/ 20 p.

Imię i nazwisko Klasa Liczba punktów Ocena

Sprawdzian 1 Dział 1. Genetyka Grupa A

1. Przyjrzyj się schematowi przedstawiającemu fragment DNA. Wykonaj polecenia. 3 p.

a) Zapisz nazwy elementów oznaczonych literami:

P
C D
D
P
P
T D
D
P
P
G D
D
P

D – , P – .

b) Zgodnie z zasadą komplementarności wpisz we właściwe miejsca brakujące oznaczenia

literowe zasad azotowych.
c) Otocz linią nukleotyd guaninowy.

2. Połącz podane nazwy z ich określeniami. Wpisz obok cyfr odpowiednie litery. 2 p.

1) fenotyp A) zestaw chromosomów charakterystyczny dla każdego gatunku

2) gen B) wszystkie cechy danego osobnika
3) genotyp C) odcinek DNA, który zawiera informacje o budowie białka
4) kariotyp D) wszystkie geny danego organizmu zawierające informacje o jego cechach

1–   2 –   3 –   4 –

3. Skreśl niewłaściwe wyrazy, aby zdania zawierały prawdziwe informacje. 2 p.

a) Komórki z pojedynczym zestawem chromosomów to komórki haploidalne / diploidalne.

b) Osobnik posiadający dwa takie same allele danego genu jest heterozygotą / homozygotą.
c) Allel dominujący / recesywny to wariant genu, którego obecność w organizmie zawsze prowadzi
do uwidocznienia zapisanej w nim cechy.
d) Proces kopiowania DNA jest określany jako mutacja / replikacja.

4. Zaznacz zdania, które opisują mitozę. 2 p.

a) Składa się z dwóch następujących po sobie podziałów.

b) Materiał genetyczny w komórkach potomnych jest identyczny jak w komórkach rodzicielskich.
c) Prowadzi do powstania gamet.
d) Umożliwia wzrost i regenerację organizmu.
e) W wyniku podziału komórki diploidalnej powstają 4 komórki haploidalne.

Biologia 8. Sprawdzian 1. Dział 1. Genetyka. Grupa A 1

5. Allel A decydujący o wystąpieniu żółtej barwy nasion u grochu jest dominujący, natomiast 3 p.
allel a warunkujący wystąpienie zielonej barwy nasion grochu jest recesywny. Skrzyżowano
heterozygotę z homozygotą dominującą.

Zapisz krzyżówkę genetyczną. Podaj genotypy i fenotypy potomstwa. Określ, jakie jest
prawdopodobieństwo wystąpienia w pokoleniu F1 osobników o żółtych nasionach.

Genotypy roślin rodzicielskich:

Genotypy F1:

Fenotypy F1:

Prawdopodobieństwo wystąpienia w pokoleniu F1 żółtych nasion:

6. Uzupełnij tabelę dotyczącą dziedziczenia grup krwi u osób o podanych genotypach. Zaznacz 2 p.
znakiem X genotypy i fenotypy, które pod względem grup krwi mogą wystąpić u ich potomstwa.

Genotypy Możliwe fenotypy

Możliwe genotypy potomstwa
rodziców (grupy krwi) potomstwa

IAIB
IAIB IAIA IAi0 IBIB IBi0 i0i0 A B AB 0
IAi0

7. Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały prawdziwe informacje. Podkreśl właściwe 3 p.
określenia.

a) Genetyczna płeć człowieka zależy od chromosomów płci X i Y. O wystąpieniu płci żeńskiej

decyduje obecność dwóch chromosomów X / chromosomu X i chromosomu Y.

b) Daltonizm i hemofilia to choroby sprzężone z płcią warunkowane przez allele dominujące /

recesywne zlokalizowane w chromosomie X / Y.

