı -
SH Sıcaklık kararsızlığı için düzeltme faktörü -
t Sıcaklık °C
T Mutlak sıcaklık K
Tg Sıcaklık sınırı K
Tio Baca ağzı duvar iç sıcaklığı K
Tiob Denge sıcaklıkta baca ağzı duvar iç sıcaklığı K
5
EN 13384-1/Mart 2006

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
TL Dış hava sıcaklığı K
Tm Ortalama baca gazı sıcaklığı K
Tp Su çiylenme noktası K
Tsp Yoğuşma sıcaklığı K
Tu Ortam havasının sıcaklığı K
Tub Kazan dairesi ortam havasının sıcaklığı K
Tuh Isıtılmış bölgeler için ortam havasının sıcaklığı K
Tuo Baca ağzında ortam havasının sıcaklığı K
Tul Bina dışındaki bölgelerin ortam havasının sıcaklığı K
Tuu Bina içindeki ısıtılmamış bölgelerin ortam havasının sıcaklığı K
TW Isıtma tertibatının baca gazı sıcaklığı K
TWN Anma ısı çıktısında ısıtma tertibatının baca gazı sıcaklığı K
TWmin Mümkün olan en küçük ısı çıktısında ısıtma tertibatının
baca gazı sıcaklığı K
U İç baca bölümü parametresi m
w Bir en kesit dâhilindeki ortalama hız m/s
wm Tarif edilmiş bir uzunluktaki ortalama hız m/s
y Biçim değeri -
z Rakım m
α Isı transfer katsayısı W/(m2.K)
β Yakma havası kütle debisinin baca gazı kütle debisine oranı -
γ Akış yönleri arasındaki açı °
δ Duvar kalınlığı m
ζ Duman kanalı içerisinde yön ve/veya en kesit ve/veya
kütle debisindeki değişikliğe bağlı olarak akış direnci
katsayısı
η Dinamik viskozite N.s/m2
ηW Isıtma tertibatının verimi -
ηWN Anma ısı çıktısında ısıtma tertibatının verimi -
λ Isı iletkenliği katsayısı W/(m.K)
ρ Yoğunluk kg/m3
ρL Dış havanın yoğunluğu kg/m3
6
EN 13384-1/Mart 2006

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ρm Tarif edilmiş bir uzunluk veya en kesitteki ortalama
baca gazı yoğunluğu kg/m3
σ (CO2) CO2 hacim derişimi %
σ (H2O) H2O (buhar) hacim derişimi %
ψ Duman kanalındaki sürtünmeye bağlı akış direnci katsayısı -
 1
  Isıl direnç m2.K/W
Λ
Çizelge 2 ─ İlâve indisler
İndis Terminoloji Birim

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
a Dış -
A Baca gazı -
b Denge sıcaklığı durumu -
B Yakma havası -
e Giriş -
G Hız değişimi -
i İç -
L Açık hava (dışarı) -
m Ortalama değer -
M Karışım -
n Sayma indisi -
N Anma değeri -
NL İkincil hava -
o Baca ağzı -
O Pozitif basınç -
top Bütün kesitlerde (parçalarda) toplam -
u Ortam havası -
V Baca bağlantı borusu -
W Isıtma tertibatı -
7
EN 13384-1/Mart 2006
5 Dengeli akışlı olmayan bacalar için hesaplama metotları

5.1 Genel prensipler
Negatif basınçlı bacaların iç boyutlarının (kesitinin) hesaplanması aşağıdaki üç kritere dayanır:
− Baca gazının baca girişindeki çekişi, baca gazının baca girişindeki gerekli çekişine eşit veya daha büyük
olmalıdır.
− Baca gazının baca girişindeki çekişi, hava beslemesinin etkin basınç direncine eşit veya daha büyük
olmalıdır.
− Baca ağzında iç duvar sıcaklığı, sıcaklık sınırına eşit veya daha büyük olmalıdır.
Pozitif basınçlı bacaların iç boyutlarının (kesitinin) hesaplanması aşağıdaki üç kritere dayanır:

− Baca gazının baca girişindeki pozitif basıncı, baca gazının baca girişindeki azamî diferansiyel basıncına
eşit veya daha küçük olmalıdır.
− Baca ve baca bağlantı borusundaki pozitif basınç, her ikisi için tasarımlanan aşırı basınçtan yüksek
olmamalıdır.
− Baca ağzındaki iç duvar sıcaklığı, sıcaklık sınırına eşit veya daha büyük olmalıdır.
Kriteri doğrulamak için, iki dizi dış şart kullanılır:

− Basıncın (çekişin) hesaplanması, baca kapasitesinin en düşük olduğu şartlarda (örneğin, dışarıdaki
sıcaklığın yüksek olduğu şartlarda) yapılır.
ayrıca,
− Duvarın iç yüzeyindeki sıcaklığın hesaplanması, bu sıcaklığın en düşük olduğu şartlarda (örneğin
dışarıdaki sıcaklığın düşük olduğu şartlarda) yapılır.
5.2 Basınç şartları
5.2.1 Negatif basınçlı bacalar

Aşağıdaki ilişkiler doğrulanmalıdır:
PZ = PH – PR – PL ≥ PW + PFV + PB = PZe Pa cinsinden (1)

PZ ≥ PB Pa cinsinden (2)
Burada;
PB: Hava beslemesinin etkin basınç direnci (Madde 5.11.3), Pa,
PFV: Baca bağlantı borusunun etkin basınç direnci, Pa,
PH: Baca etkisine bağlı teorik çekiş, Pa,
PL: Rüzgâr hızı basıncı, Pa,
PR: Bacanın basınç direnci, Pa,
PW: Isıtma tertibatı için asgarî çekiş, Pa,
PZ: Baca gazının baca girişindeki çekiş, (Madde 5.10) Pa,
PZe: Baca gazının baca girişindeki gerekli çekişidir, (Madde 5.11) Pa.
5.2.2 Pozitif basınçlı bacalar

Aşağıdaki ilişkiler doğrulanmalıdır:
PZO = PR – PH + PL ≤ PWO – PB – PFV = PZOe Pa cinsinden (3)
PZO ≤ PZ aşırı Pa cinsinden (4)
PZO + PFV ≤ PZV aşırı Pa cinsinden (5)
Burada;
PWO: Isıtma tertibatının azamî diferansiyel basıncı, Pa,
PZO: Baca gazının baca girişindeki pozitif basıncı, Pa,
PZOe: Baca gazının baca girişindeki azamî diferansiyel basıncı, Pa,
PZ aşırı: Baca tasarımında izin verilen azamî basınç, Pa,
PR: Bacanın basınç direncidir, Pa.
5.3 Sıcaklık şartları

Aşağıdaki ilişki doğrulanmalıdır:
Tiob ≥ Tg K cinsinden (6)

Burada;
Tiob: Denge sıcaklığında, baca ağzı iç duvarının sıcaklığı, K,
8
EN 13384-1/Mart 2006
Tg: Sıcaklık sınırıdır, K.
Bacanın çatının üzerinde kalan kısmında ilâve bir yalıtım varsa, ayrıca aşağıdaki ilişki de doğrulanmalıdır:
Tirb ≥ Tg K cinsinden (7)
Burada;
Tirb: İlâve yalıtımdan hemen önce, baca iç duvarının sıcaklığıdır, K.
Kuru şartlarda çalışan bacaların sıcaklık sınırı Tg, baca gazının yoğuşma sıcaklığı olan Tsp olarak alınmalıdır
(Madde 5.7.6).
Yaş şartlarda çalışan bacaların sıcaklık sınırı Tg, baca ağzında buz oluşmasını önleyen 273,15 K olarak
alınmalıdır.
Not – İlâve yalıtımın ısıl direnç değerinin 0,1 (m2.K)/W’ den küçük olması durumunda, ilâve yalıtımdan önceki
duvar iç sıcaklığının (Tirb) kabul edilebilir baca gazı sınır sıcaklığı (Tg) ile karşılaştırılması gerekmez.
Yaş şartlarda çalışan bacalarda, ilâve yalıtımdan önce ortam havasının sıcaklığı ≥ 0 °C ise, karşılaştırma
gerekli değildir.
5.4 Hesaplama işlemi

(1), (2), (3), (4), (5) ve (6) numaralı eşitliklerdeki basınç ve sıcaklık değerlerini hesaplamak için, Madde 5.5’e
göre baca gazını niteleyen değerler ısıtma tertibatı için elde edilmelidir. Madde 5.6’da belirtilen veriler baca
ve bağlantı borusu için elde edilmelidir. Yeni inşa edilen bacalarda, önceden hesaplanmış bir duman kanalı
büyüklüğü kullanılmalıdır.
Madde 5.7 – Madde 5.11’de, bacaların ısı ve akışkan dinamiği hesaplamalarının tamamlanması için gereken
hesaplamalar verilmiştir. Madde 5.7’deki bağıntılar, daha ileri hesaplamalar için gereken temel verileri sağlar.
Madde 5.5.3 ve Madde 5.8’de, ilgili sıcaklıkların hesaplanmasına ilişkin bağıntılar verilmiştir. Baca gazının
yoğunluğunu ve hızı hesaplamak için gereken bağıntılar Madde 5.9’da verilmiştir.
Madde 5.10 ve Madde 5.11’deki işlem, basınç şartlarını geçerli kılmak için kullanılmalıdır. Madde 5.12’deki
işlem, sıcaklık şartlarını geçerli kılmak için kullanılmalıdır.
Basınç ve sıcaklık şartlarını geçerli kılma işlemi iki defa yürütülmelidir:

- Isıtma tertibatının anma ısı çıktısı için,
- Isıtma tertibatı için imalâtçısı tarafından beyan edilen ısı çıktısı aralığının en düşük değeri için.
Negatif basınçlı bacalarla ilgili (6) ve (7) no’lu eşitliklerdeki sıcaklık şartları sağlanmazsa, sıcaklık durumunun
geçerli kılınması, Madde 6’ya uygun olarak zaman zaman baca gazı içerisine ilâve ikincil hava alınarak
sağlanabilir.
Not: Sıcaklık şartının yerine getirilmemiş olduğunun kabul edilmesi ve hiç rutubet görülmeyeceği hususunda
garanti verilememesi kaydıyla aşağıdaki durumlarda sıcaklık şartının karşılanması gerekmez.
Bu durumlar şunlardır:
- Isıtma tertibatı, ısı çıktısı < 30 kW olan bir ısıtma tertibatı ile değiştirildiğinde,
- Isıtma tertibatının baca gazı kaybı en az % 8 olduğunda,
- Isıtma tertibatının, bekletme veya düşük çıktı periyotlarında bacada uygun bir havalandırma
sağlayan bir çekiş yönlendiricisi bulunması hâlinde. Bu, ısıtma tertibatı ısı çıktısını aşırı büyük
tutmakla sağlanabilir.
5.5 Isıtma tertibatını niteleyen baca gazı verileri
5.5.1 Genel
Sıcaklık ve basınç değerlerini hesaplamak için, baca gazı kütle debisi, baca gazı sıcaklığı ve ısıtma tertibatı
için gerekli asgarî çekiş veya ısıtma tertibatının azamî diferansiyel basıncından ibaret olan ve ısıtma
9
EN 13384-1/Mart 2006
tertibatını niteleyen ilgili veriler elde edilmelidir. İlâveten beslenen yakıtın cinsi, baca gazının hacimce CO2
derişimi ve baca bağlantı borusunun geometrisi belirtilmelidir.
Bazı yakıtlar için tipik veriler Çizelge B.1’de verilmiştir.
Bazı ısıtma tertibatları için tipik veriler Çizelge B.2 ve Çizelge B.3’te verilmiştir.
10
EN 13384-1/Mart 2006
5.5.2 Baca gazı kütle debisi
5.5.2.1 Isıtma tertibatının anma ısı çıktısında baca gazı kütle debisi
(1), (2), (3), (4), (5) ve (6) numaralı eşitliklerdeki basınç ve sıcaklık değerlerini hesaplamak için, ısıtma
tertibatının anma ısı çıktısı şartlarındaki baca gazı kütle debisi elde edilmelidir.
Elde veri yoksa, baca gazı kütle debisi ve CO2 hacim derişimi Çizelge B.1, Çizelge B.2 veya Çizelge B.3’teki
bağıntılardan bulunmalıdır.
Baca, çeşitli yakıtlar yakan bir ısıtma tertibatına bağlıysa, hesaplama ve boyutlandırma işlemleri, ısıtma
tertibatına uygun bütün yakıtlar dikkate alınarak yapılmalıdır.
Çekiş yön değiştiricisi olan ısıtma tertibatlarında, baca yön değiştiricinin aşağı tarafındaki baca gazı kütle
debisi kullanılmalıdır.
Bir açık ocağın baca gazı kütle debisi m

& , ocağın açıklığına bağlıdır. Hesaplama için aşağıdaki bağıntı
kullanılabilir:
m& = fmf . AF kg/s cinsinden (8)
Burada,
fmf : Açık ocağın kütle debisi faktörü, kg(s.m2),
AF : Açık ocağın açıklığının enkesitidir, m2.
Açıklık yüksekliği genişliğine eşit veya daha küçük olan bir açık ocak için fmf = 0,139 kg/(s.m2).
Açıklık yüksekliği genişliğinden büyük olan bir açık ocak için fmf = 0,167 kg/(s.m2).
Bir açık ocağın baca gazının CO2 muhtevası σ (CO2) = % 1 olarak alınabilir.
5.5.2.2 İzin verilebilir en düşük ısı çıktısında baca gazı kütle debisi
Isıtma tertibatı değişken koşullarda çalışacak şekilde tasarımlanmışsa, ısıtma tertibatının mümkün olan en
düşük ve izin verilebilir ısı çıktısında baca gazı kütle debisinin basınç ve sıcaklık şartları için ilâve kontroller
yapılmalıdır.
İmalâtçı en düşük ısı çıktısı için veri sağlamazsa, anma ısı çıktısındaki baca gazı kütle debisinin üçte birine
eşit bir kütle debisi kullanılır.
5.5.2.3 İkincil hava kullanılan baca gazı kütle debisi

Bir çekiş regülâtörü veya çekiş yön değiştiricisi ile ikincil hava besleniyorsa, hava akışı ısıtma tertibatının
kurulu olduğu odanın basıncıyla bacanın veya baca bağlantı borusunun basıncı arasındaki gerçek farka
bağlı olarak Madde 6.3’e göre hesaplanır.
5.5.3 Baca gazı sıcaklığı
5.5.3.1 Anma ısı çıktısında baca gazı sıcaklığı (TWN)

Anma ısı çıktısında baca gazı sıcaklığı (TWN) ısıtma tertibatının imalâtçısından temin edilmelidir. Çekiş yön
değiştiricisi olan ısıtma tertibatlarında, çekiş yön değiştiricinin aşağı tarafındaki baca gazı sıcaklığı
kullanılmalıdır.
İmalâtçı, çekme yön değiştiricisinin alt tarafına ilişkin baca gazı sıcaklığını gösteren veriler sağlarsa, bunlar
hesaplamalarda kullanılmalıdır.
Açık ocakların baca gazı sıcaklığı TWN bilinmiyorsa, tWN = 80 °C (TWN = 353,15 K) değeri kullanılmalıdır.
5.5.3.2 Mümkün olan en düşük ısı çıktısında baca gazı sıcaklığı (TWmin)
En düşük baca gazı sıcaklığı (TWmin) ısıtma tertibatının imalâtçısından temin edilmelidir. Elde böyle bir veri
yoksa anma ısı çıktısındaki °C cinsinden baca gazı sıcaklığının 2/3’ü kullanılır.
11
EN 13384-1/Mart 2006
5.5.4 Negatif basınçlı bacalar için ısıtma tertibatının asgarî çekişi (PW)
Negatif basınçlı baca hesaplamaları için, ısıtma tertibatının asgarî çekiş değeri PW ısıtma tertibatının
imalâtçısından elde edilmelidir.
Elde böylesi bir veri yoksa, ısıtma tertibatının asgarî çekiş değeri ilgili mamul standardlarından seçilmelidir.
Kazanlar için hiçbir veri yoksa, Çizelge B.2’ye bakılmalıdır.
Eldeki asgarî çekiş değeri eksi ise (bunun anlamı, pozitif basınçlı bir işlemin söz konusu olmasıdır)
hesaplamalarda PW = 0 değeri kullanılmalıdır.
Çekiş yön değiştiricisi için imalâtçıdan hiçbir değer elde edilemezse, asgarî çekiş değeri olarak CR 1749’a
göre B1 olarak gösterilen gaz ateşlemeli ısıtma cihazları için 3 Pa ve çekiş yön değiştiricili bütün diğer gaz
ateşlemeli ısıtma cihazları için 10 Pa değeri kullanılmalıdır.
Ocaklar için asgarî çekiş değeri PW, baca gazı kütle debisi ve açık ocak baca ağzının en kesitiyle
hesaplanmalıdır. Ocakta ve baca gazı toplayıcısındaki baca etkisine bağlı ulaşılabilir teorik çekiş ihmal
edilmelidir. Baca gazı toplayıcısındaki lokal direnç, akış güvenlik katsayısı SE = 1,5 kullanılarak hesaba
katılmalıdır.
&2
m
PW = .SE Pa cinsinden (9)
2.ρ W .A 2W
Burada;
m& : Baca gazı kütle debisi, kg/s,
SE : Akış güvenlik katsayısı,
ρW: Açık ocağın baca çıkışındaki baca gazı yoğunluğu, kg/m3,
AW: Açık ocağın baca çıkışındaki en kesitidir, m2.
5.5.5 Pozitif basınçlı bacalar için ısıtma tertibatının azamî diferansiyel basıncı (PWO)
Pozitif basınçlı bacaların hesabı için ısıtma tertibatının azamî diferansiyel basıncı (PWO) ısıtma tertibatının
imalâtçısından elde edilmelidir.
5.6 Hesaplama için karakteristik veriler
5.6.1 Genel
İlgili basınç ve sıcaklık değerlerini hesaplamak için, baca bağlantı borusunun ve bacanın duvar iç yüzeyinin
pürüzlülüğünün ve ısıl direncinin tayin edilmesi gerekir.
5.6.2 Pürüzlülük değeri (r)

İç astarın ortalama pürüzlülük değeri mamul imalâtçısından elde edilmelidir. Normal olarak kullanılan astar
malzemelerinin ortalama pürüzlülük değerleri Çizelge B.4’te liste hâlinde verilmiştir.
5.6.3 Isıl direnç (1/Λ)

Hazır bacaların ısıl direnci (1/Λ) imalâtçısından elde edilmelidir.
Bileşenlerin ısıl direnci (1/Λ) mamulün imalâtçısından elde edilmelidir ve bu değer ısıl köprülerin (örneğin,
eklentilerin) etkilerini de kapsamalıdır.
Not – Hazır bacaların ve bileşenlerin ısıl direnciyle ilgili hesaplamalar, normal olarak ortalama çalışma
sıcaklığında elde edilen değerler kullanılarak yapılmalıdır. Beyan sıcaklığında elde edilen ısıl direnç
değeri kullanılabilir.
Çok duvarlı sipariş bacalar için ısıl direnç aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
 1  1  1 
  = D h ∑    m2.K/W (10)
Λ  Λ  n D h,n 
n 
12
EN 13384-1/Mart 2006
Burada;
Dh : İç hidrolik çap, m,
Dh,n : Her tabakanın iç yüzeyinin hidrolik çapı, m,
1
  : Borunun iç yüzeyine ilişkin ısıl dirençtir, m2.K/W.
 Λ n
Tek tek bileşenler için özel verilerin bilinmediği durumlarda, ısıl direnç Ek A’ya göre tayin edilebilir. Kapalı
hava aralıklarının ısıl direnci Çizelge B.6’da verilmiştir.
5.7 Hesaplama için temel değerler
5.7.1 Hava sıcaklıkları
5.7.1.1 Genel
Isıtılmış bölgelerden geçen bacalarda, dış hava sıcaklığı ile ortam havasının sıcaklığı arasındaki fark dikkate
alınmalıdır.
5.7.1.2 Dış hava sıcaklığı (TL)

Dış hava sıcaklığı TL bacanın kullanılması düşünülen azamî dış hava sıcaklığı olarak alınmalıdır
Isıtma sistemleri için dış hava sıcaklığı TL normal olarak 288,15 K (tL =15 °C) değeri kullanılarak
hesaplanmalıdır
Diğer TL değerleri, kabul edilmiş millî veriler esas alınarak kullanılabilir.
5.7.1.3 Ortam havasının sıcaklığı (TU)

Basınç şartının karşılandığını kontrol etmek için ortam havasının sıcaklığı TU = TL kullanılmalıdır. Sıcaklık
şartının karşılandığını kontrol etmek içinse aşağıdaki ortam havası sıcaklıkları (TU) kullanılmalıdır.
- Hava aralıkları havalandırılmayan bacalar için:

Tuo = 258,15 K (tuo = -15 °C) yaş şartlarda çalışan bacalar için
Tuo = 273,15 K (tuo = 0 °C) kuru şartlarda çalışan bacalar için
Tub = 288,15 K (tub = 15 °C)
Tuh = 293,15 K (tuh = 20 °C)
Tul = Tuo (tul = tuo)
Tuu = 273,15 K (tuu = 0 °C)
- Hava aralıkları baca gazıyla aynı yönde havalandırılan bacalar için:

Tuo = 258,15 K (tuo = -15 °C) bina içerisindeki ısıtılmamış bölgenin ve bina dışında kalan bölgenin toplam
yüksekliği 5 m’yi geçmiyorsa, yaş şartlarda çalışan bacalar için
Tuo = 273,15 K (tuo = 0 °C) bina içerisindeki ısıtılmamış bölgenin ve bina dışında kalan bölgenin toplam
yüksekliği 5 m’yi geçmiyorsa, kuru şartlarda çalışan bacalar için
Tub = 288,15 K (tub = 15 °C)
Tuh = 293,15 K (tuh = 20 °C)
Tul = 288,15 K (tul = 15 °C) bina içerisindeki ısıtılmamış bölgenin ve bina dışında kalan bölgenin toplam
yüksekliği 5 m’yi geçmiyorsa,
Tul = Tuo (tul = tuo) bina içerisindeki ısıtılmamış bölgenin ve bina dışında kalan bölgenin toplam
Tuu = 288,15 K (tuu = 15 °C) bina içerisindeki ısıtılmamış bölgenin ve bina dışında kalan bölgenin toplam
Tuu = 273,15 K (tuu = 0 °C) bina içerisindeki ısıtılmamış bölgenin ve bina dışında kalan bölgenin toplam
Diğer Tuo değerleri, kabul edilmiş millî veriler esas alınarak kullanılabilir.
13
EN 13384-1/Mart 2006
Bacanın farklı ortam havası sıcaklığına sahip bölgelerdeki parçaları ya aynı ortam havası sıcaklığına sahip
bölümlerle birlikte ya da parçaların dış yüzeyindeki sıcaklıklara karşılık gelen ortam sıcaklıklarında aşağıdaki
bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
(Tub .A ub ) + (Tuh.A uh ) + (Tuu .A uu ) + (Tul.A ul )

