Somatik Duyular

Aslı Zengin Türkmen

Somatik Duyular
1. Mekanoreseptif somatik duyular
Dokunma duyusu: dokunma, basınç,
vibrasyon, gıdıklanma
Pozisyon duyusu: statik pozisyon ve hareketin hızı
2. Termoreseptif duyular
3. Ağrı duyusu

2 09:07
Somatik Duyular
 Eksteroreseptif duyular-
 Vücudun dış yüzeyinden gelen duyular
 Propriyoseptif duyular-
 Pozisyonu algılama, tendon ve kastan gelen duyular,
basınç duyuları, denge duyuları
 Viseral duyular-
 İç organlardan gelen duyular
 Derin duyular-
 Fasya, kas, kemiklerden gelen duyular (derin basınç,
ağrı ve vibrasyon)

3 09:07
Dokunma Duyularının Algılanması/ İletilmesi
Dokunma, basınç, vibrasyon duyuları aynı tip reseptör ile
algılanır.
Ancak;
1. Dokunma duyusu: Deri, deri altı dokulardaki dokunma
reseptörleri
2. Basınç duyusu: Derin dokuların deformasyonu
3. Vibrasyon duyusu: Hızlı tekrarlayıcı duysal sinyaller

4 09:07
Dokunma Reseptörleri

1. Serbest sinir uçları

2. Meissner cisimciği
3. Geniş uçlu dokunma reseptörleri
4. Kıl kökü organı
5. Ruffini sonlanmaları
6. Pacini cisimcikleri

5 09:07
Dokunma Reseptörleri
Serbest sinir uçları
 Deride ve birçok dokuda bulunur
 Dokunma ve basıncı algılar
 Korneada sadece serbest sinir sonlaması bulunur
 Hafif temas ile dokunma ve basınç duyusu oluşur
 Miyelinli A delta sinir lifi

6 09:07
Dokunma Reseptörleri
Meissner cisimciği
 Kalın A beta miyelinli sinir lifi
 Kılsız deride,
 parmak uçları, dudaklar, uzamsal ayırt etmenin geliştiği
alanlarda
 Hızlı adaptasyon (Saniyeler içinde)
 Deri yüzeyinde hareket eden nesnelere duyarlı

7 09:07
Dokunma Reseptörleri
Merkel diski
Geniş uçlu dokunma reseptörleri
 Kalın Aβ miyelinli sinir lifi
 Kıllı deride
 Başlangıçta hızlı adaptasyon,
 sonra çok yavaş adaptasyon
 Sabit uyarı varlığında sinyal iletir

8 09:07
İggo kubbe reseptörleri

9 09:07
Dokunma Reseptörleri
Kıl kökü organı
Hızlı adaptasyon
a- Vücut yüzeyindeki nesnelerin hareketini
b- Vücuda ilk teması saptar

10 09:07
Dokunma Reseptörleri
Ruffini sonlanmaları
 Derinin derin tabakalarında,
 Derin iç dokularda,
 Eklem kapsülünde bulunur
 Çok yavaş adaptasyon

11 09:07
Dokunma Reseptörleri
Pacini cisimcikleri
 Derinin hemen altında, derin fasyalarda
 Hızlı adaptasyon
 Doku vibrasyonu, mekanik durumdaki hızlı
değişiklikleri iletir

12 09:07
Periferik sinir liflerinde dokunma
sinyallerinin iletimi
 30-70 m/sn, kalın Aβ miyelinli sinir lifleriyle
 Meissner cisimciği,
 Geniş uçlu dokunma reseptörleri,
 Pacini cisimcikleri,
 Ruffini sonlanmaları
 5-30 m/sn, ince Aδ miyelinli liflerle
 Kıl kökü organı,
 Serbest sinir uçları
 2 m/sn, C miyelinsiz liflerle
 Bazı dokunma serbest sinir sonlanmaları
 Gıdıklanma, omurilik ve alt beyin sapına iletir
13 09:07
Vibrasyon –Titreşim Duyusu
 Bütün dokunma reseptörleri titreşimi algılamaya
yardım eder
 Pacini cisimcikleri
 30-800 devir/sn,
 1000 impuls/sn iletir
 Aβ liflerle
 Meissner cisimcikleri
 2-80 devir/sn
 Aβ liflerle

15 09:07
Gıdıklanma ve Kaşınma Duyusu
 Çok hassas, hızlı adapte olan mekanoreseptif serbest
sinir sonlanmaları ile algılanır
 Miyelinsiz C lifler
 Deri üzerindeki uyarana dikkat çekilir
 Ağrı sinyalleri kaşınma sinyallerini omurilikte lateral
inhibisyonla baskılar

