Elektrik Mühendisliğine Giriş

Ders 3

1
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Elektriğin Kısa Tarihi

2
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Antik Yunanlar – Statik Elektrik

Elektrik biliminin kökleri M.Ö. 600

yıllarına kadar gitmektedir. Bir kehribar
parçasının sürtünmesi sonucu saman
parçalarını çektiği gözlemlenmiştir.

3
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Statik Elektrik (devam)

M.Ö. 600 yıllarında Yunanlar katılaşmış reçinenin

(kehribar) kürklü kıyafetlere sürtünmesi ile saman
parçalarını çektiklerini bulmuşlardır. Bu garip olay 2000
yıldan fazla bir süre gizemini sürdürmüştür.

4
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Statik Elektrik (devam)

1600’lü yıllarda Kraliçe I. Elizabeth ve
Shakespeare zamanında Londra’da
yaşayan fizikçi William Gilbert bazı
materyallerin sürtündüğünde meydana
getirdiği manyetik olgu üzerinde
çalışıyordu.
Yunancada kehribar anlamına gelen
elektron kelimesinden elektrik
sözcüğünü türetti.

5
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Elektroniğe Doğru
1800’lü yıllarda elektrik yükünün daha fazla
bölünemeyen doğal bir birim olduğu konusunda bir
şüphe yoktu. Johnstone Stoney 1891 yılında bu
birime "elektron" isminin verilmesini önerdi.

J.J. Thomson bu yükü taşıyan parçacığı

keşfettiğinde "elektron" olarak adlandırılmıştır.
Bu keşfi ile 1906 yılında Nobel Ödülünü
kazanmıştır.
6
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Elektrik Alanındaki Bazı Öncüler

• Pieter van Musschenbroek
• Benjamin Franklin
• Charles Coulomb
• Alessandro Volta
• Hans Christian Oersted
• Georg Simon Ohm
• Andre-Marie Ampere
• Michael Faraday
• Joseph Henry
• James Clerk Maxwell
• Heinrich Hertz
• J. J. Thomson

7
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Pieter van Musschenbroek (1692 – 1761)

Kapasitans ve Leyden Şişesi’ni icad eden
Hollandalı fizikçi. Leiden şehrinden olduğu için
icadı bu isimle anılmıştır.

Leyden şişesi (kondansatör)

8
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Benjamin Franklin (1706 – 1790)

1746 – 1751 yılları arasında statik
elektrik üzerine (meşhur yıldırım
deneyi dahil) birçok deney yapmıştır ve
arkadaşı Peter Collinson’a yazdığı bu
deneyleri anlatan mektuplar sayesinde
Avrupa’da ünlenmiştir.

9
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Benjamin Franklin (devam)

1752’de Franklin yıldırım ve kehribardaki
kıvılcımın aynı olduğunu ispatladı.
Franklin demir çiviyi ipeksi uçurtmaya
bağlamış ve ipin ucunu demir anahtar
yardımıyla tutarak fırtınalı bir havada
uçurmuştur.

Şimşek çaktığında küçük bir kıvılcım anahtardan bileğine

atlamıştır. Deney Franklin’in teorisini ispatlamıştır ama
çok tehlikeli olan bu deneyde Franklin hayatını riske
atmıştır.
10
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Charles Coulomb (1736 – 1806)

Coulomb 1784 yılında torsiyon terazisini
kullanarak yüklü parçacıkların birbirlerini
çektiklerini veya ittiklerini belirten
fizik yasasını deneysel olarak
göstermiştir.
Coulomb Yasası
1 q1q2
F1 = e12
4 0 r12
2

1
= 10−7 c 2 = 9.0  109
4 0

11
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Alessandro Volta (1745 – 1827)

İtalyan tıp profesörü olan Galvani’nin
deneyini yorumlayan İtalyan bilim insanı.
1786’da , Galvani ölü bir kurabağaya metal
bir bıçak ile dokunulduğunda aniden hareket
ettiğini farketti. Bu durumun kurbağanın
kaslarındaki elektrikten kaynaklandığını
düşünüyordu.

Alessandro Volta aynı fikirde değildi: Galvani’nin keşfindeki

başlıca faktörün iki farklı metal kullanılması olduğunu fark etti –
çelik bıçak ve kalay tabak.
12
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Alessandro Volta (devam)

Volta iki farklı metal arasında nem
olduğunda elektriğin oluştuğunu gösterdi. Bu
olay ilk elektrik bataryasını (voltaik pil)
icat etmesine yol açmıştır. Bu pil
birbirinden tuzlu suyla ıslatılmış karton
diskler ile ayrılmış çinko ve bakır plakaların
kimyasal reaksiyonu sonucu akım üretmiştir.

Bir coulomb değerindeki yükü bir element

içerisinde hareket ettirmek için gereken
enerji (joule) miktarı 1 volt tur.

13
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Hans Christian Oersted (1777 – 1851)

Danimarkalı bilim adamı 1820 yılında akımın

manyetik alan ürettiğini gösterdi. Tel içerisinden
geçen akım pusulanın iğnesini etkilemektedir.
Manyetik alan birimi (H-field) Oersted’dir
14
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Georg Simon Ohm (1789 – 1854)

Lisede öğretmen olan Alman matematikçi ve
fizikçi 1827 yılında "Elektrik Devrelerinin
Matematiksel Olarak İncelenmesi" başlıklı
yayın yaptı. Teorileri Alman bilim adamları
tarafından itibar görmese de özellikle
Britanya’da ilgi uyandırdı ve 1841 yılında
Copley Madalyası ile ödüllendirildi. İsmi daha
sonra elektriksel direnç birimine verildi.