TU = K cinsinden (11)
A ub + A uh + A uu + A ul
Burada;
Tuo : Baca ağzındaki ortam havası sıcaklığı, K,
Tub: Kazan dairesinin ortam havası sıcaklığı, K,
Tuh: Isıtılmış bölgelerdeki ortam havası sıcaklığı, K,
Tul : Bina dışındaki bölgelerdeki ortam havası sıcaklığı, K,
Tuu : Bina içerisindeki ısıtılmamış bölgelerin ortam havası sıcaklığı, K,
Aub : Bacanın kazan dairesindeki dış yüzey alanı, m2,
Auh : Bacanın, ısıtılmamış bölgelerdeki dış yüzey alanı, m2,
Aul : Bacanın bina dışındaki dış yüzey alanı, m2,
Auu : Bacanın bina içindeki ısıtılmamış bölgelerindeki dış yüzey alanıdır, m2.
Not – Bacanın bina dışındaki ve ısıtılmayan bölgelerdeki geri havalandırma yapılmayan bölümlerinin dış
yüzeyi bacanın toplam dış yüzey alanının ¼’ünü aşmıyorsa, ortam havasının sıcaklığı Tu, 288,15 K (tu
= 15 °C) olarak alınabilir.
Hava aralıkları bacanın bina dışındaki ve ısıtılmayan bölgelerinde baca gazıyla aynı yönde
havalandırılan bacaların yüksekliği 5 m’den fazla değilse, ortam havasının sıcaklığı Tu, 288,15 K (tu =
15 °C) olarak alınabilir.
Hava aralıkları bacanın bina dışındaki ve ısıtılmayan bölgelerinde baca gazıyla ters yönde
havalandırılan bacaların yüksekliği 5 m’den fazla değilse, ortam havasının sıcaklığı Tu, 273,15 K (tu =
0 °C) olarak alınabilir.
5.7.2 Dış hava basıncı (PL)

Dış havanın basıncı PL, aşağıdaki bağıntıyla, rakıma bağlı olarak aşağıdaki gibi tayin edilmelidir:
( − g . z ) /( RLTL )
PL = 97000. e Pa cinsinden (12)
Burada;
g : Yer çekimi ivmesi = 9,81 m/s2,
RL : Havanın gaz sabitesi, J/(kg.K),
TL : Dış havanın sıcaklığı, K,
Z : Rakım, m,
97000: Deniz seviyesindeki dış havanın hava etkisi bakımından düzeltilmiş basıncıdır, Pa.
14
EN 13384-1/Mart 2006
5.7.3 Gaz sabitesi
5.7.3.1 Havanın gaz sabitesi (RL)

Havanın gaz sabitesi RL 288,15 J/(kg.K) alınmalıdır (hacimce su muhtevası σ(H2O) = % 1,1).
5.7.3.2 Baca gazının gaz sabitesi (R)

Baca gazının gaz sabitesi R Çizelge B.1 ve Çizelge B.3’teki bağıntılar kullanılarak hesaplanmalıdır.
5.7.4 Dış havanın yoğunluğu (ρL)

Dış havanın yoğunluğu ρL, aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
ρL
ρL = kg/m3 cinsinden (13)
R L .TL
Burada;
ρL : Dış havanın basıncı, Pa,
TL : Dış havanın sıcaklığıdır, K.
5.7.5 Baca gazının özgül ısı kapasitesi (cp)

Baca gazının özgül ısı kapasitesi cp, Çizelge B.1 ve Çizelge B.4’teki bağıntılar kullanılarak hesaplanmalıdır.
5.7.6 Yoğuşma sıcaklığı (Tsp)

Gazlar ve evlerde kullanılan yakıtlar için baca gazının yoğuşma sıcaklığı Tsp suyun çiylenme noktası Tp
olarak alınır. Bu durumda;
Tsp = Tp (14)
olur.
Çeşitli yakıtlar için baca gazının su çiylenme noktası Tp ve hacimce CO2 derişimi Bağıntı B.5, Bağıntı B.6 ve
Bağıntı B.7 kullanılarak hesaplanmalıdır.
Kömür, fuel oil kalıntısı ve odun için baca gazının yoğuşma sıcaklığı, asit çiylenme noktası Tsp’dir. Bu
durumlarda.
Tsp = Tp + ∆Tsp (15)
Taş kömürü ve fuel oil kalıntısı için, baca gazındaki kükürt trioksit yüzünden çiylenme noktası artışı (∆Tsp),
Çizelge B.1’deki bağıntı kullanılarak hesaplanabilir. Asit çiylenme noktasının tam olarak tayini için, kükürt
dioksidin kükürt triokside dönüşümüne (dönüşüm faktörü Kf) ilişkin bilgiler gereklidir. Yaklaşık bir değer
olarak, kükürt trioksit (SO3) hacim derişiminin kükürt dioksit (SO2) hacim derişiminin % 2’si olduğu
varsayılabilir. Odun için, çiylenme noktası artışı (∆Tsp), asit yoğuşmasını 15 K olarak hesaba katar.
∆Tsp = 15 K.
5.7.7 Sıcaklık kararsızlığı için düzeltme faktörü (SH)

Sıcaklık kararsızlığı için düzeltme faktörü SH 0,5 olmalıdır.
5.7.8 Akış güvenlik katsayısı (SE)

Negatif basınçlı bacalar için, güvenlik katsayısı SE = 1,5 olarak kullanılmalıdır, bunun dışında sıkı kontrol
edilen tertibatlar ve bacalar için ve cebrî çekişli brülörü olan sızdırmazlığı sağlanmış ısıtma tertibatları için bu
katsayı 1,2 olarak kullanılmalıdır.
Pozitif basınçlı bacalar için güvenlik katsayısı SE en az 1,2 olmalıdır.
15
EN 13384-1/Mart 2006
5.8 Sıcaklık tayini
5.8.1 Genel
Basınç ve sıcaklık şartlarının geçerli kılınması için ortalama baca gazı sıcaklığı ve baca ağzındaki baca gazı
sıcaklığı belirlenmelidir.
Ortalama baca gazı sıcaklığı Tm aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
Te − Tu
Tm = Tu +
K
(
. 1 − e −K ) K cinsinden (16)
Baca ağzındaki baca gazı sıcaklığı To aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır
To = Tu + (Te – Tu). e-K K cinsinden (17)
Baca bağlantı borusu içerisindeki gazın ortalama sıcaklığı TmV aşağıdaki bağıntı kullanılarak
hesaplanmalıdır:
TW − Tu
TmV = Tu +
KV
(
. 1 − e −K ) K cinsinden (18)
Baca ağzındaki baca gazı sıcaklığı Te aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
Te = Tu + Tu + (TW − Tu ).e − KV K cinsinden (19)
Burada,
K : Soğuma katsayısı (Madde 5.8.1’e bakınız),
KV : Baca bağlantı borusunun soğuma katsayısı (Madde 5.8.1’e bakınız),
Te : Baca girişinde baca gaz sıcaklığı, K,
Tu : Ortamın hava sıcaklığı (Madde 5.7.2.1’e bakınız), K,
TW : ısıtma tertibatının baca gazı sıcaklığı dır, K.
5.8.2 Soğuma katsayısının (K) hesaplanması

Soğuma katsayısı K, aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
U .k .L
K= (20)
m& .c p
Burada;
Cp : Baca gazının özgül ısı kapasitesi (Madde 5.7.5), J/(kg.K),
K : Isı iletim katsayısı (Madde 5.8.2), W/m2.K,
L : Bacanın uzunluğu, m,
m& : Baca gazı kütle debisi (Madde 5.5.1), kg/s,
U : Bacanın iç çevresidir, m.
Baca bağlantı borusunun soğuma katsayısı KV, için baca bağlantı borusunun karşılık gelen parametreleri
kullanılmalıdır.
5.8.3 Isı iletim katsayısı (kb)
5.8.3.1 Genel
Denge sıcaklıkta bacanın ısı iletim katsayısı kb aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesap edilmelidir:
1
kb = W/(m2.K) cinsinden (21)
1 1 Dh
+ +
α i  Λ  Dha .α a
16
EN 13384-1/Mart 2006
Sıcaklığın dengelenmediği bacalarda ısı iletim katsayısı k aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
1
k= W/(m2.K) cinsinden (22)
1  1  Dh 
+ SH.  + 
αi   Λ  Dha .αa 
Burada;
Dha : Dış hidrolik çap, m,
SH : Sıcaklık kararsızlığı için düzeltme faktörü (Madde 5.7.7),
αa : Dış ısı transfer katsayısı (Madde 5.8.2.2), W/m2.K,
αi : İç ısı transfer katsayısı (Madde 5.8.2.1), W/m2.K,
 1
 Λ  : Isıl dirençtir (Madde 5.6.2’ye bakınız), W/m2.K.
 
5.8.3.2 İç ısı transfer katsayısı (αi)

Baca içerisindeki ısı transfer katsayısı αi, aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
λ A .Nu
αi = W/(m2.K) cinsinden (23)
Dh
Burada;
Nu : Nusselt sayısı,
λA : Baca gazının ısı iletkenlik katsayısıdır, W/(m.K).
Baca gazının ısı iletkenlik katsayısı λA, Ek B, Çizelge B.1 ve Çizelge B.2’de yer alan bağıntılarla ortalama
baca gazı sıcaklığına bağlı olarak hesaplanır.
Baca yüksekliği boyunca ortalama Nusselt sayısı aşağıdaki bağıntı ile hesaplanmalıdır:
 ψ 
0 , 67  D 
0 , 67

Nu =   .0,0214.(Re − 100). Pr
0 ,8 0, 4
.1 +  h   (24)
 ψ düz    Ltop 
 
 
Burada;
Ltop : Baca gazının bacaya girişinden çıkışına kadarki toplam uzunluğu (LtotV de aynı şekilde baca bağlantı
borusu için geçerlidir: ısıtma tertibatından baca girişine kadarki toplam etkin uzunluk), m,
Pr : Prandtl sayısı,
Re : Reynolds sayısı,
ψ : Hidrolik bakımdan türbülânslı akışın sürtünmesine bağlı akış direnci katsayısı, (Madde 5.10.2.2),
ψdüz: Hidrolik bakımdan düzgün akışın sürtünmesine bağlı akış direnci katsayısı, (r = 0 için, Madde
5.10.2.2),
 ψ 
Bu bağıntı, 2300 < Re < 10 000 000 için,   < 3 için ve 0,6 < Pr < 1,5 için kullanılabilir.

 ψ düz 
Ortalama baca gazı hızı wm < 0,5 m/s için Re = 2300’e eşit Nusselt sayısı alınır.
Prandtl sayısı Pr, aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
η A .c p
Pr = (Birimsiz) (25)
λA
17
EN 13384-1/Mart 2006
Reynolds sayısı Re, aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
w m .D h . ρ m
Re = (Birimsiz) (26)
ηA
Burada;
Cp : Baca gazının özgül ısı kapasitesi, J/(kg.K),
wm : Ortalama baca gazı hızı (Madde 5.9’a bakınız), m/s,
ηA : Baca gazının dinamik viskozitesi, N.s/m2,
λA : Baca gazının ısı iletim katsayısı, W/(m.K),
ρm : Baca gazının ortalama yoğunluğudur (Madde 5.9’a bakınız), kg/m3.
Dinamik viskozite ηA, Çizelge B.1’deki Bağıntı (B.10) ile baca gazı sıcaklığına bağlı olarak hesaplanmalıdır.
İç ısı iletim katsayısı αi, yoğuşma ısısı dikkate alınmazsa, tasarımlı bacalarda da hesaplanabilir.
5.8.3.3 Dış ısı transfer katsayısı (αa)

Dış ısı transfer katsayısı αa, bina içerisindeki bacalar ve baca bağlantı boruları için 8 W/(m2.K), bina dışındaki
bacalar ve baca bağlantı boruları için 23 W/(m2.K) olmalıdır.
Kısmen bina içinde kısmen bina dışında yer alan bacalar ve baca bağlantı boruları için bu katsayı
enterpolasyonla bulunmalıdır.
Parçaları bina dışında olan ve 5 cm’yi geçmemek üzere en az 1 cm kalınlığında bir hava aralığıyla korunan
bacalarda dış ısı transfer katsayısı αa , 8 W/(m2.K) olmalıdır.
Hava aralığı havalandırılan bir baca için (yeniden astarlanmış bacalar dâhil) 8 W/(m2.K) kullanılmalıdır. Böyle
bir bacanın havalandırılmayan parçaları için, bina dışındaki havalandırılmayan uzunluk ≤ 3 Dh ise 8
W/(m2.K), aksi takdirde 23 W/(m2.K) kullanılmalıdır.
5.9 Baca gazı yoğunluğunun ve hızının tayini
5.9.1 Baca gazının yoğunluğu (ρm)

Baca gazının yoğunluğu ρm aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
pL
ρm = kg/m3 cinsinden (27)
R.Tm
Burada,
pL : Dış havanın basıncı (Madde 5.7.2), Pa,
R : Baca gazının gaz sabitesi (Madde 5.7.3.2), J/(kg.K),
Tm : Baca gazının ortalama sıcaklığıdır (Madde 5.8), K.
Baca bağlantı borusundaki baca gazının ortalama yoğunluğu ρmV için, baca bağlantı borusunun karşılık
gelen değerleri kullanılmalıdır.
5.9.2 Baca gazının hızı (wm)

Baca gazının hızı wm aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
m&
wm = m/s cinsinden (28)
A.ρ m
Burada;
A : Bacanın iç en kesiti, m2,
m& : Baca gazının kütle debisi (Madde 5.5.1), kg/s,
18
EN 13384-1/Mart 2006
ρm : Baca gazının ortalama yoğunluğudur, kg/m3.
Baca bağlantı borusundaki baca gazının ortalama hızı wmV için, baca bağlantı borusunun karşılık gelen
değerleri kullanılmalıdır.
5.10 Basınçların tayini
5.10.1 Baca gazının bacaya girişindeki basınç
5.10.1.1 Negatif basınçlı bacalara baca gazı girişindeki çekiş (PZ)

Negatif basınçlı bacalara baca gazının girişindeki çekiş PZ, esas olarak baca gazı kütle debisine, baca gazı
sıcaklığına, etkin baca yüksekliğine, bacanın en kesitine ve karakteristik tasarım değerlerine (pürüzlülük ve
ısıl direnç) bağlıdır.
Baca gazının baca girişindeki çekişi PZ, aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanabilir:
PZ = PH – PR + PL Pa cinsinden (29)
Burada;
PH : Baca etkisine bağlı ulaşılabilir teorik çekiş, Pa,
PL : Rüzgâr hızı basıncı, Pa,
PR : Bacanın basınç direncidir, Pa.
5.10.1.2 Pozitif basınçlı bacalara baca gazı girişindeki çekiş (PZO)

Pozitif basınçlı bacalara baca gazının girişindeki çekiş PZO, esas olarak baca gazı kütle debisine, baca gazı
sıcaklığına, etkin baca yüksekliğine, bacanın enkesidine ve karakteristik tasarım değerlerine (pürüzlülük ve
ısıl direnç) bağlıdır.
Baca gazının baca girişindeki pozitif basıncı PZO, basınç direnci PR ile teorik çekiş PH ve rüzgâr basıncı hızı
PL arasındaki farktan hesaplanabilir:
PZO = PR – PH + PL Pa cinsinden (30)
Burada;
PH : Bacanın teorik çekişi, Pa,
PL : Rüzgâr hızı basıncı, Pa,
PR : Bacanın basınç direnci, Pa
PZO : Baca gazı girişindeki azamî diferansiyel basınçtır, Pa.
5.10.2 Baca etkisine bağlı ulaşılabilir teorik çekiş (PH)

Baca etkisine bağlı ulaşılabilir teorik çekiş PH, aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanabilir:
PH = H.g.(ρL - ρm) Pa cinsinden (31)
Burada,
H : Etkin baca yüksekliği, m,
g : Yer çekimi ivmesi = 9,81 m/s2 ,
ρL : Dış havanın yoğunluğu (Madde 5.7.4), kg/m3,
ρm : Baca gazının ortalama yoğunluğudur (Madde 5.9.1), kg/m3.
5.10.3 Bacanın basınç direnci (PR)
5.10.3.1 Genel
Bacanın basınç direnci (PR,) aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
PR = SE . PE + SEG . PG Pa cinsinden (32)
 
PR = SE .  L
ψ. D +
 h
∑ ρ
 2
2
ζn  m . w m + S EG . PG Pa cinsinden (33)
 n 
19
EN 13384-1/Mart 2006
PG ≥ 0 için SEG = SE
PG < 0 için SEG = 0
Burada;
L : Bacanın uzunluğu, m,
PE : Bacadaki sürtünme ve şekil direncine bağlı basınç direnci, Pa,
PG : Baca içerisindeki gazın hızındaki değişikliğin neden olduğu basınç farkı, Pa,
SE : Akış güvenlik katsayısı (Madde 5.7.8’e bakınız),
SEG: Hızdaki değişiklikten kaynaklanan basınç farkı için akış güvenlik katsayısı,
wm : Ortalama baca gazı hızı (Madde 5.9.2’ye bakınız), m/s,
ρm : Ortalama baca gazı yoğunluğu (Madde 5.9.1’e bakınız), kg/m3,
ψ : Duman kanalı içerisindeki sürtünmeye bağlı akış direnci katsayısı,
∑n
ζn : Duman kanalı içerisindeki yön ve/veya en kesit ve/veya kütle debisi değişikliklerine bağlı akış direnci
katsayılarının toplamıdır.
5.10.3.2 Baca içerisindeki gazın hızındaki değişikliklerin sebep olduğu basınç farkı (PG)
Baca içerisindeki gazın hızında meydana gelen değişikliklerin sebep olduğu basınç farkı (PG), aşağıdaki
ρ2 ρ1
PG = . w22 − . w12 Pa cinsinden (34)
2 2
Burada,
w1 : Hız değişikliğinden önceki baca gazı hızı, m/s,
w2 : Hız değişikliğinden sonraki baca gazı hızı, m/s,
ρ1 : Hız değişikliğinden önceki baca gazı yoğunluğu, kg/m3,
ρ2 : Hız değişikliğinden sonraki baca gazı yoğunluğudur, kg/m3.
w1, w2 ile ρ1 ve ρ2 için hız değişiminden önceki ve sonraki ortalama bölüm değerleri kullanılmalıdır.
5.10.3.3 Duman kanalındaki sürtünmeye bağlı akış direnç katsayısı (ψ)

Duman kanalındaki sürtünmeye bağlı akış direnci katsayısı (ψ), aşağıdaki bağıntı kullanılarak farklı
pürüzlülük değerleri için hesaplanmalıdır:
1  2,51 r 
= −2. log +  (35)
ψ  Re . ψ 3,71.Dh 
 
Burada;
Dh : Hidrolik çap, m,
R : Duvar iç yüzeyinin ortalama pürüzlülük değeri, m,
Re : Reynolds sayısı (Madde 5.8.2.1),
ψ : Duman kanalındaki sürtünmeye bağlı akış direnci katsayısıdır.
2300’ün altındaki Reynolds sayıları için Re = 2300’e uygun bir katsayı seçilir.
Ortalama pürüzlülük değerleri imalâtçı tarafından verilmelidir. İmalâtçıdan bu değerlerin elde edilememesi
hâlinde, çeşitli malzemeler için Çizelge B.4’te verilen tipik ortalama pürüzlülük değerleri kullanılır.
5.10.3.4 Duman kanalı içerisindeki yön ve/veya en kesit ve/veya kütle debisi değişikliklerine
bağlı akış direnci katsayıları (ζ)
Duman kanalı içerisindeki yön ve/veya en kesit ve/veya kütle debisi değişikliklerine bağlı akış direnci
değerleri imalâtçıdan alınmalıdır. İmalâtçıdan bu değerlerin elde edilememesi hâlinde, Çizelge B.8’de verilen
tipik akış direnci değerleri kullanılır.
20
EN 13384-1/Mart 2006
Baca ağzında enkesidin genişlemesiyle ilgili akış direnci katsayısı, bu noktada hız değişikliğinden
kaynaklanan basınç değişikliği dikkate alınmıyorsa, kullanılmaz.
5.10.4 Rüzgâr hızı basıncı (PL)

Rüzgâr hızı basıncı (PL,) baca ağzı ters yönde bir basınç altında değilse, iç bölgelerde (sahilden 20 km’den
daha uzak yerlerde) 25 Pa, sahil bölgelerinde 40 Pa olmalıdır. Baca ağzının çatı sırtından en fazla 0,4 m
yüksek ve baca ağzından çizilen yatay çizginin çatıyla kesiştiği noktaya veya çatı sırtının izdüşümüne kadar
olan uzaklığın 2,3 m’den az olduğu bacalar ve ayrıca,
− eğimi 40°’den fazla olan çatılar üstündeki bacalar,

veya
− yakma havası açıklığı ve bacanın ağzı çatının farklı taraflarındaysa ve bacanın üstünden çatıya olan yatay
mesafe 1,0 m’den fazlaysa, eğimi 25°’den fazla olan çatılar üstündeki bacalar
ters basınç bölgesi kabul edilir.
Not - Bir bacanın ayrıca yakınındaki veya bitişiğindeki engellerden, örneğin binalar, ağaçlar ve dağlardan
olumsuz yönde etkilendiği kabul edilir. Yatayla 30°’lik açı yapan ve üst sınırı yatayın 10° yukarısında
bulunan bitişik yapılara 15 m mesafede bulunan bir baca ağzı rüzgâr türbülânsından etkilenir (Ek C).
Bu durum, aerodinamik bir terminalle halledilebilir.
Bacanın, belirtilmiş bir aerodinamik özelliğe sahip terminali varsa, PL değeri düzeltilmelidir. PL değeri bütün
diğer durumlarda 0 Pa olarak alınmalıdır.
Belirtilmiş aerodinamik performansı olan terminaller prEN 1856-1, EN 1859 ve EN 13502’de tarif edilmiştir.
5.11 Baca gazının bacaya girişinde gerekli çekiş (PZe) ve baca gazının bacaya
girişinde azamî diferansiyel basınç (PZoe)
5.11.1 Genel
Baca gazının bacaya girişindeki gerekli çekiş (PZe), ısıtma tertibatının asgarî çekişi (Pw), baca bağlantı
borusunun etkin basınç direnci (PFV) ve hava beslemesinin etkin direnci PB’ den aşağıdaki bağıntıyla
hesaplanmalıdır:
PZe = Pw + PFV + PB Pa cinsinden (36)
Burada,
PZe : Baca gazının bacaya girişinde gerekli çekiş, Pa,
Pw : Isıtma tertibatı için asgarî çekiş, Pa,
PFV : Baca bağlantı borusunun etkin basınç direnci, Pa,
PB : Baca gazı kütle debisine yapılan hava beslemesinin basınç direncidir, Pa.
Baca gazının pozitif basınçlı bacaya girişindeki azamî diferansiyel basıncı (PZoe), aşağıdaki bağıntı ile
hesaplanmalıdır:
PZoe = Pwo – PB – PFV Pa cinsinden (37)
Burada;
PZoe : Baca gazının bacaya girişinde azamî diferansiyel basınç, Pa,
Pwo : Isıtma tertibatı çıkışında azamî diferansiyel basınç, Pa,
PFV : Baca bağlantı borusunun etkin basınç direnci, Pa,
PB : Baca gazı akışına yapılan hava beslemesinin basınç direncidir, Pa.
5.11.2 Isıtma tertibatı için asgarî çekiş (Pw) ve ısıtma tertibatı için azamî diferansiyel basınç
(Pwo)
Isıtma tertibatı için asgarî çekiş (Pw) veya ısıtma tertibatının azamî diferansiyel basıncı (Pwo), Madde 5.5.3
veya Madde 5.5.4’e göre elde edilmelidir.
5.11.3 Baca bağlantı borusunun etkin basınç direnci (PFV)
21
EN 13384-1/Mart 2006
5.11.3.1 Genel
Baca bağlantı borusunun etkin basıncı (PFV ) aşağıdaki bağıntı ile hesaplanmalıdır:
PFV = PRV – PHV Pa cinsinden (38)
Burada;
PHV : Baca bağlantı borusunun ulaşılabilir teorik çekişi, Pa,
PRV : Baca bağlantı borusunun basınç direncidir, Pa.
Baca bağlantı borusu farklı tasarımlı farklı kesitlerden oluşuyorsa, hesaplama her kesit için ayrı ayrı
yapılmalıdır. Ayrı ayrı kesitlerin basınç dirençleri ve teorik çekiş değerleri birbirine eklenmelidir.
5.11.3.2 Baca bağlantı borusunun baca etkisine bağlı ulaşılabilir teorik çekişi (PHV)
Baca bağlantı borusunun ulaşılabilir teorik çekişi (PHV ) aşağıdaki bağıntıyla hesaplanmalıdır:
PHV = HV . g . (ρL – ρmV) Pa cinsinden (39)
Burada;
g : Yer çekimi ivmesi= 9,81 m/s2,
HV : Baca bağlantı borusunun etkin yüksekliği, m,
ρL : Dış havanın yoğunluğu (Madde 5.7.4’e bakınız), kg/m3,
ρmV : Baca bağlantı borusunun içindeki baca gazının ortalama yoğunluğudur, kg/m3.
Baca gazının bacaya girişindeki basınç, ısıtma tertibatının bağlantı borusundaki basınçtan düşükse, PHV
değeri negatif olur.
5.11.3.3 Baca bağlantı borusunun basınç direnci (PRV)

Baca bağlantı borusunun basınç direnci (PRV), aşağıdaki bağıntılardan hesaplanmalıdır:
PRV = SE . PEV + SEG . PGV Pa cinsinden (40)
 L  ρ mV 2
PRV = S E .ψ V . V +
D
∑ζ Vn
 .wmV + S EGV .PGV Pa cinsinden (41)
 hV n  2
PG ≥ 0 için SEGV = SE
PGV < 0 için SEGV = 1,0
Burada;
DhV : Baca bağlantı borusunun iç hidrolik çapı, m,
L : Baca bağlantı borusunun uzunluğu, m,
PEV : Baca bağlantı borusundaki şekil ve sürtünmeye bağlı direncin neden olduğu basınç direnci, Pa,
PGV : Baca bağlantı borusu içerisindeki gazın hızındaki değişikliğin neden olduğu basınç farkı, Pa,
SEGV: Baca bağlantı borusu içindeki hızda meydana gelen değişiklikten kaynaklanan basınç farkı için akış
güvenlik katsayısı,
wmV: Baca bağlantı borusu içerisindeki ortalama baca gazı hızı, m/s,
ρmv : Baca bağlantı borusu içindeki ortalama baca gazı yoğunluğu, kg/m3,
ψV : Baca bağlantı borusu içerisindeki sürtünmeye bağlı akış direnci katsayısı (Madde 5.10.3.2’ye bakınız),
∑n
ζ V n : Baca bağlantı borusu içerisindeki yön ve/veya en kesit ve/veya kütle debisi değişikliklerine bağlı akış
direnci katsayılarının toplamıdır.