16 09:07
Duysal Yollar
1. Dorsal kolon-medyal lemniskal sistem
 30-100 m/sn,
 Yüksek düzeyde uzamsal oryantasyon
 Sadece mekanoreseptif duyular
2. Anterolateral sistem
 1-40 m/sn,
 Düşük düzeyde uzamsal oryantasyon
 Geniş duysal bilgi
Ağrı, sıcak, soğuk, kaba dokunma duyusu, cinsel
duyular

18 09:07
Dorsal kolon-medyal lemniskal sistem
1. Yüksek düzeyde lokalizasyon gerektiren dokunma
duyuları
2. Uyaran şiddetinin hassas derecelendirilmesinin tam
olarak iletilmesi gereken dokunma duyuları
3. Vibrasyon duyusu gibi fazik duyular
4. Deri üzerindeki hareketi ileten duyular
5. Pozisyon duyuları
6. Basınç duyuları

19 09:07
Anterolateral sistem
1. Ağrı
2. Isı duyuları (sıcak/soğuk)
3. Gıdıklanma, kaşınma
4. Kaba lokalizasyon gerektiren dokunma ve basınç
5. Cinsel duyular

20 09:07
Dorsal kolon-medyal lemniskal sistem
 Medyal dal
 Lateral dal
1. Omurilik arka kök
2. Omurilik gri maddesi,
refleks
3. Spinoserebellar yol

21 09:07
 Dorsal kolon-medyal lemniskal
sistem
 Dorsal kolonda alt bölgeden gelen duyusal lifler
merkezde
 Talamusta alt kısımdan gelen bilgiler lateralde

22 09:07
Dorsal kolon-medyal lemniskal sistem
 1.sıra sinir lifleri arka kökten giriş yapar
 Medullada dorsal kolon çekirdekleri (cuneatus ve
gracilis) ile sinaps yapar
 2.sıra sinir lifleri beyin sapında çaprazlaşarak karşı tarafa
geçer
 Mediyal lemniskus yoluyla talamusa taşınır
 Trigeminal çekirdeklerden gelen duyu ile birleşir
 Talamusta ventrobazal komplekste sonlanır
 3.sıra sinir lifleri somatik duysal kortekse projekte olur

24 09:07
Dorsal kolon-medyal lemniskal sistem
 Somatik duysal korteks
 Brodmann’ ın 3-1-2. alanları
 Santral sulkusun arkası

25 09:07
Dorsal kolon-medyal lemniskal sistem

26 09:07
 Somatik duysal korteksin tabakaları
Horizontal ve vertikal lifler
I, II- alt merkezlerden kortekse
giren lifler
II,III-karşı kortikal alanlar ile
kısa bağlantı
IV-Özgün duysal lifler kortekse
giriş yapar
V ve VI-Korteksten çıkan lifler
başlar
V- Beyin sapı ve omuriliğe
giden lifler başlar
VI- Talamusa giden lifler
Duysal korteksteki dikey nöron kolonları
 Her kolon vücutta farklı bir duysal noktadaki özgül bir
duysal modaliteyi saptar
 Her kolon;
 0,3-0,5 mm çaptadır
 Yaklaşık 10.000 nöron içerir
 Tek bir özgün modaliteyi iletir

28
Duysal korteksteki dikey nöron kolonları
 Postsantral girusun en ön kısmı (5-10 mm)
 kas, tendon, eklem gerim reseptörlerine cevap verir, motor
korteksle ilişkili
 Postsantral girusun arka kısmı
 yavaş adapte olan deri reseptörlerine
 Daha arka kısım
 derin basınca
 En arka kısım
 deri üzerindeki belli yönde hareket uyaran varsa yanıt veren
kısım

29 09:07
Somatik Duysal Alan-I’in İşlevleri
Somatik Duysal Alan-I’in iki taraflı harabiyetinde
1. Vücudun farklı bölümlerinden gelen farklı duyuları ayrı
lokalize edilemez. Kaba lokalizasyon devam eder.
2. Vücuda uygulanan hassas basınç derecelerini
değerlendirilemez.
3. Nesnelerin şekilleri ve biçimleri hakkında karar verilemez
(astereognozi).
4. Nesnelerin ağırlıklarına karar verilemez.
5. Maddelerin dokusu hakkında karar verilemez.

