Τετραμηνα Ιστορία συμπληρωματικά

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΔΙΟΡΙΣΙΜΩΝ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ 2017
ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
ΕΡΩΤΗΣΗ 1
Περιεχόμενο Ερώτησης
Δίνετε λέξεις στα Αρχαία Ελληνικά και ζητάτε από τους/τις μαθητές/τριες
να γράψουν παράγωγες λέξεις στα Νέα Ελληνικά. Να γράψετε δύο (2)
στόχους που εξυπηρετεί μια τέτοιου είδους άσκηση.
Να αναγνωρίζουν την ετυμολογία των λέξεων μέσα από τη διαχρονικότητα της

και να αφομοιώνουν καλύτερα τις έννοιες
--------------------------------ΤΕΛΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ-----------------
ΕΡΩΤΗΣΗ 2
Διδάξατε στους/στις μαθητές/τριές σας τον Β΄ Όρο Σύγκρισης. Στη γραπτή

άσκηση που κάνατε δώσατε την ακόλουθη πρόταση για μεταφορά στα αρχαία
ελληνικά: Η Σπάρτη ήταν πιο ισχυρή από την Πλάταια. Πήρατε τις
ακόλουθες απαντήσεις:
(α) Σπάρτη ἦν ἰσχυροτέρα ἢ ἡ Πλάταια.
(β) Σπάρτη ἦν ἰσχυροτέρα τῇ Πλαταίᾳ.
(γ) Σπάρτη ἦν ἰσχυροτέρα τῆς Πλαταίας.
(δ) Σπάρτη ἦν ἰσχυροτέρα ἢ τῆς Πλαταίας.
1. Nα κυκλώσετε τις λανθασμένες απαντήσεις των μαθητών/τριών σας.
2. Να εξηγήσετε γιατί είναι λανθασμένες.
3. Ποιες δύο (2) διδακτικές δραστηριότητες θα χρησιμοποιήσετε, για να

εμπεδώσουν οι μαθητές/τριες καλύτερα το φαινόμενο;
---------------------------------ΤΕΛΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ-----------------------

ΕΡΩΤΗΣΗ 3
Σκοπεύετε να διδάξετε στους/στις μαθητές/τριες της Α΄ Γυμνασίου τον

σχηματισμό και τη σημασία της δοτικής πτώσης.
(α) Να αναφέρετε δύο (2) προαπαιτούμενες γνώσεις που θα πρέπει να

κατέχουν οι μαθητές/τριες.
(β) Να αναφέρετε δύο (2) βασικές γνώσεις που θα πρέπει να κατέχουν οι

μαθητές/τριες με την ολοκλήρωση του μαθήματος.
(γ) Να προτείνετε μία επιπρόσθετη δραστηριότητα που θα μπορούσατε να

δώσετε στους/στις πιο έτοιμους/ες μαθητές/τριες.
------------------------------ΤΕΛΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ--------------------------

ΕΡΩΤΗΣΗ 4
[1.4.8] Ἀλκιβιάδης δὲ βουλόμενος μετὰ τῶν στρατιωτῶν ἀποπλεῖν οἴκαδε,

ἀνήχθη εὐθὺς ἐπὶ Σάμου· ἐκεῖθεν δὲ λαβὼν τῶν νεῶν εἴκοσιν ἔπλευσε τῆς
Καρίας εἰς τὸν Κεραμικὸν κόλπον. [1.4.9] ἐκεῖθεν δὲ συλλέξας ἑκατὸν τάλαντα
ἧκεν εἰς τὴν Σάμον. Θρασύβουλος δὲ σὺν τριάκοντα ναυσὶν ἐπὶ Θρᾴκης
ᾤχετο, ἐκεῖ δὲ τά τε ἄλλα χωρία τὰ πρὸς Λακεδαιμονίους μεθεστηκότα
κατεστρέψατο καὶ Θάσον, ἔχουσαν κακῶς ὑπό τε τῶν πολέμων καὶ στάσεων
καὶ λιμοῦ.
Ξενοφῶντος Ἑλληνικά 1.4.8-9
Οι μαθητές/τριές σας είχαν ως άσκηση για το σπίτι τη μεταγραφή του πιο

πάνω κειμένου σε νοηματικές ενότητες (κατά κώλα γραφή) και τη μετάφρασή
του. Παρατηρήσατε τα πιο κάτω μεταφραστικά λάθη:
(α) ἐπὶ Θρᾴκης= εναντίον της Θράκης επί + γενική ειναι εμπρ. κατεύθυνσης
επί + αιτιατική είναι εχθρικής διάθεσης
(β) ὑπό τε τῶν πολέμων καὶ στάσεων καὶ λιμοῦ. = και από τους πολέμους και
από τις επαναστάσεις και από την αρρώστια
μεταφραστικό λάθος της λέξης λιμός που σημαίνει πείνα
(i) Πού οφείλονται τα λάθη των μαθητών/τριών (α) και (β);
(ii) Να προτείνετε από μία θεραπευτική εργασία για καθένα από τα λάθη.
Για το α) προτείνεται η εξάσκηση σε εμπρ. προσδ. με την πρόθεση
επί σε συμπλήρωση προτάσεων και
για το β) προτείνεται η εξάσκηση σε ομόριζες απλές ή σύνθετες λέξεις στα νέα
ελληνικά πχ. λιμοκτονία
ΕΡΩΤΗΣΗ 5
Στo πλαίσιo του μαθήματος της αρχαίας ελληνικής θεματογραφίας στην Γ΄

Λυκείου:
(α) Καλείστε να μεταγράψετε το παρακάτω κείμενο σε νοηματικές ενότητες
(κατὰ κῶλα γραφή).
[1.4.8] Ἀλκιβιάδης δὲ βουλόμενος μετὰ τῶν στρατιωτῶν ἀποπλεῖν οἴκαδε,

ἀνήχθη εὐθὺς ἐπὶ Σάμου· ἐκεῖθεν δὲ λαβὼν τῶν νεῶν εἴκοσιν ἔπλευσε τῆς
Καρίας εἰς τὸν Κεραμικὸν κόλπον. [1.4.9] ἐκεῖθεν δὲ συλλέξας ἑκατὸν τάλαντα
ἧκεν εἰς τὴν Σάμον. Θρασύβουλος δὲ σὺν τριάκοντα ναυσὶν ἐπὶ Θρᾴκης
ᾤχετο, ἐκεῖ δὲ τά τε ἄλλα χωρία τὰ πρὸς Λακεδαιμονίους μεθεστηκότα
κατεστρέψατο καὶ Θάσον, ἔχουσαν κακῶς ὑπότε τῶν πολέμων καὶ στάσεων
καὶ λιμοῦ.
(β) Σε άσκηση για το σπίτι ζητήσατε από τους/τις μαθητές/τριές σας να

μετασχηματίσουν τις μετοχές του υπογραμμισμένου κειμένου στις
αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις. Κατά τη διόρθωση, εντοπίσατε τις
εξής λανθασμένες απαντήσεις:
αιτιολογική γιατί δεν γίνεται χρονική σε χρόνο ενεστώτα

1. βουλόμενος - ὅτε ἐβούλετο
2. λαβὼν- ἵνα λάβῃ αοριστος β΄ χρονική
Πού έγκειται το λάθος των μαθητών/τριών σε κάθε περίπτωση (1 και 2);
(γ) Ποιες από τις ακόλουθες προτάσεις των Νέων Ελληνικών θα επιλέγατε,
προκειμένου να τους βοηθήσετε να κατανοήσουν καλύτερα τις δύο
περιπτώσεις του αρχαιοελληνικού κειμένου; Να καταγράψετε στον πίνακα
που ακολουθεί τις προτάσεις που θα επιλέγατε για καθεμιά από τις δύο
περιπτώσεις.
α) O Αλκιβιάδης, που ήθελε να γυρίσει στην Αθήνα μαζί με τον στρατό, πήγε αμέσως στη
Σάμο, απ' όπου ξεκίνησε με είκοσι πλοία για τον Κεραμικό κόλπο της Καρίας. Εκεί
συγκέντρωσε εκατό τάλαντα κι έπειτα επέστρεψε στη Σάμο. Ο Θρασύβουλος, από τη μεριά
του, έκανε πανιά με τριάντα καράβια για τη Θράκη, όπου υπόταξε ―μαζί μ' άλλες περιοχές
που 'χαν μεταπηδήσει στους Λακεδαιμονίους― και τη Θάσο που βρισκόταν σε κακά χάλια
από τους πολέμους, τις επαναστάσεις και την πείνα.
Επιλογή πρότασης
βουλόμενος Ι
λαβὼν ΙΙΙ
i. Θέλοντας να τον πιστέψουν παρουσίασε τα τεκμήρια που είχε.
ii. Φεύγοντας από εκεί, έπεσαν σε ενέδρα.
iii. Φτάνοντας ο Οδυσσέας στην πατρίδα του, συνάντησε τον πατέρα του
Λαέρτη.
iv. Κατέχοντας όλη αυτή την έκταση, θεωρούνταν πλούσιοι στο χωριό.
v. Στερημένος από τα πιο βασικά αγαθά, βίωσε μεγάλη δυστυχία.
--------------------------------------ΤΕΛΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ------------------

ΕΡΩΤΗΣΗ 6 Περιεχόμενο Ερώτησης
Δίνετε σε μαθητές Β΄ Λυκείου Κατεύθυνσης το απόσπασμα από το έργο του

Λυσία Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοῖς 2.47.
ἐν ἐκείνῃ δὲ τῇ ἡμέρᾳ καλλίστην τελευτὴν τοῖς προτέροις κινδύνοις ἐπιθέντες,

βέβαιον μὲν τὴν ἐλευθερίαν τῇ Εὐρώπῃ κατειργάσαντο, ἐν ἅπασι δὲ τοῖς
κινδύνοις δόντες ἔλεγχον τῆς ἑαυτῶν ἀρετῆς, καὶ μόνοι καὶ μεθ’ ἑτέρων, καὶ
πεζομαχοῦντες καὶ ναυμαχοῦντες, καὶ πρὸς <τοὺς> βαρβάρους καὶ πρὸς τοὺς
Ἕλληνας, ὑπὸ πάντων ἠξιώθησαν, καὶ μεθ’ ὧν ἐκινδύνευον καὶ πρὸς οὓς
ἐπολέμουν, ἡγεμόνες γενέσθαι τῆς Ἑλλάδος.
Με τη διδασκαλία του κειμένου επιδιώκετε να κατανοήσουν οι μαθητές/τριες

τον εγκωμιαστικό χαρακτήρα ενός επιταφίου λόγου. Για να γίνει αυτό
ευκολότερα κατανοητό, θέλετε να καθοδηγήσετε τους μαθητές σας στην
κατανόηση της σημασίας του ρητορικού σχήματος της υπερβολής.
1) Να αντιγράψετε τρεις (3) λέξεις/φράσεις του κειμένου, τις οποίες θα

μπορούσατε να αξιοποιήσετε, για να διδάξετε το ρητορικό σχήμα της
υπερβολής και να αιτιολογήσετε τις επιλογές σας. Οι φράσεις δεν πρέπει να
υπερβαίνουν τις τέσσερις (4) λέξεις η καθεμιά.
Χρήση υπερθετικού βαθμού επιθέτου καλλίστην
χρήση επιθέτου πας που έχει την έννοια του όλου
και το ποιητικό αίτιο με τη χρήση του όλου
2) Ο ρήτορας επέλεξε να χρησιμοποιήσει αυτές τις λέξεις/φράσεις, γιατί:
α) Έχουν απόλυτο χαρακτήρα και δεν αφήνουν κανένα περιθώριο

αμφισβήτησης.
β) Είναι υπερβολές και επομένως δεν ισχύουν.
γ) Έχουν πληροφοριακό χαρακτήρα και απευθύνονται στη λογική των

ακροατών.
δ) Έχουν πληροφοριακό χαρακτήρα και απευθύνονται στο συναίσθημα

των ακροατών.
Να κυκλώσετε τη σωστή απάντηση.

ΕΡΩΤΗΣΗ 7
ΟιδίπουςΤύραννος, Γ' Επεισόδιο, στ. 1252-1262
ΙΟΚ. Γυναίκα, δε θα πεταχτείς αμέσως
την είδηση να πεις στον κύριό σου;
Ω χρησμοί των θεών, πού λοιπόν είστε;
Τον άντρα αυτόν ο Οιδίπους τρέμοντας
μήπως σκοτώσει, ζούσε εξορισμένος
τόσον καιρό⋅ και τώρα εκείνος πάει
έτσι απ’ την τύχη, ουδ’ απ’ αυτού το χέρι.
ΟΙΔ. Γυναίκ’ αγαπημένη μου, Ιοκάστη,
γιατί έστειλες να με καλέσεις έξω;
ΙΟΚ. Άκουε αυτόν τον άνθρωπο και κοίτα
πού οι άγιοι του θεού χρησμοί τελειώνουν.
Στο πλαίσιο της διδασκαλίας της τραγωδίας Σοφοκλέους Οιδίπους

Τύραννος στη Β΄ τάξη Λυκείου, θα εμβαθύνετε στην έννοια της ύβρεως.
(α) Να αναφέρετε τρεις (3) προαπαιτούμενες γνώσεις που θα πρέπει να

κατέχουν οι μαθητές/τριες.
(β) Να αναφέρετε δύο (2) βασικές γνώσεις διδασκαλίας που θα πρέπει να

κατέχουν οι μαθητές/τριες με την ολοκλήρωση του μαθήματος.
(γ) Με ποια άλλα μαθήματα του αναλυτικού θα μπορούσατε να διασυνδέσετε

την έννοια της ύβρεως;
α) 1. χαρακτηριστικά προσώπων ως προσ τα πάθη τους

2. έννοια της προσωπικής ευθύνης και της δικαιοσύνης των θεών
------------------------------ΤΕΛΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ--------------------
3. την τεχνική τραγωδίας, την τραγική ειρωνεία
β) να εντοπίζουν το πρόσωπο που είναι διαπράττει ύβρη και την
αντίστοιχη τιμωρία του, το σχήμα ύβρις-τίσις-νέμεσις
γ) με την λογοτεχνία όπου εντοπίζονται πρωταγωνιστές που προβάλλουν
αλαζονική συμπεριφορά και διαπράττουν ύβρη
ΕΡΩΤΗΣΗ 8
Ζητείτε από τους /τις μαθητές/τριες να μεταφέρουν στα Αρχαία Ελληνικά

την πιο κάτω πρόταση:
Λέγει ότι ο Σωκράτης είναι σοφός.
Έχετε πάρει τις πιο κάτω απαντήσεις.
(α) Λέγει τὸν Σωκράτη σοφὸν εἶναι.
(β) Λέγει ὅτι Σωκράτης σοφός ἐστι.
(γ) Λέγει τὸν Σωκράτη σοφὸν ὄντα.
1. Διαπιστώνετε ότι ομάδα μαθητών έδωσε λανθασμένη απάντηση. Ποια

είναι η λανθασμένη απάντηση στις παραπάνω τρεις απαντήσεις και
πού οφείλεται το λάθος;
2. Να εισηγηθείτε δύο (2) διδακτικές δραστηριότητες, έτσι ώστε να

κατανοήσουν οι μαθητές/τριες το λάθος και να εμπεδώσουν το
συντακτικό φαινόμενο.
------------------------------ΤΕΛΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ -------------------------

ΕΡΩΤΗΣΗ 9
α) Να μεταγράψετε το πιο κάτω κείμενο στις νοηματικές ενότητές του.
β) Να δώσετε πλαγιότιτλους στην κάθε νοηματική ενότητα.
γ) Να αποδώσετε στα Νέα Ελληνικά το πιο κάτω άγνωστο κείμενο:
[1.4.8] Ἀλκιβιάδης δὲ βουλόμενος μετὰ τῶν στρατιωτῶν ἀπο-

πλεῖν οἴκαδε, ἀνήχθη εὐθὺς ἐπὶ Σάμου· ἐκεῖθεν δὲ λαβὼν
τῶν νεῶν εἴκοσιν ἔπλευσε τῆς Καρίας εἰς τὸν Κεραμικὸν
κόλπον. [1.4.9] ἐκεῖθεν δὲ συλλέξας ἑκατὸν τάλαντα ἧκεν εἰς τὴν
Σάμον. Θρασύβουλος δὲ σὺν τριάκοντα ναυσὶν ἐπὶ Θρᾴκης
ᾤχετο, ἐκεῖ δὲ τά τε ἄλλα χωρία τὰ πρὸς Λακεδαιμονίους
μεθεστηκότα κατεστρέψατο καὶ Θάσον, ἔχουσαν κακῶς ὑπό
τε τῶν πολέμων καὶ στάσεων καὶ λιμοῦ.
--------------------------------- ΤΕΛΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ----------------------

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΝΕΟΛΑΙΑΣ
ΔΙEΥΘΥΝΣΗ ΜΕΣΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΕΝΙΑΙΑ ΓΡΑΠΤΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Α΄ ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ 2022-23
Α΄ ΤΑΞΗΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΤΕΤΑΡΤΗ 18 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2023
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ (Α΄ ΣΕΙΡΑ)
ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: 3Α
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ: 90΄ λεπτά
Ο ΟΔΗΓΟΣ ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΠΕΝΤΕ (5) ΣΕΛΙΔΕΣ
ΣΗΜΕΙΟ
ΕΡΩΤΗΣΗ Μον.
ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ
1 Α1 Αντιστοίχιση 10
2 Α2 Σωστό - Λάθος 10
3 Β1 (α) Κυκλαδικός πολιτισμός 12
4 Β1 (β) Μινωική θρησκεία 8
5 Β2 (α) Χαρακτηριστικά νεολιθικής οικίας Χοιροκοιτίας 10
6 Β2 (β) Επιλογή χώρου οικισμών στη νεολιθική Κύπρο 10

7 Β2 (γ) Σχέση θρησκείας – χαλκού στην Κύπρο 5
8 Γ (α) Περιοχές εξάπλωσης Μυκηναίων 9
9 Γ (β) Αίτια μυκηναϊκής θαλασσοκρατίας 5
10 Γ (γ) Χαρακτηριστικά θολωτού τάφου 12
11 Γ (δ) Μυκηναϊκά κτερίσματα 9
ΣΥΝΟΛΟ 100
ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΣ ΔΙΟΡΘΩΤΕΣ/ΤΡΙΕΣ:

 Όσα σημεία διαχωρίζονται με κάθετο, δηλ. /, λειτουργούν ως εναλλακτικές
απαντήσεις.
 Οποιαδήποτε ιστορικά τεκμηριωμένη απάντηση γίνεται αποδεκτή.
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ (20 Μονάδες)
Να απαντήσετε και στις δύο (2) ερωτήσεις. Κάθε ερώτηση βαθμολογείται
με δέκα (10) μονάδες.
Α1. Κάθε στοιχείο της στήλης Α΄ αντιστοιχεί με ένα (1) στοιχείο της στήλης Β΄.
Να γράψετε στο τετράδιο απαντήσεών σας τους αριθμούς της στήλης Α΄
και δίπλα από τον καθένα το γράμμα της στήλης Β΄ που αντιστοιχεί στη
σωστή απάντηση.
Προσοχή: Στη ΣΤΗΛΗ Β΄ περισσεύουν δύο (2) στοιχεία.
ΣΤΗΛΗ Α΄ ΣΤΗΛΗ Β΄
1. Σουμέριοι (α) επινόηση αλφαβήτου
2. Αιγύπτιοι (β) κυπρομινωική γραφή
3. Βαβυλώνιοι (γ) ταυροκαθάψια
4. Φοίνικες (δ) τροχός
(ε) κώδικας Χαμουραμπί
(στ) Φαραώ
Δείκτες Επιτυχίας – Επάρκειας: σελ. 15-16

1 (δ)
2 (στ)
3 (ε)
4 (α)
(4 x 2,5 μ. = 10 μον.)
Α2. Να προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι

σωστό ή λάθος, γράφοντας στο τετράδιο απαντήσεών σας τη λέξη
«σωστό» ή «λάθος», δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε
πρόταση:
(α) Η γραφή των Αιγυπτίων ονομαζόταν ιερογλυφική.

(β) Οι Εβραίοι πίστευαν σε πολλούς θεούς.
(γ) Ένα από τα κέντρα του μυκηναϊκού πολιτισμού ήταν η Τίρυνθα.
(δ) Ένα από τα δημιουργήματα του κυκλαδικού πολιτισμού ήταν και ο
δίσκος της Φαιστού.
Δείκτες Επιτυχίας – Επάρκειας: σελ. 15-18

(α) Σωστό
(β) Λάθος
(γ) Σωστό
(δ) Λάθος
(4 x 2,5 μ. = 10 μον.)
1/5
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ (45 Μονάδες)
Να απαντήσετε και στις δύο (2) ερωτήσεις.
Β1. Να γράψετε σύντομα κατατοπιστικά σημειώματα για τα πιο κάτω, με βάση

τα ζητούμενα των παρενθέσεων:
(α) Κυκλαδικός πολιτισμός

(δύο [2] λόγοι ανάπτυξης) (12 μον.)
Δείκτες Επιτυχίας – Επάρκειας: σελ. 17

Αναμένεται να γίνει αναφορά σε δύο (2) από τους πιο κάτω λόγους
ανάπτυξης:
1. ήπιο κλίμα νησιών / καλές κλιματολογικές συνθήκες / εύκρατο κλίμα /
καλός καιρός
2. προνομιακή γεωγραφική θέση / καλή γεωγραφική θέση / φυσική γέφυρα
μεταξύ ηπείρων / ανάμεσα σε Ηπειρωτική Ελλάδα και Κρήτη, Ευρώπη και
Ασία
3. ύπαρξη μετάλλων, ορυκτών / πετρωμάτων
4. ανάπτυξη εμπορίου
(2 x 6 μον. = 12 μον.)
(β) Μινωική θρησκεία

(όνομα μίας [1] θεότητας, δύο [2] ιερά σύμβολα) (8 μον.)