Baca bağlantı borusu içerisindeki baca gazının ortalama hızı wmV baca bağlantı borusuna karşılık gelen
değerlerle Bağıntı (28) kullanılarak hesaplanmalıdır.
Baca bağlantı borusu için baca gazının sürtünmeye bağlı akış direnç katsayısı, baca bağlantı borusuna
karşılık gelen değerlerle Bağıntı (35) kullanılarak hesaplanmalıdır.
22
EN 13384-1/Mart 2006
Not - Baca bağlantı borusu için tek tek direnç katsayılarının toplamı ∑ζ
n
Vn ısıtma tertibatı ile baca
arasındaki bağlantı borusu içindeki en kesit ve/veya yön değişikliklerine bağlıdır. Tipik en kesit ve
yön değişiklikleri için ζ değerleri Çizelge B.8’de verilmiştir.
Baca bağlantı borusu içerisindeki gazın hız değişikliğinin sebep olduğu basınç farkı (PGV), baca bağlantı
borusuna karşılık gelen değerlerle Bağıntı (34) kullanılarak hesaplanmalıdır.
5.11.4 Hava beslemesi basınç direnci (PB)

Hava beslemesi basınç direnci (PB), tesisin kurulduğu yerin özelliklerine göre (kapı ve pencerelerin
büyüklüğüne, tipine ve sayısına, havalandırma sistemlerinin ve ilâve ısıtma sistemlerinin bulunup
bulunmadığına vb. göre) belirlenmelidir.
PB, havalandırma açıklıkları bulunmayan alanlar için 4 Pa olmalıdır.
Yakma havası tesisin bulunduğu odaya havalandırma açıklılarından veya sabit en kesitli bir borudan
sağlanıyorsa, PB aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
 LB ρ
PB = SEB . ψ B . + ∑ ζ B ,n  B .wB2 Pa cinsinden (42)
 DhB n  2
Burada;
DhB : Havalandırma açıklığının veya yakma havası borusunun iç hidrolik çapı, m,
LB : Havalandırma açıklığının veya yakma havası borusunun uzunluğu, m,
SEB : Hava beslemesinin akış güvenlik katsayısı (SEB genellikle 1,2’dir),
wB : Havalandırma açıklığı veya yakma havası borusu içerisindeki hız, m/s,
ρB : Yakma havasının yoğunluğu, kg/m3,
ψB : Havalandırma açıklığı veya yakma havası borusu içerisindeki sürtünmeye bağlı akış direnci katsayısı,
∑ζ
n
B, n : Havalandırma açıklığı veya yakma havası borusu içerisindeki yön ve/veya en kesit ve/veya kütle
debisi değişikliklerine bağlı akış direnci katsayılarının toplamıdır.
Not – Yerel düzenlemelere bağlı olarak hesaplamayı kolaylaştırmak için PB’nin sabit 3 Pa değerinde olduğu
varsayılabilir.
Havalandırma açıklığının veya yakma havası borusunun içindeki sürtünmeye bağlı akış direnci katsayısı
(ψB), Bağıntı (35) kullanılarak hesaplanmalıdır.
Giriş, çıkış ve borunun yön değişiklikleri için havalandırma açıklığı veya yakma havası borusu içerisindeki
yön ve/veya en kesit ve/veya kütle debisi değişikliklerine bağlı akış direnci katsayılarının toplamı
∑ζ
n
B, n havalandırma açıklığı veya borusunun bütün uzunluğu boyunca birbirine eklenmelidir.
İmalât verilerinin bulunmaması hâlinde, bu değerler Çizelge B.8’den alınabilir.
Yakma havası borusu içerisindeki hız aşağıdaki bağıntıdan hesaplanabilir:
β .m&
wB = m/s cinsinden (43)
AB .ρ B
Burada;
AB : Yakma havası borusunun enkesidi, m2,
β : Yakma havası kütle debisinin baca gazı kütle debisine oranı,
ρB : Yakma havasının yoğunluğudur, kg/m3.
Not – Bir yaklaşım olarak β değeri 0,9 varsayılabilir.

23
EN 13384-1/Mart 2006
Yakma havasının yoğunluğu, hava sıcaklık ve basıncına karşılık gelen değerlerle Bağıntı (13) kullanılarak
hesaplanmalıdır.
5.12 Baca ağzında duvar içyüzeyi sıcaklığının (Tiob) hesaplanması

Denge sıcaklığında (Tiob) baca ağzının iç duvarının yüzey sıcaklığı aşağıdaki bağıntıyla hesaplanmalıdır:
k ob
Tiob = Tob − (Tob − Tuo ) K cinsinden (44)
αi
Burada,
kob: Denge sıcaklığında baca ağzında ısı iletim katsayısı, W/(m2.K),
Tob: Denge sıcaklığında baca ağzında baca gazı sıcaklığı, K,
Tuo: Baca ağzında ortam havasının sıcaklığı, K,
αi: Isı transfer katsayısıdır, W/(m2.K).
Denge sıcaklığında baca ağzında ısı iletim katsayısı (kob), aşağıdaki bağıntıyla hesaplanmalıdır:
1
kob = W/(m2.K) cinsinden (45)
1 1 1 Dh
+ +  +
α i  Λ   Λ  0 Dhao .α ao
Burada;
Dhao : Baca ağzında dış hidrolik çap, m,
αi : Baca ağzında iç ısı transfer katsayısı, W/(m2.K),
αao : Baca ağzında dış ısı transfer katsayısı, W/(m2.K),
 1
  : Isıl direnç, m2.K/W,
Λ
 ı 
  : Bacanın çatının üstünde kalan kısmında, ilâve yalıtım için bacanın iç hidrolik çapına ilişkin ısıl
 Λ 0
direncidir, m2.K/W.
Bacanın, çatı üstünde kalan kısmında ilâve yalıtım varsa, duvar iç yüzeyinin sıcaklığı ilâve yalıtımdan hemen
önceki bölümde hesaplanmalıdır. İlâve yalıtımdan hemen önceki bölümün duvar iç yüzeyinin sıcaklığı (Tirb),
aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
kb
Tirb = Trb − (Trb − Tur ) (46)
αi
Burada;
Trb : Denge sıcaklığında ilâve yalıtımdan hemen önceki bölümde baca gazı sıcaklığı, K,
kb : Denge sıcaklığında bacanın ısı iletim katsayısı, W/(m2.K),
Tur : İlâve yalıtımdan hemen önceki bölümde ortam havasının sıcaklığıdır, K.
Baca ağzındaki ilâve ısıl direnç (1/Λ)0 her yönden uygulanan ilâve yalıtım tabakaları için Madde 5.6.2'de
belirtildiği gibi hesaplanmalıdır. Kalınlığı 1 cm’den az olan hava tabakalarının ilâve ısıl direnç (1/Λ)0
sağlayacağı düşünülmemelidir. Hava aralığının havalandırılması durumunda, bu aralığın dışındaki bütün
tabakalara genellikle (1/Λ)0 = 0 (m2.K)/W değeri uygulanmalıdır.
Not – Bacanın çatının üstünde kalan kısmı asgarî kalınlığı 11,5 cm olan bir taş duvarla [ısıl iletkenlik
katsayısı λ ≤ 0,85 W/(m.K)] çevrelenmiş veya her tarafına 3 cm’lik bir ilâve yalıtım [ısıl iletkenlik
katsayısı λ ≤ 0,1 W/(m.K)] yapılmışsa daha başka bir şart aranmaksızın (1/Λ)0 = 0 (m2.K)/W değeri
uygulanabilir.
24
EN 13384-1/Mart 2006
6 Negatif basınçlı bacalar için ikincil hava

6.1 Genel
Bacaya ikincil hava almadan Bağıntı (44) veya Bağıntı (46)’ya göre duvar iç yüzeyinin sıcaklığı
hesaplandığında Madde 5.3’teki sıcaklık şartı karşılanmazsa, bu şart ikincil hava alınmasıyla karşılanabilir.
Bu durumda bacaya ikincil hava alınmasının sıcaklık şartını karşılayıp karşılamadığını tespit etmek için
yeniden hesaplama yapılmalıdır.
İkincil hava olmadan hesaplandığında Madde 5.2’deki basınç şartının karşılanması gerekir.
6.2 Hesaplama metodu

Hesaplama, ısıtma tertibatından ikincil hava temin eden cihaza kadar olan bağlantı bölümlerinde ve oradan
değişik baca gazı kütle debisi, baca gazı sıcaklığı ve baca gazı derişimi ile baca ağzına kadar olan
bölümlerde yapılmalıdır.
İkincil hava dikkate alınırken, ikincil havanın kütle debisi baca gazı kütle debisine ilâve edilmelidir. İkincil
hava girişinin gerisindeki ikincil hava/baca gazı karışımının ortak sıcaklık ve derişimi bacı gazının sıcaklık ve
derişimiyle ikincil havanın sıcaklık ve derişiminden hesaplanır. İlâve hesaplama için baca gazı/ikincil hava
karışımının derişimine bağlı fiziksel özellikler (cp, R, ηA, Tp, λA) hesaplanmalıdır.
Varsayılan bir ikincil hava akışıyla hesaplamalar, çalışma şartları karşılanıncaya kadar veya aşırı çekiş sona
erinceye kadar (PZ = PZe) tekrar tekrar yapılır.
Çekme yön vericisi bulunan gaz yakan ısıtma cihazlarında, sadece plânlanan gaz kütle debisine ikincil hava
ilâvesi dikkate alınmalıdır.
6.3 İkincil hava hesaplaması için temel değerler
6.3.1 Genel
İkincil havanın sıcaklığı (TNL), hava nereden alınıyorsa oranın ortam sıcaklığı olarak alınmalıdır.
Dış havanın sıcaklığı TL = Tuo eşitliği kullanılarak hesaplanmalıdır (Madde 5.7.1.3). İkincil hava kütle debisini
hesaplamada, sıcaklık şartını geçerli kılmak için Madde 5.7.1.3’ün ortam sıcaklığı değerleri kullanılmalıdır.
6.3.2 Karışım hesaplamaları

İkincil havanın karıştırılmasından sonraki kütle debisi ( m
& M ) aşağıdaki bağıntıyla hesaplanmalıdır:
m& M = m& + m& NL kg/s cinsinden (47)
İkincil havanın karıştırılmasından sonraki baca gazı sıcaklığı (TM) aşağıdaki bağıntıyla hesaplanmalıdır:
m& . c pA .T A + m& NL . c pNL .TNL

TM = K cinsinden (48)
m& . c pA + m& NL . c pNL
İkincil havanın karıştırılmasından sonraki CO2 ve H2O hacim derişimleri aşağıdaki bağıntılarla
hesaplanmalıdır:
m& . R .[100 − σ ( H 2 O)] .σ (CO2 )

σ (CO2 ) M = % olarak (49)
m& . R .[100 − σ ( H 2 O)] + m& NL . RL .[100 − σ ( H 2 O) NL ]
m& . R .σ ( H 2 O) + m& NL . RL .σ ( H 2 O) NL
σ ( H 2 O) M = % olarak (50)
m& . R + m& NL . RL
İkincil havanın su buharı muhtevası % 1,1 olarak alınabilir. Bu değer 15 °C’da % 60 bağıl neme karşılık gelir.
Burada;
25
EN 13384-1/Mart 2006
cpA : İkincil havanın ilâvesinden önce baca gazının özgül ısı kapasitesi, J/(kg.K),
cpNL : İkincil havanın özgül ısı kapasitesi, J/(kg.K),
m& : İkincil havanın ilâvesinden önce baca gazının kütle debisi, kg/s,
m& M : İkincil havanın ilâvesinden sonra baca gazının kütle debisi, kg/s,
m& NL : İkincil havanın kütle debisi, kg/s,
R : İkincil havanın ilâvesinden önce baca gazının gaz sabitesi, J/(kg.K),
TA : İkincil havanın ilâvesinden önce baca gazının sıcaklığı, K,
TM : İkincil havanın ilâvesinden sonra baca gazının sıcaklığı, K,
TNL : İkincil havanın sıcaklığı, K,
σ(CO2) : İkincil havanın ilâvesinden önce baca gazının hacimce CO2 derişimi, %,
σ(CO2)M : İkincil havanın ilâvesinden sonra baca gazının hacimce CO2 derişimi, %,
σ(H2O) : İkincil havanın ilâvesinden önce baca gazının hacimce H2O (su buharı) derişimi, %,
σ(H2O)M : İkincil havanın ilâvesinden sonra baca gazının hacimce H2O (su buharı) derişimi, %,
σ(H2O)NL : İkincil havanın hacimce H2O (su buharı) derişimidir, %.
6.4 Basınçlar
6.4.1 İkincil havalı hava beslemesi için basınç direnci (PBNL)

Havalandırma açıklıkları olmayan bölgeler için ikincil havalı hava besleme etkin basınç direnci ve anma ısı
çıktısı aşağıdaki bağıntıdan hesaplanmalıdır:
1, 5
 m& 
PBNL = PB⋅ 1 + NL  Pa cinsinden (51)
 β . m& 
Burada;
m& NL : İkincil hava kütle debisi, kg/s,
m& : İkincil hava ilâvesinden önce baca gazı kütle debisi, kg/s,
PB : İkincil hava kullanılmayan hava beslemesinin etkin basınç direnci (Madde 5.11.3),
Β : Yakma havası kütle debisinin baca gazı kütle debisine oranıdır (Madde 5.11.3).
Yakma havası, havalandırma açıklığından veya sabit en kesitli borulardan sağlanıyorsa, PBNL aşağıdaki
bağıntıdan bulunmalıdır:
 LB ρ
PBNL = SEB . ψ BNL . + ∑ ζ B ,n  B wBNL
2
(52)
 DhB n  2
Burada;
DhB : Havalandırma açıklığı veya yakma havası borusu iç hidrolik çapı (Madde 5.11.3’e bakınız), m,
LB : Havalandırma açıklığı veya yakma havası borusu uzunluğu (Madde 5.11.3’e bakınız), m,
SEB : Beslenen havanın akış güvenlik katsayısı (Madde 5.11.3’e bakınız),
wBNL : Havalandırma açıklığı veya yakma havası borusu içinde ikincil havayı da dikkate alan hız, m/s,
ρB : Yakma havasının ve ikincil havanın yoğunluğu (Madde 5.11.3’e bakınız), kg/m3,
ψBNL : Havalandırma açıklığı veya yakma havası borusunun ikincil havayı da dikkate alan sürtünme
katsayısı,
∑ζ
n
B, n : Havalandırma açıklığı veya yakma havası beslemesinin lokal direnç katsayılarının toplamıdır
(Madde 5.11.3).
İkincil havayı da dikkate alan, havalandırma açıklığı veya yakma havası borusunun sürtünme katsayısının
(ψBNL) tayini, Madde 5.10.2.2’ye göre yapılmalıdır.
İkincil havayı da dikkate alan, havalandırma açıklığı veya yakma havası borusundaki hız (wBNL) aşağıdaki
bağıntıdan bulunmalıdır:
26
EN 13384-1/Mart 2006
β . m& + m& NL
wBNL = (53)
AB . ρ B
Burada;
AB : Havalandırma açıklığı veya yakma havası borusunun enkesidi (Madde 5.11.3’e bakınız), m2,
m& : İkincil hava ilâvesinden önce baca gazı kütle debisi, kg/s,
β : Yakma havası kütle debisinin baca gazı kütle debisine oranı (Madde 5.11.3),
ρB : Yakma havasının ve ikincil havanın yoğunluğudur (Madde 5.11.3), kg/m3.
6.4.2 İkincil hava cihazları için gerekli basınç (PNL)

Çekiş regülâtörü için gerekli çekiş (PNL), aşağıdaki bağıntıdan hesaplanmalıdır:
ρM
& NL + a 2 .m& NL + S E .(1 + ζ 2−3 ).
PNL = a 0 + a1 .m
2
wM2 Pa cinsinden (54)
2
Çekiş yön vericisi için gerekli çekiş (PNL), aşağıdaki bağıntıdan hesaplanmalıdır:
2
 m& + m& 
PNL = Pw  NL  Pa cinsinden (55)
 m 
Burada,
a0 : Çekiş regülâtörünün referans girdi değeri, Pa,
a1, a2 : İkincil hava cihazları (çekiş regülâtörü) için (Ek B, Çizelge B.7) karakteristik değerler, Pa/(kg.s)2,
Pw : Isıtma tertibatının asgarî çekişi, Pa,
wM : İkincil hava ilâvesinden sonra baca gazı karışımının hızı, m/s,
ρM : İkincil hava ilâvesinden sonra baca gazı karışımının yoğunluğu, kg/m3,
ζ2,3 : İkincil hava girişi için tek tek direnç katsayılarıdır (Çizelge B.7, No. 5’e bakınız).
İkincil hava cihazının referans girdi değeri a0, ısı üreteci için gerekli sevk basıncının (Pw) ve ikincil hava
cihazına bağlantı borusu için gerekli sevk basıncının toplamıdır.
Çekiş regülâtörü için aşağıdaki bağıntılar geçerlidir:
Pw + PFV1 < 10 için Pa cinsinden (56)

a0 = 10 Pa cinsinden
Pw + PFV1 ≥ 10 için Pa cinsinden (57)
a0 = Pw + PFV1 Pa cinsinden
Burada,
PFV1 : Baca bağlantı borusunun çekiş regülâtöründen önceki kısmı için etkin basınç direnci, Pa,
Pw : Isıtma tertibatı için asgarî çekiştir, Pa.
6.4.3 Baca bağlantı borusunun ikincil hava cihazından önceki kısmı için etkin basınç direnci
(PFV1)
Baca bağlantı borusunun çekiş regülâtöründen önceki kısmı için etkin basınç direnci (PFV1), Madde 5.11.2’ye
göre belirlenmelidir.
Not – Bacanın bir çekiş regülâtörü varsa, bacanın çekiş regülâtörüne kadar olan kısmı bacaya özgü verileri
kullanan ayrı bir bölüm olarak ele alınabilir. (PFV1) çekiş yön değiştiricisi için 0 alınmalıdır.
27
EN 13384-1/Mart 2006
6.4.4 İkincil havayla basınç şartı

Her ikincil hava kütle debisi için, baca gazının baca girişindeki gerekli çekişi (PZe) belirlenmeli ve bu
noktadaki çekişle (PZ) karşılaştırılmalıdır.
Aşağıdaki bağıntı sağlanmalıdır:
PZ = PH – PR – PL ≥ PBNL + PNL + PFV2 = PZe Pa cinsinden (58)
Burada;
PBNL : İkincil havayla hava besleme için gerekli çekiş, Pa,
PFV2 : Baca bağlantı borusunun çekiş regülâtöründen veya çekiş yön değiştiricisinden sonraki kısmı için etkin
basınç direnci, Pa
PH : Baca etkisine bağlı ulaşılabilir teorik çekiş, Pa,
PNL : Çekiş regülâtörü veya çekiş yön değiştiricisi için gerekli çekiş, Pa,
PR : Bacanın basınç direncidir, Pa .
Bacada, baca gazı girişinin üst tarafına yerleştirilmiş bir çekiş regülâtörü için, çekiş regülâtöründen sonraki
basınç şartı kanıtlanmalıdır.
6.4.5 İkincil havayla sıcaklık şartı

Baca ağzında sıcaklık şartı, baca gazı-ikincil hava karışımının fiziksel özellikleriyle Madde 5.8 ve Madde
5.12’ye göre kanıtlanmalıdır.
7 Dengeli akışlı bacalar için hesaplama metodu