8. Zaznacz genotypy osób chorych na hemofilię. 1 p.

a) XHXh
b) XhXh
c) XhY
d) XHY

9. Oceń, czy poniższe zdania zawierają informacje prawdziwe (P), czy fałszywe (F). Wpisz znak X 2 p.
we właściwym miejscu.

a) Mutacje to zmiany w DNA, które są zawsze niekorzystne dla organizmu. P/ F

b) Zespół Downa to choroba genetyczna, która rozwija się w wyniku mutacji. P/ F
c) Wszystkie mutacje powstają na skutek działania czynników mutagennych. P/ F
d) Komórki nowotworowe dzielą się w sposób niekontrolowany i szybko rosną. P/ F

Biologia 8. Sprawdzian 1. Dział 1. Genetyka. Grupa A 2

 / 20 p.
Imię i nazwisko Klasa Liczba punktów Ocena

Sprawdzian 1 Dział 1. Genetyka Grupa B

1. Przyjrzyj się schematowi przedstawiającemu fragment DNA. Wykonaj polecenia. 3 p.

a) Zapisz nazwy elementów oznaczonych literami:

P
T D
D
P
P
G D
D
P
P
A D
D
P

P – , D – .

b) Zgodnie z zasadą komplementarności wpisz we właściwe miejsca brakujące oznaczenia

literowe zasad azotowych.
c) Otocz linią nukleotyd adeninowy.

2. Połącz podane nazwy z ich określeniami. Wpisz obok cyfr odpowiednie litery. 2 p.

1) genotyp A) wszystkie cechy danego osobnika

2) gen B) zestaw chromosomów charakterystyczny dla każdego gatunku
3) fenotyp C) odcinek DNA, który zawiera informacje o budowie białka
4) kariotyp D) wszystkie geny danego organizmu zawierające informacje o jego cechach

1–   2 –   3 –   4 –

3. Skreśl niewłaściwe wyrazy, aby zdania zawierały prawdziwe informacje. 2 p.

a) Komórki z podwójnym zestawem chromosomów to komórki haploidalne / diploidalne.

b) Osobnik posiadający dwa różne allele danego genu jest heterozygotą / homozygotą.
c) Allel recesywny / dominujący to wariant genu, którego obecność w organizmie zawsze prowadzi
do uwidocznienia zapisanej w nim cechy.
d) Proces kopiowania DNA jest określany jako replikacja / mutacja.

4. Zaznacz zdania, które opisują mejozę. 2 p.

a) Komórki potomne mają taką samą liczbę chromosomów jak komórki rodzicielskie.
b) Materiał genetyczny w komórkach potomnych jest identyczny jak w komórkach rodzicielskich.
c) Prowadzi do powstania gamet.
d) Umożliwia wzrost i regenerację organizmu.
e) W wyniku podziału komórki diploidalnej powstają 4 komórki haploidalne.

Biologia 8. Sprawdzian 1. Dział 1. Genetyka. Grupa B 1

5. Allel A decydujący o wystąpieniu żółtej barwy nasion u grochu jest dominujący, natomiast 3 p.
allel a warunkujący wystąpienie zielonej barwy nasion grochu jest recesywny. Skrzyżowano
heterozygotę z homozygotą recesywną.

Zapisz krzyżówkę genetyczną. Podaj genotypy i fenotypy potomstwa. Określ, jakie jest
prawdopodobieństwo wystąpienia w pokoleniu F1 osobników o zielonych nasionach.

Genotypy roślin rodzicielskich:

Genotypy F1:

Fenotypy F1:

Prawdopodobieństwo wystąpienia w pokoleniu F1 zielonych nasion:

6. Uzupełnij tabelę dotyczącą dziedziczenia grup krwi u osób o podanych genotypach. Zaznacz 2 p.
znakiem X genotypy i fenotypy, które pod względem grup krwi mogą wystąpić u ich potomstwa.

Genotypy Możliwe fenotypy

Możliwe genotypy potomstwa
rodziców (grupy krwi) potomstwa

IAIA
IAIB IAIA IAi0 IBIB IBi0 i0i0 A B AB 0
Ii
B 0

7. Uzupełnij poniższy zdania tak, aby zawierały prawdziwe informacje. Podkreśl właściwe 3 p.
określenia.

a) Genetyczna płeć człowieka zależy od chromosomów płci X i Y. O wystąpieniu płci męskiej

decyduje obecność dwóch chromosomów X / chromosomu X i chromosomu Y.

b) Daltonizm i hemofilia to choroby sprzężone z płcią warunkowane przez allele recesywne /

dominujące zlokalizowane w chromosomie Y / X.