Αναμένεται να γίνει αναφορά σε μία (1) από τις πιο κάτω θεότητες:
(μικρή / μεγάλη) θεά των όφεων (φιδιών) / θεότητα γονιμότητας / βλάστησης /
μαρασμού / άνθησης / διαδοχής των εποχών / θανάτου / ανάστασης / μικρός
θεός
(1 x 4 μον. = 4 μον.)
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε δύο (2) από τα πιο κάτω ιερά σύμβολα:
ελιά / ταύρος / διπλός πέλεκυς / κέρατα ταύρου / φίδι
(2 x 2 μον. = 4 μον.)
Β2.
(α) Να περιγράψετε ένα νεολιθικό σπίτι της Χοιροκοιτίας, αναφέροντας δύο (2)
χαρακτηριστικά του.
(10 μον.)
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε δύο (2) από τα πιο κάτω
χαρακτηριστικά:
σχήμα κυκλικό / θεμέλια πάνω από τη γη / χτισμένο με ξύλα / ένα δωμάτιο /
μία πόρτα / ένα παράθυρο / τοίχοι κατασκευασμένοι από πλιθάρι /
2/5
μεσοπάτωμα (πατάρι, σέντε) / στέγη επίπεδη ή θολωτή / στέγη φτιαγμένη με
ελαφριά υλικά (πηλό, ξύλα, καλάμια, κλαδιά) / χτισμένα το ένα κοντά στο άλλο
/ εστία στο κέντρο του δωματίου / ύπαρξη βοηθητικών χώρων / βοηθητικές
κατασκευές (κρεβάτια, καθίσματα, πάγκοι εργασίας)
(2 x 5 μον. = 10 μον.)
(β) Να αναφέρετε δύο (2) λόγους για τους οποίους οι κάτοικοι της Κύπρου,
κατά τη Νεολιθική εποχή, επέλεγαν να κτίσουν τους οικισμούς τους σε λόφους
ή και κοντά σε ποταμούς.
(10 μον.)
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε δύο (2) από τους πιο κάτω λόγους:
προστασία από εχθρούς / προστασία από θηρία / προστασία από στοιχεία
της φύσης / εξασφάλιση πόσιμου νερού / καλλιέργεια αρδεύσιμης κοιλάδας /
εξασφάλιση υλικών οικοδόμησης / ψάρεμα / έλεγχος της θάλασσας
(2 x 5 μον. = 10 μον.)
(γ) Κατά την εποχή του Χαλκού, η θρησκεία και ο χαλκός στην Κύπρο είχαν
στενή σχέση. Να το αποδείξετε, αναφέροντας ένα (1) στοιχείο.
(5 μον.)
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε ένα (1) από τα πιο κάτω στοιχεία:
 ανακαλύφθηκαν θεότητες (θεός / θεά) που πατούν πάνω σε τάλαντο
χαλκού (μέσα σε ναό)
 σύνδεση / απευθείας επικοινωνία εργαστηρίων χαλκού με ναούς
(1 x 5 μον. = 5 μον.)
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ (35 Μονάδες)
ΠΑΡΑΘΕΜΑ Ι
Κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού, οι Μυκήνες έφτασαν στο αποκορύφωμα
της δύναμής τους λόγω της κυριαρχίας τους στη θάλασσα. Έγιναν το
σπουδαιότερο κράτος μέσα στον κόσμο που απλωνόταν γύρω από το Αιγαίο,
διατηρώντας διπλωματικές σχέσεις με την Αίγυπτο και άλλες αρχαίες χώρες.
Με αυτόν τον τρόπο επηρέαζαν τις περιοχές αυτές τόσο στον οικονομικό όσο
και στον πολιτιστικό τομέα. […] Μυκηναϊκά πλοία με κουπιά και με πανιά
έφταναν ως την Ιταλία. Υπήρχαν μυκηναϊκοί οικισμοί στη Μήλο, στη Θήρα, στη
Ρόδο, στη Μίλητο και στην Κύπρο.
Botsford & Robinson, Αρχαία Ελληνική Ιστορία,

Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1995, σελ. 33 (διασκευή)
3/5
ΠΑΡΑΘΕΜΑ ΙΙ
Ο θολωτός τάφος του Ατρέα

Πηγή: Ken Russell Salvador, CC BY 2.0, via Wikimedia Commons
Ανακτήθηκε: 11/01/2023
ΠΑΡΑΘΕΜΑ ΙΙΙ
Σπουδαίος σταθμός ήταν η ανακάλυψη […] τάφων μέσα στην ακρόπολη των
Μυκηνών […]. Μέσα σε αυτούς (τους τάφους) υπήρχαν άφθονα κτερίσματα,
χρυσά κοσμήματα και πολυτελή όπλα […]. Οι πέντε άνδρες που βρέθηκαν
θαμμένοι έφεραν χρυσές προσωπίδες […]. Ο υπερβολικά μεγάλος αριθμός
πολύτιμων αντικειμένων μάς κάνει να πιστεύουμε πως όλα αυτά
κατασκευάστηκαν στα ντόπια εργαστήρια χρυσοχοΐας.
[…] Ο πολύ μεγάλος σε μέγεθος θόλος του τάφου του Ατρέα, […] αποτελεί
σπουδαίο αρχιτεκτονικό δημιούργημα.
Χέρμαν Μπένγκστον, Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδος, Αθήνα 1991, σελ. 48

(διασκευή)
Γ. Αφού μελετήσετε προσεκτικά τα πιο πάνω παραθέματα και με βάση

τις ιστορικές σας γνώσεις, να απαντήσετε στα πιο κάτω ερωτήματα:
(α) Με βάση το παράθεμα Ι να αναφέρετε τρεις (3) περιοχές εξάπλωσης των

Μυκηναίων.
(9 μον.)
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε τρεις (3) από τις πιο κάτω περιοχές:
Αίγυπτος / Ιταλία / Μήλος / Θήρα / Ρόδος / Μίλητος / Κύπρος / παράλια
Μεσογείου / νησιά του Αιγαίου / οποιαδήποτε άλλη αναφορά σε περιοχή της
Μεσογείου
(3 x 3 μον. = 9 μον.)
4/5
(β) Να αναφέρετε έναν (1) λόγο, για τον οποίο οι Μυκηναίοι εξαπλώθηκαν
κατά την εποχή του Χαλκού.
(5 μον.)

Αναμένεται να γίνει αναφορά σε έναν (1) από τους πιο κάτω λόγους:
ανάπτυξη εμπορίου / ανάπτυξη ναυτιλίας / δημιουργία εμπορικών αποικιών /
αναζήτηση πρώτων υλών / αναζήτηση αγορών / αναζήτηση μετάλλων /
ανταλλαγή προϊόντων
(1 x 5 μον. = 5 μον.)
(γ) Με βάση τα παραθέματα ΙΙ και ΙΙΙ να αναφέρετε τρία (3) χαρακτηριστικά

του θολωτού τάφου του Ατρέα.
(12 μον.)
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε τρία (3) από τα πιο κάτω
χαρακτηριστικά:
 (γιγάντιος) θόλος / θολωτή οροφή
 θύρα
 διάδρομος / (κτιστός) δρόμος
 (ανα)κουφιστικό τρίγωνο
 κυκλική κάτοψη / κυκλικός θάλαμος
 επικάλυψη με χώμα / εξωτερικά μοιάζει με λόφο
 οικοδόμηση με τεράστιους λίθους / πελεκητές πέτρες
 σπουδαίο αρχιτεκτονικό επίτευγμα
(3 x 4 μον. = 12 μον.)
(δ) Με βάση το παράθεμα ΙΙΙ να αναφέρετε τρία (3) αντικείμενα που

συνήθιζαν οι Μυκηναίοι να προσφέρουν ως κτερίσματα στους νεκρούς τους.
(9 μον.)
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε τρία (3) από τα πιο κάτω αντικείμενα:
(χρυσά) κοσμήματα / (πολυτελή) όπλα / (χρυσές) προσωπίδες / πολύτιμα
αντικείμενα
(3 x 3 μον. = 9 μον.)
ΤΕΛΟΣ ΟΔΗΓΟΥ ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ
5/5
ΔΙEΥΘΥΝΣΗ ΜΕΣΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΕΝΙΑΙΑ ΓΡΑΠΤΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Β΄ ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ 2022-23
Α΄ ΤΑΞΗΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 26 ΜΑΪΟΥ 2023
ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: 3Α
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ: 90΄ λεπτά
Ο ΟΔΗΓΟΣ ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΕΞΙ (6) ΣΕΛΙΔΕΣ
ΣΗΜΕΙΟ
ΕΡΩΤΗΣΗ Μον.
ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ
2 Α2 Σωστό - Λάθος 10
3 Β1 (α) Ξενηλασία 8
4 Β1 (β) Σεισάχθεια 12
5 Β2 Κυπριακή Επανάσταση Ονήσιλου 25
6 Γ (α) Αίτια Β΄ Ελληνικού Αποικισμού 16

7 Γ (β) Περιοχές Β΄ Ελληνικού Αποικισμού 9
8 Γ (γ) Συνέπειες Β΄ Ελληνικού Αποικισμού 10
ΣΥΝΟΛΟ 100

 Όσα σημεία διαχωρίζονται με κάθετο, δηλ. /, λειτουργούν ως εναλλακτικές
απαντήσεις.
 Οποιαδήποτε ιστορικά τεκμηριωμένη απάντηση γίνεται αποδεκτή.
Να απαντήσετε και στις δύο (2) ερωτήσεις. Κάθε ερώτηση βαθμολογείται
με δέκα (10) μονάδες.
Α1. Κάθε στοιχείο της στήλης Α΄ αντιστοιχεί με ένα (1) στοιχείο της στήλης Β΄.
Να γράψετε στο τετράδιο απαντήσεών σας τους αριθμούς της στήλης Α΄
και δίπλα από τον καθένα το γράμμα της στήλης Β΄ που αντιστοιχεί στη
σωστή απάντηση.
Προσοχή: Στη ΣΤΗΛΗ Β΄ περισσεύουν δύο (2) στοιχεία.
1. Μάχη του Μαραθώνα (α) Παυσανίας
2. Μάχη των Θερμοπυλών (β) Πεισίστρατος
3. Ναυμαχία της Σαλαμίνας (γ) Λεωνίδας
4. Μάχη των Πλαταιών (δ) Μιλτιάδης
(ε) Κλεισθένης
(στ) Θεμιστοκλής
(4 x 2,5 μ. = 10 μον.)
1 (δ)
2 (γ)
3 (στ)
4 (α)
(4 x 2,5 μ. = 10 μον.)
Α2. Να προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι

σωστό ή λάθος, γράφοντας στο τετράδιο απαντήσεών σας τη λέξη
«σωστό» ή «λάθος», δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε
πρόταση:
(α) Η φράση «και νεκρός ενίκα» ειπώθηκε για τον Ευαγόρα Α΄.
(β) Η Εκκλησία του Δήμου ήταν πολιτειακός θεσμός της Σπάρτης.
(γ) Οι δούλοι της Αθήνας ονομάζονταν είλωτες.
(δ) Βασικό χαρακτηριστικό της πόλης - κράτους ήταν η ακρόπολη.
(4 x 2,5 μ. = 10 μον.)
Δείκτες Επιτυχίας – Επάρκειας: σελ. 22 – 23, 24, 33
(α) Λάθος
(β) Λάθος
(γ) Λάθος
(δ) Σωστό
(4 x 2,5 μ. = 10 μον.)
1/6
Β1. Να γράψετε σύντομα κατατοπιστικά σημειώματα για τα πιο κάτω, με βάση

τα ζητούμενα των παρενθέσεων:
(α) Ξενηλασία
(ορισμός, πόλη - κράτος στην οποία μαρτυρείται) (8 μον.)

Αναμένεται να γίνει αναφορά σε ένα (1) από τα πιο κάτω:
 απαγόρευση εισόδου ξένων στη Σπάρτη
 απέλαση/εκδίωξη ξένων από τη Σπάρτη (απαγόρευση διαμονής ξένων
στη Σπάρτη)
(1 x 4 μον. = 4 μον.)
Αναμένεται να γίνει αναφορά στο πιο κάτω:
 Σπάρτη/πόλη της Λακωνίας (1 x 4 μον. = 4 μον.)
(β) Σεισάχθεια
(ποιος ο νομοθέτης της, περιεχόμενο (δύο [2] στοιχεία), σε ποια πόλη - κράτος
εφαρμόστηκε)
(12 μον.)
Σόλωνας (1 x 3 μον. = 3 μον.)
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε δύο (2) από τα πιο κάτω:

 κατάργηση/διαγραφή χρεών
 απελευθέρωση όσων είχαν γίνει δούλοι λόγω χρεών
 απαγόρευση δανεισμού με εγγύηση την προσωπική ελευθερία
 επιστροφή της υποθηκευμένης γης στους μικρούς γεωργούς
(2 x 3 μον. = 6 μον.)

Αθήνα/πόλη της Αττικής (1 x 3 μον. = 3 μον.)
2/6
Β2. «Κατά τη διάρκεια της περσικής κατάκτησης, οι Κύπριοι
επαναστάτησαν με επικεφαλής τον Ονήσιλο.»
Σε μια παράγραφο να παρουσιάσετε δύο (2) λόγους που οδήγησαν τους
Κύπριους να επαναστατήσουν εναντίον των Περσών κατά την
Κυπροαρχαϊκή εποχή, την αφορμή και δύο (2) συνέπειες της
κυπριακής επανάστασης. (25 μον.)

Αναμένεται να γίνει αναφορά σε δύο (2) από τους πιο κάτω λόγους:
 δυσβάστακτοι φόροι/φόρος υποτελείας
 πόθος Κυπρίων για ελευθερία
 αίσθημα καταπίεσης των Κυπρίων
 φόβος Κύπριων βασιλιάδων για απώλεια της πολιτικής τους
ανεξαρτησίας
(2 x 5 μον. = 10 μον.)

 Ιωνική επανάσταση / επανάσταση των Ελλήνων της Ιωνίας
(1 x 5 μον. = 5 μον.)
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε δύο (2) από τις πιο κάτω συνέπειες:
 οι Πέρσες υποδούλωσαν όλες τις κυπριακές πόλεις
 ο περσικός ζυγός έγινε σκληρότερος για τους Κυπρίους
 αντικαταστάθηκαν οι φιλέλληνες βασιλιάδες με περσόφιλους δυνάστες
 καλλιεργήθηκε η εχθρότητα ανάμεσα στους Έλληνες και τους Φοίνικες
(διαίρει και βασίλευε)
 οι Κύπριοι βασιλιάδες υποχρεώθηκαν να παραχωρούν στρατιωτικές
δυνάμεις στους Πέρσες
(2 x 5 μον. = 10 μον.)
Σημείωση: Στην περίπτωση που η απάντηση δίνεται σε σημεία θα αφαιρείται

μία (1) μονάδα / 25.
ΠΑΡΑΘΕΜΑ Ι
Τον 8ο αι. π.Χ. μαρτυρείται έλλειψη καλλιεργήσιμης γης, που οφειλόταν κυρίως
στην αύξηση του πληθυσμού. Πολλοί κάτοικοι των πόλεων είχαν οδηγηθεί σε
κατάσταση φτώχειας και μια λύση ήταν η μετανάστευση. Για τον λόγο αυτόν, οι
ελληνικές αποικίες ιδρύονταν κατά κανόνα σε ακατοίκητες μέχρι τότε περιοχές,
που όμως βρίσκονταν κοντά σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Ένας άλλος λόγος
ήταν η ανάγκη επέκτασης των εμπορικών δραστηριοτήτων της κάθε πόλης και
3/6
η αναζήτηση νέων πλουτοπαραγωγικών πηγών, κυρίως μεταλλευμάτων.
Τέλος, γνωρίζουμε ότι ορισμένες αποικίες δημιουργήθηκαν ως αποτέλεσμα
πολιτικών προβλημάτων στη μητρόπολη.
Πηγή: https://cycladic.gr/page/ellinikos-apikismos
Χάρτης Β΄ Ελληνικού Αποικισμού

Πηγή: https://www.kaliterilamia.gr/2021/10/blog-post_3857.html
Ανακτήθηκε: 02/05/23 (διασκευή)
ΠΑΡΑΘΕΜΑ ΙΙΙ
Ο αποικισμός συνέβαλε στην περαιτέρω αύξηση της γεωργικής παραγωγής
και ευνόησε την ανάπτυξη της βιοτεχνίας και του εμπορίου […]. Μερικές
αποικίες προμηθεύονταν διάφορα είδη όχι μόνο προς εσωτερική κατανάλωση
αλλά και προς διάθεση σε ξένες αγορές. Η παρουσία αγγείων διαφορετικής
προέλευσης σε όλη τη Μεσόγειο αποκαλύπτει την έκταση του ελληνικού
εμπορίου. […] Με την ανάπτυξη της ναυσιπλοΐας σημαντική πρόοδο σημειώνει
και η ναυπηγική. Τα εμπορικά πλοία αποκτούν μεγάλα πανιά και βοηθητικά
κουπιά, που αυξάνουν την ταχύτητά τους.
Άννα Ραμού – Χαψιάδη, Από τη φυλετική κοινωνία στην πολιτική, εκδόσεις Καρδαμίτσα, Αθήνα 1982,
σελ. 93 – 95 (διασκευή)
4/6
Γ. Αφού μελετήσετε προσεκτικά τα πιο πάνω παραθέματα και με βάση
τις ιστορικές σας γνώσεις, να απαντήσετε στα πιο κάτω ερωτήματα:
(α) Με βάση το Παράθεμα Ι να αναφέρετε τέσσερα (4) αίτια του Β΄ Ελληνικού

Αποικισμού. (16 μον.)
Δείκτες Επιτυχίας – Επάρκειας: σελ. 22 - 23

Αναμένεται να γίνει αναφορά σε τέσσερα (4) από τα πιο κάτω αίτια:
 έλλειψη καλλιεργήσιμης γης
 αύξηση πληθυσμού
 φτώχεια
 ανάγκη επέκτασης εμπορικών δραστηριοτήτων
 αναζήτηση νέων πλουτοπαραγωγικών πηγών/μεταλλευμάτων
 πολιτικά προβλήματα (στη μητρόπολη)
(4 x 4 μον. = 16 μον.)
(β) Με βάση το Παράθεμα ΙΙ να εντοπίσετε και να καταγράψετε τρεις (3)

περιοχές στις οποίες δημιουργήθηκαν αποικίες κατά τον Β΄ Ελληνικό
Αποικισμό. (9 μον.)

Αναμένεται να γίνει αναφορά σε τρεις (3) από τις πιο κάτω περιοχές:
 παράλια Βόρειας Ελλάδας
 Εύξεινος Πόντος
 Νότια Ιταλία / Μεγάλη Ελλάδα
 Σικελία / Μεγάλη Ελλάδα
 παράλια Γαλλίας
 παράλια Ισπανίας
 παράλια Κυρηναϊκής
 παράλια Αιγύπτου
(3 x 3 μον. = 9 μον.)
(γ) Με βάση το Παράθεμα ΙΙΙ να αναφέρετε τέσσερις (4) συνέπειες του Β΄

Ελληνικού Αποικισμού. (10 μον.)

Αναμένεται να γίνει αναφορά σε τέσσερις (4) από τις πιο κάτω
συνέπειες:
 αύξηση γεωργικής παραγωγής

 ανάπτυξη βιοτεχνίας
5/6
 ανάπτυξη εμπορίου/διάθεση προϊόντων σε ξένες αγορές
 ανάπτυξη ναυσιπλοΐας
 ανάπτυξη ναυπηγικής (τέχνης)
(4 x 2,5 μον. = 10 μον.)
6/6
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΕΣΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Β΄ ΤΑΞΗΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 20 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2023
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ (Α΄ΣΕΙΡΑ)
ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: 3Β
ΟΔΗΓΟΣ ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ
Ο ΟΔΗΓΟΣ ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΕΞΙ (6) ΣΕΛΙΔΕΣ
___________________________________________________________________
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΜΟΝΑΔΕΣ 2Ο
1. Α1. Αντιστοίχιση μον. 10
2. Α2. Ορθό- Λάθος μον. 10
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΟΝΑΔΕΣ 45
3. Β1. (α) κατατοπιστικό σημείωμα μον.10
4. Β1. (β) κατατοπιστικό σημείωμα μον.10
5. Β2. Ερώτηση ανοιχτού τύπου μον.25
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ ΜΟΝΑΔΕΣ 35
6. (α) Ερώτηση πηγής μον.12
7. (β) Ερώτηση πηγής μον.12
8. (γ) Ερώτηση πηγής μον.11
1/6
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ (Μονάδες 20)
Κάθε ερώτηση βαθμολογείται με δέκα (10) μονάδες.
Α1. Κάθε στοιχείο της Στήλης Α΄ αντιστοιχεί με ένα στοιχείο της Στήλης Β΄. Να γράψετε στο
τετράδιο απαντήσεών σας τους αριθμούς της Στήλης Α΄ και δίπλα από τον καθένα το
γράμμα της Στήλης Β΄ που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
Προσοχή: Στη στήλη Β΄ περισσεύουν δύο(2) στοιχεία.
1. Ανθέμιος (α) Μάχη Νινευή
2. Κωνσταντίνος (β) Μετοικεσία Κυπρίων
3. Ηράκλειος (γ) Διάκριση της πολιτικής από τη στρατιωτική εξουσία
4. Θεοδώρα (δ) Αγία Σοφία
(ε) Μαρωνίτες
(στ) Αναστήλωση εικόνων
(4x2,5 μ.= 10 μον.)

1-(δ), 2-(γ), 3-(α), 4-(στ)
Α2. Να προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι σωστό ή λάθος,
γράφοντας στο τετράδιο εξέτασής σας τη λέξη «σωστό» ή «λάθος», δίπλα στο γράμμα
που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση.
α. Η πολιτιστική ανάπτυξη που σημειώθηκε στην Κύπρο κατά τη ρωμαϊκή εποχή

οφειλόταν στις ειρηνικές συνθήκες που επικρατούσαν στο νησί.
β. Οι πόλεμοι του Ιουστινιανού άδειασαν τα ταμεία του κράτους.
γ. Ο Ηράκλειος αρνήθηκε την οικονομική βοήθεια της εκκλησίας.
δ. Οι ανεικονικές αντιλήψεις επηρέασαν τη στάση των εικονομάχων απέναντι στη λατρεία
των εικόνων.
α – Σωστό, β – Σωστό, γ – Λάθος, δ – Σωστό
(4x2,5 μ.= 10 μον.)
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ (Μονάδες 45)
Οδηγίες διόρθωσης για το Β΄ και Γ΄ μέρος
Στα μέρη Β΄ και Γ΄ η διατύπωση της απάντησης είναι δυνατό να αποκλίνει από την
προτεινόμενη με την προϋπόθεση ότι χρησιμοποιούνται οι ιστορικές έννοιες και
όροι, όπως παρουσιάζονται στο Αναλυτικό Πρόγραμμα Ιστορίας Β΄ Γυμνασίου.
Το σύμβολο της καθέτου (/) δηλώνει διαφορετικές σωστές απαντήσεις, μια εκ των
οποίων θα πρέπει να περιλαμβάνεται σε μια σωστή απάντηση. Οι πληροφορίες
εντός παρενθέσεων δηλώνουν στοιχεία που δεν είναι απαραίτητα, όμως μπορούν να
περιληφθούν σε μια σωστή απάντηση.
2/6
Στις απαντήσεις, όπου αναμένεται συγκεκριμένος αριθμός δεδομένων (π.χ. 3), οι
σωστές απαντήσεις λαμβάνουν τις μονάδες που αναγράφονται στην επικεφαλίδα
της απάντησης. Μέγιστος αριθμός απαντήσεων που βαθμολογούνται είναι όσες
ζητούνται στην εκφώνηση της ερώτησης.
Γίνεται δεκτή οποιαδήποτε άλλη απάντηση η οποία τεκμηριώνεται ιστορικά.
Β1. Να γράψετε σύντομα κατατοπιστικά σημειώματα για τα πιο κάτω, με βάση τα
ζητούμενα των παρενθέσεων:
(α) Στάση του Νίκα (τι ήταν, ποιες ήταν οι αντίπαλες παρατάξεις, μια (1) συνέπεια)
(10 μον.)
-Ήταν μια επανάσταση (που ξέσπασε στον Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης)(2 μον.)
- Αντίπαλες παρατάξεις: ο αυτοκράτορας/ο Ιουστινιανός (2 μον.) και οι Δήμοι/ οι Πράσινοι
και οι Βένετοι. (2 μον.)
- Συνέπειες - αναγκαία μία (1) συνολικά (4 μον.):
Ενίσχυση της αυτοκρατορικής εξουσίας.
Περιορισμός της δύναμης των δήμων.
Οι νεκροί υπολογίζονται στους 30.000.
Πυρπολήσεις/ Καταστροφές.
Λεηλασίες.
(β) Θεματικός στρατός (ποιοι υπηρετούσαν σε αυτόν, τι τους παραχωρούσε το κράτος,
ποιες ήταν οι υποχρεώσεις τους) (10 μον.)
-Στον θεματικό στρατό υπηρετούσαν ελεύθεροι αγρότες. (3 μον.)
-Το κράτος τους παραχωρούσε στρατιωτικά κτήματα/ στρατιωτόπια. (3 μον.)
-Με τα έσοδά τους οι στρατιώτες αγόραζαν τον οπλισμό τους και κάλυπταν τα έξοδα των
εκστρατειών. (4 μον.)
Β2. Να αναφέρετε τρία (3) αίτια και τέσσερις (4) συνέπειες των Αραβικών Επιδρομών στην
Κύπρο. (25 μον.)
Αίτια - αναγκαία συνολικά τρία (3)- (3x5 μ.=15 μον.)
- Η γεωγραφική θέση της Κύπρου θα βοηθούσε τους Άραβες στον έλεγχο της
(Ανατολικής) Μεσογείου.
- Η Κύπρος θα έπαυε να χρησιμοποιείται ως ορμητήριο από τους Βυζαντινούς.
- Η Κύπρος θα χρησιμοποιούνταν ως αραβική ναυτική βάση για επιθέσεις εναντίον των
Βυζαντινών/ των βυζαντινών εδαφών στη Μ. Ασία.
- Τα (άφθονα φυσικά) προϊόντα θα εφοδίαζαν τον αραβικό στρατό.
- Η ξυλεία της Κύπρου θα συνέβαλλε στη ναυπήγηση (ισχυρού) στόλου των Αράβων.
3/6
- Η Κύπρος ήταν σπουδαίος εμπορικός σταθμός, λόγω της ναυτικής της θέσης και των
πρώτων υλών που εξήγαγε.
- Από την Κύπρο, οι Άραβες θα εξυπηρετούσαν τα εμπορικά και στρατιωτικά τους
συμφέροντα, διότι γειτόνευε με αραβικές περιοχές.
Συνέπειες - αναγκαίες συνολικά τέσσερις (4) – (4x2.5 μ. =10 μον.)
- η γεωργική παραγωγή περιορίστηκε
- το εμπόριο δεν διεξαγόταν ομαλά
-οι μεγάλες πόλεις καταστράφηκαν
-η φορολογία αυξήθηκε
-ο αριθμός των κατοίκων μειώθηκε
-κυριαρχούσε φόβος και ανασφάλεια
-η πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργία περιορίστηκε
-η θρησκευτική πίστη και το εθνικό φρόνημα του λαού δεν κάμφθηκε
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ (Μονάδες 35)

ΠΑΡΑΘΕΜΑ Ι
Σε όλη την περιφέρεια του Ευξείνου υπήρχαν ακόμα ελληνικές πόλεις που άκμαζαν και
μάλιστα κάποιες ήταν πολύ πιο ακμαίες από το Βυζάντιο. Αλλά καμία από αυτές δεν
βρισκόταν σε τόσο εξαιρετικό σημείο που να κυριαρχεί σε όλες τις ελληνικές περιοχές. Καμία
δεν κρατούσε, όπως το Βυζάντιο, τα κλειδιά από τις πύλες με τις οποίες ενώνονταν οι δύο
μεγάλες ελληνικές χερσόνησοι, η μία στην Ευρώπη και η άλλη στην Ασία, και οι δύο μεγάλες
ελληνικές θάλασσες, ο Εύξεινος πόντος και το Αιγαίο πέλαγος. […] Έτσι, λοιπόν, χτίστηκε η
νέα πόλη και στις 11 Μαΐου του σωτήριου έτους 330, του 25ου της βασιλείας του
Κωνσταντίνου, τελέστηκαν με μεγαλοπρέπεια τα εγκαίνιά της και αφιερώθηκε στην ιδιαίτερη
προστασία της Θεοτόκου. […] Η γιορτή διήρκησε 40 μέρες και τελούνταν κατόπιν για
πολλούς αιώνες, αν και με λιγότερη μεγαλοπρέπεια, ως γενέθλια μέρα της πόλης. Η πόλη
ονομάστηκε Κωνσταντινούπολη και μαζί Νέα Ρώμη.
Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους.