7.1 Genel prensipler
Negatif basınçlı bacaların iç boyutlarının (en kesitinin) hesaplamaları aşağıdaki üç kriter esas alınarak
yapılır:
― Baca gazının bacaya girişindeki çekişi, baca gazının bacaya girişi için gerekli çekişe eşit veya daha
büyük olmalıdır.
― Baca gazının bacaya girişindeki çekişi, hava besleme kanalı çıkışındaki etkin basınç direncine eşit veya
daha büyük olmalıdır.
― Baca ağzındaki iç duvar sıcaklığı, sıcaklık sınırına eşit veya daha büyük olmalıdır.
Pozitif basınçlı bacaların iç boyutlarının (en kesitinin) hesaplamaları aşağıdaki üç kriter esas alınarak yapılır:
― Baca gazının bacaya girişindeki pozitif basınç, baca gazının bacaya girişindeki azamî diferansiyel
basınca eşit veya daha küçük olmalıdır.
― Bacadaki ve baca gazı bağlantı borusundaki pozitif basınç, her ikisi için belirtilmiş fazla basınç ile
beslemede kullanılan ortam havası arasındaki basınç farkından daha büyük olmamalıdır.
― Baca ağzındaki iç duvar sıcaklığı, sıcaklık sınırına eşit veya daha büyük olmalıdır.
Bu kriterleri doğrulamak için iki dizi harici şart kullanılır:
― Basınç (çekiş) hesaplaması, baca kapasitesinin asgarî olduğu (bir başka deyişle yüksek dış sıcaklık)
şartlarında yapılmalıdır
ve ayrıca
― İç duvar sıcaklığı hesaplamaları, baca iç sıcaklığının asgarî olduğu (bir başka deyişle düşük dış sıcaklık)
şartlarında yapılmalıdır.
Hesaplama için, dengeli akışlı baca ve onun hava besleme kanalı, her birinin azamî uzunluğu 0,5 m olan eşit
uzunlukta Nseg baca bölümlerine ayrılmalıdır. Baca (duman kanalı) ile hava kanalı arasındaki ısıl direnç 0,65
m2.K/W’tan büyük olduğunda bacanın ve hava besleme kanalının bölümlere ayrılmasına gerek yoktur (Nseg
= 1).
Baca gazı bağlantı borusu ve hava besleme kanalı, her birinin azamî uzunluğu 0,5 m olan eşit uzunlukta
NsegV baca gazı bağlantı borusu bölümlerine ayrılmalıdır. Baca gazı bağlantı borusu ile hava bağlantı borusu
arasındaki ısıl direnç 0,65 m2.K/W’tan büyük olduğunda baca gazı ve hava besleme borularının bölümlere
ayrılmasına gerek yoktur (NsegV = 1).
7.2 Basınç şartları

Negatif basınçlı bacalar için Bağıntı (1) ve Bağıntı (59) veya pozitif basınçlı bacalar için Bağıntı (3), Bağıntı
(60) ve Bağıntı (61) bütün ilgili çalışma şartlarında doğrulanmalıdır.
28
EN 13384-1/Mart 2006
PZ ≥ PRB + PHB Pa cinsinden (59)

PZO ≤PZfazla – (PRB + PHB) Pa cinsinden (60)
PZO + PFV ≤ PZfazla - PB Pa cinsinden (61)
Burada,
PZ Baca gazının bacaya girişindeki çekiş, Pa;
PZO Baca gazının bacaya girişindeki pozitif basınç, Pa;
PRB Hava besleme kanalı basınç direnci, Pa;
PHB Hava besleme kanalında baca etkisine bağlı teorik uygulanabilir çekiş, Pa;
PFV Baca gazı bağlantı borusunun etkin basınç direnci, Pa;
PZfazla Bacanın belirtilmiş basıncından izin verilebilir azamî basınç fazlalığı, Pa;
PZVfazla Baca gazı bağlantı borusunun belirtilmiş basıncından izin verilebilir azamî basınç fazlalığıdır, Pa.
Hava besleme basınç direnci (PB) aşağıdaki bağlantı kullanılarak hesaplanmalıdır:
PB = PRB + PHB + PRBV + PHBV Pa cinsinden (62)
Burada,
PB Hava beslemesi etkin basınç direnci, Pa;
PRB Hava besleme kanalı basınç direnci, Pa;
PHB Hava besleme kanalında baca etkisine bağlı teorik uygulanabilir çekiş, Pa;
PRBV Hava besleme bağlantı borusunun basınç direnci, Pa;
PHBV Hava besleme bağlantı borusunda baca etkisine bağlı teorik uygulanabilir çekiştir, Pa.
7.3 Sıcaklık şartları

Bağıntı (6) ve Bağıntı (7) doğrulanmalıdır.
7.4 Hesaplama işlemi
Bağıntı (1), Bağıntı (3), Bağıntı (6), Bağıntı (59), Bağıntı (60) ve Bağıntı (61)’deki ilişkilerin doğrulanması için
baca gazının Madde 5.5’e göre nitelenen baca gazı veri değerleri ısıtma tertibatı için elde edilmelidir. Madde
7.6’da belirtilen veriler baca, baca gazı bağlantı borusu, hava besleme kanalı ve hava besleme bağlantı
borusu için elde edilmelidir. Yeni inşa edilen bacalar için önceden tayin edilmiş bir duman kanalı büyüklüğü
kullanılmalıdır.
Madde 7.7 – Madde 7.11 baca ısıl hesaplamalarını ve akışkanlar dinamiği hesaplarını sonuçlandırmak için
gerekli hesaplamaları sağlar. Madde 7.7’deki bağıntılar daha sonraki hesaplamalarda gereken temel verilerin
hesaplanmasını sağlar.
İlgili sıcaklıkların hesaplanması için gereken bağıntılar Madde 5.5.3 ve Madde 7.12’de toplu olarak
verilmiştir. Baca gazının yoğunluğu ve hızı ile ilgili bağıntılar Madde 7.9’da toplu olarak verilmiştir.
Basınç şartının doğrulanması için Madde 7.10 ve Madde 7.11’de verilen işlem kullanılmalıdır. Sıcaklık
şartının doğrulanması için Madde 7.12’de verilen işlem kullanılmalıdır.
Basınç ve sıcaklık şartlarının geçerli olması için hesaplamaların iki defa yapılması gerekir:
― Isıtma tertibatının anma ısı çıktısı için
ve
― Isıtma tertibatı imalâtçısının beyan ettiği ısı çıktısı aralığının en düşük değeri için.
7.5 Isıtma tertibatını niteleyen baca gazı verileri

Isıtma tertibatını niteleyen baca gazı verileri Madde 5.5’e göre hesaplanmalıdır.
7.6 Karakteristik hesaplama verileri
Karakteristik veriler Madde 5.6’ya göre hesaplanmalıdır.
Hava besleme kanalı ortalama pürüzlülük değeri (rB) ve hava besleme bağlantı borusu ortalama pürüzlülük
değeri (rBV) mamulün imalâtçısından alınmalıdır. Normal olarak kullanılan malzemelerin ortalama pürüzlülük
değerleri Çizelge B.4’te liste hâlinde erilmiştir.
Hava besleme kanalı ısıl direnci (1/Λ)B ve hava besleme bağlantı borusu ısıl direnci (1/Λ)BV bacalar için
Madde 5.6.3’te tarif edildiği gibi tayin edilebilir. Bağıntı (10)’da Dh, hava besleme kanalının içi DhiB’nin veya
hava besleme bağlantı borusunun içi DhiBV ‘nin hidrolik çapıdır.
29
EN 13384-1/Mart 2006
7.7 Hesaplama temel değerleri
7.7.1 Hava sıcaklıkları
7.7.1.1 Genel
Isıtılan bölgelerden geçen bacalarda, dış hava sıcaklığı ile ortam havasının sıcaklığı arasındaki farklılık
gözden uzak tutulmamalıdır.
7.7.1.2 Dış hava sıcaklığı (TL)

Basınç şartının karşılanıp karşılanmadığını kontrol etmek için, ısıtma sistemlerinin dış hava sıcaklığı (TL)
normal olarak 288,15 K (tL = 15 °C) kullanılmak suretiyle hesaplanır. Sıcaklık şartının karşılanıp
karşılanmadığını kontrol etmek içinse aşağıdaki dış hava sıcaklığı (TL) değerleri kullanılmalıdır:
Yaş şartlarda çalışan bacalar için TL = 258,15 K ( tL = -15 °C),
Kuru şartlarda çalışan bacalar için TL = 273,15 K ( tL= 0 °C).
Daha başka TL değerleri kabul edilmiş ulusal veriler esas alınarak kullanılabilir.
7.7.1.3 Ortam havası sıcaklığı (Tu)
Basınç şartının karşılanıp karşılanmadığını kontrol etmek için, ortam havası sıcaklığı Tu = TL kullanılmalıdır.
Sıcaklık şartının karşılanıp karşılanmadığını kontrol etmek içinse aşağıdaki ortam havası sıcaklığı (Tu)
değerleri kullanılmalıdır:
Tuo = TL (tuo = tL )
Tub = 288,15 K ( tub = 15 °C)
Tuh = 293,15 K ( tuh = 20 °C)
Tul = Tuo (tul = tuo )
Tuu = 273,15 K ( tuu = 0 °C)
Daha başka Tuo değerleri kabul edilmiş ulusal veriler esas alınarak kullanılabilir.
Burada,
Tuo Baca ağzında ortam havası sıcaklığı, K,
Tub Kazan dairesinde ortam sıcaklığı, K,
Tuh Isıtılmış bölgelerde ortam havası sıcaklığı, K,
Tul Bina dışındaki bölgelerde ortam havası sıcaklığı, K,
Tuu Bina içindeki ısıtılmamış bölgelerde ortam havası sıcaklığıdır, K,
7.7.2 Başka temel değerler

Başka temel değerler Madde 5.7.2 – Madde 5.7.6’ya ve Madde 5.7.8’e göre hesaplanmalıdır.
7.8 Sıcaklıkların tayini
7.8.1 Eş merkezli olmayan (ayrı) kanallar

Duman kanalı ile hava besleme kanalı arasındaki ısıl direnç 0,65 m2·K/W’tan büyük olduğunda, ayrı
kanallardaki baca gazı sıcaklıkları Madde 5’e göre hesaplanmalıdır. Hava kanalları içerisindeki besleme
havasının sıcaklığı dış hava sıcaklığına eşit alınmalıdır.
Aksi takdirde sıcaklıklar Madde 7.8.2 veya Madde 7.8.3’te tarif edildiği gibi hesaplanmalıdır.
7.8.2 Eş merkezli kanallar – ısı ışıması için düzeltme faktörünü esas alan hesaplama
7.8.2.1 Genel
Eş merkezli kanal için de sıcaklık dengesini hesaplamada basınç şartlarını karşılayan değerler
kullanılmalıdır.
Eş merkezli kanallarda sıcaklık değerlerinin hesaplanması için tekrarlamalı hesaplamanın kullanılması

gerekir. Hesaplamaya, besleme havasının eş merkezli hava besleme bağlantı borusu ToBV,1’in çıkışındaki
sıcaklığı için önceden hesaplanmış değer kullanılarak ilk baca gazı bağlantı borusu bölümü j = 1’den
başlanması tavsiye edilir. Sonra, ToBV,1, Madde 7.8.2’deki bağıntılar kullanılarak aşağıdaki şartlar
karşılanıncaya kadar tekrar tekrar hesaplamalar yapmak yoluyla araştırılmalıdır:
TeB, Nseg − TL ≤ ε K cinsinden (63)
Burada,
30
EN 13384-1/Mart 2006
ToBV,1 Besleme havasının hava besleme bağlantı borusu bölümü 1’in çıkışındaki sıcaklığı, K;
TeB,Nseg Besleme havasının baca bölümü Nseg girişindeki sıcaklığı, K;
TL Dış hava sıcaklığı, K;
Tuo Baca ağzında ortam havasının sıcaklığı, K;
Nseg Hesaplamada kullanılan baca bölümlerinin sayısı;
ε K cinsinden azamî yakınsama hatasıdır ve ≤ 1 K alınmalıdır.
7.8.2.2 Baca gazı bağlantı borusu ve hava besleme bağlantı borusu bölümlerinde sıcaklıklar
Baca gazı bağlantı borusu ile hava besleme bağlantı borusu arasındaki ısıl direnç 0,65 m2·K/W’tan büyük
olduğunda, baca gazı bağlantı borusu ve hava besleme bağlantı borusundaki sıcaklıklar Madde 5’e göre
hesaplanmalıdır. Sonra, hava besleme bağlantı borusu bölümü j = 1’in sonundaki sıcaklığı ToB,1 yerine,
besleme havasının hava besleme bağlantı borusu bölümü j = NsegV’deki sıcaklığı TeB,NsegV, ön hesaplamayla
bulunmalıdır (bk. Madde 7.8.2.1).
Aksi durumda, baca gazı bağlantı borusu ile hava besleme bağlantı borusundaki sıcaklıkların hesaplanması
aşağıdaki gibi yapılmalıdır:
Baca gazının baca bağlantı borusu girişindeki, bir başka deyişle ilk bağlantı borusu bölümü j = 1’deki
sıcaklığı TeV,1
Tev,1 = TW K cinsinden (64)
Baca gazının, baca gazı bağlantı borusu bölümü j > 1’deki sıcaklığı Te,j
TeV,j = ToV,j-1 K cinsinden (65)
Burada,
TeV,j Baca gazının, baca gazı bağlantı borusu bölümü j’nin başlangıcındaki sıcaklık, K;
TW Baca gazının ısıtma tertibatının çıkışındaki sıcaklığı, K;
ToV,j Baca gazının baca gazı bağlantı borusu bölümü j’nin sonundaki sıcaklığıdır, K.
Besleme havasının besleme havası bağlantı borusu j = 1’in sonundaki sıcaklığı ToB,1 ön hesaplamayla
bulunmalıdır (bk. Madde 7.8.2.1).
Not 1: Bacanın sıcaklık şartının kontrol edilmesine ilâveten, ısıtma tertibatı için imalâtçısı tarafından verilen
bir azamî hava giriş sıcaklığı varsa, hava besleme bağlantı borusu bölümü j = 1’in sonundaki
besleme havası sıcaklığı ToBV,1 de hesaplanabilir.
Besleme havasının hava besleme bağlantı borusu bölümü j > 1’in sonundaki sıcaklığı ToB,j
ToBV, j = TeBV, j−1 K cinsinden (66)
Burada,
ToB,j Besleme havasının hava besleme bağlantı borusu bölümü j’nin sonundaki sıcaklığı, K;
TeB,j Besleme hava besleme bağlantı borusu bölümü j’nin başlangıcındaki sıcaklığıdır, K.
Baca gazının eş merkezli baca gazı bağlantı borusu bölümü j’nin sonundaki sıcaklığı ToV,j aşağıdaki bağıntı
kullanılarak hesaplanmalıdır:
(2 − K V , j ) ⋅ (2 − K BV , j ) ⋅ TeV , j + 2 ⋅ K V , j ⋅ (EV , j ⋅ TeV , j − 2 ⋅ ToBV , j + K BV , j ⋅ TuV , j )

ToV , j =
(2 + K )⋅ (2 − K ) − 2 ⋅ K
V,j VB , j V,j ⋅ EV , j
K (67)
m& ⋅ c pV , j
Burada EV , j = (68)
m& B ⋅ c pBV , j
Burada,
ToV,j Baca gazının baca gazı bağlantı borusu bölümü j’nin sonundaki sıcaklığı, K;
TeV,j Baca gazının baca gazı bağlantı borusu bölümü j’nin başlangıcındaki sıcaklığı, K;
ToBV,j Besleme havasının hava besleme bağlantı borusu bölümü j’nin sonundaki sıcaklığı, K;
TuV,j Ortam havasının hava besleme bağlantı borusu bölümü j’nin sonundaki sıcaklığı, K;
KBV,j Hava besleme bağlantı borusu bölümü j’nin soğutma katsayısı, K;
m& Baca gazı kütle debisi, kg/s;
31
EN 13384-1/Mart 2006
cpV,j Baca gazının baca bağlantı borusu bölümü j’deki özgül ısı kapasitesi, J/kg.K;
m& B Besleme havası kütle debisi, kg/s;
cpBV,j Besleme havasının besleme havası bağlantı borusu bölümü j’deki özgül ısı kapasitesi, J/kg.K;
EV,j Baca gazı bağlantı borusunda baca gazı ile yakma havası arasındaki ısı akış oranıdır.
Besleme havasının eş merkezli hava besleme bağlantı borusu bölümü j’deki sıcaklığı TeBV,j aşağıdaki
bağıntıyla hesaplanmalıdır:
2
TeBV , j = TeV , j + ToV , j − ToBV , j − (TeV , j − ToV , j ) K cinsinden (69)
KV , j
Burada,
TeBV,j Besleme havasının hava besleme bağlantı borusu bölümü j’nin başlangıcındaki sıcaklığı, K;
ToV,j Baca gazının baca gazı bağlantı borusu bölümü j’nin sonundaki sıcaklığı, K;
ToBV,j Besleme havasının hava besleme bağlantı borusu bölümü j’nin sonundaki sıcaklığı, K;
KV,j Baca gazı bağlantı borusu bölümü j’nin soğutma katsayısıdır, K.
Not 2: Yukarıdaki bağıntılar ısı değişiminin ortalama sıcaklık farklarından yaklaşık olarak hesaplanabileceği
varsayımıyla türetilmiştir.
Eş merkezli baca gazı borusu bölümü j’nin uzunluğu boyunca ortalaması alınan baca gazı sıcaklığı TmV,j
aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanabilir:
TeV , j + ToV , j
TmV , j = K cinsinden (70)
2
Burada,
TmV,j Baca bağlantı borusu bölümü j’nin uzunluğu boyunca ortalaması alınan baca gazı sıcaklığı, K;
ToV,j Baca gazının baca gazı bağlantı borusu bölümü j’nin sonundaki sıcaklığıdır, K.
Hava besleme bağlantı borusu bölümü j’nin uzunluğu boyunca ortalaması alınan besleme havası sıcaklığı
TmBV,j aşağıdaki bağıntıyla hesaplanmalıdır:
TeBV , j + TBoV , j
TmBV , j = K cinsinden (71)
2
Burada,
TmV,j Hava besleme bağlantı borusu bölümü j’nin uzunluğu boyunca ortalaması alınan besleme havası
sıcaklığı, K;
TeV,j Besleme havasının hava besleme bağlantı borusu bölümü j’nin başlangıcındaki sıcaklığı, K;
ToV,j Besleme havasının hava besleme bağlantı borusu bölümü j’nin sonundaki sıcaklığıdır, K.
7.8.2.3 Baca ve hava besleme kanalı bölümlerindeki sıcaklıklar

Baca gazının baca girişindeki, bir başka deyişle ilk bağlantı borusu bölümü j = 1’deki sıcaklığı Te,1
Te,1 = ToV,NsegV K cinsinden (72)
Baca bölümü j > 1’in başlangıcındaki baca gazı sıcaklığı Te,j

Te, j = To, j −1 K cinsinden (73)
Burada,
Te,j Baca gazının baca bölümü j’nin başlangıcındaki sıcaklığı, K;
ToV,NsegV Baca gazının baca gazı bağlantı borusu bölümü NsegV’nin sonundaki sıcaklığı, K;
To,j Baca gazının baca bölümü j’nin sonundaki sıcaklığıdır, K.
Besleme havasının hava besleme kanalı bölümü j = 1’in sonundaki sıcaklığı ToB,1
ToB,1 = TeBV,NsegV K cinsinden (74)
Besleme havasının hava besleme kanalı bölümü j > 1’in sonundaki sıcaklığı ToB,j
ToB, j = TeB, j−1 K cinsinden (75)
32
EN 13384-1/Mart 2006
Burada,
ToB,j Besleme havasının hava besleme kanalı bölümü j’nin sonundaki sıcaklığı, K;
TeBV,NsegV Besleme havasının hava besleme bağlantı borusu bölümü NsegV’in başlangıcındaki sıcaklığı, K;
TeB,j Besleme havasının hava besleme bölümü j’nin başlangıcındaki sıcaklığıdır, K.
Baca gazının eş merkezli baca bölümü j’nin sonundaki sıcaklığı To,j aşağıdaki bağıntı kullanılarak
hesaplanmalıdır.
(2 − K , j ) ⋅ (2 − K B , j ) ⋅ Te , j + 2 ⋅ K j ⋅ ( E, j ⋅ Te , j − 2 ⋅ ToB , j + K B , j ⋅ Tu , j )
To , j = K cinsinden (76)
(2 + K , j ) ⋅ (2 − K B , j ) ⋅ 2 ⋅ K , j ⋅ E, j
Burada,
m& ⋅ c p , j
E, j = (77)
m& B ⋅ c pB , j
Burada,
To,j Baca gazının baca bölümü j’nin sonundaki sıcaklığı, K;
Tu,j Ortam havasının baca bölümü j’nin sonundaki sıcaklığı, K;
KB,j Hava besleme kanalı bölümü j’nin soğutma katsayısı, K;
m& B Besleme havası kütle debisi, J/kg.K;
cpB,j Hava besleme kanalı bölümü j’deki besleme havasının özgül ısı kapasitesi, J/kg.K;
E,j Baca gazı ile baca bölümü j’deki besleme havası arasındaki ısı akış oranıdır.
Besleme havasının eş merkezli hava besleme kanalı bölümü j’nin başlangıcındaki sıcaklığı TeB,j aşağıdaki
TeB , j = Te , j + To , j − ToB , j −
2
(Te, j − To, j ) K cinsinden (78)
K, j
Burada,
TeB,j Besleme havasının hava besleme kanalı bölümü j’nin başlangıcındaki sıcaklığı, K;
To,j Baca gazının baca bölümü j’nin sonundaki sıcaklığı, K;
K,j Baca bölümü j’nin duman kanalının soğutma katsayısı;
Not: Yukarıdaki bağıntılar ısı değişiminin ortalama sıcaklık farklarından yaklaşık olarak hesaplanabileceği
varsayımıyla türetilmiştir.
Eş merkezli baca bölümü j’nin uzunluğu boyunca ortalaması alınan baca gazı sıcaklığı Tm,j aşağıdaki
bağıntıyla hesaplanmalıdır:
Te , j + To , j
Tm , j = K cinsinden (79)
2
Burada,
Tm,j Baca bölümü j’nin uzunluğu boyunca ortalaması alınan baca gazı sıcaklığı, K;
To,j Baca gazının baca bölümü j’nin sonundaki sıcaklığı, K.
Eş merkezli hava besleme kanalı bölümü j’nin uzunluğu boyunca ortalaması alınan besleme havası sıcaklığı
TmB,j aşağıdaki bağıntıyla hesaplanmalıdır:
TeB , j + ToB , j
TmB , j = K cinsinden (80)
2
33
EN 13384-1/Mart 2006
Burada,
TmB,j Hava besleme kanalı bölümü j’nin uzunluğu boyunca ortalaması alınan besleme havası sıcaklığı, K;
TeB,j Besleme havasının hava besleme kanalı bölümü j’nin başlangıcındaki sıcaklığı, K;
ToB,j Besleme havasının hava besleme kanalı bölümü j’nin sonundaki sıcaklığıdır, K.
Açıklama
1 Duman yolu (baca gazıyla birlikte)
2 Duman kanalı
3 Hava besleme geçidi (besleme havasıyla birlikte)
4 Hava besleme kanalı
5 Ortam havası
Şekil 1 – Eş merkezli dengeli akışlı duman kanalı sistemleri için kullanılan sembollerin tarifi
34
EN 13384-1/Mart 2006
7.8.2.4 Soğutma katsayısının hesaplanması