8. Zaznacz genotypy osób chorych na daltonizm. 1 p.

a) XdXd
b) XDXd
c) XDY
d) XdY

9. Oceń, czy poniższe zdania zawierają informacje prawdziwe (P), czy fałszywe (F). Wpisz znak X 2 p.
we właściwym miejscu.

a) Komórki nowotworowe dzielą się w sposób niekontrolowany i szybko rosną. P/ F

b) Mutacje to zmiany w DNA, które są zawsze niekorzystne dla organizmu. P/ F
c) Mukowiscydoza jest chorobą genetyczną, która rozwija się w wyniku mutacji. P/ F
d) Wszystkie mutacje powstają na skutek działania czynników mutagennych. P/ F

Biologia 8. Sprawdzian 1. Dział 1. Genetyka. Grupa B 2

 Biologia 8. Sprawdzian 1. Dział 1. Genetyka
Kryteria sukcesu:
– wymieniasz i rozpoznajesz elementy budowy chemicznej DNA,
– do pojęć związanych z dziedziczeniem cech (genotyp, fenotyp, kariotyp, gen, allel, heterozygota,
homozygota) przyporządkowujesz odpowiadające im opisy,
– rozróżniasz komórki haploidalne i diploidalne, wskazujesz zdania opisujące mitozę i mejozę,
– wiesz, na czym polega replikacja DNA,
– zapisujesz krzyżówkę genetyczną dotyczącą dziedziczenia jednogenowego, określasz genotypy
rodzicielskie oraz genotypy i fenotypy pokolenia F1,
– na podstawie genotypów osób z określoną grupą krwi wskazujesz możliwe genotypy i fenotypy
grupy krwi ich potomstwa,
– wykazujesz się wiedzą na temat dziedziczenia płci oraz cech sprzężonych z płcią,
– rozpoznajesz genotypy osób chorych na hemofilię oraz chorych na daltonizm,
– oceniasz prawdziwość zdań dotyczących przyczyn i skutków mutacji genetycznych,
– znasz przyczyny rozwoju nowotworów.

Biologia 8. Sprawdzian 1. Dział 1. Genetyka

Kryteria sukcesu:
– wymieniasz i rozpoznajesz elementy budowy chemicznej DNA,
– do pojęć związanych z dziedziczeniem cech (genotyp, fenotyp, kariotyp, gen, allel, heterozygota,
homozygota) przyporządkowujesz odpowiadające im opisy,
– rozróżniasz komórki haploidalne i diploidalne, wskazujesz zdania opisujące mitozę i mejozę,
– wiesz, na czym polega replikacja DNA,
– zapisujesz krzyżówkę genetyczną dotyczącą dziedziczenia jednogenowego, określasz genotypy
rodzicielskie oraz genotypy i fenotypy pokolenia F1,
– na podstawie genotypów osób z określoną grupą krwi wskazujesz możliwe genotypy i fenotypy
grupy krwi ich potomstwa,
– wykazujesz się wiedzą na temat dziedziczenia płci oraz cech sprzężonych z płcią,
– rozpoznajesz genotypy osób chorych na hemofilię oraz chorych na daltonizm,
– oceniasz prawdziwość zdań dotyczących przyczyn i skutków mutacji genetycznych,
– znasz przyczyny rozwoju nowotworów.

Biologia 8. Sprawdzian 1. Dział 1. Genetyka

Kryteria sukcesu:
– wymieniasz i rozpoznajesz elementy budowy chemicznej DNA,
– do pojęć związanych z dziedziczeniem cech (genotyp, fenotyp, kariotyp, gen, allel, heterozygota,
homozygota) przyporządkowujesz odpowiadające im opisy,
– rozróżniasz komórki haploidalne i diploidalne, wskazujesz zdania opisujące mitozę i mejozę,
– wiesz, na czym polega replikacja DNA,
– zapisujesz krzyżówkę genetyczną dotyczącą dziedziczenia jednogenowego, określasz genotypy
rodzicielskie oraz genotypy i fenotypy pokolenia F1,
– na podstawie genotypów osób z określoną grupą krwi wskazujesz możliwe genotypy i fenotypy
grupy krwi ich potomstwa,
– wykazujesz się wiedzą na temat dziedziczenia płci oraz cech sprzężonych z płcią,
– rozpoznajesz genotypy osób chorych na hemofilię oraz chorych na daltonizm,
– oceniasz prawdziwość zdań dotyczących przyczyn i skutków mutacji genetycznych,
– znasz przyczyny rozwoju nowotworów.