Αθήνα: 2009-2010, τ.8, σ. 201-211
4/6
Νόμισμα του Κωνσταντίνου Α΄ (π. 327) που απεικονίζει ένα λάβαρο με τρεις σφαίρες και το
χριστόγραμμα. Το κοντάρι του λαβάρου έχει τρυπήσει ένα φίδι. Βρετανικό Μουσείο (ιστοσελίδα).
Αφού μελετήσετε τα πιο πάνω παραθέματα και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις,
να απαντήσετε στα πιο κάτω ερωτήματα:
Η βυζαντινή αυτοκρατορία συνδέει την ύπαρξή της με το έργο του Κωνσταντίνου Α΄. Δύο
από τις αρχικές του αποφάσεις ήταν η ίδρυση ενός νέου διοικητικού κέντρου στην Ανατολή
και η αναγνώριση του δικαιώματος άσκησης της χριστιανικής λατρείας.
(α) Αφού αναφέρετε σε ποια αρχαία θέση ο Κωνσταντίνος Α΄ αποφάσισε να ιδρύσει τη νέα
πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας, να εξηγήσετε για ποιους δύο (2) λόγους έγινε η
συγκεκριμένη επιλογή.
(12 μον.)
▪ Αρχαία θέση (4 μον.):

Βυζάντιο
▪ Λόγοι - αναγκαίοι συνολικά δύο (2)- (2 Χ 4 μ. = 8 μον.):
- Η Ανατολή διέθετε (σε αντίθεση με τη Δύση) ακμαίο πληθυσμό και οικονομία.
- Οι Χριστιανοί, στους οποίους ο Κωνσταντίνος Α΄ στηρίχτηκε πολιτικά, ήταν
πολυπληθέστεροι στην Ανατολή.
- Οι μεγάλες πόλεις της Ανατολής υπέφεραν από θρησκευτικές συγκρούσεις.
- Από το Βυζάντιο μπορούσε να αποκρούσει ευκολότερα τους Γότθους (στον
Δούναβη) και τους Πέρσες (στον Ευφράτη).
- Η θέση είχε μοναδική γεωπολιτική θέση, αφού βρισκόταν στο σταυροδρόμι της
Ασίας και της Ευρώπης, του Ευξείνου Πόντου και της Μεσογείου. Η θέση είχε
μεγάλη εμπορική σημασία.
5/6
(β) Αφού εξηγήσετε τον κύριο σκοπό της θρησκευτικής πολιτικής του Κωνσταντίνου Α΄, να
παρουσιάσετε δύο (2) μέτρα με τα οποία έδειξε την υποστήριξή του προς τον Χριστιανισμό.
(12 μον.)
▪ Σκοπός (4 μον.):
Η αποκατάσταση της ειρήνης και της ενότητας στην αυτοκρατορία./ Η αποκατάσταση
της κλονισμένης ενότητας του Ρωμαϊκού Κράτους.
▪ Μέτρα - αναγκαία συνολικά δύο (2) - (2 Χ 4μ. =8 μον.):
- Το 312 μ.Χ. μετέφερε το μονόγραμμα του Χριστού (= Χριστόγραμμα) στα
νομίσματά του.
- Εξέδωσε νόμους ευνοϊκούς για τους χριστιανούς.
- Το 313 μ.Χ. αποφάσισε μαζί με τον Λικίνιο το Διάταγμα των Μεδιολάνων,

σύμφωνα με το οποίο:
αναγνωρίστηκε στους Χριστιανούς ελευθερία άσκησης της λατρείας τους και

εξίσωση των δικαιωμάτων τους με αυτά των άλλων θρησκειών του Ρωμαϊκού
Κράτους./
εξασφαλίστηκε το δικαίωμα της ανεξιθρησκίας και ο Χριστιανισμός έγινε νόμιμη

θρησκεία/ καθώς και ισότιμη µε τις υπόλοιπες στην αυτοκρατορία.
- Από το 324 μ.Χ. οι διωγμοί των χριστιανών έπαυσαν εντελώς.
- Το 325 μ.Χ. συγκάλεσε την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια της Βιθυνίας, με
την οποία καταδικάστηκαν οι αιρέσεις.
(γ) Να εξηγήσετε για ποιον λόγο «η πόλη ονομάστηκε Κωνσταντινούπολη και μαζί Νέα
Ρώμη».
(11 μον.)
-Κωνσταντινούπολη (5 μον.):
Πήρε το όνοµά της από τον ιδρυτή της.
-Νέα Ρώμη (6 μον.):
Δηλώνει τη σχέση που είχε η Κωνσταντινούπολη µε την παλιά πρωτεύουσα της
αυτοκρατορίας, τη Ρώµη / γιατί θεωρείται (φυσική) συνέχεια της Ρώμης.
6/6
Β΄ ΤΑΞΗΣ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΠAΡΑΣΚΕΥΗ 27 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2023
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (Α΄ ΣΕΙΡΑ)
ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Β004
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: 90 λεπτά
Ο ΟΔΗΓΟΣ ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΔΕΚΑΤΡΕΙΣ (13) ΣΕΛΙΔΕΣ

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ (Ερωτήσεις κλειστού τύπου) ΜΟΝΑΔΕΣ 20
1. Α1 – Χρονολογική σειρά 10
2. Α2 – Σωστό ή Λάθος 10
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ (κατατοπιστικά σημειώματα και ιστορικό δοκίμιο) ΜΟΝΑΔΕΣ 45
3. Β1α –Ψηφιδωτά Πρωτοβυζαντινής περιόδου στην Κύπρο 10

(κατατοπιστικό σημείωμα)
4. Β1β – Μάχη στο Μυριοκέφαλο (κατατοπιστικό σημείωμα) 10
5. Β2 –Ηράκλειος – Θρησκευτικός χαρακτήρας εκστρατειών 25

(Ιστορικό Δοκίμιο)
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ (Παραθέματα) ΜΟΝΑΔΕΣ 35
6. Γ1α – Χαρακτήρας - διαφορές Σταυροφοριών 6
7. Γ1β – Επιδιώξεις Βενετών κατά την Δ΄ Σταυροφορία 6
8. Γ1γ – Συνέπειες Δ΄ Σταυροφορίας 6
9. Γ2α – Καθεστώς συγκυριαρχίας στην Κύπρο 6
10. Γ2β – Πιθανά αίτια της μετοικεσίας των Κυπρίων 8
11. Γ2γ – Γεγονός της μετοικεσίας – τίτλος Αρχιεπισκόπου Κύπρου 3
ΣΥΝΟΛΟ ΜΟΝΑΔΩΝ 100
Σελ. 1 από 13
Α1. Με τη βοήθεια του ιστορικού άξονα, να τοποθετήσετε τα πιο κάτω ιστορικά γεγονότα
στη σωστή χρονολογική σειρά, γράφοντας στα φύλλα εξέτασής σας, δίπλα από κάθε
χρονολογία, το γράμμα που αντιστοιχεί στο κάθε γεγονός.
α. Εγκαίνια Αγίας Σοφίας από τον Ιουστινιανό Α΄

β. Μάχη στο Ματζικέρτ
γ. Κατάληψη Κύπρου από τον Ριχάρδο Α΄ Λεοντόκαρδο
δ. Διάταγμα των Μεδιολάνων
ε. Εγίρα
313 μ.Χ. 537 μ.Χ. 622 μ.Χ. 1071 μ.Χ. 1191 μ.Χ.
(5x2 = 10 μονάδες)
Ενότητα: Ο Κωνσταντίνος Α΄ - εκχριστιανισμός και η ισχυροποίηση της
Ρωμαϊκής Ανατολής (324 – 337) / Οι θρησκευτικές εξελίξεις
313 μ.Χ. (δ)
Δ.Ε. 4: Να σχολιάζουν και να ερμηνεύουν τη θρησκευτική πολιτική του
Κωνσταντίνου Α΄.
Ενότητα: Η Εποχή του Ιουστινιανού Α΄ (6ος αι. μ.Χ.). Η καλλιτεχνική
ανάπτυξη (Αγία Σοφία)
537 μ.Χ. (α)
Δ.Ε. 1: Να αναφέρουν τα βασικά χαρακτηριστικά της Αγίας Σοφίας και
να εκτιμούν την καλλιτεχνική της αξία.
Ενότητα: Η εμφάνιση του Ισλάμ / Η εξάπλωση των Αράβων (7ος – 9ος
αι. μ.Χ.)
622 μ.Χ. (ε)
Δ.Ε. 1: Να κατανοούν όρους/έννοιες περιεχομένου που σχετίζονται με
το Ισλάμ και να εντοπίζουν στον χάρτη την Αραβική χερσόνησο.
Ενότητα: Εσωτερική κρίση και εξωτερικοί κίνδυνοι (1025 – 1081)
1071 μ.Χ. (β) Δ.Ε. 2: Να διασυνδέουν τις στρατιωτικές αποτυχίες και τις εδαφικές
απώλειες της Αυτοκρατορίας αυτή την περίοδο με την εσωτερική της
κατάσταση.
Ενότητα: Κυρίως Βυζαντινή Περίοδος στην Κύπρο (10ος – 12ος αι.).
Ιστορικά Γεγονότα
1191 μ.Χ. (γ)
Δ.Ε. 5: Να εξηγούν τους λόγους κατάληψης της Κύπρου από τον
Ριχάρδο Α΄ Λεοντόκαρδο.
Σελ. 2 από 13
γράφοντας στα φύλλα εξέτασής σας τη λέξη «σωστό» ή «λάθος», δίπλα από το γράμμα
που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση:
α. Ο Λέων Γ΄ Ίσαυρος ήταν πρωτεργάτης του κινήματος της Εικονομαχίας.

β. Οι σκλαβηνίες ήταν νησίδες σλαβικού πληθυσμού, σκορπισμένες στα εδάφη της
σημερινής Ελλάδας.
γ. Με τον όγδοο κανόνα της Εφέσου η Εκκλησία της Κύπρου υποτάχθηκε στο Πατριαρχείο
της Αντιόχειας.
δ. Στη φεουδαρχική Δύση, ένας άρχοντας αναγνωριζόταν επίσημα ως υποτελής ενός
άλλου άρχοντα με την τελετή της περιβολής.
ε. Το αλληλέγγυον ήταν μέτρο στήριξης των μεγάλων γαιοκτημόνων.
Ενότητα: Εικονομαχία
α. Σωστό Δ.Ε. 1: Να περιγράφουν αδρομερώς το ιστορικό πλαίσιο της Εικονομαχίας
και να μπορούν να πάρουν θέση υπέρ της μιας ή της άλλης παράταξης.
Ενότητα: Σλάβοι και Βούλγαροι
β. Σωστό Δ.Ε. 1: Να περιγράφουν την εξέλιξη στις σχέσεις του Βυζαντίου με τους
Σλάβους και τους Βουλγάρους από τον 6ο έως τον 9ο αιώνα.
Ενότητα: Το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Κύπρου
γ. Λάθος Δ.Ε. 1: Να περιγράφουν τις προσπάθειες για αναγνώριση του αυτοκέφαλου
της Εκκλησίας της Κύπρου και να εξηγούν τη σημασία του.
Ενότητα: Οικονομία και Κοινωνία στη Δυτική Ευρώπη. Το σύστημα της
φεουδαρχίας
δ. Σωστό
Δ.Ε. 1: Να κατανοούν τα βασικά χαρακτηριστικά της φεουδαρχικής
κοινωνίας.
Ενότητα: Οικονομία και Κοινωνία κατά την περίοδο της Μακεδονικής
Δυναστείας
ε. Λάθος
Δ.Ε. 3: Να κατανοούν τη σημασία του αλληλέγγυου ως μέτρου προστασίας
των ελεύθερων γεωργών απέναντι στις ορέξεις των δυνατών.

Η διατύπωση της απάντησης είναι δυνατό να αποκλίνει από την προτεινόμενη με
την προϋπόθεση ότι χρησιμοποιούνται οι ιστορικές έννοιες και όροι, όπως
παρουσιάζονται στο Αναλυτικό Πρόγραμμα Ιστορίας Β΄ Λυκείου Κατεύθυνσης.
Οι απαντήσεις που δίνονται στον οδηγό διόρθωσης είναι ενδεικτικές, γίνεται
αποδεκτή οποιαδήποτε άλλη, ιστορικά τεκμηριωμένη, απάντηση.
Το σύμβολο της καθέτου (/) δηλώνει διαφορετικές σωστές απαντήσεις, μία εκ των
οποίων θα πρέπει να περιλαμβάνεται σε μια σωστή απάντηση.

Σελ. 3 από 13
Β1. Να γράψετε σύντομα κατατοπιστικά σημειώματα για τα πιο κάτω, με βάση τα ζητούμενα
των παρενθέσεων:
α. Ψηφιδωτά Πρωτοβυζαντινής Περιόδου στην Κύπρο (ονομαστική αναφορά σε δύο (2)

εκκλησίες όπου σώζονται επιτοίχια ψηφιδωτά, δύο (2) στοιχεία για την αξία τους)
(10 μονάδες)
Ενδεικτική απάντηση:
Ονομαστική αναφορά σε δύο (2) εκκλησίες όπου σώζονται επιτοίχια ψηφιδωτά

1. Εκκλησία της Παναγίας της Αγγελόκτιστης.
2. Εκκλησία της Παναγίας της Κανακαριάς.
3. Εκκλησία της Κυράς.
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε δύο (2) στοιχεία για την αξία τους
1. Αρχαιότητα/ χρονολογούνται στον 6ο αι. μ.Χ.
2. Μεγαλοπρέπεια / ομορφιά / λάμψη των χρωμάτων.
3. Μοναδικά για την ποιότητά τους.
4. Ξεχωρίζουν για την τεχνοτροπία τους / έχουν την ίδια τεχνοτροπία με αντίστοιχα
ψηφιδωτά που βρίσκονται στην Κωνσταντινούπολη / Ραβέννα.
5. Σπάνια, επειδή σε ολόκληρη τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία ελάχιστα δείγματα σώζονται
που χρονολογούνται στην Πρωτοβυζαντινή Περίοδο / ελάχιστα ψηφιδωτά σώζονται
εξαιτίας της καταστροφής κάθε ανθρωπόμορφης παράστασης κατά την Εικονομαχία.
6. Στην Κύπρο είναι τα μοναδικά επιτοίχια ψηφιδωτά που διασώθηκαν από την περίοδο
των αραβικών επιδρομών.
7. Τα υλικά βοήθησαν στο να είναι διαρκέστερα στον χρόνο σε σχέση με τις τοιχογραφίες /
τα ψηφιδωτά χαρακτηρίστηκαν ως «ζωγραφική για την αιωνιότητα».
Ενότητα: Πρωτοβυζαντινή Τέχνη

Δ.Ε. 3: Να αναγνωρίζουν στα ψηφιδωτά των παλαιοχριστιανικών βασιλικών, τα βασικά
χαρακτηριστικά της βυζαντινής τέχνης και να εκτιμούν την καλλιτεχνική και ιστορική τους
αξία.
β. Μάχη στο Μυριοκέφαλο (αντίπαλοι, αποτέλεσμα της μάχης, δύο (2) συνέπειες)
(10 μονάδες)
Αντίπαλοι:
1. Βυζαντινοί / Μανουήλ Α΄ Κομνηνός
2. Σελτζούκοι Τούρκοι
(2Χ1 = 2 μονάδες)
Σελ. 4 από 13
Αποτέλεσμα της μάχης:
Νίκησαν οι Σελτζούκοι Τούρκοι / Ηττήθηκαν οι Βυζαντινοί / Φοβερή καταστροφή για τον
βυζαντινό στρατό / Ο βυζαντινός στρατός σχεδόν εξολοθρεύτηκε.
Αναμένεται να αναφερθούν δύο (2) από τις πιο κάτω συνέπειες:
1. Απώλεια της Μικράς Ασίας για το Βυζάντιο.

2. Ενδυνάμωση Σελτζούκων Τούρκων / εδραίωση Σελτζούκων Τούρκων στη Μ. Ασία /
Κατάκτηση της Μικράς Ασίας από τους Σελτζούκους Τούρκους.
3. Εξισλαμισμός μεγάλου τμήματος του πληθυσμού της Μικράς Ασίας.
4. Κατάληψη / Εποικισμοί περιοχών από τους Σελτζούκους Τούρκους.
5. Καταστροφή πόλεων από τους Σελτζούκους Τούρκους / λεηλασίες.
6. Επιδημίες / Πανούκλα.
7. Πολλοί πληθυσμοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους / πολλοί άνθρωποι
βρήκαν καταφύγιο σε ορεινές περιοχές / οχυρωμένα αστικά κέντρα / γειτονικές
χριστιανικές χώρες / προς τη δυτική Μικρά Ασία / προς τα νησιά του Αιγαίου / Ερήμωση
εκτεταμένων περιοχών.
8. Σταμάτησαν οι καλλιέργειες των αγρών / έλλειψη ψωμιού / μείωση της αγροτικής
παραγωγής / πείνα.
9. Αιχμαλωσίες ανθρώπων / πολλοί άνθρωποι έγιναν σκλάβοι / σφαγές.
10. Κατάκτηση της Αρμενίας από τους Σελτζούκους Τούρκους.
11. Απώλεια εσόδων / φόρων για το Βυζαντινό κράτος από τις καταληφθείσες από τους
Τούρκους περιοχές.
12. Μείωση αριθμού στρατεύσιμων αντρών εξαιτίας του εξισλαμισμού.
Ενότητα: Η εσωτερική και εξωτερική πολιτική των Κομνηνών (1081 – 1185) (Μικρά Ασία,
Ιταλία, Βαλκάνια)
Δ.Ε. 3: Να αποτιμούν τη σημασία της ήττας του Μανουήλ Α΄ στο Μυριοκέφαλο για το μέλλον
της Αυτοκρατορίας.
B2. Σε ιστορικό δοκίμιο 150-180 λέξεων, αφού αναφερθείτε σε τέσσερα (4) ιστορικά
παραδείγματα που τεκμηριώνουν τον θρησκευτικό χαρακτήρα των εκστρατειών του
Ηρακλείου, να αξιολογήσετε τη σημασία των εκστρατειών του για τη Βυζαντινή
Αυτοκρατορία με δύο (2) αναφορές. Στην απάντησή σας να συμπεριλάβετε και τους
ακόλουθους όρους:
Πολιορκία της
Πέρσες Πατριάρχης Σέργιος
Κωνσταντινούπολης
(25 μονάδες)
Σελ. 5 από 13
Πρόλογος (1.5 μονάδα)
1. Γενική εκτίμηση ή σχόλιο για το θέμα
2. Θεματική πρόταση
3. Μεταβατική πρόταση (3Χ0.5 = 1.5 μονάδα)
Αναμένεται να αναφερθούν τέσσερα (4) από τα πιο κάτω στοιχεία για τον θρησκευτικό
χαρακτήρα των εκστρατειών του Ηρακλείου:
1. Οι Πέρσες κατέκτησαν τα Ιεροσόλυμα / τους Αγίους Τόπους / τις περιοχές που είχαν
ιδιαίτερη θρησκευτική σημασία για τους χριστιανούς.
2. Οι Πέρσες είχαν πάρει τον Τίμιο Σταυρό / μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό στην πρωτεύουσά
τους / στην Κτησιφώντα.
3. Ο πόλεμος κατά των Περσών έγινε μέσα σε μια ατμόσφαιρα θρησκευτικού ενθουσιασμού
/ Ο Ηράκλειος στις ομιλίες του ενθάρρυνε τους στρατιώτες του να πολεμήσουν κατά των
εχθρών της πίστης / αυτών που είχαν καταστρέψει χριστιανικούς ναούς.
4. Ο πατριάρχης Σέργιος παραχώρησε στον Ηράκλειο οικονομική στήριξη / δάνειο / τα
χρήματα των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων / τα πολυκάνδηλα / τα λειτουργικά σκεύη της
Εκκλησίας.
5. Οι Βυζαντινοί ήταν χριστιανοί και πολεμούσαν κατά των πυρολατρών Περσών.
6. Η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης απέτυχε και η σωτηρία της αποδόθηκε από τους
Βυζαντινούς στην παρέμβαση της Θεοτόκου / συνδέεται με τη σύνθεση του Ακάθιστου
Ύμνου.
7. Ο Ηράκλειος μετά τη νικηφόρα εκστρατεία του ύψωσε πανηγυρικά τον Τίμιο Σταυρό στην
Ιερουσαλήμ.
Αναμένεται να αξιολογήσουν τη σημασία των εκστρατειών του Ηρακλείου για τη Βυζαντινή
Αυτοκρατορία με αναφορά σε δύο (2) από τα πιο κάτω στοιχεία:
1. Το Βυζάντιο κατάφερε να αντιμετωπίσει νικηφόρα τους εξωτερικούς του εχθρούς /
διασώθηκε από τον κίνδυνο κατάρρευσης.
2. Η Κωνσταντινούπολη απειλήθηκε κατά την πολιορκία της, όμως τελικά απέκρουσε τις
επιθέσεις.
3. Οι Πέρσες υπέστησαν συντριπτική ήττα κατά τη μάχη της Νινευί / σταμάτησαν οριστικά
να αποτελούν κίνδυνο για το Βυζάντιο.
4. Τα εδάφη που είχαν περάσει στα χέρια των Περσών απελευθερώθηκαν / Η Εγγύς
Ανατολή έγινε ξανά κομμάτι της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
5. Οι χριστιανοί μπόρεσαν να επικρατήσουν στον αγώνα κατά των εχθρών της πίστης τους
/ διέσωσαν τους Αγίους Τόπους / τον Τίμιο Σταυρό / τονώθηκε το θρησκευτικό αίσθημα
των Βυζαντινών.
6. Η Εκκλησία συνεργάστηκε με τον αυτοκράτορα στον κοινό αγώνα κατά των εχθρών του
κράτους.
7. Οι συνεχείς πόλεμοι με τους Πέρσες εξάντλησαν τους Βυζαντινούς, με αποτέλεσμα να
διευκολυνθεί η προέλαση των Αράβων κατά τα επόμενα χρόνια.
Σελ. 6 από 13
Επίλογος (1.5 μονάδα)
1. Συμπεράσματα (1 μονάδα)
2. Σκοπός της συγγραφής του δοκιμίου (τι προσπαθήσαμε να δείξουμε) (0.5 μονάδα)
Ενότητα: Η βασιλεία του Ηράκλειου (610 - 641). Αποφασιστικοί αγώνες και μεταρρυθμίσεις
Δ.Ε. 1: Να εντοπίζουν στον χάρτη τον χώρο σύγκρουσης ανάμεσα σε Βυζαντινούς και
Πέρσες και να περιγράφουν τη σημασία των εκστρατειών αυτών και να αιτιολογούν τον
θρησκευτικό χαρακτήρα.