Baca gazı bağlantı borusu j’nin soğutma katsayısı KV,j aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
kV , j ⋅ U V ⋅ LV
KV , j = (81)
m& ⋅ c pV , j ⋅ N segV
Burada,
KV,j Baca gazı bağlantı borusu bölümü j’nin soğutma katsayısı;
kV,j Duman yolu ile baca gazı bağlantı borusu bölümü j’nin hava besleme geçidi arasındaki ısı geçiş
katsayısı, W/(m2·K);
UV Baca bağlantı borusu j’nin duman yolunun çevresi, m;
LV Baca gazı bağlantı borusunun boyu, m;
NsegV Baca gazı bağlantı borusu bölümlerinin sayısı.
Baca gazı bağlantı borusunun hava besleme kanalının soğutma katsayısı KBV aşağıdaki bağıntı kullanılarak
hesaplanmalıdır:
k BV , j ⋅ U iBV ⋅ LBV
K BV , j = (82)
m& B ⋅ c pBV , j ⋅ N segV
Burada,
KBV,j Hava besleme bağlantı borusu bölümü j’nin soğutma katsayısı;
kBV,j Besleme havası ile hava besleme bağlantı borusu bölümü j için ortam havası arasındaki ısı iletim
UiBV Hava besleme bağlantı borusu hava besleme kanalının içinin çevresi, m;
LBV Hava besleme bağlantı borusunun boyu, m;
m& B Besleme havasının kütle debisi, kg/s;
cpBV,j Besleme havasının hava besleme bağlantı borusu bölümü j’deki özgül ısı kapasitesi, J/kg.K;
NsegV Baca gazı bağlantı borusu bölümü sayısıdır.
Duman kanalı bölümü j’nin soğutma katsayısı K,j aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
k, j ⋅ U ⋅ L
K, j = (83)
m& ⋅ c p , j N seg
Burada,
K,j Baca bölümü j’nin duman kanalının soğutma katsayısı;
k,j Baca bölümü j’nin duman yolu ile hava besleme geçidi arasındaki ısı iletim katsayısı, W/(m2·K);
U Duman yolunun çevresi, m;
L Baca bölümünün baoyu, m;
m& Baca gazının kütle debisi, kg/s;
cp,j Baca bölümü j’de baca gazının özgül ısı kapasitesi, J/(kg·K);
Nseg Baca bölümlerinin sayısıdır.
Hava besleme kanalı j’nin soğutma katsayısı KB,j aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
k B , j ⋅ U iB ⋅ LB
K B, j = (84)
m& B ⋅ c pB , j ⋅ N seg
Burada,
KB,j Baca bölümü j’nin besleme havası kanalının soğutma katsayısı;
kB,j Baca bölümü j’de besleme havası ile ortama havası arasındaki ısı iletim katsayısı, W/(m2·K);
UiB Hava besleme kanalının çevresi, m;
LB Hava besleme kanalının boyu, m;
mB
& Besleme havasının kütle debisi, kg/s;
cpB,j Baca bölümü j’de besleme havasının özgül ısı kapasitesi, J/(kg·K);
Nseg Baca bölümlerinin sayısıdır.
35
EN 13384-1/Mart 2006
7.8.2.5 Isı iletim katsayıları
7.8.2.5.1 Eş merkezli bağlantı borusunun baca gazı ile besleme havası arasındaki ısı iletim
katsayıları (kV,j)
Eş merkezli bağlantı borusu bölümü j’nin baca gazı ile besleme havası arasındaki ısı iletim katsayısı (kV,j)
1
k V, j = W/(m2.K) cinsinden (85)
1 1 D hV
+  +
αiV , j  Λ  V D haV ⋅ α aV , j ⋅ Srad
Burada,
kV,j Baca bağlantı borusu j’de baca gazı ile besleme havası arasında ısı iletim katsayısı, W/(m2·K);
1
  Baca gazı bağlantı borusunun duman kanalının ısıl direnci, W/(m ·K);
2
Λ
 V
DhV Baca gazı bağlantı borusunun hidrolik çapı, m;
DhaV Baca gazı bağlantı borusunun dış hidrolik çapı, m;
αiV,j Baca bağlantı borusu bölümü j’de baca gazı ile duman kanalı iç yüzeyi arasındaki ısı transfer
αaV,j Baca bağlantı borusu bölümü j’de besleme havası ile duman kanalı dış yüzeyi arasındaki ısı transfer
Srad Işıma yoluyla ısı transferi için düzeltme faktörüdür.
Duman kanalının dış yüzeyinden eş merkezli bağlantı borularının hava besleme kanalının iç yüzeyine olan
ışımanın etkilerini hesaplamak için yapılan kV hesaplamasına, 2 olarak alınması gereken ışıma düzeltme
faktörü Srad’ı dâhil etmek gerekir.
Duvar iç yüzeyinin sıcaklığı baca gazı yoğuşma sıcaklığından her zaman daha düşük olan eş merkezli
bağlama boruları için Srad = 1 alınmalıdır.
Bağlantı borusunda ısı transfer katsayısı (αiV,j) aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
λ AV , j ⋅ NuV , j
α iV , j = W/(m2.K) cinsinden (86)
DhV
Burada,
DhV Baca bağlantı borusu bölümü j’nin hidrolik çapı, m;
NuV,j Baca bağlantı borusu bölümü j’de Nusselt sayısı;
αAV,j Baca bağlantı borusu bölümü j’nin ısıl iletkenlik katsayısıdır, W/(m·K).
Baca gazının ısıl iletkenlik katsayısı λAV Ek B Çizelge B.1 ve Çizelge B.8’de verilen bağıntılar kullanılarak
baca gazı bağlantı borusu bölümü j’deki ortalama baca gazı sıcaklığına bağlı olarak hesaplanmalıdır.
Eş merkezli baca bağlantı borusu bölümü j’nin uzunluğu boyunca ortalama Nusselt sayısı NuV,j aşağıdaki
bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır.
 ψV, j 
0 , 67
 D 
0 , 67

NuV , j =  ⋅ 0,0214 ⋅ (ReV0,,8j − 100) ⋅ PrV0,, 4j ⋅ 1 +  hV   (87)
ψ    LtopV  
 düzgünV , j    
Burada,
DhV Baca gazı bağlantı borusunun iç hidrolik çapı, m;
LtopV Baca bağlantı borusunun ısıtma tertibatının baca gazı çıkışından bacaya kadar olan toplam
uzunluğu, m;
PrV,j Prandtl sayısı;
ReV,j Reynolds sayısı;
ψV,j Hidrolik bakımdan türbülanslı akış için sürtünmeye bağlı akış direnç katsayısı (Madde 7.10.3.3);
36
EN 13384-1/Mart 2006
ψdüzgünV,j Hidrolik bakımdan düzgün akış için sürtünmeye bağlı akış direnç katsayısıdır (r = 0 için Madde
7.10.3.3’e bakınız).
 ψV,j 
Bu bağıntı 2 300 < ReV,j < 10 000 000 ve   < 3 için ve ayrıca 0,6 < PrV,j < 1,5 için kullanılır.
ψ 
 duzgunV , j 
Ortalama baca gazı hızı wmV,j < 0,5 m/s için wmV,j = 0,5 m/s’ye uygun Nusselt sayısı alınır.
2 300’ün altındaki Reynolds sayıları için ReV,j = 2 300’e uygun Nusselt sayısı alınmalıdır.
Prandtl sayısı PrV,j aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:

η AV , j ⋅ c pV , j
PrV , j = (-) (88)
λ AV , j
Reynolds sayısı ReV,j aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
wmV , j ⋅ DhV ⋅ ρ mV , j
ReV , j = (-) (89)
η AV , j
Burada,
cpV,j Baca gazının özgül ısı kapasitesi, J/(kg·K);
DhV Baca gazı bağlantı borusunun iç hidrolik çapı, m;
wmV,j Baca gazının ortalama hızı (Madde 7.9.1), m/s;
ηAV,j Baca gazının dinamik viskozitesi, N·s/m2;
λAV,j Baca gazının ısıl iletkenlik katsayısı, W/(m·K);
ρmV,j Baca gazının ortalama yoğunluğudur (Madde 7.9.1), kg/m3.
Dinamik viskozite ηAV,j Ek B, Çizelge B.1’deki Bağıntı B.10 kullanılarak baca gazı sıcaklığına bağlı olarak
hesaplanmalıdır.
İç ısı transfer katsayısı αiV,j yoğuşma sıcaklığı hesaba katılmayacak olursa, gösterildiği gibi ıslak olarak
nitelenen bacalarda da hesaplanabilir.
αV,j için aşağıdaki bağıntı kullanılabilir:
λ BV , j ⋅ Nu aV , j
α aV , j = W/(m2.K) cinsinden (90)
DhBV
Burada,
4 ⋅ ABV
DhBV = m cinsinden (91)
U aV + U iBV
0,16
D 
Nu aV , j = 0,86 ⋅  hBV  ⋅ Nu BV , j (92)
 D hVa 
ve
0,67 0,67
Nu BV , j
 ψ BV, j 
= 
 ψ duzgunBV , j 
⋅ 0,0214 ⋅ ( ,8
Re0BV , j − 100 ) 0, 4 
⋅ PrBV

, j ⋅ 1 +
D hBV
L topBV



(93)
 
wmBV , j ⋅ DhBV ⋅ ρ mBV , j
Re BV , j = (94)
η BV , j
Burada,
λBV,j Besleme havasının eş merkezli hava besleme bağlantı borusu bölümü j’deki ısıl iletkenliği, W/(m2·K);
NuaV,j Hava besleme bağlantı borusunun dışı için Nusselt sayısı;
DhBV Hava besleme bağlantı borusunun dış hidrolik çapı, m;
ABV Hava besleme bağlantı borusunun en kesit alanı, m2;
DhVai Baca gazı bağlantı borusunun duman kanalının dış hidrolik çapı, m;
37
EN 13384-1/Mart 2006
UiBV Hava besleme bağlantı borusunun iç çevresi, m;

UaVi Hava besleme bağlantı borusunun dış çevresi, m;
NuBV,j Hava besleme bağlantı borusu bölümü j’de referans bir boru akışı için Nusselt sayısı;
ψBV,j Hava besleme kanalının içindeki sürtünme katsayısı ile baca gazı bağlantı borusu bölümü j’nin
duman kanalının dışındaki sürtünme katsayılarından hangisi büyükse;
ψdüzgünBV,j Hidrolik bakımdan düzgün bir akış için hava besleme bağlantı borusu bölümü j’nin sürtünme
katsayısı;
ReBV,j Hava besleme bağlantı borusu bölümü j’nin Reynolds sayısı;
PrBV,j Hava besleme bağlantı borusu bölümü j’nin Prandtl sayısı;
LtopBV Hava besleme bağlantı borusunun, hava besleme kanalının besleme havası çıkışından hava
besleme kanalının ısıtma tertibatı hava girişine kadar olan toplam uzunluğu, m;
wmBV,j Hava besleme bağlantı borusu bölümü j’de ortalama baca gazı hızı (Madde 7.9.2), m/s;
ρmBV,j Hava besleme bağlantı borusu bölümü j’de besleme havasının ortalama yoğunluğu, kg/m3;
ηBV,j Hava besleme bağlantı borusu bölümü j’de besleme havasının dinamik viskozitesidir, N.s/m2.
7.8.2.5.2 Eş merkezli bağlantı boruları için besleme havası ve ortam havası arasındaki ısı
iletim katsayıları (kBV,j)
Eş merkezli bağlantı boruları için besleme havası ve ortam havası arasındaki ısı iletim katsayısı (kBV,j)
1
k BV , j = W/(m2.K) cinsinden (95)
1 1 DhiBV
+  +
α iBV , j  Λ  BV DhsBV ⋅ α aBV , j
Burada,
kBV,j Baca gazı bağlantı borusu bölümü j için besleme havası ile ortam havası arasındaki ısı iletim
αiBV,j Baca gazı bağlantı borusu bölümü j’de besleme havası ile hava besleme kanalı iç yüzeyi arasında
ısı transfer katsayısı, W/(m2·K);
1
  Hava besleme bağlantı borusunun ısıl direnci, W/(m ·K);
2
 Λ  BV
DhiBV Hava besleme bağlantı borusunun iç hidrolik çapı, m;
DhaBV Hava besleme bağlantı borusunun dış hidrolik çapı, m;
αaBV,j Hava besleme bağlantı borusu bölümü j’nin dış yüzeyi ile ortam havası arasındaki ısı transfer
katsayısıdır, W/(m2·K).
αiBV,j’nin hesalanması için aşağıdaki bağıntılar kullanılmalıdır:
λ BV , j ⋅ Nu iBV , j
α iBV , j = W/(m2·K) cinsinden (96)
DhBV
ve
 D 
0,6

Nu iBV , j = 1 − 0,14 ⋅  haV   ⋅ Nu BV , j (97)
  DhiB  
DhBV Bağıntı (91)’e göre, NuBV,j Bağıntı (93)’e göre hesaplanmalıdır.
Burada,
λBV,j Hava besleme bağlantı borusu bölümü j’de besleme havası ısıl iletkenlik katsayısı, W/(m2·K);
NuBV,j Hava besleme bağlantı borusu bölümü j’de bir referans boru akışı için Nusselt sayısı;
NuiBV,j Hava besleme bağlantı borusu bölümü j’ nin içi için Nusselt sayısı;
DhBV Hava besleme bağlantı borusunun hidrolik çapı, m;
DhiBV Hava besleme bağlantı borusunun iç hidrolik çapı, m;
DhaV Hava besleme bağlantı borusunun dış hidrolik çapıdır, m.
38
EN 13384-1/Mart 2006
7.8.2.5.3 Eş merkezli kanallar için duman yolu ile hava besleme geçidi arasındaki ısı iletim
katsayıları (k,j)
Eş merkezli kanallar için duman yolu ile hava besleme geçidi arasındaki ısı iletim katsayısının (k,j) (Şekil 1)
hesaplanması için aşağıdaki bağıntı kullanılmalıdır:
1
k, j = W/(m2.K) cinsinden (98)
1 1 Dh
+ +
αi , j  Λ  D ha ⋅ α a , j ⋅ Srad
Burada,
k,j Baca bölümü j’de duman yolu ile hava besleme geçidi arasındaki ısı iletim katsayısı, W/(m2·K);
αi,j Baca bölümü j’de baca gazı ile duman kanalı iç yüzeyi arasındaki ısı iletim katsayısı, W/(m2·K);
αa,j Baca bölümü j’de besleme havası ile duman kanalı dış yüzeyi arasındaki ısı iletim katsayısı,
W/(m2·K);
Dh Duman yolunun hidrolik çapı, m;
Dha Duman kanalının dış hidrolik çapı, m;
1
  Duman kanalının ısıl direnci, W/(m2·K);
Λ
Srad Duman kanalının dış yüzeyinden hava besleme kanalının iç yüzeyine oluşan ışıma için düzeltme
faktörüdür.
Duman kanalının dış yüzeyinden hava besleme kanalının iç yüzeyine olan ışımanın etkilerini hesaplamak
için yapılan k,j hesaplamasına, 2 olarak alınması gereken ışıma düzeltme faktörü Srad’ı dâhil etmek gerekir.
Duman kanalı iç yüzeyinin sıcaklığı baca gazı yoğuşma sıcaklığından her zaman daha düşük olan baca
bölümleri için Srad = 1 alınmalıdır.
Baca bölümünde ısı transfer katsayısı (αi,j) aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
λ A, j ⋅ Nu , j
α i, j = W/(m2.K) cinsinden (99)
Dh
Dh Duman yolunun iç hidrolik çapı, m;
Nu,j Baca bölümü j’de duman yolunun Nusselt sayısı;
λA,j Baca bölümü j’de baca gazının ısıl iletkenlik katsayısıdır, W/(m·K).
Baca gazının ısıl iletkenlik katsayısı λA,j Ek B Çizelge B.1 ve Çizelge B.8’de verilen bağıntılarla ortalama baca
gazı sıcaklığına bağlı olarak hesaplanmalıdır.
Bacanın yüksekliği boyunca ortalama Nusselt sayısı Nu,j aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır.
 ψ,j 
0 , 67
 D 
0 , 67

Nu , j =   ⋅ 0,0214 ⋅ (Re − 100) ⋅ Pr
0 ,8 0, 4
⋅ 1 +  h   (100)
ψ  ,j ,j
  Ltop  
 düzgün , j    
Burada,
Ltop Baca gazının baca girişinden baca ağzına kadar olan toplam uzunluğu, m;
Pr,j Baca bölümü j’de baca gazının Prandtl sayısı;
Re,j Baca bölümü j’de baca gazının Reynolds sayısı;
ψ,j Baca bölümü j’de hidrolik bakımdan türbülanslı akış için sürtünmeye bağlı akış direnç katsayısı
(Madde 7.10.2.2);
ψdüzgün,j Baca bölümü j’de hidrolik bakımdan düzgün akış için sürtünmeye bağlı akış direnç katsayısıdır (r = 0
için Madde 7.10.2.2’e bakınız).
 ψ,j 
Bu bağıntı 2 300 < Re,j < 10 000 000 ve   < 3 için ve ayrıca 0,6 < Pr,j < 1,5 için kullanılır.
ψ 
 duzgun , j 
Ortalama baca gazı hızı wm,j < 0,5 m/s için wm,j = 0,5 m/s’ye uygun Nusselt sayısı alınır.
2 300’ün altındaki Reynolds sayıları için Re,j = 2 300’e uygun Nusselt sayısı alınmalıdır.
Prandtl sayısı Pr,j aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
39
EN 13384-1/Mart 2006
η A, j ⋅ c p , j
Pr, j = (-) (101)
λ A, j
Reynolds sayısı Re,j aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
wm , j ⋅ D h ⋅ ρ m , j
Re , j = (-) (102)
η A, j
Burada,
wm,j Baca bölümü j’de ortalama baca gazı hızı (Madde 7.9.3), m/s;
ηA,j Baca bölümü j’de baca gazının dinamik viskozitesi, N·s/m2;
λA,j Baca bölümü j’de baca gazının ısıl iletkenlik katsayısı, W/(m·K);
ρm,j Baca bölümü j’de baca gazının ortalama yoğunluğudur (Madde 7.9.3), kg/m3.
Dinamik viskozite ηA,j Ek B, Çizelge B.1’deki Bağıntı B.10 kullanılarak baca gazı sıcaklığına bağlı olarak
hesaplanmalıdır.
İç ısı transfer katsayısı αi,j yoğuşma sıcaklığı hesaba katılmayacak olursa, gösterildiği gibi ıslak olarak
nitelenen bacalarda da hesaplanabilir.
Besleme havası ile baca bölümü j’nin duman kanalının dış yüzeyi arasındaki ısı transfer katsayısının (αa,j)
hesaplanması için aşağıdaki bağıntı kullanılabilir:
λ B , j ⋅ Nu a , j
α a, j = W/(m2.K) cinsinden (103)
DhB
Burada
4 ⋅ AB
DhB = m cinsinden (104)
U a + U iB
0 ,16
D 
Nu a , j = 0,86 ⋅  hB  ⋅ Nu B , j (-) (105)
 Dha 
ve
0 , 67 0 , 67
 ψ B, j   
Nu B , j =
ψ


⋅ 0,0214 ⋅ Re( 08
B, j )
− 100 ⋅ Pr 0, 4
B, j  L
D
⋅ 1 + hB 

(-) (106)
 düzgünB , j   Btop 
Burada,
wmB , j ⋅ DhB ⋅ ρ mB , j
Re B , j = (-) (107)
η B, j
Burada,
αa,j Besleme havası ile baca bölümü j’nin duman kanalının dış yüzeyi arasındaki ısı transfer katsayısı,
W/(m2·K);
λB,j Baca bölümü j’de besleme havasının ısıl iletkenliği, W/(m.K);
Nua,j Baca bölümü j’nin duman kanalının dışı için Nusselt sayısı;
DhB Hava besleme kanalının hidrolik çapı, m;
AB Hava besleme kanalının en kesit alanı, m2;
UiB Hava besleme kanalının iç çevresi, m;
Ua Duman kanalının dış çevresi, m;
Dha Duman kanalının dış hidrolik çapı, m;
NuB,j Bir referanas boru akışı için Nusselt sayısı;
ψB,j Hava besleme kanalının içindeki sürtünme katsayısı değeri ile duman kanalı bölümü j içindeki
sürtünme katsayısı değerinden büyük olanı;
ψdüzgünB,j Hava besleme kanalı bölümü j’de hidrolik bakımdan düzgün akış için hava beslemesinin sürtünme
katsayısı;
ReB,j Hava besleme kanalı bölümü j’de hava beslemesinin Reynolds sayısı;
40
EN 13384-1/Mart 2006
PrB,j Hava besleme kanalı bölümü j’de besleme havasının Prandtl sayısı;
LBtop Hava besleme kanalının, besleme havasının dış atmosferdeki girişinden hava besleme bağlantı
borusu hava girişine kadar olan toplam uzunluğu, m;
wmB,j Hava besleme kanalı bölümü j’deki besleme havasının ortalama hızı, m/s;
ρmB,j Hava besleme kanalı bölümü j’nin uzunluğu boyunca ortalaması alınan besleme havası yoğunluğu,
kg/m3;
ηB,j Hava besleme kanalı bölümü j’deki besleme havasının dinamik viskozitesidir, N.s/m2.
7.8.2.5.4 Eş merkezli kanallar için besleme havası ile ortam havası arasındaki ısı iletim
katsayıları (kB,j)
Eş merkezli kanallarda besleme havası ile ortam havası arasındaki ısı iletim katsayısı (kB,j) aşağıdaki bağıntı
1
k B, j = W/(m2.K) cinsinden (108)
1 1 DhiB
+  +
α iB , j  Λ  B DhaB ⋅ α aB , j
Burada,
kB,j Baca bölümü j’de besleme havası ile ortama havası arasındaki ısı iletim katsayısı, W/(m2·K);
αiB,j Baca bölümü j’de besleme havası ile hava besleme kanalı iç yüzeyi arasındaki ısı iletim katsayısı,
W/(m2·K);
1
  Hava besleme kanalının ısıl direnci, W/(m2·K);
 Λ B
DhaB Hava besleme kanalı dış hidrolik çapı, m;
DhiB Hava besleme kanalı iç hidrolik çapı, m;
αaB,j Hava besleme kanalı dış yüzeyi ile ortam havası arasındaki ısı transfer katsayısıdır, W/(m2·K).
αiB,j’nin hesaplanması için aşağıdaki bağıntı kullanılmalıdır:
λ B , j ⋅ Nu iB , j
α iB , j = W/(m2.K) cinsinden (109)
DhB
Burada,
 D 
0, 6