Biologia 8. Sprawdzian 1. Dział 1. Genetyka. Kartoteka – grupy A i B 1

 Autor: Marianna Dobrosz
Biologia 8. Sprawdzian 1. Dział 1. Genetyka – grupy A i B

Model odpowiedzi / Zasady punktowania

Poziom Kategoria Liczba
Nr Punkt PP
wymagań celów punktów
Grupa A Grupa B

1. V.1) Uczeń przedstawia strukturę P A 3 a) Wpisać nazwy: a) Wpisać nazwy:

i rolę DNA. D – deoksyryboza,
P – reszta kwasu fosforowego /
reszta fosforanowa.
b) Wpisać oznaczenia zasad, od dołu
odpowiednio: C, A, G.
c) Otoczyć linią trzy połączone ze
sobą elementy: G, D, P.
P – reszta kwasu fosforowego /
reszta fosforanowa,
D – deoksyryboza.
b) Wpisać oznaczenia zasad, od dołu
odpowiednio: T, C, A.
c) Otoczyć linią trzy połączone ze
sobą elementy: A, D, P.

Szczegółowe zasady punktowania: Szczegółowe zasady punktowania:

1 p. – za poprawną odpowiedź do 1 p. – za poprawną odpowiedź do
każdego podpunktu. każdego podpunktu.

2. V.6) Uczeń przedstawia P A 2 Należy przyporządkować: 1 – B; 2 – C; Należy przyporządkować: 1 – D; 2 – C;

dziedziczenie jednogenowe, 3 – D; 4 – A. 3 – A; 4 – B.
posługując się podstawowymi
pojęciami genetyki (fenotyp, Szczegółowe zasady punktowania: Szczegółowe zasady punktowania:
genotyp, gen, allel, homozygota, 0,5 p. – za każde poprawne 0,5 p. – za każde poprawne
heterozygota, dominacja, przyporządkowanie. przyporządkowanie.
recesywność).

3. V.6) Uczeń przedstawia P B 2 Należy skreślić: Należy skreślić:

dziedziczenie jednogenowe, a) diploidalne, b) heterozygotą, a) haploidalne, b) homozygotą,
posługując się podstawowymi c) recesywny, d) mutacja. c) recesywny, d) mutacja.
pojęciami genetyki (fenotyp,
genotyp, gen, allel, homozygota, Szczegółowe zasady punktowania: Szczegółowe zasady punktowania:
heterozygota, dominacja, 0,5 p. – za każde właściwe skreślenie. 0,5 p. – za każde właściwe skreślenie.
recesywność).
V.2) […] podaje znaczenie procesu
replikacji DNA.

4. V.4) Uczeń przedstawia znaczenie P C 2 Zaznaczyć określenia: b) i d). Zaznaczyć określenia: c) i e).
biologiczne mitozy i mejozy,
rozróżnia komórki – haploidalne Szczegółowe zasady punktowania: Szczegółowe zasady punktowania:
i diploidalne. 1 p. – za każde poprawne zaznaczenie. 1 p. – za każde poprawne zaznaczenie.

Biologia 8. Sprawdzian 1. Dział 1. Genetyka. Kartoteka – grupy A i B 2

 Model odpowiedzi / Zasady punktowania
Poziom Kategoria Liczba
Nr Punkt PP
wymagań celów punktów
Grupa A Grupa B

5. V.6) Uczeń przedstawia PP C 3 Zapisać: Zapisać:

dziedziczenie jednogenowe, Genotypy roślin rodzicielskich: Aa, AA; Genotypy roślin rodzicielskich: Aa, aa;
posługując się podstawowymi Genotypy F1: AA, Aa; Fenotypy F1: Genotypy F1: aa, Aa; Fenotypy F1:
pojęciami genetyki (fenotyp, nasiona żółte / żółte; nasiona żółte / żółte, nasiona zielone
genotyp, gen, allel, homozygota, Prawdopodobieństwo wystąpienia / zielone.
heterozygota, dominacja, w pokoleniu F1 nasion żółtych: 100%. Prawdopodobieństwo wystąpienia
recesywność). w pokoleniu F1 nasion zielonych: 50%.