Το σύμβολο της καθέτου (/) δηλώνει διαφορετικές σωστές απαντήσεις, μία εκ των
Γ1. Σταυροφορίες
I.
«Ο δόγης της Βενετίας Ερρίκος Δάνδολος, έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε αυτές τις
εξελίξεις. Ο Δάνδολος είχε ζήσει στην Κωνσταντινούπολη τη δεκαετία του 1180 και είχε
χάσει το ένα του μάτι στη διάρκεια μιας επίθεσης κατά της παρουσίας των Βενετών.
Τώρα, χρησιμοποιώντας την ίδια μέθοδο που είχε εφαρμόσει η Βενετία και στη Ζάρα,
εισηγήθηκε στους πολιορκητές τον διαμοιρασμό της εκτιμώμενης πολεμικής λείας. Η
Partitio terrarum Imperii Romaniae [Διανομή των εδαφών της Αυτοκρατορίας της
Ρωμανίας] συντάχθηκε το 1204 για να νομιμοποιήσει και να εδραιώσει τα
προβλεπόμενα κέρδη που θα προέρχονταν όχι μόνο από τον πλούτο της πρωτεύουσας
αλλά και από την κατάκτηση εδαφών της Ρωμανίας, όπως ονόμαζαν οι Δυτικοί τη
Βυζαντινή Αυτοκρατορία. […] Η Βενετία ήταν, εξάλλου, και η δύναμη που αποκόμισε τα
περισσότερα κέρδη, αφού, με την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης, κατοχύρωσε το
δικαίωμα κατοχής όλων των εμπορικών λιμανιών που χρησιμοποιούσε. Η βενετική
εμπορική αυτοκρατορία που εγκαθιδρύθηκε ως αποτέλεσμα της Δ΄ Σταυροφορίας
ξεπέρασε κατά πολύ, τόσο σε αποτελεσματικότητα όσο και σε διάρκεια, τη Λατινική
Αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης, η οποία κράτησε λιγότερο από εξήντα χρόνια.
[…] Η λατινική κατοχή της Κωνσταντινούπολης αμαύρωσε το πνεύμα του
χριστιανικού προσκυνηματικού ταξιδιού και της περιπέτειας την οποία είχε εμπνεύσει ο
πάπας Ουρβανός με το κήρυγμά του στο Κλερμόν. Και παρόλο που η κατάληξη αυτή
δεν σήμανε το τέλος της σταυροφορικής ιδέας, η σκοτεινή σκιά που άφησε πίσω της
Σελ. 7 από 13
κατέπνιξε όλες τις μετέπειτα απόπειρες για ανασύσταση ενός κοινού χριστιανικού
μετώπου εναντίον του ισλάμ».
Judith Herrin, Τι είναι το Βυζάντιο, Gutenberg, Αθήνα, 2020, σσ. 383,385.
II.
Άλογα που βρίσκονταν στον Ιππόδρομο της Δισκοπότηρο του βυζαντινού

Κωνσταντινούπολης αυτοκράτορα Ρωμανού Β΄
(Μουσείο Βασιλικής Αγίου Μάρκου, Βενετία) (Βασιλική Αγίου Μάρκου, Βενετία)
Αφού μελετήσετε με προσοχή τα πιο πάνω παραθέματα και με βάση τις ιστορικές σας
γνώσεις, να απαντήσετε στα πιο κάτω ερωτήματα:
α. Να αναφέρετε ποιος ήταν ο αρχικός θρησκευτικός χαρακτήρας των σταυροφοριών, όταν

ξεκίνησαν τον 11ο αιώνα, και να εξηγήσετε δύο (2) διαφορές της Δ΄ Σταυροφορίας από τις
προηγούμενες σταυροφορίες.
(6 μονάδες)
Ενδεικτική Aπάντηση:
Αναμένεται να γίνει αναφορά στα πιο κάτω:
Αρχικός θρησκευτικός χαρακτήρας (αναφορά σε ένα (1) στοιχείο)
1. Αναβίωση αρχαίας παράδοσης προσκυνημάτων στους Αγίους Τόπους.
2. Φημολογία για ωμότητες σε βάρος των προσκυνητών από την πλευρά των Αράβων και
των Σελτζούκων Τούρκων / μουσουλμάνων.
3. Απελευθέρωση Αγίων Τόπων / Ιερουσαλήμ από μουσουλμάνους.
4. Ο πάπας Ουρβανός Β΄, όταν κήρυξε την Α΄ Σταυροφορία, μίλησε για άφεση των αμαρτιών
/ υποσχέθηκε εξασφάλιση θέσης στο Βασίλειο των Ουρανών / παρακίνησε σε αγώνα των
χριστιανών εναντίον του γένους του Διαβόλου.
5. Συνένωση χριστιανοσύνης / Κοινός αγώνας Καθολικών και Ορθοδόξων κατά των
μουσουλμάνων.
(1 Χ2= 2 μονάδες)
Σελ. 8 από 13
Δύο (2) διαφορές της Δ΄ Σταυροφορίας από τις προηγούμενες σταυροφορίες
1. Οι σταυροφόροι δεν κατευθύνθηκαν / δεν έφτασαν ποτέ στους Αγίους Τόπους.
2. Η Δ΄ Σταυροφορία είχε ως στόχο την Κωνσταντινούπολη και τελική κατάληξη την
κατάληψη της πόλης / τη διάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας / τη διανομή της
Ρωμανίας.
3. Αντίπαλοι των σταυροφόρων ήταν χριστιανοί και όχι μουσουλμάνοι.
4. Το κάλεσμα στην Α΄ Σταυροφορία του πάπα Ουρβανού Β΄ και η άφεση αμαρτιών που
υποσχέθηκε σε όσους θα λάμβαναν μέρος, σε αντίθεση με την αντίδραση του πάπα
Ιννοκέντιου ο οποίος επέκρινε τις ενέργειες των σταυροφόρων, όταν μπήκαν στην
Κωνσταντινούπολη το 1204.
Ενότητα: Οι Σταυροφορίες
Δ.Ε. 1: Να εξηγούν τους παράγοντες που συνέβαλαν στην πραγματοποίηση των
Σταυροφοριών.
Δ.Ε. 5: Να κατανοούν τις συνθήκες που οδήγησαν στην Άλωση της Κωνσταντινούπολης
από τους Σταυροφόρους.
β. Να εξηγήσετε ποιες ήταν οι επιδιώξεις των Βενετών κατά τη διάρκεια της Δ΄

Σταυροφορίας, τεκμηριώνοντας την απάντησή σας με αναφορά σε δύο (2) ιστορικά στοιχεία.
(6 μονάδες)
Εξήγηση των επιδιώξεων των Βενετών κατά τη διάρκεια της Δ΄ Σταυροφορίας (αναφορά σε
δύο (2) στοιχεία):
1. Ο δόγης της Βενετίας Ερρίκος Δάνδολος εισηγήθηκε στους πολιορκητές τη διανομή
των εδαφών της Αυτοκρατορίας της Ρωμανίας / Η διανομή των εδαφών της Ρωμανίας
υπήρξε ιδιαίτερα ευνοϊκή για τη Βενετία στην οποία περιέρχονταν τα σπουδαιότερα
λιμάνια και τα περισσότερα νησιά στον δρόμο που συνδέει την Αδριατική με την
Κωνσταντινούπολη / Οι Βενετοί θα επωφελούνταν από την κατάκτηση εδαφών της
Ρωμανίας.
2. Η Βενετία, ως εμπορική δύναμη, επεδίωκε να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στις αγορές
της Μεσογείου και της Ανατολής / Η στάση της Βενετίας είχε τις ρίζες της από πολύ παλιά,
αφού με τα εμπορικά προνόμια που τους παραχωρήθηκαν είχαν μπει τα θεμέλια του
αποικιακού κράτους της Βενετίας στην Ανατολή / Οι Βενετοί ήδη από τα τέλη του 11 ου αι.
κυριάρχησαν στις μεσογειακές αγορές και είχαν γίνει μεσάζοντες στο εμπόριο με την
Ανατολή / Επεδίωκαν να κατοχυρώσουν το δικαίωμα κατοχής όλων των εμπορικών
λιμανιών που χρησιμοποιούσαν / να δημιουργήσουν μια μεγάλη εμπορική αυτοκρατορία.
3. Οι Βενετοί είχαν δυσαρεστηθεί από τις προσπάθειες Βυζαντινών αυτοκρατόρων για
περιορισμό των προνομίων που τους είχαν παραχωρηθεί / Στο παρελθόν είχαν ξεσπάσει
στην Κωνσταντινούπολη βίαια επεισόδια κατά των Βενετών και σταδιακά διαμορφώθηκε
η άποψη ότι μόνο η οριστική εξάλειψη του Βυζαντίου θα μπορούσε να διασφαλίσει στους
Βενετούς τη μονοπωλιακή θέση στο εμπόριο της Ανατολής.
Σελ. 9 από 13
4. Οι Βενετοί εξασφαλίζουν τον αποκλεισμό των Γενοβέζων και των Πιζάνων αντιπάλων
τους από το εμπόριο της Αυτοκρατορίας / ήταν δυσαρεστημένοι από τη σύναψη
συμφωνιών του Βυζαντίου με άλλες ιταλικές πόλεις.
5. Με την πολιορκία και την άλωση της Κωνσταντινούπολης οι Βενετοί επωφελούνται από
τα πλούτη της πρωτεύουσας / Οι Βενετοί επεδίωκαν να λεηλατήσουν τον πλούτο της
Κωνσταντινούπολης.
Δ.Ε. 5: Να κατανοούν τις συνθήκες που οδήγησαν στην Άλωση της Κωνσταντινούπολης
από τους Σταυροφόρους.
Ενότητα: Η εσωτερική και εξωτερική πολιτική των Κομνηνών (1081-1185)

Δ.Ε. 4: Να κρίνουν την πολιτική της παραχώρησης εμπορικών προνομίων στη Βενετία και
σε άλλες ιταλικές πόλεις από τους Κομνηνούς.
γ. Να αναφέρετε τρεις (3) συνέπειες της Δ΄ Σταυροφορίας για το Βυζάντιο.

(6 μονάδες)
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε τρεις (3) συνέπειες:
1. Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204 / Η Κωνσταντινούπολη πέφτει στα χέρια των
Λατίνων / σταυροφόρων.
2. Λεηλασίες των περιουσιών του βυζαντινού πληθυσμού.
3. Πολύτιμα βυζαντινά έργα τέχνης / ιερά κειμήλια μεταφέρθηκαν σε εκκλησίες / μουσεία
της Βενετίας / Δυτικής Ευρώπης / Αρπαγή των θησαυρών της Αυτοκρατορίας.
4. Η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε καθολική εκκλησία.
5. Σφαγές ανθρώπων στην Κωνσταντινούπολη.
6. Εφαρμογή της συμφωνίας μεταξύ των σταυροφόρων για Διανομή της Ρωμανίας /
Κατακερματισμός / διαμοιρασμός των βυζαντινών εδαφών ανάμεσα στους Λατίνους και
τους Έλληνες / Δημιουργία λατινικών και ελληνικών κρατών στα εδάφη του Βυζαντίου.
7. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη παύει να υπάρχει /
Δημιουργία της Λατινικής Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης.
8. Αφύπνιση της εθνικής συνείδησης του Ελληνισμού / Αρχή της προσπάθειας των
Βυζαντινών για ανάκτηση εδαφών από τους Λατίνους.
9. Έναρξη της περιόδου της Φραγκοκρατίας / Λατινοκρατίας στον ελλαδικό χώρο.
10. Δυσπιστία / έλλειψη εμπιστοσύνης / καχυποψία ανάμεσα σε Βυζαντινούς και Λατίνους /
Απροθυμία συνεργασίας Βυζαντινών και Δυτικών, ώστε να αντιμετωπιστούν στο μέλλον
από κοινού οι Οθωμανοί Τούρκοι που θα απειλήσουν την Αυτοκρατορία / Ναυάγησαν
όλες οι μετέπειτα απόπειρες για ανασύσταση ενός κοινού χριστιανικού μετώπου εναντίον
του Ισλάμ.
Σελ. 10 από 13
Δ.Ε. 6: Να αξιολογούν τη σημασία της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης για το μέλλον της
Αυτοκρατορίας και του Βυζαντινού Ελληνισμού.
Γ2. Καθεστώς συγκυριαρχίας στην Κύπρο – Μετοικεσία Κυπρίων (7ος αι. μ.Χ.)
I.
«Η συνθήκη του 688 υπήρξε για τους Κυπρίους η πρώτη ένδειξη της προθέσεως των
Βυζαντινών να τους εγκαταλείψουν. Στο μεταξύ, η αραβική απειλή είχε γίνει εντονότερη
για τη νήσο, με την πρόφαση ότι οι Κύπριοι κατέβαλλαν το φόρο στον Άραβα χαλίφη με
νομίσματα που έφεραν το σημείο του σταυρού. Τρία χρόνια αργότερα, όμως, το 691, ο
αυτοκράτορας Ιουστινιανός Β΄ ο Ρινότμητος, αλλάζοντας τη στάση του απέναντι στους
Κυπρίους, αντέδρασε δυναμικά: αιχμαλώτισε τους Άραβες του νησιού και συγχρόνως
διέταξε τη μαζική μετεγκατάσταση του κυπριακού πληθυσμού στην Ιουστινιανούπολη
(Νέα Ιουστινιανή), μια νέα πόλη που ίδρυσε ο ίδιος στην περιοχή της Κυζίκου, στον
Ελλήσποντο. […]
[…] Το συμπέρασμα είναι ότι οι Κύπριοι δεν μεταφέρθηκαν μόνο στην
Ιουστινιανούπολη, αλλά διασκορπίστηκαν σε διάφορες περιοχές, χωρίς αυτό να σημαίνει
ότι δεν επρόκειτο για οργανωμένη και αποφασισμένη από τον αυτοκράτορα μετακίνηση.
Πιθανώς, η μετακίνηση αυτή να έγινε αναγκαστικά, λόγω της καταλήψεως της νήσου από
τους Άραβες και από τον φόβο των διωγμών. Άλλωστε, ανάλογη πληθυσμιακή
μετακίνηση είχε προηγηθεί ή ακολουθήσει με πρωτοβουλία και των Αράβων».
Ιστορία της Κύπρου: τόμος Α΄ Προϊστορία, Αρχαιότητα, Βυζαντινή Περίοδος (7000 π.Χ. – 1191), εκδ.
Οδύσσεια, Λευκωσία 2010, σ. 148
Αφού μελετήσετε με προσοχή το πιο πάνω παράθεμα και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις,
α. Η συνθήκη του 688 προέβλεπε συγκυριαρχία των Βυζαντινών και των Αράβων στην
Κύπρο. Να αναφέρετε δύο (2) όρους που περιλάμβανε η συμφωνία Βυζαντινών και Αράβων
για επιβολή καθεστώτος συγκυριαρχίας στο νησί.
(6 μονάδες)
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε δύο (2) από τους πιο κάτω όρους:
1. Το νησί να τηρεί ουδέτερη στάση στους πολέμους μεταξύ των Βυζαντινών και των
Αράβων / οι Κύπριοι να μην βοηθούν τους Βυζαντινούς στις επιχειρήσεις τους
εναντίον των Αράβων / να ενημερώνουν τους Άραβες για τυχόν εχθρικές κινήσεις των
Βυζαντινών εναντίον τους.
2. Οι Βυζαντινοί και οι Άραβες να μην εκμεταλλεύονται το νησί αποκλειστικά προς δικό
τους όφελος.
3. Οι Βυζαντινοί και οι Άραβες να μοιράζονται τα έσοδα του νησιού.
Ενότητα: Επιδρομές των Αράβων στην Κύπρο. Μετοικεσία και επαναπατρισμός
Δ.Ε. 1: Να εξηγούν τα αίτια των αραβικών επιδρομών εναντίον της Κύπρου και να τις
εντάσσουν στο ευρύτερο πλαίσιο της αραβικής επέκτασης στην ανατολική Μεσόγειο.
β. Να εξηγήσετε δύο (2) πιθανά αίτια της μετοικεσίας των Κυπρίων από τον Ιουστινιανό Β΄
και να διατυπώσετε τη δική σας άποψη σχετικά με την ενέργειά του αυτή, τεκμηριώνοντας
την απάντησή σας.
(8 μονάδες)
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε δύο πιθανά (2) αίτια της μετοικεσίας:

1. Με τη δημιουργία της πόλης στην περιοχή της Κυζίκου θα βοηθούνταν η προστασία /
σωτηρία της Κωνσταντινούπολης, αφού η νέα αυτή πόλη θα λειτουργούσε ως κάστρο
και ναύσταθμος / θα κατοχύρωνε την ασφάλεια της Κωνσταντινούπολης από τους
Άραβες / Προστασία Κωνσταντινούπολης με τη θωράκιση των Στενών του Ελλήσποντου
από τον αραβικό κίνδυνο.
2. Η νέα πόλη θα εξασφάλιζε τόσο την τροφοδοσία όσο και το εμπόριο της
3. Η Αρτάκη διέθετε άφθονη ξυλεία που σε συνδυασμό με τις γνώσεις των Κυπρίων / των
κατοίκων της Κωνσταντίας στη ναυπηγική / ναυτική τέχνη θα ήταν προς το συμφέρον
της Αυτοκρατορίας.
4. Προσωπικές φιλοδοξίες Ιουστινιανού Β΄, αφού με την ονομασία της νέας πόλης θα
μπορούσε να αποκτήσει εξίσου μεγάλη φήμη με τον προκάτοχό του Ιουστινιανό Α΄.
5. Αποστέρηση φορολογίας από τους Άραβες.
6. Πιθανώς, η μετακίνηση αυτή να έγινε αναγκαστικά, λόγω της κατάληψης του νησιού από
τους Άραβες / από τον φόβο των διωγμών.
7. Με την εγκατάσταση του Κύπριου Αρχιεπισκόπου στην Αρτάκη, θα μεταφερόταν εκεί και
το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Κύπρου, γεγονός που θα προσέδιδε πλούτο και αίγλη
στην πόλη / διαφορετικά η Εκκλησία της Αρτάκης ήταν αδύνατο να ανακηρυχθεί
αυτοκέφαλη.
Διατύπωση άποψης
Διατύπωση ιστορικά τεκμηριωμένης άποψης
(2 μονάδες)

Δ.Ε. 3: Να ερμηνεύουν τα κίνητρα του Ιουστινιανού Β΄ για τη μετοικεσία των Κυπρίων και να
εξηγούν τις συνθήκες επαναπατρισμού τους.
γ. Να αναφέρετε τον τίτλο που έχει μέχρι σήμερα ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου και να εξηγήσετε
πώς συνδέεται με το ιστορικό γεγονός της μετοικεσίας των Κυπρίων στα χρόνια του
Ιουστινιανού Β΄.
(3 μονάδες)
Αναμένεται να γίνει αναφορά στον τίτλο του Αρχιεπισκόπου Κύπρου:

Αρχιεπίσκοπος Νέας Ιουστινιανής και πάσης Κύπρου.
(1 μονάδα)
Σύνδεση με το γεγονός της μετοικεσίας
• Οι Κύπριοι εγκαταστάθηκαν στην πόλη που έκτισε ο Ιουστινιανός Β΄, την
Ιουστινιανούπολη / εκεί εγκαταστάθηκε και ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου, για να προσδοθεί
κύρος / αίγλη στην πόλη.
(2 μονάδες)

Δ.Ε. 3: Να ερμηνεύουν τα κίνητρα του Ιουστινιανού Β΄ για τη μετοικεσία των Κυπρίων και
να εξηγούν τις συνθήκες επαναπατρισμού τους.

Β΄ ΤΑΞΗΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΑ 29 ΜΑΪΟΥ 2023
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ (Α΄ΣΕΙΡΑ)
ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: 3Β
ΟΔΗΓΟΣ ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ
Ο ΟΔΗΓΟΣ ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΟΚΤΩ (8) ΣΕΛΙΔΕΣ
___________________________________________________________________
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΜΟΝΑΔΕΣ 2Ο
1. Α1. Αντιστοίχιση μον. 10
2. Α2. Ορθό - Λάθος μον. 10
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΟΝΑΔΕΣ 45
3. Β1. (α) κατατοπιστικό σημείωμα μον. 10
4. Β1. (β) κατατοπιστικό σημείωμα μον. 10
5. Β2. Ερώτηση ανοιχτού τύπου μον. 25
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ ΜΟΝΑΔΕΣ 35
6. (α) Ερώτηση πηγής μον. 11
7. (β) Ερώτηση πηγής μον. 12
8. (γ) Ερώτηση πηγής μον. 12
1/8
Α1. Κάθε στοιχείο της Στήλης Α΄ αντιστοιχεί με ένα στοιχείο της Στήλης Β΄. Να γράψετε
στο τετράδιο απαντήσεών σας τους αριθμούς της Στήλης Α΄ και δίπλα από τον καθένα
το γράμμα της Στήλης Β΄ που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
Προσοχή: Στη στήλη Β΄ περισσεύουν δύο(2) στοιχεία.
1. Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος (α) Άλωση της Κωνσταντινούπολης
2. Αικατερίνη Κορνάρο (β) Πρόνοια
3. Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος (γ) Πολιορκία της Αμμοχώστου
4. Μαρκαντώνιος Βραγαδίνος (δ) Παραχώρηση της Κύπρου στους Βενετούς
(ε) Παιδομάζωμα
(στ) Κατάληψη της Κύπρου κατά την Γ΄ Σταυροφορία
(4x2,5 μ.= 10 μον.)
1. – στ.
2. – δ.
3. – α.
4. – γ.
Α2. Να προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι σωστό ή

λάθος, γράφοντας στο τετράδιο εξέτασής σας τη λέξη «σωστό» ή «λάθος», δίπλα
στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση.
α. Η Πρόνοια παραχωρήθηκε στους ευγενείς με αντάλλαγμα την παροχή στρατιωτικών

υπηρεσιών στο κράτος.
ΣΩΣΤΟ
β. Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σελτζούκους Τούρκους έγινε στις 29

Μαΐου του 1453.
ΛΑΘΟΣ
2/8
γ. Ο τουρκικός κίνδυνος ώθησε τους Βενετούς να οχυρώσουν τις πόλεις της Κύπρου.
ΣΩΣΤΟ
δ. Η Μαρία η Συγκλητική ανατίναξε το οθωμανικό πλοίο που θα οδηγούσε την ίδια και
άλλους νέους στη σκλαβιά, κατά την πολιορκία της Αμμοχώστου.
ΛΑΘΟΣ
(4x2,5 μ.= 10 μον.)
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ (Μονάδες 45)

Οδηγίες διόρθωσης για το Β΄ και Γ΄ μέρος
Στα μέρη Β΄ και Γ΄ η διατύπωση της απάντησης είναι δυνατό να αποκλίνει από την
προτεινόμενη με την προϋπόθεση ότι χρησιμοποιούνται οι ιστορικές έννοιες και
όροι, όπως παρουσιάζονται στο Αναλυτικό Πρόγραμμα Ιστορίας Β΄ Γυμνασίου.
Το σύμβολο της καθέτου (/) δηλώνει διαφορετικές σωστές απαντήσεις, μια εκ των
οποίων θα πρέπει να περιλαμβάνεται σε μια σωστή απάντηση. Οι πληροφορίες
εντός παρενθέσεων δηλώνουν στοιχεία που δεν είναι απαραίτητα, όμως
μπορούν να περιληφθούν σε μια σωστή απάντηση.
Στις απαντήσεις, όπου αναμένεται συγκεκριμένος αριθμός δεδομένων (π.χ. 3), οι

σωστές απαντήσεις λαμβάνουν τις μονάδες που αναγράφονται στην
επικεφαλίδα της απάντησης. Μέγιστος αριθμός απαντήσεων που
βαθμολογούνται είναι όσες ζητούνται στην εκφώνηση της ερώτησης.
Γίνεται δεκτή οποιαδήποτε άλλη απάντηση η οποία τεκμηριώνεται ιστορικά.
3/8
Β1. Να γράψετε σύντομα κατατοπιστικά σημειώματα για τα πιο κάτω, με βάση τα
ζητούμενα των παρενθέσεων:
(α) Μάχη στο Μυριοκέφαλο (πότε έγινε, αντίπαλες δυνάμεις, αποτέλεσμα μάχης, μία
(1) συνέπεια) (10 μον.)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Η μάχη στο Μυριοκέφαλο έγινε το 1176. (2μ.)
Αντίπαλες δυνάμεις: Βυζαντινοί/ Βυζαντινή Αυτοκρατορία (2μ.) – Σελτζούκοι
Τούρκοι. (2μ.)
ΑΝ Ο ΜΑΘΗΤΗΣ ΑΝΑΦΕΡΕΙ ΜΟΝΟ Σελτζούκοι Ή ΜΟΝΟ Τούρκοι η απάντηση θα
θεωρείται σωστή.
Αποτέλεσμα μάχης: νίκη Σελτζούκων Τούρκων / ήττα Βυζαντινών. (2μ.)