Nu iB , j = 1 − 0,14 ⋅  ha   ⋅ Nu B , j (110)
  DhiB  
DhB Bağıntı (104)’e göre, NuB,j Bağıntı (106)ya göre hesaplanmalıdır.
Burada,
λB,j Baca bölümü j’nin besleme havasının ısıl iletkenliği, W/(m2·K);
NuiB,j Hava besleme kanalı bölümü j’nin içi için Nusselt sayısı;
NuB,j Bir referans boru akışı için Nusselt sayısı;
DhiB Hava besleme kanalının iç hidrolik çapı, m;
Dha Bacanın duman kanalının dış hidrolik çapıdır, m.
7.8.3 Eş merkezli kanallar – hesaplanmış ısı ışımasını esas alan hesaplama
7.8.3.1 Genel
Duman yolu astarının dış yüzeyi ile hava besleme kanalının iç yüzeyi arasındaki ışıma için standartlaşmış bir
düzeltme faktörüne esas alan ısı transfer hesaplaması, sadece sınırlı bir sıcaklık aralığı ve sınırlı bir baca
gazı hız aralığı için ışımayı dikkate alabilir. Özellikle, hesaplama sadece bacanın en kesitini tespit için
yapılmayıp, besleme havasına veya bitişik odalara ısı transferini tayin etmek için yapıldığında,
hesaplamaların çok daha hassas yapılması gerekir. Bu durumda, bacadaki ve hava besleme kanalındaki
sıcaklıkları, ışıma yoluyla ısı transferini daha kesin bir şekilde dikkate alan bir hesaplama metoduyla yapmak
gerekir.
41
EN 13384-1/Mart 2006
Aşağıdaki bent, bu hesaplama için bir metot vermektedir. Prensip olarak, bacadaki ısı transfer sürecini,
ışımayı da dikkate alarak tanımlayan sistem bağıntılarını, baca bölümü To,j’nin sonundaki ve hava besleme
kanalı bölümü ToB,j’nin sonundaki baca gazı sıcaklıkları için Madde 7.8.2’de verilen yollarla aynı şekilde
çözmek mümkündür. Bu durumda bağıntılar sisteminin, ışımanın standartlaşmış bir düzeltme faktörüne esas
alarak hesaplandığı duruma göre daha karmaşık olması nedeniyle, sonuçlar Madde 7.8.2’dekinden çok daha
karmaşıktır. Bu standardda bağıntılar sisteminin çözümünü vermek, sadece bağıntılar sistemini verip
kullanıcının yaygın olarak kullanılan matematiksel metotlarla bu bağıntılar sistemini çözmesini beklemek
uygulanılabilir görülmemiştir. Normal olarak bağıntılar sistemi Madde 7.8.2’deki gibi baca gazı sıcaklıklarını
ve besleme havası sıcaklıklarını bulmak için çözülür. Ayrıca farklı ısı transfer süreçleri için, özellikle bacadan
besleme havasına ve hava besleme kanalından kanalın çevresindeki odalara ısı transferi için çözümler
bulmak da mümkündür.
7.8.3.2 Bağıntılar sistemi

Baca bölümlerinin, baca gazı bağlantı borusu bölümlerinin sıcaklıklarını ve karşılık gelen besleme havası
sıcaklıklarını hesaplamak için bilinmeyen qC,j, qa,j, qiB,j, qB,j, qu,j, qrad,j, Tm,j, To,j, Tma,j, TmB,j, TeB,j, (veya
yinelemenin türüne bağlı olarak ToB,j) TmiB,j, k*,,j, k*iB,j, αRad,j değerleriyle aşağıdaki 15 bağıntılı sistem çözülür.
Duman yolundan bacanın dış yüzeyine ısı transferi qC,j aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
U ⋅L
qC , j = ⋅ (Tm , j − Tma , j ) W cinsinden (111)
 1  1 
 +   ⋅ N seg
 α i , j  Λ 
Burada,
U Bacanın iç hidrolik çapı, m;
L Bacanın boyu, m;
Tm,j Baca bölümü j’de baca gazının ortalama sıcaklığı, K;
Tma,j Baca bölümü j’de dış duvarın ortalama sıcaklığı, K;
αi,j Baca bölümü j’nin duman yolunun iç ısı transfer katsayısı (Bağıntı (99)’a bakınız), W/(m²·K);
1
  Bacanın ısıl direnci, m2.K/W;
Λ
Nseg Hesaplamada kullanılan baca bölümlerinin sayısıdır.
qC , j = m& ⋅ c p , j ⋅ (Te , j − To , j ) W cinsinden (112)
Burada,
Te,j Baca bölümü j’nin girişinde baca gazının sıcaklığı, K;
To,j Baca bölümü j’nin çıkışında baca gazının sıcaklığıdır, K.
Bacanın dış duvarından besleme havasına ısı transferi qa,j aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
U a ⋅ L ⋅ α a, j
qa, j = (Tma , j − TmB , j ) W cinsinden (113)
N seg
Burada,
Ua Bacanın dış çevresi, m;
L Bacanın boyu, m;
αa,j Baca bölümü j’de besleme havasının iç ısı transfer katsayısı (baca tarafında), W/(m2·K);
Tma,j Bölüm j’de bacanın dış duvarının ortalama sıcaklığı, K;
TmB,j Bölüm j’de besleme havasının ortalama sıcaklığı, K;
42
EN 13384-1/Mart 2006
Bacanın iç duvarından besleme havası kanalına ısı transferi qiB,j aşağıdaki bağıntı kullanılarak
hesaplanmalıdır:
U iB ⋅ L ⋅ α iB , j
qiB , j = (T mB , j − TmiB , j ) W cinsinden (114)
N seg
Burada,
UiB Hava beleme kanalının iç çevresi, m;
L Bacanın boyu, m;
αiB,j Baca bölümü j’de besleme havasının iç ısı transfer katsayısı (hava besleme kanalı tarafında),
W/(m2·K);
TmB,j Bölüm j’de besleme havasının ortalama sıcaklığı, K;
TmiB,j Hava besleme kanalı bölümü j’de iç duvarın ortalama sıcaklığı, K;
Bölüm j’de besleme havasına ısı transferi qB,j aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
q B , j = m& B ⋅ c pB , j ⋅ (ToB , j − TeB , j ) W cinsinden (115)
Burada,
m& B Besleme havası kütle debisi, kg/s;
cpB,j Bölüm j’de besleme havasının özgül ısı kapasitesi, J/(kg.K);
ToB,j Besleme havasının bölüm j’nin çıkışındaki sıcaklığı, K;
TeB,j Besleme havasının bölüm j’nin girişindeki sıcaklığıdır, K.
Besleme havası kanalının iç duvarından ortam havasına ısı transferi qu,j aşağıdaki bağıntı kullanılarak
hesaplanmalıdır:
U iB ⋅ L
qu , j = ⋅ (TmiB , j − Tu , j ) W cinsinden (116)
 1  DhiB 
  +  ⋅ N seg
 Λ  B DhaB ⋅ α aB , j 
Burada,
UiB Hava besleme kanalının iç çevresi, m;
L Bacanın boyu, m;
TmiB,j Hava besleme kanalı bölümü j’nin iç duvarının ortalama sıcaklığı, K;
Tu,j Bölüm j’de ortam havası sıcaklığı, K;
1
  Hava besleme kanalının ısıl direnci, (m ·K)/W;
2
Λ
 B
DhiB Hava besleme kanalı iç duvarının hidrolik çapı, m;
DhaB Hava besleme kanalı dış duvarının hidrolik çapı, m;
αaB,j Hava besleme kanalı bölümü j’nin dış ısı transfer katsayısı, W/(m2·K);
Işımaya bağlı ısı transferi qRad aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
U a ⋅ L ⋅ σ Rad , j
q Rad , j = ⋅ (Tma4 , j − TmiB
4
,j ) W cinsinden (117)
1 Dha  1 
 + ⋅  − 1 ⋅ N seg
 ε a DhiB  ε iB 
Burada,
Ua Bacanın dış çevresi, m;
L Bacanın boyu, m;
43
EN 13384-1/Mart 2006
Tma,j Bölüm j’de baca dış duvarının ortalama sıcaklığı, K;

TmiB,j Hava besleme kanalı bölümü j’de baca iç duvarının ortalama sıcaklığı, K;
σRad Kara cisim ışıma sayısı, (σRad = 5,67·10-8, W/(m2·K4));
εa Bacanın dış yüzeyinden yayılan kara cisim ışımasının oranı;
εiB Hava besleme kanalının iç yüzeyinden yayılan kara cisim ışımasının oranı;
Dha Baca dış duvarının hidrolik çapı, m;
DhiB Hava besleme kanalı iç duvarının hidrolik çapı, m;
Isı dengesi aşağıdaki bağıntılar kullanılarak hesaplanmalıdır:
Duman yolu, besleme havası ve ortam havası arasındaki ısı dengesi

qC,j = qu,j + qB,j W cinsinden (118)
Hava besleme kanalı dış duvarında ısı dengesi

qC,j = qa,j + qRad,j W cinsinden (119)
Hava besleme kanalı iç duvarında ısı dengesi

qu,j = qiB,j + qRad,j W cinsinden (120)
Boyu kısa bölümlerde ortalama sıcaklıklar için aşağıdaki bağıntılar kullanılabilir:

Te , j + To , j
Tm , j = K cinsinden (121)
2
TeB , j + ToB , j
TmB , j = K cinsinden (122)
2
7.8.3.3 Soğutma katsayısı

Soğutma katsayısı hesaplamaları için Madde 7.8.2.4’e bakınız.
7.8.3.4 Isı iletim katsayısı

Isı iletim katsayısı hesaplamaları için Madde 7.8.2.5’e bakınız.
7.8.4 Basınç hesaplamaları için ortalama sıcaklıklar

Bacanın uzunluğu boyunca ortalaması alınan baca gazı ortalama sıcaklığı Tm aşağıdaki bağıntı kullanılarak
hesaplanabilir:
N seg
Tm = N seg
K cinsinden (123)
1
∑T
j =1 m, j
Baca gazı bağlantı borusunun uzunluğu boyunca ortalaması alınan baca gazı ortalama sıcaklığı TmV
N segV
TmV = N segV
K cinsinden (124)
1
∑T
j =1 mV , j
44
EN 13384-1/Mart 2006
Hava besleme kanalının uzunluğu boyunca ortalaması alınan baca gazı ortalama sıcaklığı TmB aşağıdaki
bağıntı kullanılarak hesaplanabilir:
N seg
TmB = N seg
K cinsinden (125)
1
∑T
j =1 mB , j
Hava besleme bağlantı borusunun uzunluğu boyunca ortalaması alınan baca gazı ortalama sıcaklığı TmBV
N segV
TmBV = N segV
K cinsinden (126)
1
∑T
j =1 mBV , j
Burada,
Tm Bacanın uzunluğu boyunca ortalaması alınan baca gazı ortalama sıcaklığı, K;
Tm,j Baca bölümü j boyunca ortalaması alınan baca gazı ortalama sıcaklığı, K;
TmV Baca gazı bağlantı borusu boyunca ortalaması alınan baca gazı ortalama sıcaklığı, K;
TmV,j Baca gazı bağlantı borusu bölümü j’nin uzunluğu boyunca ortalaması alınan baca gazı ortalama
sıcaklığı, K;
TmB Hava besleme kanalı uzunluğu boyunca ortalaması alınan besleme havası ortalama sıcaklığı, K;
TmB,j Hava besleme kanalı bölümü j’nin uzunluğu boyunca ortalaması alınan besleme havası ortalama
sıcaklığı, K;
TmBV Hava beleme bağlantı borusunun uzunluğu boyunca ortalaması alınan besleme havası ortalama
sıcaklığı, K;
TmBV,j Hava besleme bağlantı borusu bölümü j’nin uzunluğu boyunca ortalaması alınan besleme havası
ortalama sıcaklığı, K;
Nseg Baca bölümlerinin sayısı;
NsegV Baca gazı bağlantı borusu bölümlerinin sayısıdır.
7.9 Yoğunlukların ve hızların tayini
7.9.1 Baca gazının yoğunluğu ve hızı

Baca gazının baca boyunca ortalaması alınmış ortalama yoğunluğu ve hızı ρm ve wm ile baca gazı bağlantı
borusu boyunca ortalaması alınmış ortalama yoğunluğu ve hızı ρmV ve wmV Madde 5.9’a göre
hesaplanmalıdır.
7.9.2 Besleme havasının yoğunluğu ve hızı

Besleme havasının bağlantı borusu boyunca ortalaması alınmış yoğunluğu ρmBV aşağıdaki bağıntıyla
hesaplanmalıdır:
pL
ρ mBV = kg/m3 cinsinden (127)
RL ⋅ TmB
Burada,
ρmBV Hava bağlantı borusunun uzunluğu boyunca ortalaması alınan besleme havası yoğunluğu, kg/m3;
pL Dış havanın basıncı, Pa;
RL Havanın gaz sabitesi, J/(kg·K);
TmBV Hava bağlantı borusunun uzunluğu boyunca ortalaması alınan besleme havası sıcaklığıdır, K.
Besleme havasının hava besleme bağlantı borusu uzunluğu boyunca ortalaması alınan hızı wmBV aşağıdaki
m& B
wmBV = m/s cinsinden (128)
ABV ⋅ ρ mBV
45
EN 13384-1/Mart 2006
Burada,
wmBV Hava besleme bağlantı borusu boyunca ortalaması alınan besleme havası hızı, m/s;
ABV Hava besleme bağlantı borusunun en kesit alanı, m2;
ρmBV Hava besleme bağlantı borusunun uzunluğu boyunca ortalaması alınan besleme havası
yoğunluğudur, kg/m3.
Hava besleme kanalının uzunluğu boyunca ortalaması alınan besleme havası yoğunluğu ρmB aşağıdaki
pL
ρ mB = kg/m3 cinsinden (129)
RL ⋅ TmB
Burada,
ρmB Hava besleme kanalının uzunluğu boyunca ortalaması alınmış besleme havası yoğunluğu, kg/m3;
RL Havanın gaz sabitesi, J/(kg·K);
TmB Hava besleme kanalının uzunluğu boyunca ortalaması alınmış besleme havası ortalama sıcaklığıdır
K.
Hava besleme kanalının uzunluğu boyunca ortalaması alınmış besleme havası hızı wmB aşağıdaki bağıntı
m& B
wmB = m/s cinsinden (130)
AB ⋅ ρ mB
Burada,
wmB Hava besleme kanalının uzunluğu boyunca ortalaması alınmış besleme havası hızı, m/s;
AB Hava besleme kanalının en kesit alanı, m2;
ρmB Hava besleme kanalının uzunluğu boyunca ortalaması alınan besleme havası yoğunluğudur, kg/m3.
7.10 Basınçların tayini
7.10.1 Baca gazının bacaya girişteki basıncı

Baca gazının bacaya girişteki basıncını hesaplamak için Madde 5.10.1 ve Madde 7.2’ye bakılmalıdır.
7.10.2 Baca bölümünde baca etkisine bağlı teorik çekiş (PH)

Baca bölümünde baca etkisine bağlı teorik çekiş (PH) hesaplamaları için Madde 5.10.2’ye bakılmalıdır.
7.10.3 Baca bölümünde basınç direnci (PR)

Baca bölümünde basınç direnci (PR) hesaplamaları için Madde 5.10.3’e bakılmalıdır.
7.10.4 Rüzgâr hızı basıncı (PL)

Giriş/çıkış yapısının rüzgâr etkisini en aza indirecek şekilde tasarımlandığı varsayılır. Sonuç olarak
PL = 0’dır.
7.11 Baca gazının bacaya girişinde gereken çekiş (PZe) ve azamî diferansiyel basınç
(PZoe)
7.11.1 Genel
Genel amaçlar için Madde 5.11.1’e bakınız.
7.11.2 Isıtma tertibatı için asgarî çekiş (Pw) ve azamî diferansiyel basınç (Pwo) için
hesaplama
Isıtma tertibatı için asgarî çekiş (Pw) hesaplamaları hususunda Madde 5.11.2’ye bakınız.
46
EN 13384-1/Mart 2006
7.11.3 Bağlantı borusunun etkin basınç direnci (PFV)

Bağlantı borusunun etkin basınç direnci (PFV) hesaplamaları için Madde 5.11.3’e bakınız.
7.11.4 Besleme havasının basınç direnci
7.11.4.1 Hava besleme kanalında baca etkisine bağlı çekiş (PHB)

Hava besleme kanalının baca etkisine bağlı çekişi (PHB) aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
PHB = H B ⋅ g ⋅ (ρ L − ρ mB ) Pa cinsinden (131)
Burada,
PHB Hava besleme kanalının baca etkisine bağlı çekişi, Pa;
HB Hava besleme kanalının yüksekliği, m;
g Yer çekimi ivmesi, g = 9,81 m/s2 alınmalıdır;
ρL Ortam havasının yoğunluğu, kg/m3;
ρmB Hava besleme kanalının uzunluğu boyunca ortalaması alınmış besleme havası yoğunluğudur, kg/m3.
Not - Tecrübe, eş merkezli hava duman yolu sistemleri için asgarî bir en kesit alanının uygulanması
gerektiğini göstermektedir. Duman yolu en kesit alanının 1,5 katının uygulanması tavsiye edilir.
7.11.4.2 Hava besleme bağlantı borusunda baca etkisine bağlı çekiş (PHBV)
Hava besleme bağlantı borusunda baca etkisine bağlı çekiş (PHBV) aşağıdaki bağıntı kullanılarak
hesaplanmalıdır:
PHBV = H BV ⋅ g ⋅ (ρ L − ρ mBV ) Pa cinsinden (132)
Burada,
PHBV Hava besleme bağlantı borusunda baca etkisine bağlı çekiş, Pa;
HBV Hava besleme borusunun yüksekliği, m;
g Yer çekimi ivmesi, g = 9,81 m/s2 alınmalıdır;
ρL Ortam havasının yoğunluğu, kg/m3;
ρmBV Hava besleme bağlantı borusunun uzunluğu boyunca ortalaması alınmış besleme havası
yoğunluğudur, kg/m3.
7.11.4.3 Hava besleme kanalının basınç direnci (PRB)

Hava besleme kanalının basınç direnci (PRB) aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
 L  ρ
PRB = S EB ⋅ ψ B ⋅ + ∑ ζ B  ⋅ mB ⋅ wmB
2
+ S EGB ⋅ PGB Pa cinsinden (133)
 DhB  2
Burada,
PRB Bacanın hava besleme kanalının basınç direnci, Pa;
PGB Bacanın hava besleme kanalında akış hızındaki değişikliğe bağlı basınç değişimi, Pa;
ψB Bacanın hava besleme kanalının sürtünme katsayısı;
L Baca boyu, m;
DhB Bacanın hava besleme kanalının hidrolik çapı, m;
ΣζB Bacanın hava besleme kanalında akış direnci katsayılarının toplamı;
ρmB Bacanın uzunluğu boyunca ortalaması alınan besleme havası yoğunluğu, kg/m3;
wmB Hava besleme kanalının uzunluğu boyunca ortalaması alınmış besleme havası hızı, m/s;
SEB Hava besleme kanalı için akış güvenlik katsayısı;
SEGB Bacada akış hızı değişikliğine bağlı basınç direnci için akış güvenlik katsayısıdır (PGB ≥ 0 için SEGB =
SEB ve PGB < 0 için SEGB = 1,0).
Farklı pürüzlülükler için hava besleme kanalının sürtünmeye bağlı akış direnci ψB aşağıdaki bağıntı
1  2,51 rB 
= −2 ⋅ log  +  (-) (134)
ψB  Re ⋅ ψ 3,71 ⋅ DhB 
 B B 
Burada,
rB Hava besleme kanalı iç duvarının ortalama pürüzlülük değeri, m;
ReB Hava besleme kanalında Reynolds sayısı (bk. Madde 7.8.2.5.3);
47
EN 13384-1/Mart 2006
ψB Hava besleme kanalının sürtünmeye bağlı akış direnç katsayısıdır.
2 300’ün altındaki Reynolds sayıları için, Reynolds sayısı = 2 300’e uygun katsayı alınmalıdır.
Ortalama pürüzlülük değerleri imalâtçı tarafından verilmelidir. İmalâtçıdan bu değerlerin alınamaması
durumunda, Ek B, Çizelge B.4’te çeşitli malzemeler için verilen tipik ortalama pürüzlülük değerleri
kullanılmalıdır.
Hava besleme kanalında akış hızı değişikliğine bağlı basınç değişimi (PGB) aşağıdaki bağıntı kullanılarak
hesaplanmalıdır:
ρ mB
PGB = ⋅ wmB
2
Pa cinsinden (135)
2
Burada,
ρmB Hava besleme kanalının uzunluğu boyunca ortalaması alınan besleme havası yoğunluğu, kg/m3;
PGB Hava besleme kanalında akış hızındaki değişikliğe bağlı basınç değişimi, Pa;
wmB Hava besleme kanalının uzunluğu boyunca ortalaması alınmış besleme havasının hızıdır, m/s.
7.11.4.4 Hava besleme bağlantı borusunun basınç direnci (PRBV)

Hava besleme bağlantı borusunun basınç direnci (PRBV) aşağıdaki bağıntıyla hesaplanmalıdır:
 L  ρ mBV
PRBV = S EB ⋅ ψ BV ⋅ BV + ∑ ζ BV  ⋅ ⋅ wmBV
2
+ S EGBV ⋅ PGBV Pa cinsinden (136)
 DhBV  2
Burada,
PRBv Hava besleme bağlantı borusunun basınç direnci, Pa;
PGBV Hava besleme bağlantı borusunda akış hızındaki değişikliğe bağlı basınç değişimi, Pa;
ψBV Hava besleme bağlantı borusunun sürtünme katsayısı;
LBV Hava besleme bağlantı borusunun boyu, m;
ΣζBV Hava besleme bağlantı borusunun akış direnci katsayılarının toplamı;
ρmBV Hava besleme bağlantı borusunun uzunluğu boyunca ortalaması alınan besleme havası yoğunluğu,
kg/m3;
wmBV Hava besleme bağlantı borusunun uzunluğu boyunca ortalaması alınmış besleme havası hızı, m/s;
SEB Hava besleme bağlantı borusu için akış güvenlik katsayısı;
SEGBV Hava besleme bağlantı borusunda akış hızı değişikliğine bağlı basınç direnci için akış güvenlik
katsayısıdır (PGBV ≥ 0 için SEGBV = SEB ve PGBV < 0 için SEGBV = 1,0).
Farklı pürüzlülükler için duman kanalının sürtünmeye bağlı akış direnç katsayısı ψBV aşağıdaki bağıntıyla
hesaplanmalıdır:
1  2,51 rBV 
= −2 ⋅ log +  (-) (137)
ψBV  Re ⋅ ψ 3,71 ⋅ DhBV 
 BV BV 
Burada,
rBV Hava besleme bağlantı borusu iç duvarının ortalama pürüzlülük değeri, m;
ReBV Hava besleme bağlantı borusunda Reynolds sayısı (bk. Madde 7.8.2.5.3);
ψBV Hava besleme bağlantı borusunun sürtünmeye bağlı akış direnç katsayısıdır.
2 300’ün altındaki Reynolds sayıları için, Reynolds sayısı = 2 300’e uygun katsayı alınmalıdır.
Ortalama pürüzlülük değerleri imalâtçı tarafından verilmelidir. İmalâtçıdan bu değerlerin alınamaması
durumunda, Ek B, Çizelge B.4’te çeşitli malzemeler için verilen tipik ortalama pürüzlülük değerleri
kullanılmalıdır.
Hava besleme bağlantı borusunun hava besleme kanalında akış hızı değişikliğine bağlı basınç değişimi
(PGBV) aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanmalıdır:
ρ mBV ρ mB
PGBV = ⋅ wmBV
2
− ⋅ wmB
2
Pa cinsinden (138)
2 2
Burada,
48
EN 13384-1/Mart 2006
PGBV Hava besleme bağlantı borusunda akış hızındaki değişikliğe bağlı basınç değişimi, Pa;
ρmBV Hava besleme bağlantı borusunun uzunluğu boyunca ortalaması alınan besleme havası yoğunluğu,
kg/m3;
ρmB Hava besleme kanalının uzunluğu boyunca ortalaması alınan besleme havası yoğunluğu, kg/m3;
wmBV Hava besleme bağlantı borusunun uzunluğu boyunca ortalaması alınan besleme havası hızı, m/s;
wmB Hava besleme kanalının uzunluğu boyunca ortalaması alınmış besleme havası hızıdır, m/s.
7.12 Baca ağzında iç duvar sıcaklığı (Tiob) hesaplaması