Gerilim = Akım x Direnç

15
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

André-Marie Ampère (1775 – 1836)

Fransız matematikçi; Oersted’in keşfini
öğrendikten bir hafta sonra Eylül
1820’de akım geçen paralel iletkenlerin
birbirlerini çektiklerini veya ittiklerini
gösterdi

çekme

1 Saniyede geçen 1 coulomb

luk yük miktarı 1 ampere itme
(amp).
16
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Michael Faraday (1791 – 1867)

İngiliz kimyacı ve fizikçi. Faraday
elektromıknatısın keşfine büyük ilgi
duymuş ama parlak zekası ilk deneyleri
çok daha ileri seviyelere taşımasını
sağlamıştır. Eğer elektrik manyetizma
üretiyorsa manyetizma neden elektrik
üretmesin?

17
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Michael Faraday (devamı)

1831’de Faraday çözümü buldu. Elektrik
magnetizma hareketiyle üretilebildi. Bir
mıknatısın bakır tel sarım içerisinde
hareket etmesiyle telde elektrik akımı
meydana geldiğini keşfetti. Manyetik
alan içerisindeki hareket ile elektrik
üretimindeki ilk yöntemi bulmuş oldu.

Faraday’ın endüksiyon halkası

1 voltluk potansiyel farkı başına Coulomb olarak düşen
elektrisel yük bir farad (F) olarak adlandırılır. 18
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Joseph Henry (1797 – 1878)

Amerikalı bilim adamı, Princeton Üniversitesi profesörü. Öz
indüklenmeyi keşfetti

Akademi parktaki not Zamanının en büyük

(Albany, New York) elektromıknatısını
inşa etti
Endüktans birimi, L, “Henry” dir
12-Oct-11 19
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

James Clerk Maxwell (1831 – 1879)

İskoçya Edinburgh’da doğdu;
Londra’daki King’s College’da (1860-
1865) öğretmenlik yaptı ve
Cambridg’deki ilk Cavendish fizik
Profesörü idi (1871-1879).

Faraday’ın kuvvetler hattının

matematiksel olarak sağlamasını
gerçekleştirdi..
Elektrik ve manyetik alanlar arasındaki
etkileşimi tanımlayan “Maxwell
Denklemleri” ni geliştirdi.
20
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

James Clerk Maxwell (cont.)

Maxwell Denklemleri Newton’un
yerçekimi kanunlarının
elektromanyetizmadaki karşılığıdır.
Işığın elektromanyetik
dalgalardan oluştuğunu öngördü.

21
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Heinrich Hertz (1857 – 1894)

1887’de elektromanyetik dalgaları üretti ve
tespit etti.

Elektriksel sinyallerin frekansları Hertz (çevrim/saniye) olarak ölçülür.

22
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Sir Joseph John Thomson (1856 – 1940)

1898’de elektronu keşfetti.

Katod tübü J. J. Thomson

Cavendish Labs 23
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Elektrik Dünyasındaki Bazı

Mucitler
• James Watt (Buhar makinesi)
• Samuel F. B. Morse (Telgraf)
• Guglielmo Marconi (Kablosuz telgraf)
• Thomas Edison (Elektrikle aydınlatma…..)
• Nikola Tesla (A.C. generatörler, motorlar)
• John Bardeen, Walter Brattain, William Shockley
(Transistör)
• Jack Kilby and Robert Noyce
(Tümleşik devreler, IC)
24
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Buhar Makinası
James Watt
(1736 – 1819)
Edison’un generatörü
Watt’ın buhar makinası
ile birlikte
kullanıldığında , büyük
miktarlarda elektrik
enerjisi üretimi
mümkün hale geldi.

İsmi elektriksel güç birimine

verildi, Watt.
25
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Telgraf
Samuel F. B. Morse
(1791 – 1872)

26
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Kablosuz Telgraf

Hall Street Chelmsford Fabrikası’nda inşa edilen

Marconi Vericisi
Eylül, 1897

27
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Elektrikle Aydınlatma
Thomas Edison
1847 - 1931 Şehir aydınlatması için
DC elektrik üretim ve
dağıtım sistemini icat
etti ve geliştirdi.

AC üretim ve dağıtım
sistemini geliştiren
George Westinghouse ile
büyük bir rekabet yaşadı

Orjinal ampülün kopyası

28
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Alternatif Akım (AC) Sistemler

Nikola Tesla 700 üzerinde patent

1856 - 1943 Dönen manyetik alan prensibi
Çok fazlı AC sistemler
Endüksiyon motoru
AC güç iletimi
Telefon tekrarlayıcı
Tesla bobin transormatörü
Radyo
Floresan lambalar

29
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Transistör
İlk nokta temaslı transistör
1947

30
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Transistör (devam)
İlk jonksiyon transistör
1951

M1752
Ticari model

Laboratuar modeli

31
 Elektrik Mühendisliğine Giriş

Tümleşik Devreler (IC)

Robert Noyce

Jack Kilby
Texas Instrument firmasının ilk IC -- 1958

32