Συνέπειες:
• Ισχυροποιήθηκε/ παγιώθηκε η θέση των Σελτζούκων Τούρκων στη Μικρά

Ασία.
• Οι Σελτζούκοι Τούρκοι κατέλαβαν πολλές βυζαντινές πόλεις στη Μικρά Ασία
/το Βυζάντιο απώλεσε/έχασε πολλές πόλεις στη Μικρά Ασία.
• Σφαγές / λεηλασίες / καταστροφές από τους Σελτζούκους Τούρκους.
• Φυγή πολλών Βυζαντινών / χριστιανών από τη Μικρά Ασία.
• Ερήμωση πολλών περιοχών της Μικράς Ασίας.
• Εποικισμός έρημων περιοχών από Σελτζούκους Τούρκους.
• Πείνα / επιδημίες / πανούκλα.
• Εξισλαμισμοί.
(1 συνέπεια x 2μ. = 2μ.)
(β) Πολιορκία της Αμμοχώστου (από ποιους έγινε, πότε, δύο (2) αποτελέσματα)
(10 μον.)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Η πολιορκία της Αμμοχώστου έγινε από τους Οθωμανούς Τούρκους. (2μ.)
ΑΝ Ο ΜΑΘΗΤΗΣ ΑΝΑΦΕΡΕΙ ΜΟΝΟ Οθωμανοί Ή ΜΟΝΟ Τούρκοι η απάντηση θα

θεωρείται σωστή.
Έγινε το 1571. (2μ.)
4/8
Αποτελέσματα:
• Θανάτωση Βενετών αξιωματικών και στρατιωτών (από τους Οθωμανούς
Τούρκους).
• Σφαγές Ελλήνων/Κυπρίων κατοίκων της Αμμοχώστου.
• Λεηλασίες / καταστροφές στην Αμμόχωστο.
• Οι Έλληνες/Κύπριοι κάτοικοι της Αμμοχώστου εκδιώχθηκαν από τους
Οθωμανούς.
• Οι Έλληνες/ Κύπριοι κάτοικοι της Αμμοχώστου εγκαταστάθηκαν στα
Βαρώσια / σε μια περιοχή έξω από την πόλη.
• Κατάληψη της Κύπρου από τους Οθωμανούς Τούρκους/ Έναρξη της
Τουρκοκρατίας στην Κύπρο.
(2 αποτελέσματα x 3μ. = 6μ.)
Β2. Αφού εξηγήσετε για ποιο λόγο ο Αλέξιος Α΄ Κομνηνός παραχώρησε το Χρυσόβουλο
του 1082 στους Βενετούς, να αναφέρετε δύο (2) προνόμια που τους έδωσε και δύο
(2) συνέπειες που είχε η παραχώρησή τους για το Βυζάντιο.
Η απάντησή σας να δοθεί σε μορφή παραγράφου. (25 μον.)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Λόγος παραχώρησης Χρυσόβουλου:
Ο Αλέξιος Α΄ (Κομνηνός) παραχώρησε το Χρυσόβουλο του 1082 στους Βενετούς,

επειδή τον βοήθησαν (3 μον.) να αντιμετωπίσει τους Νορμανδούς (2 μον.)(που
απειλούσαν την αυτοκρατορία/που είχαν εισβάλει στην Ήπειρο).
Προνόμια προς Βενετούς:
• Παραχώρηση τίτλων σε Βενετούς άρχοντες.

• Παραχώρηση χορηγιών σε Βενετούς άρχοντες.
• Παραχώρηση αποβαθρών σε Βενετούς εμπόρους στην προκυμαία της
• Παραχώρηση εμπορικών καταστημάτων σε Βενετούς εμπόρους στην
προκυμαία της Κωνσταντινούπολης.
• Οι Βενετοί μπορούσαν να διεξάγουν εμπόριο στα βυζαντινά λιμάνια χωρίς
να πληρώνουν φόρους.
(2 προνόμια x 5μ. = 10μ.)
5/8
Συνέπειες για το Βυζάντιο:
• Το Βυζάντιο παραιτήθηκε με τη θέλησή του (εκούσια) από τα (φορολογικά,

ναυτιλιακά, οικονομικά) δικαιώματά του, (τα οποία τώρα δόθηκαν στους
Βενετούς).
• Το Βυζάντιο έχασε τον ρόλο του μεσάζοντα μεταξύ Αράβων και Δυτικής
Ευρώπης.
• Το Βυζάντιο έχασε την κυρίαρχη θέση του στο εμπόριο της Μεσογείου.
• Το Βυζάντιο αναγκάστηκε να παραχωρήσει προνόμια και σε άλλες πόλεις
της Ιταλίας (Πίζα και Γένοβα).
• Εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη μεγάλος αριθμός Βενετών και
Γενουατών.
• Ο μεγάλος αριθμός Βενετών και Γενουατών στην Κωνσταντινούπολη
οδήγησε σε αναστάτωση και βιαιότητες εναντίον τους από τους
Βυζαντινούς.
(2 συνέπειες x 5μ. = 10μ.)
ΠΡΟΣΟΧΗ! Σε περίπτωση που η απάντηση δεν έχει δοθεί σε μορφή παραγράφου

(δηλαδή σε συνεχή λόγο) θα αφαιρείται μία (1) μονάδα.
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ (Μονάδες 35)
ΠΑΡΑΘΕΜΑ Ι
Ο Αλέξιος Δ΄, που ήθελε να ανατρέψει τον θείο του αυτοκράτορα Αλέξιο Γ΄, κατέφυγε στον
πάπα από τον οποίο ζήτησε βοήθεια. Σε αντάλλαγμα πρόσφερε την πλήρη υποταγή της
ανατολικής Εκκλησίας στη δυτική. Ο πάπας δεν φάνηκε να δείχνει μεγάλη προσοχή στους
λόγους και τις υποσχέσεις του νεαρού Αλέξιου Δ΄, κι έτσι ο τελευταίος αποφάσισε να
προσφύγει στον Φίλιππο τον Σουηβό. Ήταν ακριβώς η εποχή που οι Δυτικοί ετοίμαζαν
την τέταρτη σταυροφορία. Ο Φίλιππος ο Σουηβός έπεισε τον στρατιωτικό αρχηγό των
σταυροφόρων Βονιφάτιο Μομφερρατικό να βοηθήσει τον Αλέξιο Δ΄, ο οποίος υποσχόταν
στους σταυροφόρους χρήματα, στρατιωτική βοήθεια και την ένωση των εκκλησιών, για
να αναλάβει τον θρόνο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Τον Απρίλιο 1203 οι σταυροφόροι
αποφάσισαν την εκτροπή της σταυροφορίας προς Κωνσταντινούπολη και υπέγραψαν
σχετική συμφωνία με τον Αλέξιο Δ΄. Στις 24 Ιουνίου 1203 έφτασαν στην
Κωνσταντινούπολη, αποβίβασαν τις δυνάμεις τους και απέκλεισαν την πόλη από γη και
θάλασσα.
Καραγιαννόπουλος Ιωάννης (1996). Το Βυζαντινό Κράτος. Θεσσαλονίκη: Βάνιας, σ.σ. 222–223

(διασκευή)
6/8
Σύντομα οι κατακτητές, που προέλαυναν, κατάλαβαν ότι δεν είχαν να φοβηθούν καμία
αντίσταση. Από το ναό της Αγίας Σοφίας βγήκαν σε λιτανεία οι ιερείς και πολύς λαός, που
είχαν ζητήσει άσυλο εκεί και πέφτοντας στα πόδια του Βονιφατίου φώναζαν με τρόπο που
προκαλούσε οίκτο: «Άγιε βασιλιά, μαρκήσιε, ελέησέ μας». Αλλά με δυσκολία έσωσαν τη
ζωή τους. Η λεηλασία, η καταστροφή και η σφαγή ξεχείλισαν ασυγκράτητα. Βέβαια, η
άτακτη αυτή αρπαγή και η βία δεν ωφελούσαν καθόλου τους ηγεμόνες γιατί πολλοί
θησαυροί επρόκειτο να κλαπούν και άλλοι να καταστραφούν ολοκληρωτικά. […] Η μεγάλη
πόλη, η οποία για 900 χρόνια από την ίδρυσή της ήταν απόρθητη, που συγκέντρωσε στο
χρονικό αυτό διάστημα τους θησαυρούς όλου του κόσμου και διέσωσε σαν κιβωτός τα
καλύτερα κειμήλια της αρχαίας τέχνης και του αρχαίου πνεύματος, έγινε για τέσσερις
ολόκληρες μέρες θύμα της φοβερότερης βίας και καταστροφής.
Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους.

Αθήνα: 2009-2010, τ. 15, σελ. 226-227
Αφού μελετήσετε τα πιο πάνω παραθέματα και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις,
(α) Να εξηγήσετε τι ήταν οι σταυροφορίες κάνοντας αναφορά και στον κύριο σκοπό τους.
(11 μον.)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Οι σταυροφορίες ήταν εκστρατείες/ κίνηση (2μ.) που ξεκίνησαν/ ξεκίνησε από τη
Δύση/ Δυτική Ευρώπη (2μ.).
Την πρωτοβουλία/ έγκριση των σταυροφοριών είχαν οι πάπες. (2μ.)
Οι σταυροφορίες εκδηλώθηκαν/ ξεκίνησαν τον 11ο αιώνα. (1μ.).
Απέβλεπαν στην απελευθέρωση των Αγίων Τόπων/ή και του Πανάγιου Τάφου
(που κατείχαν οι μουσουλμάνοι/ που είχαν κατακτήσει οι Σελτζούκοι Τούρκοι). (4μ.)
7/8
(β) Αφού αναφέρετε με ποια σταυροφορία σχετίζονται τα πιο πάνω παραθέματα και ποιο
έτος ολοκληρώθηκε, να γράψετε ποιος ήταν ο αρχικός της στόχος και πού κατέληξαν
τελικά οι σταυροφόροι.
(12 μον.)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Τα παραθέματα σχετίζονται με την Δ΄ Σταυροφορία. (2μ.)
Η Δ΄ Σταυροφορία ολοκληρώθηκε το 1204. (2μ.)
Αρχικός στόχος των σταυροφόρων ήταν η Συρία και η Αίγυπτος (σχολικό βιβλίο
σελ. 59)/ τα Ιεροσόλυμα (Μίλα μου ιστορικά) (4μ.)
ΠΡΟΣΟΧΗ! Αν η απάντηση περιλαμβάνει έστω και μια (1) από τις πιο πάνω
περιοχές, θα θεωρείται σωστή και θα βαθμολογείται με 4 μονάδες.
Οι σταυροφόροι τελικά κατέληξαν στην Κωνσταντινούπολη/ Οι σταυροφόροι

πολιόρκησαν την Κωνσταντινούπολη. (4μ.)
(γ) Να εξηγήσετε ποιο ήταν το αποτέλεσμα της συγκεκριμένης σταυροφορίας και να

αναφερθείτε σε δύο (2) συνέπειές της.
(12 μον.)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Το αποτέλεσμα της σταυροφορίας ήταν η άλωση της Κωνσταντινούπολης (4 μ.)

(από τους σταυροφόρους).
Συνέπειες:
• Θάνατοι / σφαγές.
• Λεηλασίες / καταστροφή κτιρίων.
• Αρπαγές θησαυρών από διάφορα κτίρια / εκκλησίες.
• Καταστροφή κειμηλίων / θησαυρών.
(2 συνέπειες x 4μ. = 8μ.)
8/8
ΕΝΙΑΙΑ ΓΡΑΠΤΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ B΄ ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ 2022-23
Β΄ ΤΑΞΗΣ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 26 ΜΑΪΟΥ 2023
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (Α΄ ΣΕΙΡΑ)
ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Β004
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: 90 λεπτά
Ο ΟΔΗΓΟΣ ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΔΕΚΑΕΠΤΑ (17) ΣΕΛΙΔΕΣ

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ (Ερωτήσεις κλειστού τύπου) ΜΟΝΑΔΕΣ 20
1. Α1 – ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 10
2. Α2 – ΑΣΚΗΣΗ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ 10
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ (κατατοπιστικά σημειώματα και ιστορικό δοκίμιο) ΜΟΝΑΔΕΣ 45
3. Β1α – ΦΡΑΓΚΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ 10
4. Β1β – ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ 10
5. Β2 - ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ 25

ΚΡΑΤΟΥΣ – ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ
(Ιστορικό Δοκίμιο)
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ (Παραθέματα) ΜΟΝΑΔΕΣ 35
6. Γ1α – ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΒΕΝΕΤΙΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ – ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ 8

– ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ
7. Γ1β – ΟΧΥΡΩΜΑΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΒΕΝΕΤΩΝ 3
8. Γ1γ – ΛΟΓΟΙ ΑΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΒΕΝΕΤΩΝ 6
9. Γ2α – ΟΡΙΣΜΟΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ – ΧΩΡΟΧΡΟΝΟΣ 6
10. Γ2β – ΚΑΘΟΛΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ – ΝΤΑ ΒΙΝΤΣΙ 6
11. Γ2γ – ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ 6
ΣΥΝΟΛΟ ΜΟΝΑΔΩΝ 100
Σελ. 1 από 17
Α1. Κάθε στοιχείο της Στήλης Α΄ αντιστοιχεί με ένα στοιχείο της Στήλης Β΄. Να γράψετε στο
τετράδιο απαντήσεών σας τους αριθμούς της Στήλης Α΄ και δίπλα από τον καθένα το
Προσοχή: Στη Στήλη Β΄ περισσεύουν δύο (2) στοιχεία.
1. Βάσκο ντα Γκάμα (α) Ιδέα της μετακένωσης
2. Αδαμάντιος Κοραής (β) Αρχιστράτηγος των αμερικανικών δυνάμεων
3. Γεώργιος Ουάσινγκτον (γ) Εφευρέτης της τυπογραφίας

(δ) Ανακάλυψη του θαλάσσιου εμπορικού δρόμου
4. Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος
προς τις Ινδίες
5. Μαρκαντώνιος Βραγαδίνος (ε) Κατάκτηση της Βραζιλίας
(στ) Άλωση της Κωνσταντινούπολης
(ζ) Υπερασπιστής της Αμμοχώστου
Ενότητα: Οι Ανακαλύψεις
1δ Δ.Ε. 2: Να κατανοούν μέσα από τον χάρτη τον στόχο των Πορτογάλων και
Ισπανών θαλασσοπόρων.
Ενότητα: Ο Διαφωτισμός
2α Δ.Ε. 2: Να κατανοούν και να σχολιάζουν τις βασικές ιδέες των κυριότερων
εκπροσώπων του Ευρωπαϊκού και του Νεοελληνικού Διαφωτισμού.
Ενότητα: Η Αμερικανική Επανάσταση (1774 – 1783)
3β Δ.Ε. 3: Να εκθέτουν τα σημαντικότερα γεγονότα της Αμερικανικής
Επανάστασης.
Ενότητα: Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς (1453)
4στ Δ.Ε. 2: Να περιγράφουν το ιστορικό γεγονός της πολιορκίας και της Άλωσης
της Κωνσταντινούπολης.
Ενότητα: Η Βενετοκρατία στην Κύπρο – Ιστορικά γεγονότα: Η Τουρκική
5ζ Απειλή – Εκστρατεία εναντίον της Κύπρου (1570 – 1571)
Σελ. 2 από 17
Δ.Ε.1: Να περιγράφουν τα κυριότερα γεγονότα της κατάκτησης της Κύπρου
από τους Οθωμανούς (1570–1571).
Α2. Να συμπληρώσετε την κάθε μία από τις πιο κάτω προτάσεις με μία από τις τρεις
επιλογές που ακολουθούν, ώστε να σχηματιστεί μια ιστορικά ορθή πρόταση. Να γράψετε
στο τετράδιο απαντήσεών σας τους αριθμούς των προτάσεων και δίπλα από τον κάθε ένα
το γράμμα της φράσης που απαιτείται για τη συμπλήρωση.
1. Οι βυζαντινοί χρονογράφοι:
α. στόχευαν στην αντικειμενική περιγραφή των γεγονότων.
β. είχαν ως πρότυπα τους ιστορικούς της ελληνικής κλασικής αρχαιότητας.
γ. απευθύνονταν σε αναγνώστες με χαμηλή μόρφωση.
2. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Κύπρου στα χρόνια της Φραγκοκρατίας:
α. παρέμεινε αυτοκέφαλη.
β. είχε την έδρα των επισκοπών της σε χωριά.
γ. είχε το δικαίωμα να συλλέγει τη δεκάτη.
3. Ο βυζαντινός πολιτισμός:
α. επηρέασε την πολιτική ιδεολογία της Ρωσίας.
β. συνέβαλε στην αμφισβήτηση της απολυταρχίας.
γ. συνδέεται με την ανάπτυξη της γοτθικής αρχιτεκτονικής.
4. Οι γεωγραφικές ανακαλύψεις είχαν ως κοινωνική συνέπεια:
α. την ισχυροποίηση των ευγενών.
β. την κατάργηση του δουλεμπορίου.
γ. την ενίσχυση της αστικής τάξης.
5. Ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Διαφωτισμού είναι:
α. η θεοκεντρική αντίληψη για τον κόσμο.
β. η αντίληψη ότι οι άνθρωποι πρέπει να βασίζονται στον ορθό λόγο.
γ. η έλλειψη ανοχής προς την αντίθετη άποψη.
Ενότητα: Ο μεσαιωνικός πολιτισμός – Ο βυζαντινός πολιτισμός

1γ Δ.Ε. 2: Να διακρίνουν το είδος της χρονογραφίας από το είδος της ιστοριογραφίας
με παραδείγματα από το Βυζάντιο.
Ενότητα: Η Φραγκοκρατία στην Κύπρο - Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Κύπρου κατά
την περίοδο της Φραγκοκρατίας
2β
Δ.Ε. 1: Να περιγράφουν τις προσπάθειες της Λατινικής Εκκλησίας για υποταγή της
Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κύπρου και να αξιολογούν την αποτελεσματικότητά τους.
Ενότητα: Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
3α Δ.Ε. 3: Να αποτιμούν την προσφορά του Βυζαντίου στον ευρωπαϊκό πολιτισμό.
Σελ. 3 από 17
Ενότητα: Οι Ανακαλύψεις
4γ Δ.Ε. 3: Να εξηγούν και να αξιολογούν τις κυριότερες συνέπειες των γεωγραφικών
Ανακαλύψεων.
5β Δ.Ε. 1: Να περιγράφουν το ιστορικό – κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο διαμορφώνονται
οι ιδέες του Διαφωτισμού.