Szczegółowe zasady punktowania: Szczegółowe zasady punktowania:

1 p. – za określenie genotypów
rodzicielskich;
1 p. – za prawidłowe uzupełnienie
szachownicy z krzyżówką genetyczną;
1 p. – za wypisanie genotypów
i fenotypów w pokoleniu F1
oraz poprawne określenie
prawdopodobieństwa wystąpienia
fenotypu, o który pytamy w zadaniu.
1 p. – za określenie genotypów
rodzicielskich;
1 p. – za prawidłowe uzupełnienie
szachownicy z krzyżówką genetyczną;
1 p. – za wypisanie genotypów
i fenotypów w pokoleniu F1
oraz poprawne określenie
prawdopodobieństwa wystąpienia
fenotypu, o który pytamy w zadaniu.

6. V.9) Uczeń wyjaśnia dziedziczenie PP D 2 Zaznaczyć w tabeli: Zaznaczyć w tabeli:

grup krwi człowieka (układ AB0, Możliwe genotypy potomstwa: IAIB, IAIA, Możliwe genotypy potomstwa: IAIB, IAi0.
czynnik Rh). IAi0, IBi0. Fenotypy potomstwa: AB, A.
Fenotypy potomstwa: AB, A, B.

Szczegółowe zasady punktowania: Szczegółowe zasady punktowania:

1 p. – za poprawne zaznaczenia 1 p. – za poprawne zaznaczenia
w każdej kolumnie tabeli. w każdej kolumnie tabeli.

7. V.3) Uczeń […] rozróżnia autosomy P B 3 Podkreślić: a) dwóch chromosomów X, Zaznaczyć kolejno: a) chromosomu X
i chromosomy płci. b) recesywne i X. i chromosomu Y, b) recesywne i X.
V.7) […] przedstawia dziedziczenie
płci u człowieka. Szczegółowe zasady punktowania: Szczegółowe zasady punktowania:
V.8) […] podaje przykłady chorób 1 p. – za każde poprawne podkreślenie. 1 p. – za każde poprawne podkreślenie.
sprzężonych z płcią (hemofilia,
daltonizm) i przedstawia ich
dziedziczenie.

Biologia 8. Sprawdzian 1. Dział 1. Genetyka. Kartoteka – grupy A i B 3

 Model odpowiedzi / Zasady punktowania
Poziom Kategoria Liczba
Nr Punkt PP
wymagań celów punktów
Grupa A Grupa B

8. V.8) Uczeń podaje przykłady chorób PP B 1 Zaznaczyć genotypy: b) i c). Zaznaczyć genotypy: a) i d).
sprzężonych z płcią (hemofilia,
daltonizm) i przedstawia ich Szczegółowe zasady punktowania: Szczegółowe zasady punktowania:
dziedziczenie. 1 p. – za poprawne zaznaczenie. 1 p. – za poprawne zaznaczenie.

9. V.5) Uczeń przedstawia nowotwory P B 2 Zaznaczyć: a) F, b) P, c) F d) P. Zaznaczyć: a) P, b) F, c) P, d) F.

jako skutek niekontrolowanych
podziałów komórkowych […]. Szczegółowe zasady punktowania: Szczegółowe zasady punktowania:
V.10) […] określa, czym jest mutacja 0,5 p. – za każde poprawne 0,5 p. – za każde poprawne
oraz wymienia możliwe przyczyny zaznaczenie. zaznaczenie.
jej występowania (mutacje
spontaniczne i wywołane przez
czynniki mutagenne) […].
V.11) […] podaje przykłady chorób
genetycznych człowieka
warunkowanych mutacjami
(mukowiscydoza, fenyloketonuria,
zespół Downa).

Biologia 8. Sprawdzian 1. Dział 1. Genetyka. Kartoteka – grupy A i B 4