Denge sıcaklığında baca ağzında iç duvar sıcaklığı (Tiob) aşağı bağıntı kullanılarak tayin edilmelidir:
k , Nseg
Tiob = To , Nseg − ⋅ (To , Nseg − Tuo ) K cinsinden (139)
α i , Nseg
Burada,
Tiob Denge sıcaklığında baca ağzında iç duvar sıcaklığı, K;
To,Nseg Son baca bölümü Nseg’in sonunda baca gazı sıcaklığı, K;
k,Nseg Duman yolu ile son baca bölümü Nseg’in hava besleme geçidi arasındaki ısı iletim katsayısı,
W/(m2·K);
αi,Nseg Baca gazı ile son baca bölümü Nseg’in duman kanalının iç yüzeyi arasındaki ısı transfer katsayısı ,
W/(m2·K);
Tuo Baca ağzında ortam havası sıcaklığıdır, K.
8 Baca gazı su buharının yoğuşma ısısının hesaba katılması

8.1 Genel
Önceki madde, baca gazı içerisinde mevcut olan su buharının yoğuşmasıyla açığa çıkan ısıyı hesaba
katmadan yaş şartlarda çalışan baca parametrelerinin hesaplanmasını mümkün kılmaktadır. Bu madde, su
buharının yoğuşmasıyla ortaya çıkan ısının (sıvılaşma gizli ısısı) hesaplanmasını ve bacadaki sıcaklıklara
etkisini tanımlamaktadır. Sıcaklık şartının (Madde 5.3’e bakınız) karşılanamaması durumunda kullanılması
tavsiye edilir.
Basınç şartı üzerindeki etkiler bu maddede ele alınmamıştır.
Not - Yoğuşmayı dikkate alan gaz sabitesi R, Ek A kullanılarak belirlenebilir.
Hesaplamada dikkate alınabilecek yoğuşma ısısı son derece karmaşıktır, çünkü ısı ve kütle transferi
çoğunlukla 3-boyutludur. Örnek olarak, yoğuşma ürünü bacanın iç duvarı boyunca aşağı doğru akabilir ve
daha yüksek sıcaklıktaki bir alanda buharlaşabilir. Bu standardda verilen hesaplama metodu, sadece,
bacanın iç duvar sıcaklığı baca gazı çiylenme noktasından küçük veya eşit olduğunda ve tecrübelere uygun
olarak yoğuşma ürünü azamî miktarının fK < % 100 oranında azalmasına imkân verdiğinde su buharının
baca duvarı iç yüzeyinde yoğuşmasının etkilerini ele alır.
Yoğuşmayı dikkate alan bir hesaplama için, baca her biri en fazla 0,5 m uzunlukta ve eşit boylarda Nseg
adet baca bölümüne ayrılmalıdır. Baca gazı bağlantı boruları da, baca gazı bağlantı borusunun çıkışındaki
sıcaklığı baca gazının çiylenme noktasından düşükse, her biri en fazla 0,5 m uzunlukta ve eşit boylarda
NsegV adet baca gazı bağlantı borusu bölümüne ayrılmalıdır.
8.2 Yoğuşma başlangıcı

Yoğuşmanın başladığı NsegK ve/veya NsegKV bölümünü bulmak için, Madde 5 veya Madde 7’ye göre
yoğuşmanın başlayabileceği ilk bölümden başlayarak aşağıdaki bağıntı sağlanıncaya kadar her j bölümünün
sonunda iç duvar sıcaklığı Tiob,j hesaplanır.
Tiob , j − T pe,1 < 0 K cinsinden (140)
Burada,
k b, j
Tiob , j = Tob , j − ⋅ (Tob , j − Tu , j ) K cinsinden (141)
α i, j
Burada,
Tiob,j Denge sıcaklığında j bölümünün çıkışında iç duvar sıcaklığı, K;
Tpe,1 İlk bölümün girişinde suyun çiylenme noktası K;
kb, j Denge sıcaklığında j bölümünün ısı iletim katsayısı (Madde 5 veya Madde 7’ye bakınız), W/(m2·K);
49
EN 13384-1/Mart 2006
αi,j j bölümündeki konveksiyon için ısı transfer katsayısı (Madde 5 veya Madde 7’ye bakınız), W/(m2·K);
Tob,j Denge sıcaklığında j bölümünün çıkışında baca gazı sıcaklığı (Madde 5 veya Madde 7’ye bakınız),
K;
Tu,j Bölüm j alanında ortam sıcaklığıdır, K.
Not 1 - Özellikle duman yolunun boyutunda ve baca gazı bağlantı borusunun ve/veya bacanın (özellikle de
baca gazı bağlantı borusunun bacaya girdiği yerde) ısıl direncinde bir değişiklik olmuşsa Bağıntı
(140)’taki şartın kontrol edilmesi gerekir.
Baca gazı bağlantı borusunun ilk bölümünün girişinde suyun çiylenme noktası TpeV,1 ısıtma tertibatı
çıkışındaki baca gazının su buharı muhtevasına bağlıdır. Yoğuşmasız kazanlar için TpeV,1 = Tp’dir.
Yoğuşmalı kazanlar için baca gazının su buharı muhtevası σ(H2O)w ısıtma tertibatının imalâtçısından elde
edilmelidir. Isıtma tertibatı çıkışındaki su buharı kısmî basıncı pDW ve suyun çiylenme noktası TpeV,1, bu değer
ve Ek B’deki Bağıntı (B.6) ve (B.7) kullanılarak tayin edilebilir.
Not 2 - Hiçbir değer bilinmiyorsa, suyun kazan normal dönüş sıcaklığı Tbf suyun çiylenme noktası olarak
alınmalıdır (TpeV,1 = Tbf). Karşılık gelen su buharı kısmî basıncı pDW Bağıntı (B.7a) ile tayin edilebilir.
Yoğuşmalı bir kazanın çıkışındaki baca gazı kütle debisi m

& w ısıtma tertibatındaki yoğuşmayı hesaba
katmamışsa, baca gazı kütle debisi aşağıdaki bağıntıyla bulunabilir:
m& W = m& − ∆m& DW kg/s cinsinden (142)
Burada,
R  P   PD PDW 
∆m& DW = m& ⋅ ⋅ 1 − D  ⋅  −  kg/s cinsinden (143)
RD  PL   PL − PD PL − PDW 
Burada,
m& W Isıtma tertibatında yoğuşma yoluyla kütle akışındaki değişikliği hesaba katan, ısıtma tertibatı
çıkışındaki baca gazı kütle debisi, kg/s;
∆m& DW Isıtma tertibatındaki yoğuşma ürünü kütle debisi, kg/s;
m& Baca gazının yoğuşmadan önceki kütle debisi, kg/s;
R Baca gazının yoğuşmadan önceki gaz sabitesi, J/(kg·K);
RD Su buharının gaz sabitesi (496 J/(kg·K) alınmalıdır, J/(kg.K) ;
pL Dış hava basıncı, Pa;
pD Su buharının yoğuşmadan önceki kısmî basıncı, Pa;
pDW Su buharının ısıtma tertibatı çıkışındaki kısmî basıncıdır, Pa.
NsegKV = 1 ise aşağıdaki bağıntılar geçerlidir:

m& oV , 0 = m& W kg/s cinsinden (144)
TobV ,0 = TW K cinsinden (145)
k bV ,1
TiobV , 0 = TW − ⋅ (TW − TuV ,1 ) K cinsinden (146)
α iV ,1
Burada,
m& oV , 0 İlk bölümün girişinde baca gazı kütle debisi, kg/s;
TobV,0 Denge sıcaklığında ilk bölümün girişinde baca gazı sıcaklığı, K;
TiobV,0 Denge sıcaklığında ilk bölümün girişinde iç duvar sıcaklığı, K;
TW Denge sıcaklığında ısıtma tertibatının çıkışında baca gazının sıcaklığı, K;
kbV,1 Denge sıcaklığında ilk bölümün ısı iletim katsayısı, W/(m2·K);
αiV, 1 İlk bölümün ısı transfer katsayısı, W/(m2·K);
TuV,1 İlk bölümde ortam havasının sıcaklığıdır, K.
Bacanın ilk bölümünün girişinde suyun çiylenme noktası Tpe,1 baca gazı bağlantı borusunun çıkışındaki baca
gazı su buharı muhtevasına bağlıdır. Baca gazı bağlantı borusunda hiçbir yoğuşma oluşmazsa Tpe,1 = TpV,1
eşitliği kullanılabilir. Aksi takdirde aşağıdaki bağıntı kullanılmalıdır:
50
EN 13384-1/Mart 2006
R pD ∆m & DW + ∆m & DV
⋅ −
R p &
m
σ(H2O )V,NsegV = D L & & DV ⋅ 100 kg/s cinsinden (147)
R ∆mDW + ∆m
−
RD &
m
Burada,
NsegV
∆m& DV = ∑ ∆m&
j = NsegKV
D, j kg/s cinsinden (148)
Burada,
σ(H2O)V,NsegV Baca gazı bağlantı borusunun çıkışında baca gazı su buharı muhtevası, hacimce %;
RD Su buharının gaz sabitesi, (= 496) J/(kg·K);
pD Su buharının yoğuşmadan önceki kısmî basıncı, Pa;
∆m& DW Isıtma tertibatının yoğuşma ürünü kütle debisi, kg/s;
∆m& DV Baca gazı bağlantı borusunun yoğuşma ürünü kütle debisi, kg/s;
NsegV Baca gazı bağlantı borusu bölümlerinin sayısı;
NsegKV Yoğuşmanın başladığı baca gazı bağlantı borusu bölüm sayısı.
Baca gazının baca bağlantı borusu çıkışındaki su buharı muhtevası σ(H2O)V,NsegV ile karşılık gelen su buharı
kısmî basıncı pDV,NsegV ve suyun çiylenme noktası Tpe,1 Ek B’deki Bağıntı (B.6) ve Bağıntı )B.7) kullanılarak
tayin edilebilir.
NsegK = 1 ise aşağıdaki bağıntılar geçerlidir:

m& o ,0 = m& W − ∆m& DV kg/s cinsinden (149)
Tob, 0 = Teb K cinsinden (150)
k b ,1
Tiob ,0 = Teb − ⋅ (Teb − Tu ,1 ) K cinsinden (151)
α i ,1
Burada,
m& o ,0 Baca gazının ilk bölümün girişindeki kütle debisi, kg/s;
∆m& DV Yoğuşma ürününün baca gazı bağlantı borusundaki kütle debisi, kg/s;
Tob,0 Baca gazının denge sıcaklığında ilk bölümün girişindeki sıcaklığı, K;
Tiob,0 İç duvarın denge sıcaklığında ilk bölümün girişindeki sıcaklığı, K;
Teb Baca gazının denge sıcaklığında baca girişindeki sıcaklığı, K;
kb,1 Denge sıcaklığında ilk bölümün ısı iletim katsayısı, W/(m2·K);
αi, 1 İlk bölümün ısı transfer katsayısı, W/(m2·K);
Tu,1 Ortam havasının ilk bölümdeki sıcaklığıdır, K.
8.3 Yoğuşmalı bir baca bölümünün çıkışında baca gazı sıcaklığının hesaplanması (j
≥ NsegK)
Aşağıdaki bağıntılarla baca bölümü j’nin çıkışında baca gazı sıcaklığı Tob,j tekrarlamalı yöntemle
hesaplanabilir:
Not 1: Tekrarlama işlemine yoğuşmayı dikkate almaksızın hesaplanan Tob,j değeri ile başlanması tavsiye
edilir.
Not 2: Baca bölümü için kullanılan bağıntılar uygun değerlerle baca gazı bağlantı boruları için de
kullanılabilir.
J bölümünün çıkışındaki iç duvar sıcaklığı Tiob,j için aşağıdaki bağıntılar geçerlidir:

k obtop , j
Tiob , j = Tob , j − ⋅ (Tob , j − Tu , j ) K cinsinden (152)
α iotop , j
51
EN 13384-1/Mart 2006
Burada,
Tiob,j Ddenge sıcaklığında bölüm j’nin çıkışında iç duvar sıcaklığı, K;
Tob,j Denge sıcaklığında bölüm j’nin çıkışında baca gazı sıcaklığı, K;
Tu,j Ortam havasının bölüm j bölgesindeki sıcaklığı, K;
kobtop,j Denge sıcaklığında bölüm j’nin çıkışındaki toplam ısı iletim katsayısı, W/(m2·K);
αiotop,j Bölüm j’nin çıkışında konveksiyon ve yoğuşma için toplam ısı transfer katsayısıdır, W/(m2 K).
Bölüm j’de konveksiyon ve yoğuşma için toplam ısı transfer katsayısı αitop,j ve toplam ısı iletim katsayısı kbtop,j
için aşağıdaki bağıntılar geçerlidir:
α iotop , j = α io , j + α ioK , j W/(m2.K) (153)
1
k obtop , j = W/(m2.K) cinsinden (154)
1 1 Dh
+ +
α iotop , j  Λ  Dha ⋅ α a
Burada,
αiotop,j Bölüm j’nin çıkışında konveksiyon ve yoğuşma için toplam ısı transfer katsayısı, W/(m2·K);
αio,j Bölüm j’de konveksiyon için ısı transfer katsayısı (bk. Madde 5 veya Madde 7, Tob,j için
hesaplanmış), W/(m²·K);
αioK,j Bölüm j’nin çıkışında yoğuşma yoluyla ısı transfer katsayısı , W/(m2.K);
kobtop,j Ddenge sıcaklığında bölüm j’nin çıkışında toplam ısı iletim katsayısı , W/(m2·K);
1
  Isıl direnç, m2.K/W;
Λ
Dh Hidrolik iç çap, m;
Dha Hhidrolik dş çap, m;
αa Dış ısı transfer katsayısıdır, W/(m2·K).
Yoğuşma yoluyla ısı transfer katsayısı αiK,j için aşağıdaki bağıntı geçerlidir:
qK, j ⋅ Nseg
αiK, j = W/(m2.K) cinsinden 155)
(
lc, j ⋅ U ⋅ L ⋅ Tob, j − Tiob, j )
lc, j = 1 j > NsegK için veya
NsegK = 1 ve Tiob,0 ≤ Tpe,1 (-) (156)
ve
T pe,1 − Tiob , j
lc, j = j = NsegK ve NsegK > 1 veya (-) (157)
Tiob , j −1 − Tiob , j
NsegK = 1 ve Tiob,0 > Tpe,1
Burada,
αiK,j Baca gazından bölüm j’nin iç duvarına yoğuşma yoluyla ısı transferi, W/(m2.K);
qK,j Bölüm j’de yoğuşma ısısı, W;
Nseg Bölümlerin sayısı;
lc, j Bölüm j’nin yüzeyinin yoğuşma oranı;
U İç çevre, m;
L Baca boyu, m;
Tpe,1 İlk bölümün girişinde suyun çiylenme noktası, K;
Tiob,NsegK Denge sıcaklığında NsegK bölümünün başlangıcında iç duvar sıcaklığıdır, K.
Yoğuşma ısısı qK,j için aşağıdaki bağıntı geçerlidir:

q K , j = ∆m& D , j ⋅ rD W cinsinden (158)
Burada,
qK,j Bölüm j için yoğuşma ısısı, W;
∆m& D , j Bölüm j’de yoğuşma ürünü kütle debisi, kg/s;
rD Buharlaşan suyun entalpisidir (2 400 000 J/kg alınmalıdır), J/kg.
52
EN 13384-1/Mart 2006
Yoğuşma ürünü kütle debisi için aşağıdaki bağıntılar geçerlidir:

   pDo, j−1 pDo, j  fK
∆m & ⋅ R ⋅ 1 − pD  ⋅ 
& D, j = m − ⋅ kg/s cinsinden (159)
 
RD  pL   pL − pDo, j−1 pL − pDo, j  100

Burada,
 
 23,6448 − 4077,9 
 T − 36,48 
pDo, j = e iob, j  Pa cinsinden (160)
Burada,
∆m& D , j Bölüm j’de yoğuşma ürünü kütle debisi, kg/s;
RD Su buharının gaz sabitesi (496 J/(kg.K) alınmalıdır, J/(kg·K);
pD Yoğuşmadan önce su buharı kısmî basıncı, Pa;
pDo,j Denge sıcaklığında bölüm j’nin çıkışında iç duvar sıcaklığına bağlı su buharı kısmî basıncı, Pa;
pL Dış hava basıncı, Pa;
fK Yoğuşmanın faydalı kısmı;
Tiob,j Denge sıcaklığında bölüm j’nin çıkışında iç duvar sıcaklığıdır, K.
fK için Bağıntı (161) ve Bağıntı (162)’ye bakınız. fK için bacaya Te girişindeki baca gazı sıcaklığı
kullanılmalıdır. Baca gazı bağlantı borusunda o anda yoğuşma oluşmuşsa, fKV’nin bu kısmı için ısıtma
tertibatının baca gazı sıcaklığı TW kullanılmalıdır.
Açıklama
X : te veya tw °C cinsinden
Y : fK veya fKv % olarak
Şekil 2 – Baca gazı giriş sıcaklığı te veya tw’ye dayalı yoğuşma faktörü fK
f KV = 132,7 − 2,6 ⋅ tW + 0,0133 ⋅ tW2 % olarak (161)

ve
f K = 132,7 − 2,6 ⋅ t e + 0,0133 ⋅ t e2 % olarak (162)
Burada;
tW : Isıtma tertibatının baca gazı sıcaklığı (°C),
te : Baca girişinde baca gazı sıcaklığıdır (°C).
Bağıntı, 40 °C ≤ tW ≤ 80 °C ve 40 °C ≤ te ≤ 80 °C için kullanılabilir. tW < 40 °C için fkV = % 50 ve

te < 40 °C için fK = % 50’dir.
Bölüm j’nin çıkışındaki baca gazı kütle debisi m

& o , j için aşağıdaki bağıntı geçerlidir:
m& o , j = m& o , j −1 − ∆m& D , j W cinsinden (163)
53
EN 13384-1/Mart 2006
Burada;
m& o , j −1 : Bölüm j’nin çıkışında baca gazı kütle debisi (kg/s),
∆m& D , j : Bölüm j’nin yoğuşma ürünü kütle debisidir (kg/s).
Bölüm j’nin çıkışında yeni hesaplanan baca gazı sıcaklığı Tob, j için aşağıdaki bağıntılar geçerlidir:
 m& o , j −1 ⋅ c po , j −1 K b , j  qK , j
 −  ⋅ Tob , j −1 + + K b , j ⋅ Tu , j
 m& ⋅ c 2  m& o , j ⋅ c po , j
Tob , j =  o, j po , j
K cinsinden (164)
K B, j
1+
2
Burada;
U ⋅ k btop , j ⋅ L
K b, j = (165)
m& o , j ⋅ c po , j Nseg
Burada;
k btop , j = (1 − l c , j ) ⋅ k b , j −1 + l c , j ⋅ k btop , j j = NsegK için W/(m2.K) cinsinden (166)
Burada;
k botopj −1 + k botop , j
k btop , j = j > NsegK için W/(m2.K) cinsinden (167)
2
Burada;
Tob, j : Bölüm j’nin çıkışında yeni hesaplanan baca gazı sıcaklığı, K,
m& o , j : Bölüm j’nin çıkışında baca gazı kütle debisi, kg/s,
cpo,j : Bölüm j’nin çıkışında baca gazı özgül ısı kapasitesi, J/(kg·K),
Kb,j : Denge sıcaklığında bölüm j’nin soğutma katsayısı,
Tob,j-1 : Denge sıcaklığında bölüm j-1’in çıkışında baca gazı sıcaklığı, K,
qK,j : Bölüm j’nin yoğuşma ısısı, W,
Tu,j : Bölüm j bölgesi için ortam sıcaklığı, K,
U : İç çevre, m,
kbtop,j : Denge sıcaklığında bölüm j’nin ısı iletim katsayısı, W/(m2·K),
L : Baca boyu, m,
Nseg : Bölümlerin sayısı,
lc, j : Bölüm j’nin yoğuşma yüzey oranı,
kb,j-1 : Denge sıcaklığında bölüm j-1’in ısı iletim katsayısı, W/(m2·K),
kobtop,j : Denge sıcaklığında bölüm j’nin çıkışında toplam ısı iletim katsayısıdır, W/(m2·K).
Tekrarlama işleminin doğruluğu (sıhhati) için aşağıdaki bağıntılar geçerlidir:

q A, j − q C , j ≤ ε f ⋅ q A, j W cinsinden (168)
Burada;
q A, j = m& o , j −1 ⋅ c po, j −1 ⋅ Tob , j −1 − m& o , j ⋅ c po, j ⋅ Tob , j + q K , j W cinsinden (169)
α itop, j ⋅ U ⋅ L Tiob, j−1 + Tob, j − Tiob, j

q C, j = ⋅ W cinsinden (170)
Nseg 2
Burada;
qA,j : Baca gazının bölüm j’nin girişi ile çıkışı arasındaki entalpi farkı, K,
qC,j : Baca gazından bölüm j’nin iç duvarına toplam ısı akışı, K,
εf : Azamî yakınsama hatası (0,02 alınmalıdır),
54
EN 13384-1/Mart 2006
m& o , j : Bölüm j’nin çıkışında baca gazı kütle debisi, kg/s,

cpo,j : Bölüm j’nin çıkışında baca gazının özgül ısı kapasitesi, J/(kg·K),
Tob,j : Denge sıcaklığında bölüm j’nin çıkışında baca gazı sıcaklığı, K,
qK,j : Bölüm j’nin yoğuşma ısısı, W,
αiotop,j : Bölüm j’nin çıkışında konveksiyon ve yoğuşma için toplam ısı transfer katsayısı, W/(m2·K),
U : İç çevre uzunluğu, m,
L : Baca boyu, m,
Nseg : Bölümlerin sayısı,
Tiob,j : Denge sıcaklığında bölüm j’nin çıkışında iç duvar sıcaklığıdır, K.
Eş merkezli kanallı dengeli akışlı bacalar için Bağıntı (140) – Bağıntı (170) aşağıdaki değişikliklerle
kullanılabilir:
– Tu,j yerine TmbB,j
– TuV,j yerine TmbBV,j
– αa yerine αa,j.
TmB,j , TmBV,j ve αa,j Madde 7’deki uygun bağıntılarla hesaplanabilir.
55
EN 13384-1/Mart 2006
Ek A
(Bilgi için)
Isıl direnç hesabı
1
Bir bacanın ısıl direnci   yapı malzemelerinin ısıl iletkenlik katsayısının bilinmesiyle ve aşağıdaki
 Λ n
1  D  Dh ,n +1 
  = y . ∑  h . ln 
 m2.K/W cinsinden (A.1)
Λ 2
 n
n  .λ D
 h ,n 
Burada;
Dh,n : Her tabakanın iç yüzeyinin hidrolik çapı, m,
Y : Biçim katsayısı;
- yuvarlak ve oval en kesitler için = 1,0,
- kare veya kenar oranı 1:1,5’e kadar olan dikdörtgen en kesitler için = 1,10,
λn : Çalışma sıcaklığında tabakanın ıslı iletkenlik katsayısıdır (Çizelge B.5), W/(m.K).
Hazır metal bacalar için ısıl köprülerin etkisi EN 1859’da tarif edilen bir faktörle birlikte dikkate alınmalıdır.
56
EN 13384-1/Mart 2006
Ek B
(Bilgi için)
Çizelgeler
Çizelge B.1 – Baca gazının baca gazı kütle debisi m & , özgül gaz sabitesi R, özgül ısı kapasitesi cp, su çiylenme noktası tp, çiylenme noktasındaki yükselme ∆Tsp,
ısıl iletkenlik katsayısı λA ve baca gazının dinamik viskozitesi ηA’nın tayini için değerler (400 °C’ta cp, λA ve ηA)
Karakteristik yakıt verileri Baca gazı verilerinin hesaplanması için katsayılar