Το σύμβολο της καθέτου (/) δηλώνει διαφορετικές σωστές απαντήσεις, μ ία εκ των
Β1. Να γράψετε σύντομα κατατοπιστικά σημειώματα για τα πιο κάτω, με βάση τα ζητούμενα
των παρενθέσεων:
α. Φραγκοκρατία στην Κύπρο (ονομασία της δυναστείας που κυβέρνησε, δύο (2) στοιχεία
για τη σχέση των Φράγκων με τους Αγίους Τόπους, δύο (2) στοιχεία για το πώς τελείωσε η
Φραγκοκρατία)
(10 μονάδες)
Ονομασία της δυναστείας
Λουζινιάν / Λουζινιανοί
(2 μονάδες)
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε δύο (2) από τα πιο κάτω στοιχεία για τη σχέση των Φράγκων
με τους Αγίους Τόπους:
1. Ο Γκυ ντε Λουζινιάν, βασιλιάς του σταυροφορικού κράτους της Ιερουσαλήμ, αγόρασε την
Κύπρο από τον Ριχάρδο Λεοντόκαρδο.
2. Ο Αμάλριχος ήταν ο πρώτος βασιλιάς της Κύπρου και της Ιερουσαλήμ, τίτλο που έφεραν
όλοι οι διάδοχοί του.
3. Βασικό στοιχείο της εξωτερικής πολιτικής του φραγκικού βασιλείου της Κύπρου ήταν η
απελευθέρωση των Αγίων Τόπων / της Ιερουσαλήμ / η άμεση συμμετοχή ή ενίσχυση
κάθε σταυροφορίας που απέβλεπε στην απελευθέρωση της Ιερουσαλήμ.
4. Μετά την οριστική κατάλυση του βασιλείου της Ιερουσαλήμ / την πτώση της Άκρας, οι
Λουζινιάν συνέχισαν να φέρουν τον τίτλο του βασιλιά της Κύπρου και της Ιερουσαλήμ /
η Κύπρος έμεινε το μοναδικό προπύργιο του Χριστιανισμού στην Ανατολή και οι
Λουζινιάν συνέχισαν να τονίζουν τη διεκδίκηση των εδαφών που έχασαν στους Αγίους
Σελ. 4 από 17
Τόπους, διατηρώντας τον τίτλο του βασιλιά της Ιερουσαλήμ / έστω και τυπικά, συνέχισαν
να στέφονται βασιλιάδες της Ιερουσαλήμ στον ναό του Αγίου Νικολάου στην Αμμόχωστο.
5. Ο βασιλιάς Πέτρος Α΄ είχε διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην οργάνωση μίας
σταυροφορίας για απελευθέρωση των Αγίων Τόπων, επειδή πίστευε ότι ήταν
προορισμένος να απελευθερώσει την Ιερουσαλήμ / είχε ως στόχο την απελευθέρωση
του βασιλείου της Ιερουσαλήμ, δεν μπόρεσε, όμως, να ολοκληρώσει τα σχέδιά του.
6. Οι Λουζινιάν είχαν εισαγάγει στην Κύπρο τις Ασσίζες, που αποτελούσαν τη νομοθεσία
του βασιλείου της Ιερουσαλήμ / Η Υψηλή Αυλή δίκαζε με βάση τις Ασσίζες της
Ιερουσαλήμ / Οι Ασσίζες της Χαμηλής Αυλής είχαν γραφτεί στην Ιερουσαλήμ, αν και δεν
χρησιμοποιήθηκαν αυτούσιες / είχαν διαμορφωθεί λαμβάνοντας υπόψη τοπικά έθιμα και
νόμους.
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε δύο (2) από τα πιο κάτω στοιχεία για τη μετάβαση από τη
Φραγκοκρατία στη Βενετοκρατία:
1. Ο Φράγκος βασιλιάς Ιάκωβος Β΄ παντρεύτηκε την Αικατερίνη Κορνάρο, την οποία
προηγουμένως υιοθέτησε επίσημα η βενετική κυβέρνηση, ώστε να αποκτήσει
δικαιώματα πάνω στο βασίλειο της Κύπρου σε περίπτωση που ο Ιάκωβος και η
Αικατερίνη πέθαιναν χωρίς διαδόχους.
2. Ο Ιάκωβος Β΄ πέθανε με ύποπτο τρόπο, ενώ η Αικατερίνη ήταν έγκυος και αργότερα
πέθανε και ο νόμιμος διάδοχός του / ο Ιάκωβος Γ΄ σε βρεφική ηλικία.
3. Οι Βενετοί υπό το πρόσχημα της «προστασίας» πρώτα του βρέφους και αργότερα της
βασίλισσας Αικατερίνης πήραν στα χέρια τους όλες τις εξουσίες.
4. Οι Βενετοί διόρισαν δύο συμβούλους και έναν προβλεπτή και ουσιαστικά κυβερνούσαν
αυτοί.
5. Οι Βενετοί πειθανάγκασαν την Αικατερίνη Κορνάρο να παραχωρήσει το βασίλειό της στη
Βενετία / παραχώρησαν στην Αικατερίνη Κορνάρο ισόβια σύνταξη και κτήματα στην
Ιταλία, για να παραιτηθεί από τον θρόνο.
Ενότητα: Η Φραγκοκρατία στην Κύπρο – Πολιτικές εξελίξεις.
Δ.Ε. 1: Να εντάσσουν το φραγκικό βασίλειο της Κύπρου και της Ιερουσαλήμ στο ευρύτερο
ιστορικό πλαίσιο των Σταυροφοριών.
Δ.Ε. 3: Να περιγράφουν τις συνθήκες κάτω από τις οποίες η Κύπρος περιήλθε στην εξουσία
των Βενετών.
β. Διακήρυξη Αμερικανικής Ανεξαρτησίας (τόπος και έτος υπογραφής, ονομαστική
αναφορά σε δύο (2) συντάκτες, ένα (1) στοιχείο για τη σημασία του κειμένου)
(10 μονάδες)
Τόπος υπογραφής:
Φιλαδέλφεια
(2 μονάδες)
Σελ. 5 από 17
Έτος υπογραφής:
1776
(2 μονάδες)
Αναφορά σε δύο (2) συντάκτες:
1. Βενιαμίν Φραγκλίνος
2. Θωμάς Τζέφερσον
Αναφορά σε ένα (1) στοιχείο για τη σημασία του κειμένου
1. Εκφράζει την ιδεολογία της Αμερικανικής Επανάστασης.
2. Αποτελεί την πρώτη πρακτική εφαρμογή των πολιτικών ιδεών του Διαφωτισμού.
3. Διακηρύσσει τη βούληση των αποίκων για ανεξαρτησία από τη μητρόπολη.
4. Δημιουργήθηκε η αίσθηση μιας νέας ταυτότητας / συνοχής / ενότητας ανάμεσα στους
επαναστατημένους αποίκους.
Ενότητα: Η Αμερικανική Επανάσταση
Δ.Ε. 3: Να εκθέτουν τα σημαντικότερα γεγονότα της Αμερικανικής Επανάστασης.
Δ.Ε. 3: Να κατανοούν τη σχέση του Διαφωτισμού με τις σημαντικές εξελίξεις της Παγκόσμιας
Ιστορίας.
B2. Σε ιστορικό δοκίμιο 150-180 λέξεων, αφού παρουσιάσετε τρία (3) στοιχεία της
οργάνωσης και λειτουργίας του οθωμανικού κράτους που αιτιολογούν τη ραγδαία προέλαση
των Οθωμανών, να εξηγήσετε γιατί η Βυζαντινή Αυτοκρατορία δεν μπόρεσε να εμποδίσει
την οθωμανική εξάπλωση, τεκμηριώνοντας την απάντησή σας με τέσσερα (4) στοιχεία. Στην
απάντησή σας να συμπεριλάβετε και τους ακόλουθους όρους:
Γαζήδες Ιππείς - Τιμαριούχοι Ακριτικά σώματα
(25 μονάδες)
Πρόλογος (1.5 μονάδα)

1. Γενική εκτίμηση ή σχόλιο για το θέμα
2. Θεματική πρόταση
3. Μεταβατική πρόταση (3Χ0.5 = 1.5 μονάδα)
Σελ. 6 από 17
Αναμένεται να αναφερθούν τρία (3) στοιχεία της οργάνωσης και λειτουργίας του οθωμανικού
κράτους:
1. Οι Οθωμανοί προσέλκυσαν μισθοφόρους που αναζητούσαν λάφυρα / καλλιεργητές που
αναζητούσαν κτήματα.
2. Αξιοποιήθηκε ο ισλαμικός θεσμός των γαζήδων / το στράτευμα των φανατικών
πολεμιστών της πίστης / η ιδεολογία της τζιχάντ.
3. Η σχετική θρησκευτική ανεκτικότητα, που επέδειξαν οι Οθωμανοί έναντι των αγροτικών
χριστιανικών πληθυσμών, περιόρισε τις αντιδράσεις των τελευταίων και διευκόλυνε την
ενσωμάτωσή τους στην οθωμανική κοινωνία / Οι Οθωμανοί δεν επεδίωκαν την
εξόντωση των χριστιανών, για φορολογικούς κυρίως λόγους, επομένως εγγυόνταν τη
διατήρηση της ζωής τους / της περιουσίας τους / ενός καθεστώτος ασφάλειας και ηρεμίας
για εκείνους.
4. Τη ραγδαία εξάπλωση των Οθωμανών υποβοήθησε το σώμα των γενιτσάρων,
αποτελούμενο από εθελοντές μισθοφόρους / στρατιώτες στρατολογούμενους με τη βία
από τους υποτελείς χριστιανικούς πληθυσμούς / οι γενίτσαροι ανήκαν στην προσωπική
υπηρεσία του σουλτάνου και αποτέλεσαν ανεξάντλητη πηγή διοικητικών υπαλλήλων.
5. Οι στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις, όπως η αντικατάσταση του σώματος των νομάδων
εθελοντών ιππέων από ιππείς – τιμαριούχους / Η παραχώρηση τιμαρίων συνέδεε
άρρηκτα τους ιππείς με τον σουλτάνο και ενίσχυε την επιθυμία τους για κατακτήσεις.
Αναμένεται να αναφερθούν τέσσερα (4) στοιχεία για την αδυναμία του Βυζαντίου να
εμποδίσει την οθωμανική εξάπλωση:
1. Οι κατακτήσεις των Οθωμανών διευκολύνθηκαν από τη διάλυση των βυζαντινών
ακριτικών σωμάτων / η Βυζαντινή Αυτοκρατορία δεν είχε ισχυρό στρατό.
2. Οι Οθωμανοί κατέκτησαν σημαντικές περιοχές / σημαντικά αστικά κέντρα στη Μικρά
Ασία / την Προύσα / τη Νίκαια / τη Νικομήδεια, που ήταν ζωτικής σημασίας για τους
Βυζαντινούς / η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είχε ακρωτηριαστεί / συρρικνωθεί εδαφικά.
3. Μετά την κατάληψη του φρουρίου της Καλλίπολης οι Οθωμανοί πέρασαν στην Ευρώπη
/ άρχισαν να καταλαμβάνουν τα ευρωπαϊκά εδάφη του Βυζαντίου.
4. Μετά την ήττα των Σέρβων στο Κοσσυφοπέδιο αυξήθηκε η πίεση στο Βυζάντιο.
5. Είχαν γίνει επανειλημμένες πολιορκίες της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς /
η Κωνσταντινούπολη ήταν περικυκλωμένη από εδάφη που είχαν περάσει στον έλεγχο
των Οθωμανών.
6. Η πλειοψηφία των Βυζαντινών της Μικράς Ασίας υποτίμησε τον οθωμανικό κίνδυνο /
έδινε περισσότερη σημασία στον κίνδυνο που προερχόταν από τις δυτικές δυνάμεις.
7. Το Βυζάντιο είχε καταρρεύσει οικονομικά / το κρατικό ταμείο ήταν εντελώς άδειο / Το
νόμισμα είχε υποτιμηθεί / όλες οι πηγές εσόδων είχαν εξαντληθεί.
8. Το διοικητικό σύστημα του Βυζαντίου ήταν σε πλήρη διάλυση.
9. Το Βυζάντιο υποχρεώθηκε να προσφέρει φόρο υποτέλειας στους Οθωμανούς και να
θέτει στρατιωτικές δυνάμεις στη διάθεση του σουλτάνου.
Σελ. 7 από 17
10. Ο σουλτάνος ήταν σε θέση να ελέγχει τη διαδοχή στον βυζαντινό θρόνο και να επιβάλλει
απόλυτα τη θέλησή του / είχε επιβάλει στον θρόνο τον Ιωάννη Ζ΄, ενώ ο διάδοχός του
Μανουήλ διαβιούσε στην αυλή του σουλτάνου / αναγκάστηκε να συμμετάσχει στην
οθωμανική εκστρατεία κατά της Φιλαδέλφειας.
11. Εμφύλιες συγκρούσεις και δυναστικές έριδες.
12. Ο αριθμός των κατοίκων της Κωνσταντινούπολης εκείνη την περίοδο είχε μειωθεί
δραματικά / μόλις 50 χιλιάδες άνθρωποι ζούσαν στην Κωνσταντινούπολη.
13. Παρά τα ταξίδια του αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου στη Δύση, δεν δόθηκε
καμιά ουσιαστική βοήθεια στο Βυζάντιο.
14. Ο βυζαντινός λαός ήταν διχασμένος σε ενωτικούς και ανθενωτικούς / δεν δέχτηκε τη
συμφωνία που επιτεύχθηκε στη Σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας για υποταγή της
Ορθόδοξης στην Καθολική Εκκλησία / υπήρχαν έντονα αντιδυτικά αισθήματα στο
Βυζάντιο.
15. Η εισβολή του Μωάμεθ Β΄ στην Πελοπόννησο δεν επέτρεψε στο Δεσποτάτο του Μορέως
να στείλει βοήθεια κατά την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης το 1453.
16. Ανεπαρκής στρατιωτική βοήθεια της Δύσης προς το Βυζάντιο / η μοναδική Σταυροφορία
που οργανώθηκε από τη Δύση συνετρίβη στη Βάρνα.
17. Λόγω των ανταγωνισμών των δυτικών δυνάμεων δεν προσφέρθηκε ουσιαστική βοήθεια
στο Βυζάντιο.
(4x2.5 = 10 μονάδες)
Επίλογος (1.5 μονάδα)
1. Συμπεράσματα (1 μονάδα)
2. Σκοπός της συγγραφής του δοκιμίου (τι προσπαθήσαμε να δείξουμε) (0.5 μονάδα)
Ενότητα: Οι Οθωμανοί και η ραγδαία προέλασή τους (14 ος αι.)

Δ.Ε. 1: Να εξηγούν τους λόγους ανάπτυξης της οθωμανικής ισχύος και τους παράγοντες
που συνέβαλαν στη ραγδαία προέλασή τους.
Δ.Ε. 2: Να εντοπίζουν στον χάρτη τα στάδια εξάπλωσης των Οθωμανών στη Μ. Ασία και
στα Βαλκάνια.
Ενότητα: Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς
Δ.Ε. 1: Να σχολιάζουν τις προσπάθειες των Βυζαντινών αυτοκρατόρων να εξασφαλίσουν
βοήθεια από τη Δύση.
Δ.Ε.2: Να περιγράφουν το ιστορικό γεγονός της πολιορκίας και της Άλωσης της

Σελ. 8 από 17
Το σύμβολο της καθέτου (/) δηλώνει διαφορετικές σωστές απαντήσεις, μ ία εκ των
Γ1. Βενετοκρατία στην Κύπρο
I. «[…] υπήρξαν πρωτοβουλίες Κυπρίων χωρικών οι οποίοι ζήτησαν από τον Μεγάλο Βεζίρη
να παρέμβει η Οθωμανική Αυτοκρατορία στο νησί ώστε να απελευθερωθούν. Σε αυτό θα
πρέπει να προστεθεί και η εξέγερση του λαού της Λευκωσίας το 1565 λόγω της μεγάλης
ξηρασίας εκείνου του έτους. Τα σπαρτά σχεδόν δεν βλάστησαν και η ελάχιστη παραγωγή
που συγκεντρώθηκε από τους κυβερνήτες σε κρατικές αποθήκες σχεδιαζόταν να πωληθεί
σε υψηλές τιμές. Τότε ο εξεγερμένος λαός περικύκλωσε τα σπίτια των διοικητών,
αναγκάζοντάς τους να ανοίξουν τις αποθήκες και να μοιράσουν τα σιτηρά».
Σπύρος Σακελλαρόπουλος, Ο Κυπριακός Κοινωνικός Σχηματισμός (1191 – 2004), εκδόσεις Τόπος, Αθήνα,
2017, σ. 39.
IΙ. «Πράγματι οι αδυναμίες της βενετικής πλευράς ήταν πολλές. Και πρώτα απ’ όλα δεν
είχαν κανένα έρεισμα ανάμεσα στον ντόπιο πληθυσμό για τον οποίο είχαν αδιαφορήσει όσο
και καταπιέσει αφόρητα. Το μεγαλύτερο ποσοστό του ήταν Κύπριοι που είχαν περιέλθει σε
καθεστώς δουλοπαροικίας και ήταν το παραγωγικότερο και συγχρόνως το πιο
παραγκωνισμένο κομμάτι της κυπριακής κοινωνίας της εποχής. Ταυτόχρονα η
κακοδιοίκηση και η διαφθορά συνέθεταν μια κατάσταση αρκετά ζοφερή με τον ανάλογο
αντίκτυπο στους υπηκόους. […] Επιπλέον, ένα άλλο εμπόδιο ήταν η μεγάλη απόσταση η
οποία χώριζε τη μητρόπολη από την αποικία της. Αυτό πρακτικά καθιστούσε δύσκολο τον
ανεφοδιασμό και την αποστολή ενισχύσεων στο νησί, σε αντίθεση με τους Οθωμανούς […].
Μέσα σε όλα αυτά προστίθετο και η κατάσταση των οχυρώσεων που είτε είχαν ερειπωθεί
είτε δεν μπορούσαν να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες που προέκυπταν από τις νέες
πολιορκητικές τεχνικές».
Ιστορία των Ελλήνων, τόμος 19 (Κύπρος), Β΄ Έκδοση, εκδόσεις Δομή, Αθήνα, σ. 367.
Αφού μελετήσετε τις πιο πάνω πηγές (παράθεμα Ι και παράθεμα ΙΙ) και με βάση τις ιστορικές
σας γνώσεις, να απαντήσετε στα πιο κάτω ερωτήματα:
α. Να εξηγήσετε τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της βενετικής κυριαρχίας στην Κύπρο και να
αναφέρετε τρία (3) ιστορικά στοιχεία για την κοινωνική - οικονομική κατάσταση στην οποία
βρισκόταν ο αγροτικός πληθυσμός της Κύπρου.
(8 μονάδες)
Σελ. 9 από 17
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε ένα (1) στοιχείο ως εξήγηση για τον ιδιαίτερο χαρακτήρα
της βενετικής κυριαρχίας στην Κύπρο:
1. Οι Βενετοί αντιμετώπιζαν το νησί ως μια αποικία, την οποία μπορούσαν να
εκμεταλλεύονται όσο το δυνατόν περισσότερο / οικονομική εκμετάλλευση των κατοίκων της
Κύπρου / το ενδιαφέρον των Βενετών περιοριζόταν στη συλλογή των φόρων / Η παραγωγή
του νησιού τροφοδοτούσε τη Βενετία / μέρος της παραγωγής του νησιού μεταφερόταν στη
Βενετία.
2. Η κατοχή της Κύπρου εξυπηρετούσε τους Βενετούς, αφού ήταν σημαντικό εμπορικό
κέντρο της Μεσογείου.
3. Η Κύπρος υπαγόταν στη Βενετική Δημοκρατία και δεν ήταν ανεξάρτητο βασίλειο / Η
τοπική κυβέρνηση βρισκόταν υπό τον έλεγχο της Βενετίας.
4. Όλες οι εξουσίες ασκούνταν από τον τοποτηρητή και δύο συμβούλους.
5. Τη νομοθετική εξουσία ασκούσε το Μεγάλο Συμβούλιο της Βενετίας.
6. Τα οικονομικά του κράτους διαχειρίζονταν δύο ταμίες που στέλνονταν από τη Βενετία.
7. Ο γενικός προβλεπτής διοριζόταν από τη Βενετία και αναλάμβανε την αρχηγία του
στρατού σε ειδικές περιπτώσεις / ο καπιτάνος της Αμμοχώστου ήταν Βενετός και είχε
διοικητική και δικαστική εξουσία στην περιοχή / είχε σημαντική εξουσία, αφού ήταν αρχηγός
στρατού σε καιρό ειρήνης.
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε τρία (3) στοιχεία για την κοινωνική - οικονομική κατάσταση
του αγροτικού πληθυσμού της Κύπρου:
1. Συνεχίστηκε το φεουδαρχικό σύστημα που υπήρχε από την εποχή της Φραγκοκρατίας /
Οι περισσότεροι Κύπριοι ασχολούνταν με τη γεωργία / καλλιεργούσαν τα φέουδα / τα
κτήματα των φεουδαρχών / ευγενών.
2. Ο αγροτικός πληθυσμός της Κύπρου ανήκε στη συντριπτική του πλειοψηφία στην
κοινωνική ομάδα των παροίκων / δουλοπαροίκων που ήταν το πιο φτωχό /
καταπιεσμένο κομμάτι της κυπριακής κοινωνίας.
3. Οι πάροικοι ήταν υποχρεωμένοι σε καταναγκαστική εργασία / αγγαρεία στα κτήματα των
φεουδαρχών για ορισμένο αριθμό ημερών την εβδομάδα.
4. Οι πάροικοι πλήρωναν στον φεουδάρχη κάποιο χρηματικό ποσό / κατέβαλλαν τα 4/10
της αγροτικής τους παραγωγής / Οι Κύπριοι αγρότες πλήρωναν πολλούς φόρους στους
Βενετούς.
5. Υπήρχε η δυνατότητα για τους παροίκους να εξαγοράσουν την ελευθερία τους, όμως
ελάχιστοι μπορούσαν να το κάνουν.
6. Οι απελεύθεροι χωρικοί / φραγκομάτοι ήταν σε καλύτερη κατάσταση από τους
πάροικους / είχαν λιγότερες υποχρεώσεις.
7. Οι απελεύθεροι / φραγκομάτοι ήταν υποχρεωμένοι να δουλεύουν ορισμένες μέρες την
εβδομάδα στα οχυρωματικά έργα χωρίς αμοιβή / είχαν την υποχρέωση προσφοράς
καταναγκαστικής εργασίας προς το κράτος.
8. Οι απελεύθεροι / φραγκομάτοι επιβαρύνονταν με την καταβολή ενός ποσοστού της
παραγωγής τους στους ιδιοκτήτες των χωριών, στην περιοχή των οποίων βρίσκονταν
τα κτήματά τους.
9. Η εξαθλίωση του αγροτικού πληθυσμού επιδεινωνόταν σε περιόδους ξηρασίας /
θεομηνίας / ανομβρίας / πλημμυρών / επιδρομών ακρίδων / σεισμών / επιδημιών
πανώλης / φυσικών καταστροφών.
10. Παρουσιαζόταν συχνά έλλειψη σιταριού που προκαλούσε υποσιτισμό στους Κυπρίους /
Η Κύπρος αποτελούσε έναν από τους κύριους τροφοδότες του βενετικού κράτους σε
σιτάρι και οι Βενετοί απαιτούσαν άκαμπτα την αποστολή σιταριού ακόμη και σε δύσκολες
χρονιές / Σε περιόδους μειωμένης παραγωγής σιταριού υπήρχε άνοδος των τιμών /
πληθωρισμός και οι Κύπριοι οδηγούνταν στην πείνα / φτώχεια / Σε περιόδους ξηρασίας,
η ελάχιστη γεωργική παραγωγή συγκεντρωνόταν σε κρατικές αποθήκες, με σκοπό να
πωληθεί από τους Βενετούς στη συνέχεια σε υψηλές τιμές.
11. Γίνονταν συχνά εξεγέρσεις / ταραχές κατά της εκμετάλλευσης από τους Βενετούς.
12. Ο αγροτικός πληθυσμός υπέφερε εξαιτίας της κακοδιοίκησης και της διαφθοράς των
ανώτερων αξιωματούχων.
13. Η ασφάλεια / διαβίωση των Κυπρίων επιδεινωνόταν και από το γεγονός ότι η Κύπρος
χρησιμοποιήθηκε από τους Βενετούς ως τόπος εξορίας διαφόρων εγκληματιών.
Ενότητα: Η Βενετοκρατία στην Κύπρο (1489 - 1571). Διοίκηση – Άμυνα – Κοινωνία –

Οικονομία
Δ.Ε.1: Να συγκρίνουν την κατοχή της Κύπρου από τους Φράγκους και τους Βενετούς.
Δ.Ε. 3: Να περιγράφουν τις κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις κατά την περίοδο της
Βενετοκρατίας.
β. Να αναφέρετε ονομαστικά τα δύο (2) σημαντικότερα οχυρωματικά έργα στα οποία

προχώρησαν οι Βενετοί για την οργάνωση της άμυνας της Κύπρου κατά των Οθωμανών.
(3 μονάδες)
Ονομαστική αναφορά στα δύο (2) σημαντικότερα οχυρωματικά έργα των Βενετών:
1. Οχυρώσεις / Τείχη της Αμμοχώστου / Πύργος του Οθέλλου
2. Οχυρώσεις / Τείχη της Λευκωσίας
(2x1.5 = 3 μονάδες)