30 09:07
Somatik Duysal Asosiyasyon Alanları
Brodmann’ın 5. ve 7. alanları
Aşağıdaki alanlardan gelen bilgileri alır
1. Primer duysal korteks
2. Talamus ventrobazal çekirdek
3. Talamus diğer alanlar
4. Görme korteksi
5. İşitme korteksi

31 09:07
Somatik Duysal Asosiyasyon Alanları
Beynin tek tarafındaki duysal as. alanının
uzaklaştırılması-Amorfosentez

 Vücudun karşı tarafında

 Karmaşık nesneleri dokunma ile tanıyamaz.
 Vücudun şeklini algılama
yeteneğini kaybeder.
 Vücudun karşı tarafından habersiz

32
Uyaran sinyalinin kortekse iletilmesi
 Her sinaptik aşamada diverjans olur
 En çok deşarj yapan nöronlar, her bir reseptör için korteksteki
alanın merkezindeki nöronlardır

33
Uyaran sinyalinin kortekse iletilmesi
 Mavi çizgi, 2 noktanın aynı anda uyarılması
 Kırmızı çizgiler, lateral inhibisyon

 İki nokta ayrımı

 Parmak ucu 1-2 mm
 Sırt 30-70 mm

Lateral inhibisyon

34 09:07
Algılanan uzaysal kalıbın zıtlık derecesini
artırmada lateral inhibisyonun etkisi
 Duysal yolun uyarılması lateral inhibitör sinyallere
neden olur
 Lateral inhibisyon dağılımı önler, duysal kalıbın zıtlık
derecesini artırır.
 Lateral inhibisyonlar her seviyede oluşur
1. Medullada dorsal kolon çekirdekleri
2. Talamusun ventrobazal çekirdekleri
3. Korteks

35 09:07
Hızlı değişen ve tekrarlayan duyuların
iletilmesi
 Dorsal kolon hızlı değişen periferik koşulları iletebilir
 Saniyenin 1/400 değişen uyarıları tanıyabilir

36 09:07
Vibrasyon Duyusu
Dorsal kolon yolu ile iletilir
 Saniyede 700 döngülük titreşim ayırt edilebilir
 Yüksek frekans; deri ve derin dokulardaki pacini
cisimcikleri
 Düşük frekans (200 döngü/sn); meissner cisimcikler,
 Diyapazon ile dorsal kolon işlevleri incelenebilir

37 09:07
Propriyoseptif Duyu Reseptörleri
 Derideki dokunma reseptörleri
 Eklem etrafındaki derin reseptörler
 Kas iğcikleri
 Pacini cisimcikleri
 Ruffini sonlanmaları
 Golgi tendon reseptörleri

38 09:07
Diz eklemi
Talamik ventrobazal nöronlar

 Eklem tam rotasyonda

iken en çok uyarılanlar
 Eklem en küçük
rotasyonda iken en çok
uyarılanlar

39 09:07
Anterolateral Yol
 Ağrı
 Sıcak
 Soğuk
 Kaba dokunma
 Gıdıklanma
 Kaşınma
 Cinsel duyular
Arka boynuzda: lamina I, IV, V, VI

40 09:07
Anterolateral Yol İletisinin Özellikleri
 Arka boynuzda lamina 1-4-5-6 dan kaynaklanır
 Anteriyor komissür içinde çapraz yaparak karşı
tarafa geçer
 Anteriyor ve lateral beyaz kolonlarda yukarı taşınır
 Anteriyor ve lateral spinotalamik traktus yoluyla
beyine yönelir
 Beyin sapında retiküler çekirdek (ağrı)
 Talamusta ventrobazal kompleks (dokunma) ve
intralaminer çekirdek (ağrı)

41 09:07
Anterolateral Yol İletisinin Özellikleri
1. İleti hızı 8-40 m/sn
2. Uzamsal lokalizasyon zayıf
3. Şiddet derecelendirmesi kaba
4. Hızlı tekrarlayan sinyalleri az iletir

42 09:07
Somatik duysal işlevlerin bazı özel
nitelikleri
Somatik duyuda talamusun işlevi
 Bilgileri duysal kortekse iletir
 Dokunma duyularını az da olsa ayırt eder
 Ağrı duyusunu ayırt etmede baskın

Duysal duyarlığın korteksten kontrolü

 İnhibitör, kortikofügal sinyaller
 Korteksten talamus, medulla ve omuriliğe gönderilen
sinyaller hassasiyeti kontrol eder
 Lateral yayılım azalır
 Keskinlik sağlanır

43 09:07
Dermatomlar
 Her spinal sinir deride farklı
segmentleri inerve eder
 Keskin sınırlar yok
 Periferik duyu bozulduğunda,
omurilik seviyelerinin
kontrolü için kullanılır

44 09:07