VH 2 O ƒR ƒR
σ(CO2) σ(SO2)
Yakıt türü Hu Vatr en az VL en az ƒm1 ƒm2 yoğuş- yoğuş- fR1 fR2 ƒc0 ƒc1 ƒc2 ƒc3 ƒw ƒs1 ƒs2
en çok en çok
masız malı
kWh/kg
% g%/(kW 1/% 1/% J/(kgK J/(kgK K
kWh/m m3/kg m3/kg m3/kg % g/(kWs) 1/% 1/% 2 J/(kgK3%) 1/% % K
3 s) %) %)
Kok kömürü 8,06 7,64 7,66 0,13 20,60 0,09 7,06 0,033 -0,0036 -0,0038 0,0036 -0,0040 3,4 0,014 -0,000014 0,0046 1,235 99 7
Antrasit 9,24 8,37 8,55 0,44 19,05 0,10 6,23 0,036 -0,0028 -0,0033 0,0036 -0,0039 5,6 0,014 -0,000013 0,0057 370 93 7
Linyit 5,42 5,09 5,17 0,68 19,48 0,04 6,61 0,055 -0,0014 -0,0026 0,0037 -0,0040 10,3 0,015 -0,000012 0,0083 149 80 7
RFO< %4 S 9,43 9,91 10,48 1,15 16,17 0,28 6,14 0,052 -0,0012 -0,0024 0,0037 -0,0039 10,7 0,014 -0,000012 0,0082 142 94 7
RFO< %2 S 9,61 10,06 10,67 1,21 16,15 0,14 6,11 0,052 -0,001 -0,0023 0,0037 -0,0038 11,0 0,014 -0,000011 0,0083 137 89 7
RFO< %1 S 9,74 10,17 10,79 1,25 16,09 0,07 6,07 0,052 -0,0009 -0,0022 0,0037 -0,0038 11,2 0,014 -0,000011 0,0084 134 85 7
Meskenlerde
11,86 10,52 11,26 1,49 15,40 0,00 4,94 0,046 -0,0002 -0,0018 0,0038 -0,0037 13,0 0,014 -0,000011 0,0093 111 0 0
kullanılan yakıt
Gazyağı 12,09 11,36 12,14 1,57 15,00 0,00 5,09 0,047 -0,0002 -0,0018 0,0038 -0,0036 13,0 0,014 -0,000011 0,0093 111 0 0
Doğal gaz H 10,03 8,67 9,57 1,86 12,00 0,00 3,75 0,053 0,0032 0,0002 0,0039 -0,0032 23,0 0,015 -0,000007 0,0142 57 0 0
Doğal gaz L 9,03 7,87 8,63 1,70 11,80 0,00 3,72 0,054 0,0033 0,0003 0,0039 -0,0032 23,5 0,015 -0,000007 0,0144 56 0 0
Likit gaz 26,67 22,46 24,51 4,10 13,80 0,00 4,20 0,049 0,0013 -0,0009 0,0038 -0,0035 17,6 0,015 -0,000009 0,0116 77 0 0
Odun
3,70 3,44 3,45 0,80 20,50 0,00 6,89 0,076 0,0001 -0,0018 0,0038 -0,0041 15,4 0,016 -0,000011 0,0111 90 15 0
(%23,1nem)
Odun
3,12 2,98 2,99 0,86 20,50 0,00 7,08 0,090 0,001 -0,0013 0,0038 -0,0042 18,5 0,016 -0,000010 0,0128 72 15 0
(%33,3nem)
Odun
5,27 4,78 4,81 0,78 20,31 0,00 6,66 0,060 -0,001 -0,0024 0,0037 -0,0041 11,6 0,015 -0,000012 0,0091 127 15 0
parçacıkları
57
EN 13384-1/Mart 2006
Açıklama
ƒm1 : Baca gazı kütle akışı hesabı için katsayı, g.%/(kW.s),
ƒm2 : Baca gazı kütle akışı hesabı için katsayı, g/(kW.s),
ƒR : Baca gazı sabitesi hesabı için katsayı, 1/%,
fR1 : Baca gazı su buharı muhtevasının bilindiği yerlerde, baca gazı gaz sabitesinin hesabı için katsayı, 1/%
fR2 : Baca gazı su buharı muhtevasının bilindiği yerlerde, baca gazı gaz sabitesinin hesabı için katsayı, 1/%
ƒc0 : Baca gazı özgül ısı kapasitesi hesabı için katsayı, J/(kg.K.%),
ƒc1 : Baca gazı özgül ısı kapasitesi hesabı için katsayı, J/(kg.K2.%),
ƒc2 : Baca gazı özgül ısı kapasitesi hesabı için katsayı, J/(kg.K3.%),
ƒc3 : Baca gazı özgül ısı kapasitesi hesabı için katsayı, 1/%,
ƒw : Baca gazı su buharı muhtevası hesabı için katsayı, %,
ƒs1 : Çiylenme noktası artışı hesabı için katsayı, K,
ƒs2 : Çiylenme noktası artışı hesabı için katsayı, K,
Hu : Yakıtın enerji muhtevası, kWh/kg veya kWh/m3,
VAtr enaz : Normal şartlar altında asgarî kuru baca gazı hacmi ile yakıt kütlesi veya yakıt hacmi arasındaki ilişki (273,15 K, 101325 Pa), m3/kg veya m3/m3,
VL enaz : Normal şartlar altında asgarî yakma havası hacmi ile yakıt kütlesi veya yakıt hacmi arasındaki ilişki (273,15 K, 101325 Pa), m3/kg veya m3/m3,
V H 2O : Normal şartlar altında baca gazı su buharı hacmi ile yakıt kütlesi veya yakıt hacmi arasındaki ilişki (273,15 K, 101325 Pa), m3/kg veya m3/m3,
σ(CO2)ençok : Kuru baca gazının azamî karbon dioksit muhtevası, %,
σ(SO2)ençok : Kuru baca gazının azamî kükürt dioksit muhtevası, %.
58
EN 13384-1/Mart 2006
Çizelge B.1 (Devamı)
Yaklaşımlar: Burada
 ∫ m1 
m& =  + ∫ m 2  . QF g/s (B.1) m& : Baca gazı kütle debisi, g/s,
 σ (CO2 )  σ(CO2) : Kuru baca gazının karbon dioksit muhtevası, %
100 QF : Isıtma tertibatının ısı girdisi, kW,

QF = .Q kW (B.2)
ηw Q : Isıtma tertibatının ısı çıktısı, kW,
R = RL . [1 + ƒR. σ(CO2)] J/(kg.K) (B.3) ηw : Isıtma tertibatının verimi, %
R : Baca gazının gaz sabitesi, J/(kg.K),

1011 + 0,05.t m + 0,0003.t m2 + ( ∫ c 0 + ∫ c1 .t m + ∫ c 2 .t m2 ).σ (CO2 )
cp = J/(kg.K) (B.4) RL : Havanın gaz sabitesi = 288 J/(kg.K),
1 + ∫ c 3 .σ (CO2 )
cp : Baca gazının özgül ısı kapasitesi, J/(kg.K),
100
σ ( H 2 O) = + 1,1 % (B.5) tm : Ortalama baca gazı sıcaklığı, °C,
∫w
1+ σ(H2O) : Baca gazının su buharı muhtevası, %
σ (CO2 )
PD : Su buharı kısmî basıncı, Pa,
σ ( H 2 O) PL : Dış hava basıncı, Pa,

PD = . PL Pa (B.6)
100 tp : Çiylenme noktası sıcaklığı, °C,
∆Tsp : Çiylenme noktası artışı, K,

4077,9
tp = − 236,67 °C (B.7)
23,6448 − ln( p D ) Kf : SO2’nin SO3’e dönüşüm faktörü, %,
λA : Baca gazının ısıl iletkenlik katsayısı, W/(m.K),

∆Tsp = ∫ s1 + ∫ s 2 . ln( K f ) K (B.8) 2
ηA : Baca gazının dinamik viskozitesidir, N.s/m
λ A = 0,0223 + 0,000065 . t m w/(m.K) (B.9)
η A = 15.10 −6 + 47.10 −9.t m − 20.10 −12.t m2 N.s/m

2
(B.10)
  σ ( H 2 O)  
R = R L ⋅ 0996 + f R1 ⋅ σ (H 2 O ) + f R 2 ⋅ 1 −  ⋅ σ (CO2 ) .
J/(kg K) (B.11)
  100  
59
EN 13384-1/Mart 2006
pD
σ ( H 2 O) = ⋅ 100 % (B.12)
pL
 
 23,6448− 4077,9 
 T − 36, 48 
pD = e p  Pa (B.13)
Not – “fR yoğuşmasız” kuru şartlarda çalışan bacalar için kullanılmalıdır.

“fR yoğuşmalı” yaş şartlarda çalışan bacalar için kullanılmalıdır.
60
EN 13384-1/Mart 2006
Çizelge B.2 – Buhar kazanları için değerler
Yakıt Pw, ηw ve σ(CO2) için bağıntı

Kok kömürü Q N ≤ 100kW için 15. lg Q N Pa
Mineral kömür 100kW < Q N ≤ 1000kW için Pw = − 70 + 50. lg Q N Pa
Q N > 1000kW için 80 Pa
Linyit briketler
QN ≤ 2000 kW için ηw = 68,65 + 4,35. lg QN %
Q N ≤ 100kW için %9,5

σ (CO2 ) =
100kW < Q N ≤ 2000kW için 4,1 + 2,7. lg Q N %
Odun Q N ≤ 50kW için
(%23,1 nem) 15. lg Q N Pa
10kW < Q N ≤ 350kW için PW =
27 + 13. lg Q N Pa
özel kazanlar
QN ≤ 1000 kW için ηw = 51,6 + 8,4. lg QN %
Q N ≤ 10kW için %8,0

σ (CO2 ) =
10kW < Q N ≤ 1000kW için 6,0 + 2,0. lg Q N %
Petrol ve gaz Q N ≤ 100kW için 15. lg Q N Pa
Pw =
(Cebrî çekişli Q N > 100kW için − 47 + 38,5. lg Q N Pa
brülörlü ve cebrî Q N ≤ 1000kW için 85,0 + 1,0. lg Q N %
çekişli ηw =
brülörsüz) Q N > 1000kW için %88
f x1
Q N ≤ 100kW için %
σ (CO2 ) = 1 − f x 2 . lg Q N
Q N > 100kW için
f x3 %
Çizelge B.3 - Petrol ve gaz yakan brülörler kullanılarak σ(CO2)’nin tayini için değerler
Yakıt
Cebrî çekişli brülör Tabiî çekişli brülör a
fx1 fx2 fx3 fx1 fx2 fx3
Petrol 11,2 0,076 13,2 - - -
Doğal gaz 8,6 0,078 10,2 5,1 0,075 6,0
Sıvılaştırılmış gaz 10,0 0,080 11,9 5,9 0,079 7,0
a
Çekiş yön değiştiricisinden sonraki değerler.
61
EN 13384-1/Mart 2006
Çizelge B.4 - Bazı astar malzemeleri/yapımların ortalama pürüzlülüğü (r) için tipik değerler
Astar malzemesi Tipik ortalama pürüzlülük değerleri

r
m
Kaynaklı çelik 0,001
Cam 0,001
Plâstik 0,001
Alüminyum 0,001
Kil seramik baca astarları 0,0015
Briket 0,005
Lehimli metal 0,002
Beton 0,003
Taş 0,005
Oluklu metal 0,005
62
EN 13384-1/Mart 2006
Çizelge B.5 – Bazı baca malzemelerinin ısıl iletkenlik katsayısı λ, yoğunluğu ρ ve özgül ısı kapasitesi c
Malzeme ρ c t λ
kg/m3 kJ(kg.K) °C W/(m.K)
Alüminyum 2800 0,88 - 160
Çelik 7800 0,45 10 50
Paslanmaz çelik 7900 0,46 10 17
Daha başka hafif agregalı hafif beton-dolu birimler
(EN 1745, Çizelge A.9) 800 - 10 0,33
1000 - - 0,41
1200 - - 0,52
1400 - - 0,66
1600 - - 0,83
1800 - - 1,08
Genleşmiş kil agregalı hafif beton-dolu bloklar (EN

1745, Çizelge A.9) 800 - 10 0,25
- - 0,32
1000
0,41
1200 0,51
0,63
1400
16000
Yoğun agregalı beton 2400 1,00 10 1,72
Alçı, kireç harcı, kireç bağlı harç 1800 1,00 10 0,93
Kil seramik baca astarı/bloku 1,00 20 1000

2000 0,92 200 1100
Mineral elyaf 20 0,035
100 0,75 100 0,045
200 0,065
Cam 20 1,070
2200 0,80 100 1,200
200 1,370
PFDV (Poliviniliden flüorür) 1800 0,96 20 - 150 0,190
PP (Polipropilen) 900 1,70 - 0,220
63
EN 13384-1/Mart 2006
Çizelge B.6 – Hava aralığı genişliği dn ve ısı yayan duvarların (düşey düzenlenmiş, eşmerkezli halka
hâlinde açıklık) yüzey sıcaklığına bağlı olarak kapalı hava aralığının ısıl direnci. Hava aralığı genişliği d ve
ısı yayan duvarların (düşey düzenlenmiş, eş merkezli halka hâlinde açıklık) yüzey sıcaklığına bağlı olarak
sızdırmaz hâle getirilmiş hava aralığının ısıl direnci.
Isıl direnç (1/Λ)n, m2K/W

Hava aralığı genişliği dn(m) 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05
40 °C 0,123 0,147 0,153 0,152 0,150
100 °C 0,087 0,101 0,101 0,100 0,099
150 °C 0,065 0,075 0,075 0,074 0,074
200 °C 0,050 0,055 0,055 0,055 0,054
Not- Kapalı hava aralıklarının etkin ısı iletikenliği katsayısı λn aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanabilir:
Dh , n  Dh , n + 2d n 
λn = y . ln 
 W/(m.K)
1  Dh , n 
2 
 Λ n
Burada;
y : Biçim katsayısı (Ek A’ya bakınız),
Dh,n : Hava aralığını çevreleyen iç duvarın dış hidrolik çapı, m,
1
  : Hava aralığının ısıl direnci, m2.K/W,
 Λ n
dn : Hava aralığının genişliğidir, m.
Çizelge B.7 – Çekiş regülâtörleri için karakteristik değerler
Çekiş regülâtörü grubu a1 a2

Pa.s/kg Pa.(s/kg)2
1 400 120000
2 200 30000
3 140 11400
4 97 5000
5 74 2800
6 48 1260
64
EN 13384-1/Mart 2006
Çizelge B.8 – Bazı şekiller için tek tek direnç katsayıları
65
EN 13384-1/Mart 2006
Çizelge B.8 – (Devamı)
66
EN 13384-1/Mart 2006
67
EN 13384-1/Mart 2006
68
EN 13384-1/Mart 2006
69
EN 13384-1/Mart 2006
70
EN 13384-1/Mart 2006
Ek C
(Bilgi için)
Bitişik binaya göre baca ağzı
Açıklama
1 Baca
2 Bina
Şekil C.1 – Baca ağzının konumu (metne bakınız)
Bir baca;
- baca ağzı ile bitişik bina arasındaki yatay mesafe 15 m’den az olduğunda,
- bina baca ağzı ile 30°’den daha fazla bir yatay α açısı yapıyorsa,
- binanın baca ağzından görünen üst sınırı yatayın üzerinde 10°’den büyük bir açı yapıyorsa (β açısı)
bitişik binanın etkisinde kabul edilir.
71
EN 13384-1/Mart 2006
Ek D
(Bilgi için)
Çekiş regülâtörünü sınıflandırmak için sınır eğriler
Açıklama
A Çekiş regülâtörü grubu
X Standard sapma, Pa
Y Hacim kütle debisi, m3/h
Z Baca gazı kütle debisi, g/s
Şekil D.1 – Çekiş regülâtörü sınıflandırmak için sınır eğriler
72
EN 13384-1/Mart 2006
Ek E
(Bilgi için)
Yoğuşmayı hesaba katarak gaz sabitesi R’nin tayini
Çizelge B.1’de yer alan Bağıntı (B.3), yakıtın türüne bağlı olarak bir kez yoğuşmasız değer için, bir kez de
yoğuşmalı değer için bir fR katsayısı kullanarak baca gazının gaz sabitesini hesaplamak için normal
hesaplama metodu vermektedir. Yoğuşmayı dikkate alan hesaplama metodu yoğuşma şiddetinin (miktarının)
etkileri bakımından farklılık göstermez ve dolayısıyla fR için nispeten fazla miktarda yoğuşma varsayımıyla bir
değer verir. Bu durum , gaz sabitesi R ve teorik çekiş PH değerlerinin düşük çıkması sonucunu verir.
Aşağıda, gaz sabitesi R’yi hesaplama için yoğuşma şiddetini hesaba katan bir metot verilmiştir. Bu metot,
yoğuşma ısısının hesaplanması için Madde 8’de verilen hesaplama metoduna benzemektedir. Baca gazının
gaz sabitesini tayin etmek için, basınç şartını sağlayan dış hava sıcaklığını kullanarak bu hesaplamayı
yapmak gerekir. Madde 8’den farklı olarak güvenlik açısından hesaplamayı fazla miktarda yoğuşma ile
yapmak gerekir. Bu yüzden yoğuşma ısısının fK’nın hesaplanmasında kullanılan kısmı için % 100 değeri
kullanılmalıdır. Bu metot, baca gazı sıcaklığı için gerçekte olduğundan daha büyük değerler vermesi
nedeniyle, bacadaki veya baca gazı bağlantı borusundaki baca gazı sıcaklığının tayininde kullanılamaz. Bu
hesaplama için Madde 5’te veya Madde 8’de verilen metot kullanılabilir.
Baca gazı ortalama gaz sabitesi R için Çizelge B.1’deki Bağıntı (B.11) kullanılarak aşağıdaki bağıntı
uygulanmalıdır:
Ro , 0 Nseg −1 Ro , Nseg
2
+ ∑j =1
Ro , j +
2
R= J/(kg.K) cinsinden (E.1)
N seg
Burada,
R Baca gazının ortalama gaz sabitesi, J/(kg·K);
Ro,0 Baca gazının ilk bölümün girişindeki gaz sabitesi, J/(kg·K);
Ro,j Baca gazının bölüm j’nin çıkışındaki gaz sabitesi, J/(kg·K);
Ro,Nseg Baca gazının son bölümün çıkışındaki gaz sabitesi , J/(kg·K);
Nseg Bölümlerin sayısıdır.
73
EN 13384-1/Mart 2006
Kaynaklar
EN 1745:2002, Masonry and masonry products – Methods for determining design thermal values
prEN 12391-1, Chimneys – Metal chimneys – Part 1: Execution Standard.
74

TS 11389 Bacalar - Isı Ve Akışkan Dinamiği Hesaplama Metotları Bölüm 1 Tek Isıtma Tertibatına Bağlı Bacalar

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS 11389 Bacalar - Isı Ve Akışkan Dinamiği Hesaplama Metotları Bölüm 1 Tek Isıtma Tertibatına Bağlı Bacalar

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRK STANDARDI

BACALAR − ISI VE AKIŞKAN DİNAMİĞİ HESAPLAMA

Chimneys – Thermal and fluid dynamic calculation methods −

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Kalite Sistem Belgesi

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

− Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.

− Bu standardın kabulü ile TS 2165(1994) iptal edilmiştir.

− EN 13384-1:2002/AC:2003 ve EN 13384-1:2002/A1:2005 ile yapılan değişiklikler metinde düşey çizgilerle

7.6 Karakteristik hesaplama verileri .........................................................................................................29

Bacalar – Isı ve akışkan dinamiği hesaplama metotları – Bölüm 1: Tek

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

EN, ISO, IEC Adı TS No2) Adı

3.1 Isı çıktısı (Q)

3.1.1 Anma ısı çıktısı (QN)

3.1.2 Isı çıktısı aralığı (alanı)

3.2 Isı girdisi (QF)

3.3 Isıtma tertibatı verimi (ηw)

3.4 Baca gazı kütle debisi ( m& )

3.5 Etkin baca yüksekliği (H)

3.6 Etkin baca bağlantı borusu yüksekliği (Hv)

3.8 Baca etkisine bağlı ulaşılabilir teorik çekiş (PH)

3.9 Bacanın basınç direnci (PR)

3.10 Rüzgâr hızı basıncı (PL)

3.11 Baca gazının bacaya girişindeki çekiş (PZ)

3.12 Isıtma tertibatının asgarî çekişi (Pw)

3.13 Baca bağlantı borusunun etkin basınç direnci (PFV)

3.14 Hava beslemesi etkin basınç direnci (PB)

3.15 Baca gazının bacaya girişindeki gerekli çekiş (PZe)

3.16 Baca gazının bacaya girişindeki pozitif basınç (PZO)

3.17 Isıtma tertibatı azamî diferansiyel basıncı (PWO)

3.18 Baca gazının baca girişindeki azamî diferansiyel basıncı (PZOe)

3.19 İkincil (yardımcı) hava

3.20 İkincil hava cihazı

3.21 Çekiş regülâtörü (düzenleyicisi)

3.22 Çekiş yön değiştiricisi

3.23 Baca duvarı iç yüzeyinin sıcaklık sınırı (Tg)

3.24 Hava-baca gazı sistemi

3.25 Hava besleme kanalı

3.26 Dengeli akışlı baca

3.27 Baca bölümü

3.28 Yoğuşma ürünü kütle debisi ( ∆m& D )

3.29 Hava besleme bağlantı borusu

3.30 Yoğuşma faktörü (fK)

4 Semboller, terminoloji ve birimler

Çizelge 1 ─ Semboller, terminoloji ve birimler

Sembol Terminoloji Birim

PE Sürtünmenin ve bacanın biçim direncinin sebep olduğu

PFV Baca bağlantı borusunun etkin basınç direnci Pa

qC Duman kanalından dış yüzeye ısı transferi K

σRad Kara cisim ışıması sayısı W/m2.K4

Sembol Terminoloji Birim

PH Baca etkisine bağlı ulaşılabilir teorik çekiş Pa

Sembol Terminoloji Birim

Sembol Terminoloji Birim

Çizelge 2 ─ İlâve indisler

İndis Terminoloji Birim

5 Dengeli akışlı olmayan bacalar için hesaplama metotları

Pozitif basınçlı bacaların iç boyutlarının (kesitinin) hesaplanması aşağıdaki üç kritere dayanır:

Kriteri doğrulamak için, iki dizi dış şart kullanılır:

5.2 Basınç şartları