Οικονομία.
Δ.Ε.2: Να τεκμηριώνουν τη σημασία των οχυρωματικών έργων των Βενετών στη Λευκωσία
και στην Αμμόχωστο.
γ. Να εξηγήσετε τρεις (3) λόγους για τους οποίους οι Βενετοί δεν μπόρεσαν να αμυνθούν
αποτελεσματικά απέναντι στους Οθωμανούς. (6 μονάδες)
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε τρεις (3) από τους πιο κάτω λόγους:
1. Οι Κύπριοι δεν είχαν κανένα λόγο να υπερασπιστούν τους Βενετούς, επειδή ήταν
καταπιεσμένοι / εξαιτίας της κακοδιοίκησης / διαφθοράς των Βενετών αξιωματούχων.
2. Οι Τούρκοι προετοίμαζαν το έδαφος για την κατάκτηση του νησιού, με κατάλληλη
προπαγάνδα ανάμεσα στους Έλληνες κατοίκους της Κύπρου / Υπήρχαν Κύπριοι που
προτιμούσαν τους Οθωμανούς από τους Βενετούς / Κύπριοι χωρικοί είχαν αναλάβει
πρωτοβουλίες προς τον Μεγάλο Βεζύρη, ζητώντας να τους απελευθερώσει από τους
Βενετούς.
3. Η Κύπρος βρισκόταν μακριά από τη Βενετία, επομένως δεν μπορούσε εύκολα η Βενετία
να στείλει ενισχύσεις / να φροντίσει για τον ανεφοδιασμό του νησιού / Οι Οθωμανοί
μπορούσαν πιο εύκολα / γρήγορα να μεταφέρουν στρατεύματα / εφόδια στην Κύπρο.
4. Οι οχυρώσεις ήταν ερειπωμένες / σε κακή κατάσταση / δεν μπορούσαν να αποκρούσουν
τις επιθέσεις από τις νέες πολιορκητικές μηχανές.
5. Αποδυνάμωση της Βενετίας, εξαιτίας της κατάληψης από τους Οθωμανούς περιοχών
που ανήκαν στη Βενετία / Το νησί περιβαλλόταν από οθωμανικές κτήσεις, ευνοώντας τη
δράση του οθωμανικού στρατού.
Ενότητα: Η Βενετοκρατία στην Κύπρο (1489 - 1571). Ιστορικά γεγονότα
Δ.Ε. 1: Να περιγράφουν τα κυριότερα γεγονότα της κατάκτησης της Κύπρου από τους
Οθωμανούς (1570–1571).
Οικονομία
Δ.Ε. 2: Να τεκμηριώνουν τη σημασία των οχυρωματικών έργων των Βενετών στη Λευκωσία
και στην Αμμόχωστο.
Δ.Ε. 3: Να περιγράφουν τις κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις κατά την περίοδο της
Βενετοκρατίας.
Γ2. Αναγέννηση
I. «[Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι] Μυήθηκε στα τεχνικά μυστήρια του χυτηρίου και της
επεξεργασίας του μετάλλου, έμαθε να προετοιμάζει προσεκτικά πίνακες και γλυπτά,
ξεκινώντας από σπουδές με μοντέλα, γυμνά ή ντυμένα. Έμαθε να μελετά φυτά και περίεργα
ζώα, για να τα εντάξει στους πίνακές του, και θα πρέπει να του δίδαξαν καλά τις αρχές της
προοπτικής και τη χρήση του χρώματος. […] Ο Λεονάρντο όμως ήταν κάτι περισσότερο από
ένα προικισμένο παιδί. Ήταν μια μεγαλοφυΐα, που η διανοητική της δύναμη θα παραμείνει
πάντα αντικείμενο απορίας και θαυμασμού για τον κοινό θνητό. Έχουμε μαρτυρίες για το
εύρος και τη δημιουργικότητα του μυαλού του Λεονάρντο, επειδή οι μαθητές και οι
θαυμαστές του διαφύλαξαν με προσοχή τα σχέδια και τα σημειωματάριά του, χιλιάδες
σελίδες γεμάτες κείμενα και σχεδιάσματα, αποσπάσματα από βιβλία που διάβαζε και
σημειώσεις για βιβλία που λογάριαζε να γράψει. Όσο περισσότερο μελετούμε αυτά τα
χειρόγραφα, τόσο λιγότερο καταλαβαίνουμε πώς μπορούσε ο ίδιος άνθρωπος να έχει τέτοια
επίδοση σε όλους αυτούς τους διαφορετικούς τομείς της έρευνας και να συνεισφέρει
σημαντικά σχεδόν σε όλους. […] Την εποχή που οι σοφοί στα πανεπιστήμια, βασίζονταν
στο κύρος των αρχαίων συγγραφέων, ο ζωγράφος Λεονάρντο δεν θα παραδεχόταν ποτέ
ό,τι διάβαζε χωρίς να το ελέγξει με τα ίδια του τα μάτια. Κάθε φορά που αντιμετώπιζε κάποιο
πρόβλημα, αντί να ανατρέξει στις αυθεντίες, προσπαθούσε να το λύσει με πειράματα. Δεν
υπήρχε τίποτα στη φύση που να μην αποτελούσε ερέθισμα για την περιέργειά του και
πρόκληση για την ευφυΐα του. […] Υπήρξε ένας από τους πρώτους που προσπάθησαν να
εξιχνιάσουν το μυστήριο της ανάπτυξης του εμβρύου μέσα στη μήτρα· μελέτησε τους νόμους
που διέπουν τα θαλάσσια ρεύματα και τα κύματα· παρατηρούσε και ανέλυε, χρόνια
ολόκληρα, το πέταγμα των εντόμων και των πουλιών, πράγμα που τον βοήθησε να εφεύρει
μια ιπτάμενη μηχανή για την οποία ήταν βέβαιος πως μια μέρα θα γινόταν πραγματικότητα».
E.H. Gombrich, Το Χρονικό της Τέχνης, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1999, σ. 293-294.
IΙ.
Αφροδίτη και Άδωνις, Τιτσιάνο, 1554, Μαδρίτη, Μουσείο ντελ Πράδο
Αφού μελετήσετε τις πιο πάνω πηγές (παράθεμα Ι και παράθεμα ΙΙ) και με βάση τις ιστορικές
α. Τι εννοούμε με τον όρο «Αναγέννηση» (αναφορά σε δύο (2) στοιχεία), πότε εμφανίστηκε
και πού διαδόθηκε αρχικά; (6 μονάδες)
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε δύο (2) από τα πιο κάτω στοιχεία για τον ορισμό της
Αναγέννησης:
1. Πρόκειται για μια γενικότερη πνευματική κίνηση.
2. Κύριο χαρακτηριστικό της Αναγέννησης είναι η αναβίωση των αξιών της κλασικής
αρχαιότητας / η έμπνευση από τον αρχαίο κόσμο.
3. Το πνεύμα των ανθρώπων απελευθερώνεται από τη μονομέρεια της θρησκευτικής
μεσαιωνικής σκέψης / γίνεται πιο φιλελεύθερο / δημιουργικό / ερευνητικό.
4. Αφετηρία είναι το παρελθόν / οι άνθρωποι της Αναγέννησης εμπνέονται από τον αρχαίο
κόσμο, όμως στόχος τους είναι το μέλλον.
5. Οι επαναστατικές επινοήσεις / τα καλλιτεχνικά / λογοτεχνικά επιτεύγματα εισάγουν την
Ευρώπη στον νεότερο πολιτισμό / στους νεότερους χρόνους / στη νεότερη εποχή.
Πότε εμφανίστηκε η Αναγέννηση:
15ος / 15ος - 16ος αιώνας μ.Χ.
(1 μονάδα)
Πού διαδόθηκε αρχικά:
Ιταλία / ακμαίες οικονομικά πόλεις της Ιταλίας / Φλωρεντία / Βενετία / Ρώμη
(1 μονάδα)
Ενότητα: Αναγέννηση και Ανθρωπισμός

Δ.Ε.1: Να κατανοούν τα βασικά γνωρίσματα των πνευματικών και καλλιτεχνικών κινημάτων
της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού.
Δ.Ε. 2: Να εξηγούν τους λόγους ανάπτυξης της Αναγέννησης στις ιταλικές πόλεις και να
εντοπίζουν στον χάρτη τα κέντρα διάδοσης της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού στην
Ευρώπη.
β. Αφού εξηγήσετε την έννοια του «καθολικού ανθρώπου» της Αναγέννησης (δύο (2)
στοιχεία), να τεκμηριώσετε με βάση το παράθεμα Ι πώς ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ενσαρκώνει
το πρότυπο του «καθολικού ανθρώπου», κάνοντας αναφορά σε δύο (2) στοιχεία.
(6 μονάδες)
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε δύο (2) στοιχεία για την εξήγηση της έννοιας του «καθολικού
ανθρώπου» της Αναγέννησης:
1. Χαρακτηρίζεται από ανθρωποκεντρική αντίληψη για τον κόσμο.
2. Αν και βαθιά θρησκευόμενος, αναζητά την αληθινή πίστη.
3. Έχει πολύπλευρη προσωπικότητα.
4. Χαρακτηρίζεται από αγάπη για δημιουργικότητα / δραστήρια ζωή.
5. Πιστεύει στις πνευματικές / σωματικές δυνάμεις του ανθρώπου.
6. Ο άνθρωπος αισθάνεται ελεύθερος / έτοιμος να αναλάβει την ευθύνη για τη διαμόρφωση
του κόσμου του.
7. Είναι δημιουργός του πολιτισμού του και υπεύθυνος για τη μοίρα του.
8. Ασχολείται με πολλούς και διαφορετικούς τομείς της γνώσης / Έχει πλατιά μόρφωση και
γνώση.
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε δύο (2) στοιχεία για τεκμηρίωση της θέσης ότι ο Λεονάρντο
ντα Βίντσι ενσαρκώνει το πρότυπο του «καθολικού ανθρώπου» της Αναγέννησης:
1. Ήταν σπουδαίος γλύπτης / ζωγράφος.
2. Είχε μυηθεί τόσο στην επεξεργασία των μετάλλων όσο και στη μελέτη του ανθρώπινου
σώματος.
3. Μελετούσε τη φύση και τα ζώα / τη χλωρίδα και την πανίδα, για να μπορεί καλύτερα να
ζωγραφίσει / να εφαρμόσει τους κανόνες της προοπτικής και τη χρήση του χρώματος /
δεν υπήρχε κάτι στη φύση που να μην το είχε ερευνήσει / είχε τη περιέργεια να μάθει για
τα πάντα / αναζητούσε τη γνώση στον φυσικό κόσμο.
4. Ήταν σκεπτόμενος άνθρωπος / σπουδαίος διανοούμενος / προικισμένος και κατέγραφε
ή σχεδίαζε τα πάντα στα σημειωματάριά του / έπαιρνε σημειώσεις για όσα παρατηρούσε
γύρω του / είχε ερευνητικό πνεύμα.
5. Είχε ασχοληθεί με πολλούς και διαφορετικούς τομείς της έρευνας, όπως η ανατομία του
ανθρώπινου σώματος.
6. Χρησιμοποιούσε τα πειράματα, για να ελέγξει τη γνώση που αποκτούσε από τα βιβλία /
έψαχνε αποδείξεις, για να δεχθεί κάτι ως αληθινό.
7. Ήταν εφευρέτης μηχανών, τις οποίες κατασκεύαζε αφού προηγουμένως παρατηρούσε
τη φύση.
Ενότητα: Αναγέννηση και Ανθρωπισμός

Δ.Ε.1: Να κατανοούν τα βασικά γνωρίσματα των πνευματικών και καλλιτεχνικών κινημάτων
της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού.
γ. Να αναφέρετε τρία (3) χαρακτηριστικά της τέχνης της Αναγέννησης που εντοπίζετε στο
ζωγραφικό έργο που απεικονίζεται στο παράθεμα ΙΙ. (6 μονάδες)
Αναμένεται να γίνει αναφορά σε τρία (3) από τα πιο κάτω χαρακτηριστικά της τέχνης της
Αναγέννησης:
1. Σκηνή από την ελληνική μυθολογία / Το θέμα του πίνακα είναι η σχέση της Αφροδίτης
με τον Άδωνη.
2. Τονίζεται ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας της αναγεννησιακής τέχνης / τα κύρια
πρόσωπα / οι πρωταγωνιστές είναι δύο ανθρώπινες μορφές και τοποθετούνται στο
κέντρο του πίνακα / υπάρχει εκκοσμίκευση στην τέχνη.
3. Απεικόνιση του γυμνού σώματος.
4. Έμφαση στην απόδοση των συναισθημάτων των δύο πρωταγωνιστών.
5. Αποδίδεται η τρίτη διάσταση / εφαρμόζεται η προοπτική / το βάθος.
6. Κυριαρχεί το θέμα του έρωτα / απεικονίζεται ο έρωτας της Αφροδίτης για τον Άδωνη.
7. Ρεαλιστική απεικόνιση των μορφών / νατουραλισμός / απόδοση των μορφών με φυσικό
τρόπο.
8. Έντονη κίνηση.
9. Αγάπη για τη φύση / απεικόνιση του φυσικού τοπίου.
10. Ενδιαφέρον για την ομορφιά / την ωραία εμφάνιση / την περίτεχνη κόμμωση της
Αφροδίτης / τα όμορφα σώματα.
11. Αρμονία / σωστές αναλογίες.
12. Υπάρχει ρήξη με την παράδοση / πρωτοτυπία.
13. Προστίθενται λεπτομέρειες / λεπτομερής απεικόνιση των σωμάτων / του βλέμματος των
δύο μορφών / της κόμμωσης της Αφροδίτης / του τοπίου / των σκύλων / των καιρικών
συνθηκών / των αντικειμένων / του Έρωτα που κοιμάται κάτω από το δέντρο.
14. Διαβαθμίσεις στην απόδοση των χρωμάτων.
15. Επίδραση από αρχαία ελληνική τέχνη / η αρχαιοελληνική επίδραση φαίνεται στις
πτυχώσεις / στα υποδήματα του Άδωνη.
Ενότητα: Ο πολιτισμός της Αναγέννησης

Δ.Ε.4: Να αποτιμούν την τέχνη της Αναγέννησης μέσα από τη γλυπτική και τη ζωγραφική
της εποχής και να είναι σε θέση να ταυτίζουν τα γνωστότερα δημιουργήματα με τους
καλλιτέχνες τους.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΓΡΑΠΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Β΄ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (Α΄ ΣΕΙΡΑ)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
Α1
1. ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ 10
Α2
2. ΑΣΚΗΣΗ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ 10
ΕΠΙΛΟΓΗΣ
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
Β1α
3. ΦΡΑΓΚΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗΝ 10
ΚΥΠΡΟ
Β1β
ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ
4. ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ 10
ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ
Β2
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ
5. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΟΘ. ΚΡΑΤΟΥΣ 25
– ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΒΥΖ.
ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ
Γ1α
ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΒΕΝΕΤΙΚΗΣ
6. ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ - ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ - 8
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ
Γ1β
7. ΟΧΥΡΩΜΑΤΙΚΑ 3
ΕΡΓΑ ΒΕΝΕΤΩΝ
Γ1γ
ΛΟΓΟΙ
8. 6
ΑΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗΣ
ΑΜΥΝΑΣ ΒΕΝΕΤΩΝ
Γ2α
9. ΟΡΙΣΜΟΣ 6
ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ -
ΧΩΡΟΧΡΟΝΟΣ
Γ2β
10. ΚΑΘΟΛΙΚΟΣ 6
ΑΝΘΡΩΠΟΣ – ΝΤΑ ΒΙΝΤΣΙ
Γ2γ
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
11. 6
ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΑΚΗΣ
ΤΕΧΝΗΣ
ΣΥΝΟΛΟ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΝΕΟΛΑΙΑΣ

Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΑ 24 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2022
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (A΄ ΣΕΙΡΑ)
ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Γ004
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ: 90 λεπτά
Ο ΟΔΗΓΟΣ ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΕΠΤΑ (7) ΣΕΛΙΔΕΣ

___________________________________________________________________
ΣΗΜΕΙΟ ΕΡΩΤΗΣΗ ΜΟΝΑΔΕΣ

ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ
1 Α1 Πολλαπλή επιλογή 15
2 Α2 Χρονολόγηση 15
3 Β1α Η προσφορά της Κύπρου (1915) 7
4 Β1β Συνθήκη των Σεβρών 8
5 Β2 Δοκίμιο 20
6 Γα Αφορμή του Α΄ Π.Π. 3
7 Γβ Εικόνα και αίτια Α΄ Π.Π. 16
8 Γγ Τα μέτωπα του Α΄ Π.Π. 8
9 Γδ Κοινωνικές συνέπειες του Α΄ Π.Π. 8
ΣΥΝΟΛΟ 100
ΟΔΗΓΙΑ ΠΡΟΣ ΔΙΟΡΘΩΤΕΣ/ΤΡΙΕΣ:

Όσα σημεία βρίσκονται σε ορθογώνιες αγκύλες, δηλ. […], δεν είναι απαραίτητο να
περιλαμβάνονται στις απαντήσεις.
Όσα σημεία διαχωρίζονται με κάθετο, δηλ. /, λειτουργούν ως εναλλακτικές απαντήσεις.
Γίνεται αποδεκτή οποιαδήποτε ιστορικά τεκμηριωμένη απάντηση.
ΜΕΡΟΣ Α΄ (Μονάδες 30)
Α1.Να συμπληρώσετε την κάθε μία από τις πιο κάτω προτάσεις με μία από τις τρεις επιλογές
που ακολουθούν, ώστε να σχηματιστεί μια ιστορικά ορθή πρόταση. Να γράψετε στο
τετράδιο εξέτασής σας τους αριθμούς των προτάσεων και δίπλα από τον κάθε αριθμό το
γράμμα της φράσης που απαιτείται για τη συμπλήρωσή του.
1. Κυρίαρχη προσωπικότητα στο Συνέδριο Ειρήνης της Βιέννης αναδείχθηκε ο

α. Ναπολέοντας.
β. Μέττερνιχ.
γ. Κλεμανσό.
2. Με την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843

α. ανανεώνεται η πολιτική ζωή της Ελλάδας με την είσοδο νέων πολιτικών στα
πράγματα.
β. σηματοδοτείται η σύγκρουση ανάμεσα στους παλαιούς άρχοντες και την Εκκλησία
της Ελλάδος.
γ. εκφράζεται η σφοδρή δυσαρέσκεια του ελληνικού λαού απέναντι στην πολιτική
του Όθωνα.
3. Ο Κριμαϊκός Πόλεμος λήγει με την υπογραφή

α. της Συνθήκης του Νεϊγύ.
β. της Συνθήκης του Λονδίνου.
γ. της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων.
4. Η αρχή της «δεδηλωμένης» υποχρέωνε τον βασιλιά

α. να σέβεται το μοναρχικό καθεστώς.
β. να σέβεται τη λαϊκή κυριαρχία.
γ. να επιβάλει τη δημιουργία πολιτικών κομμάτων.
5. Οι πολιτικές που ακολούθησε η Δύση στις αποικίες της

α. επέβαλαν θεσμούς διακυβέρνησης ξένους προς τις αποικίες.
β. ενθάρρυναν την οικονομική ανάπτυξη των αποικιών και των κατοίκων τους.
γ. οδήγησαν στη μετέπειτα δημιουργία σταθερών εθνικών κρατών.
(5x3=15 μονάδες)
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1. β
2. γ
3. γ
4. β
5. α
(5x3μ. = 15 μ.)
1
Α2.Να τοποθετήσετε τα πιο κάτω ιστορικά γεγονότα σε χρονολογική σειρά, ξεκινώντας
από το προγενέστερο και αριθμώντας τα από το 1 μέχρι το 5.
α. Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης

β. Κατάληψη του οχυρού Ρούπελ από τους Βουλγάρους
γ. Πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας
δ. Ναυμαχία του Ναυαρίνου
ε. Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα
(5x3=15 μονάδες)
α. 4
β. 5
γ. 2
δ. 1
ε. 3
(5x3μ. = 15 μ.)
ΜΕΡΟΣ Β΄
(Μονάδες 35)
Β1.Να γράψετε σύντομα κατατοπιστικά σημειώματα για τα πιο κάτω, σύμφωνα με τα
ζητούμενα των παρενθέσεων.
α. Η προσφορά της Κύπρου στην Ελλάδα (1915)

(ποιος έκανε την προσφορά, με ποιο σκεπτικό, πώς αντιμετωπίστηκε η προσφορά
και γιατί, ποια η έκβαση της προσφοράς)
(Μονάδες 7)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Την προσφορά έκαναν οι Άγγλοι (1) με αντάλλαγμα την είσοδο της ουδέτερης
Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ (1) για να υποστηρίξει
τη Σερβία έναντι της βουλγαρικής εισβολής (1). Η κυβέρνηση Ζαΐμη απέρριψε την
πρόταση (1), με τη δικαιολογία ότι η ουδετερότητα της Ελλάδας θα ήταν πιο χρήσιμη
από την ενεργό συμμετοχή της στον πόλεμο (1). Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση
Ζαΐμη ήταν γερμανόφιλη [και πίστευε στη γερμανική νίκη] (1). Η αγγλική πρόταση
αποσύρθηκε (1) [και το 1925 η Κύπρος ανακηρύχθηκε αποικία της Βρετανίας].
β. Η Συνθήκη των Σεβρών

(πότε υπογράφηκε, στο πλαίσιο ποιου ιστορικού γεγονότος, τρεις [3] όροι που
αφορούσαν την Ελλάδα)
(Μονάδες 8)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Υπογράφηκε το 1920 (1μ.)
Συνδέεται με τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1μ.)
Όροι που αφορούσαν την Ελλάδα

1. Παραχώρηση από τους συμμάχους στην Ελλάδα της Δυτικής Θράκης και [μέρους]
της Ανατολικής Θράκης.
2
2. Παραχώρηση της Ίμβρου και της Τενέδου
3. Η Τουρκία αναγνωρίζει την κυριαρχία της Ελλάδας σε όλα τα νησιά του Αιγαίου,
περιλαμβανομένων των Δωδεκανήσων πλην της Ρόδου.
4. Η Ελλάδα πήρε τη διοίκηση της Σμύρνης για 5 χρόνια. Ο πληθυσμός της Σμύρνης
θα αποφάσιζε με δημοψήφισμα την οριστική προσάρτηση της περιοχής στην
Ελλάδα [μετά το πέρας πέντε ετών].
5. Η Κωνσταντινούπολη και τα Στενά αποτέλεσαν ουδέτερη ζώνη υπό τον έλεγχο
συμμαχικής επιτροπής.
6. Στη Βουλγαρία δίνεται δικαίωμα ελεύθερης διαμετακόμισης στο λιμάνι της
Αλεξανδρούπολης.
(3 σημεία x 2μ. = 6μ.)
Β2.Σε κείμενο έκτασης 200-250 λέξεων να παρουσιάσετε τη στρατιωτική πολιτική των

μεγάλων μεταρρυθμιστών του Ελληνικού κράτους, Ιωάννη Καποδίστρια, Χαρίλαου
Τρικούπη και Ελευθέριου Βενιζέλου. Στο κείμενό σας να εντάσσονται λειτουργικά οι πιο
κάτω έννοιες/όροι:
Στρατιωτική συγκρότηση, εκπαίδευση στρατού και στόλου,

αξιωματικοί και πολιτική ζωή, κοινές επιδιώξεις και στόχοι
(Μονάδες 20)
Πρόλογος:
• Οι τρεις μεγάλοι μεταρρυθμιστές του Ελληνικού κράτους, Καποδίστριας, Τρικούπης,
Βενιζέλος, έδωσαν ιδιαίτερη σημασία στην στρατιωτική τους πολιτική αφού κατά την
περίοδο της διακυβέρνησής τους παραμένουν άλυτα αρκετά εθνικά προβλήματα.
• Ή άλλος συναφής πρόλογος
(1,5μ.)
Κύριο Θέμα:
Στρατιωτική πολιτική Ι. Καποδίστρια:
• Συγκρότηση τακτικού στρατού για εκκαθάριση της Στερεάς Ελλάδας από τις
τουρκικές φρουρές και για αντιμετώπιση της ληστείας και της πειρατείας.
• Αναδιοργάνωση του στρατού [τον οποίο χώρισε σε χιλιαρχίες].
• Ίδρυση στρατιωτικής σχολής/Λόχος των Ευελπίδων.
• Αξιοποίηση αγωνιστών για τη δημιουργία τακτικού στρατού.
• Πρώτα βήματα για την οργάνωση τακτικού πολεμικού ναυτικού.
• Αποτέλεσμα της στρατιωτικής πολιτικής του Καποδίστρια υπήρξαν οι διαδοχικές
νίκες των Ελλήνων στη Στερεά Ελλάδα και το δικαίωμα διεκδίκησης και διεύρυνσης
των συνόρων.
Στρατιωτική πολιτική Χ. Τρικούπη:

• Αναδιοργάνωση στρατού και στόλου.
• Μετάκληση στρατιωτικών ειδικών από την Αυστρία/Γαλλία.
• Περιορισμός της δυνατότητας των αξιωματικών των ενόπλων δυνάμεων για εκλογή
τους στο αξίωμα του Βουλευτή.
• Αναδιοργάνωση της Σχολής Ευελπίδων
3
Στρατιωτική πολιτική Βενιζέλου:
• Αποκλεισμός των εν ενεργεία αξιωματικών των ενόπλων δυνάμεων από το αξίωμα
του Βουλευτή.
• Πρόσκληση στρατιωτικών αποστολών από τη Γαλλία και την Αγγλία για τον
εκσυγχρονισμό του στρατού και του στόλου αντίστοιχα./ Σύναψη στρατιωτικών
συμμαχιών με ευρωπαϊκές χώρες.
• Απομάκρυνση αξιωματικών του Στρατιωτικού Συνδέσμου από τον στρατό
• Επαναφορά των πριγκίπων στο στράτευμα
• Ανάθεση της διοίκησης του στρατού στον διάδοχο Κωνσταντίνο.
Κοινές επιδιώξεις και στόχοι:

Αναμφίβολα και οι τρεις μεγάλοι ηγέτες έδωσαν ιδιαίτερη σημασία στη δημιουργία
στρατεύματος ικανού, που να μπορεί από τη μια, να διασφαλίζει τα σύνορα του κράτους και
από την άλλη να μπορεί να διεκδικεί την απελευθέρωση των αλύτρωτων ελληνικών εδαφών.
Στην πορεία, η πολιτική τους απέφερε καρπούς, αφού με το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου
Πολέμου η Ελλάδα διπλασιάζεται εδαφικά και υλοποιείται σε μεγάλο βαθμό η Μεγάλη Ιδέα.
(3μ.)
Επίλογος:
• Η στρατιωτική πολιτική διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην απελευθέρωση
αρκετών αλύτρωτων περιοχών και κατά συνέπεια στην εδαφική επέκταση του
Ελληνικού κράτους.
• Ή άλλος συναφής επίλογος
(1,5μ.)
ΜΕΡΟΣ Γ΄ (Μονάδες 35)

ΠΡΟΣΟΧΗ:
Ορθή είναι η απάντηση που τεκμηριώνεται επαρκώς, με βάση στοιχεία από τις πηγές
που παρατίθενται, καθώς και άλλα ιστορικά γεγονότα.
Η αντιγραφή αυτούσιων χωρίων από τις πηγές, χωρίς περαιτέρω επεξεργασία τους,
αξιολογείται με μηδέν μονάδες.
4
Ι.
ΜΙΑ ΑΠΕΙΛΗΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Πρωτοδημοσιεύτηκε στην Brooklyn Daily Eagle στις 04/12/1912. Έργο του Nelson Harding.
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/34/Chain_of_Friendship_cartoon.jpg
ΙΙ.
Οι Μεγάλες Δυνάμεις είχαν κατορθώσει να μετατρέψουν μια δευτερεύουσα βαλκανική κρίση
σε έναν παγκόσμιο πόλεμο. Μια αντιδικία για τη Βοσνία και τη Σερβία είχε οδηγήσει σε μια
εισβολή στο Βέλγιο, στην άλλη άκρη της Ευρώπης, που είχε κάνει με τη σειρά της
αναπόφευκτη την είσοδο της Μεγάλης Βρετανίας στον πόλεμο. Η ειρωνεία της τύχης ήταν
ότι, ενώ διεξάγονταν οι αποφασιστικές μάχες στο δυτικό μέτωπο, τα αυστριακά στρατεύματα
δεν είχαν επιτεθεί ακόμη εναντίον της Σερβίας.
[…] Οι Ευρωπαίοι ηγέτες είχαν προβλέψει κάθε ενδεχόμενο εκτός από το χρόνο που
χρειαζόταν για ένα διπλωματικό συμβιβασμό. […]
H. Kissinger, Διπλωματία, Αθήνα 1994, σ.243
ΙΙΙ.
…, η μονιμότερη συνεισφορά του πολέμου στο πνεύμα των μεταπολεμικών χρόνων, ήταν η
απογοήτευση, ιδιαίτερα στους κόλπους της αστικής τάξης. Μια ολόκληρη γενιά ανδρών είχε
θυσιαστεί, είχε «χαθεί», χωρίς προφανή σκοπό. Πολλοί από όσους έμειναν ζωντανοί ήταν
αηδιασμένοι από την παράλογη εκείνη ανθρωποσφαγή, στην οποία γνώριζαν ότι είχαν
5
συμβάλει και για την οποία πίστευαν ότι έπρεπε να αναλάβουν ένα μέρος της ενοχής
τουλάχιστον. Είχαν αγανακτήσει με την εγκατάλειψη αρχών από μέρους άπληστων
πολιτικών στις Βερσαλλίες. Μίσος και καχυποψία εναντίον των «γέρων» που είχαν σύρει τον
κόσμο σε μια περιττή σύγκρουση, που κατόπιν είχαν εξωθηθεί στη διεξαγωγή του με τέτοια
αποτρόπαια αποτελέσματα, που είχαν προδώσει την υπόθεση της διεθνούς ειρήνης για χάρη
των εθνικών συμφερόντων, δηλητηρίαζαν τα μυαλά πολλών νεότερων ανθρώπων κατά την
μεταπολεμική περίοδο.
E. Burns, Ευρωπαϊκή Ιστορία, τ. Β΄, Θεσσαλονίκη 19882, σσ.308-309
Αφού μελετήσετε τα πιο πάνω παραθέματα και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις:
α. Να αναφέρετε ποια χώρα δεν κατονομάζεται στην εικόνα Ι και να εξηγήσετε πώς αυτή η
χώρα συνδέεται με την αφορμή για την έκρηξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
(Μονάδες 3)
Δεν κατονομάζεται η Αυστροουγγαρία (1μ.).
Ένας Σέρβος φοιτητής [ο Γαβρίλο Πρίντσιπ] δολοφόνησε τον διάδοχο του αυστριακού
θρόνου Φραγκίσκο Φερδινάνδο στο Σαράγεβο (1μ.). Το γεγονός λειτούργησε ως η
αφορμή για την έκρηξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1μ.).
β. Να περιγράψετε την εικόνα Ι (πρόσωπα, λεζάντες) και να εξηγήσετε πώς συνδέεται με

τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Να αναφέρετε τρία (3) αίτια του πολέμου αυτού και να
τεκμηριώσετε την απάντησή σας με βάση την εικόνα Ι και το παράθεμα ΙΙ.
(Μονάδες 16)
Περιγραφή της εικόνας:
Απεικονίζονται έξι χώρες, η κάθε μία από τις οποίες απειλεί κάποια άλλη (1μ.). Πιο
συγκεκριμένα, η μη κατονομαζόμενη Αυστροουγγαρία απειλεί τη Σερβία («Αν κουνηθείς,
θα…»), ενώ η Σερβία αντιδρά προειδοποιώντας την Αυστροουγγαρία («Αν με αγγίξεις
θα…») (1μ.). Πίσω από την Αυστροουγγαρία, εμφανίζεται η Ρωσία, η οποία
υπερασπίζεται τη Σερβία («Αν κτυπήσεις τον πιτσιρίκο θα…»), ενώ με τη σειρά της η
Γερμανία απειλεί τη Ρωσία υπερασπιζόμενη την Αυστροουγγαρία (1μ.). Η Γαλλία
υπερασπίζεται τη Ρωσία μπροστά στη γερμανική επιθετικότητα, ενώ η Αγγλία ακολουθεί
τις υπόλοιπες χώρες. (1μ.)
Αίτια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου σε συνάρτηση με την εικόνα και το παράθεμα ΙΙ:
1. Ο διαχωρισμός της Ευρώπης σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα (Τριπλή Συμμαχία και
Τριπλή Συνεννόηση): Στην εικόνα, η διάταξη των χωρών δείχνει ακριβώς τη
συμμαχική σχέση ανάμεσα στις χώρες (Γερμανία και Αυστροουγγαρία από τη μια,
Γαλλία και Ρωσία από την άλλη)
2. Τα συγκρουόμενα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων: Κάθε τοπική κρίση, στην
προκειμένη περίπτωση η δολοφονία του διαδόχου του αυστριακού θρόνου, οδηγεί
σε γενίκευση των συγκρούσεων. Αυτό διαφαίνεται ξεκάθαρα στην εικόνα, καθώς οι
αντιδράσεις των χωρών είναι αλυσιδωτές.
3. Οι εθνικοί ανταγωνισμοί των ευρωπαϊκών χωρών / Ο εθνικισμός: Στην εικόνα οι
απεικονιζόμενοι πιστεύουν ότι υπερασπίζονται τα συμφέροντα των χωρών τους,
εξαπολύοντας απειλές ο ένας έναντι του άλλου.
4. Οι εξοπλιστικοί ανταγωνισμοί: Στην εικόνα απεικονίζονται στρατιωτικοί, οι οποίοι
εξαπολύουν απειλές, προφανώς στρατιωτικού τύπου, προς τους αντιπάλους τους.
6
5. Η αδυναμία των πολιτικών να επιλύσουν τις διαφορές των χωρών τους διπλωματικά
αντί να προσφύγουν στον πόλεμο: Στην εικόνα διακρίνεται μόνο η επιθετικότητα των
εμπλεκομένων και καμία διάθεση για συμβιβασμό.
(3 σημεία x 4μ. = 12μ.)
Σημείωση: Τα αίτια πρέπει απαραιτήτως να συνδέονται με την εικόνα ή / και το

παράθεμα. Αν παρατίθενται χωρίς κανένα συσχετισμό, δίνεται μία (1) μονάδα για κάθε
σημείο.
γ. Να παρουσιάσετε τα δύο από τα τρία μέτωπα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και να

εξηγήσετε ποια ήταν η έκβαση των εχθροπραξιών στο κάθε ένα από αυτά.
(Μονάδες 8)
Τα μέτωπα του πολέμου:
• Το δυτικό μέτωπο (1μ.): Εκτεινόταν από τη Μάγχη μέχρι τα γαλλοελβετικά σύνορα
(1μ.). Διανοίχτηκαν τα χαρακώματα και διεξήχθησαν σφοδρές μάχες ανάμεσα στα
γερμανικά και τα γαλλικά στρατεύματα (1μ.), μέχρι τη λήξη του πολέμου και τη νίκη
της Εγκάρδιας Συνεννόησης (Αντάντ) (1μ.).
• Το ανατολικό μέτωπο (1μ.): Εκτεινόταν κατά μήκος των ανατολικών συνόρων της
Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας με τη Ρωσία (1μ.). Συγκρούστηκαν τα ρωσικά
στρατεύματα με τα γερμανικά και τα αυστροουγγρικά στρατεύματα (1μ.).
Σημειώθηκαν τεράστιες απώλειες σε άνδρες και πολεμικό υλικό. Η Ρωσία
συνθηκολόγησε (1μ.).
• Το μακεδονικό μέτωπο (1μ.): Βρισκόταν στα βόρεια της ελληνικής Μακεδονίας (1μ.),
όπου συγκρούστηκαν Αγγλογάλλοι εναντίον Γερμανών, Αυστριακών και Βουλγάρων
(1μ.). Το φθινόπωρο [του 1918] υπογράφηκε ανακωχή. Η Βουλγαρία, η Οθωμανική
Αυτοκρατορία και η Αυστρία ηττήθηκαν και συνθηκολόγησαν (1μ.).
(2 μέτωπα x 4μ. = 8μ.)
δ. Με βάση το παράθεμα ΙΙΙ, να παρουσιάσετε τέσσερις (4) κοινωνικές συνέπειες του Α΄

Παγκοσμίου Πολέμου.
(Μονάδες 8)
Τέσσερις (4) κοινωνικές συνέπειες:
1. Η απογοήτευση της αστικής τάξης
2. Οι τεράστιες ανθρώπινες απώλειες
3. Η αηδία που ένιωθαν οι επιζήσαντες για τις ανθρώπινες απώλειες, στις οποίες
ένιωθαν ότι είχαν συμβάλει.
4. Η αγανάκτηση με το γεγονός ότι εγκαταλείφθηκαν αρχές κατά τη διάρκεια της
διαπραγμάτευσης στις Βερσαλλίες.
5. Το μίσος και η καχυποψία έναντι των πολιτικών και στρατιωτικών που δεν είχαν
αποτρέψει τον πόλεμο.
6. Η πεποίθηση ότι οι πολιτικοί και οι στρατιωτικοί είχαν προδώσει τη διεθνή ειρήνη για
να εξυπηρετήσουν τα εθνικά συμφέροντα των χωρών τους.
7. Οι απόψεις των ηγετών / πολιτικών διαστρέβλωναν την αντίληψη των νεότερων
γενεών.
7

Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: 3Γ
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ: 90 λεπτά
Ο ΟΔΗΓΟΣ ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΕΠΤΑ (7) ΣΕΛΙΔΕΣ
ΣΗΜΕΙΟ ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ ΕΡΩΤΗΣΗ ΜΟΝΑΔΕΣ
1 Α1- αντιστοίχηση 10
2 Α2- Σωστό/Λάθος 10
3 Α3- Χρονολογική σειρά 10
4 Β1α- Διακήρυξη 4
Ανεξαρτησίας
5 Β1β- Κίνημα 3ης 4
Σεπτεμβρίου
6 Β2- Ιωάννης Καποδίστριας 12
7 Β3α- Γαλλική Επανάσταση 6
8 Β3β- Γαλλική Επανάσταση 9
9 Γ1α- Παραδουνάβιες 10
Ηγεμονίες
10 Γ1β- Επανάσταση στον 15
νότιο ελλαδικό χώρο
11 Γ1γ- Συμβολή της Κύπρου 10
στην Ελληνική
Επανάσταση
ΣΥΝΟΛΟ 100
Α1. Κάθε στοιχείο της Στήλης Α΄ αντιστοιχεί με ένα (1) στοιχείο της Στήλης Β΄. Να γράψετε
στο τετράδιο απαντήσεών σας τους αριθμούς της Στήλης Α΄ και δίπλα από τον καθένα το
ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β
1. Ανακάλυψη της τυπογραφίας α. Λουδοβίκος ΙΣΤ΄
2. Γάλλος βασιλιάς β. Ιωάννης Γουτεμβέργιος
3. Μάχη της Αλαμάνας γ. Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός
4. 9η Ιουλίου 1821 δ. Θεόδωρος Κολοκοτρώνης
ε. Αθανάσιος Διάκος
στ. Άνταμ Σμιθ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ:
1.β
2.α
3.ε
4.γ
(4 x 2,5 μον. = 10 μον.)

γράφοντας στο τετράδιο απαντήσεών σας, τη λέξη «σωστό» ή «λάθος», δίπλα στο
γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση.
α. Στη βάση της κοινωνικής πυραμίδας της φεουδαρχικής κοινωνίας βρίσκονταν οι

φεουδάρχες.
β. Στα πλαίσια της Συνθήκης του Λονδίνου (1827) η Αγγλία ανέλαβε την υποστήριξη των
τουρκικών συμφερόντων.
γ. Ο Ρήγας Βελεστινλής και ο Αδαμάντιος Κοραής ήταν εκπρόσωποι του Νεοελληνικού
Διαφωτισμού.
δ. Το κίνημα της Αναγέννησης ξεκίνησε από την Ιταλία.
1
α. Λάθος
β. Λάθος
γ. Σωστό
δ. Σωστό
(4 x 2,5 μον. = 10 μον.)
Α3. Να τοποθετήσετε τα πιο κάτω ιστορικά γεγονότα σε χρονολογική σειρά, ξεκινώντας

από το αρχαιότερο και αριθμώντας τα από το 1 μέχρι το 4. Η απάντησή σας να γραφεί
στο τετράδιο απαντήσεών σας.
α. Σφαγή της Χίου

β. Ανακήρυξη της Κύπρου ως αποικία του στέμματος
γ. Κατάληψη της Βαστίλης
δ. Πρωτόκολλο της Ελληνικής Ανεξαρτησίας
(4 x 2,5 μον. = 10 μον.)
α.2 1-γ
β.4 ή 2-α
γ.1 3-δ
δ.3 4-β
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ (35 ΜΟΝΑΔΕΣ)
Β1. Να γράψετε σύντομα κατατοπιστικά σημειώματα για τα πιο κάτω με βάση τα ζητούμενα
των παρενθέσεων.
α. Διακήρυξη της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας (από πού επηρεάστηκε, ποιοι οι συντάκτες

της)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Από πού επηρεάστηκε : από τις ιδέες του Διαφωτισμού /Διαφωτισμός /το κίνημα του
Διαφωτισμού
(2 μονάδες)
Ποιοι οι συντάκτες της: Τόμας Τζέφερσον/ Τζέφερσον (1 μονάδα)
Βενιαμίν Φραγκλίνος/ Φραγκλίνος (1 μονάδα)
[Δείκτης: Να κατανοούν βασικές έννοιες που αφορούν την Αμερικανική Επανάσταση (1776),
καθώς και τη σημασία της αμερικανικής ανεξαρτησίας στη διαμόρφωση του νεότερου και
2
σύγχρονου κόσμου και να συσχετίζουν το ιστορικό γεγονός της Αμερικανικής Επανάστασης
με τη διάδοση των ιδεών του Διαφωτισμού.(Α, Β, Γ, Δ, Ε, ΣΤ, Ζ)]
β. Κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 (δύο (2) αίτια, αίτημα, αποτέλεσμα)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Δύο από τα παρακάτω: (2Χ1=2 μονάδες)
Αίτια :
1. Η οικονομική κατάσταση των αγροτών χειροτέρευε (0,5 μονάδα) και στην
ύπαιθρο αναπτυσσόταν η ληστεία. (0,5 μονάδα)
2. Η Ελλάδα αδυνατούσε να εξοφλήσει τα δάνειά της, (0,5 μονάδα) με αποτέλεσμα

οι Δυνάμεις να επιβάλουν οικονομικό έλεγχο στη χώρα και περικοπή των
κρατικών δαπανών (0,5 μονάδα).
3. Οι στρατιωτικοί, από τα πρώτα θύματα των περικοπών, στράφηκαν εναντίον του

Όθωνα. (1 μονάδα)
Αίτημα : η παραχώρηση συντάγματος (1 μονάδα)

Αποτέλεσμα: Ο βασιλιάς, αν και αρχικά αρνήθηκε, υποχρεώθηκε τελικά να
προκηρύξει εκλογές για Εθνοσυνέλευση, που θα ψήφιζε σύνταγμα. (0,5 μονάδα)
Έτσι, τελείωσε η περίοδος της απόλυτης μοναρχίας του Όθωνα. (0,5 μονάδα)
[Δείκτης: Να αξιολογούν τα αίτια και τις συνέπειες της Επανάστασης της 3ης Σεπτεμβρίου.Β, Ζ)]
Β2.Να γράψετε δύο (2) ενέργειες στις οποίες προχώρησε ο Ιωάννης Καποδίστριας για την
ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεων και να αναφέρετε δύο (2) μέτρα που εφάρμοσε για τη
βελτίωση της οικονομίας του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: (2x3 μον.=6 μον.)
Δύο (2) από τις παρακάτω ενέργειες του Ιωάννη Καποδίστρια για την ενίσχυση των
ενόπλων δυνάμεων :
1. Συγκρότηση τακτικών ενόπλων δυνάμεων
2. Αξιοποίηση ορισμένων αγωνιστών στη δημιουργία τακτικού στρατού
3. Ίδρυση του Λόχου των Ευελπίδων
4. Πρώτα βήματα για την οργάνωση τακτικού πολεμικού ναυτικού.
5. Καταπολέμηση πειρατείας
3
Δύο (2) από τα παρακάτω μέτρα για την οικονομία:
- Ίδρυσε κρατικό ταμείο (2 μονάδες) το οποίο προήλθε από εισφορές Ελλήνων του
εξωτερικού και Φιλελλήνων (1 μονάδα)
- Ίδρυση τράπεζας (3 μονάδες)
- Κοπή νομίσματος (2 μονάδες) - Φοίνικας (1 μονάδα)
- Εφαρμογή λιτότητας στις δημόσιες δαπάνες (3 μονάδες)
- Επιχείρησε να εκσυγχρονίσει τη γεωργία (2 μονάδες) εισάγοντας νέες
καλλιέργειες (πατάτα) (0,5 μονάδα) και νέες καλλιεργητικές μεθόδους (σιδερένιο
άροτρο) (0,5 μονάδα).
(2x3 μον.=6 μον.)
[Δείκτης: Να περιγράφουν και να αξιολογούν το μεταρρυθμιστικό έργο του Ι. Καποδίστρια. Δ,
Ε, Ζ)]
Β3.
α. Να αναφέρετε σε ποιες κοινωνικές τάξεις ήταν οργανωμένη η κοινωνία της Γαλλίας κατά
τις παραμονές της Γαλλικής Επανάστασης.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Στη γαλλική κοινωνία του 18ου αιώνα υπήρχαν τρεις κοινωνικές τάξεις: (3Χ2=6 μον.)
• ανώτερος κλήρος/κλήρος (2 μον.)

• ευγενείς/αριστοκρατία (2 μον.)
• Τρίτη τάξη (2 μον.)
β. Να γράψετε ποια κοινωνική τάξη πρωταγωνίστησε στην έκρηξη της Γαλλικής

Επανάστασης και ποιοι την αποτελούσαν. Στη συνέχεια να δώσετε έναν (1) λόγο για τον
οποίο η τάξη αυτή επαναστάτησε.
Στη Γαλλική Επανάσταση πρωταγωνίστησε η Τρίτη τάξη . (3 μον.)
Ποιοι την αποτελούσαν: (0,5Χ3=1,5 μον.)

αγρότες (0,5 μον.)
τεχνίτες/εργάτες (0,5 μον.)
αστοί (0,5 μον.)
Λόγος για τον οποίο η τάξη αυτή επαναστάτησε (έναν (1) από τους παρακάτω):
1. Η Τρίτη τάξη που αποτελούσε το 98% / την πλειοψηφία του πληθυσμού της Γαλλίας
είχε μόνο υποχρεώσεις (πλήρωνε το σύνολο των φόρων) (2,5 μον.)
ενώ ο κλήρος και οι ευγενείς (2% του πληθυσμού)/μειοψηφία είχαν μόνο προνόμια.
(2 μον.)
4
2. Η κατάσταση αυτή (Παλαιό Καθεστώς) (1 μον.) προκάλεσε τη δυσαρέσκεια της
Τρίτης τάξης (1 μον.) κυρίως των πλουσιότερων αστών (1 μον.) που αν και
δέσποζαν στην οικονομία ήταν αποκλεισμένοι από τη λήψη των αποφάσεων. (1,5
μον.)
3. Οι πλούσιοι αστοί οργάνωσαν σε μεγαλύτερο βαθμό τη Γαλλική επανάσταση (1,5

μον.) επιδιώκοντας πρόσβαση στην εξουσία και πολιτικά δικαιώματα (2 μον.),
αφού ο βασιλιάς αποφάσιζε χωρίς να τους λαμβάνει υπόψη. (1 μον.)
4. Οι συνθήκες ζωής επιδεινώνονται διαρκώς (2,5 μον.) ενώ ο φοβερός χειμώνας του
1789 οδήγησε μεγάλο μέρος του λαού στην πείνα. (2 μον.)
[Δείκτης: Να σχολιάζουν τα αίτια της Γαλλικής Επανάστασης.* Β, Ζ)]

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ (ΜΟΝΑΔΕΣ 35)
ΠΡΟΣΟΧΗ:
Ορθή είναι η απάντηση που τεκμηριώνεται επαρκώς, με βάση στοιχεία από τις
πηγές που παρατίθενται, καθώς και άλλα ιστορικά γεγονότα.
Γ1.
ΠAΡΑΘΕΜΑ Ι:
«Ήδη όμως το απελπισμένο εγχείρημα του Υψηλάντη ήταν καταδικασμένο σε αποτυχία. […]
Ο τσάρος Αλέξανδρος […] καταδίκασε δημόσια την ελληνική εξέγερση και καθαίρεσε τον
Υψηλάντη από τον βαθμό που έφερε στον ρωσικό στρατό. Ο πατριάρχης, ύστερα από
πιέσεις της Πύλης, τον αφόρισε. Αργότερα ο τσάρος έδωσε την έγκρισή του για την είσοδο
τουρκικών στρατευμάτων στις ηγεμονίες.»
Douglas Dakin, Η ενοποίηση της Ελλάδας, 1770-1921 (Αθήνα: ΜΙΕΤ, 2012), σ. 69
ΠΑΡΑΘΕΜΑ ΙΙ:
«Στην Ελλάδα οι συνθήκες ήταν ευνοϊκές για την ευδοκίμηση της Επαναστάσεως[...].
Σπουδαίο ευνοϊκό στοιχείο, εξάλλου, ήταν η τεράστια τότε, ιδίως στην Πελοπόννησο,
εξάπλωση της Φιλικής Εταιρείας, η παρουσία έτσι πολλών αφοσιωμένων και τολμηρών
στελεχών της και παράλληλα η ύπαρξη του πατριωτικού ενθουσιασμού και του ισχυρού
επαναστατικού φρονήματος του λαού των πόλεων και της υπαίθρου. Άλλο σπουδαίο επίσης
ευνοϊκό στοιχείο ήταν η μειωμένη τότε στην Πελοπόννησο στρατιωτική δύναμη των
Τούρκων. Μεγάλο τμήμα της και ο αρχηγός της είχαν μετακινηθεί και βρίσκονταν στην
Ήπειρο για την καταπολέμηση του Αλή Πασά.»
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΒ (Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 1975), σ. 69
(διασκευή)
Αφού μελετήσετε τα πιο πάνω παραθέματα (Ι,ΙΙ) και με βάση τις ιστορικές σας
(α) Nα αναφέρετε δύο (2) λόγους αποτυχίας της επανάστασης στις Παραδουνάβιες
Ηγεμονίες.
5
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Δύο από τους παρακάτω λόγους: (2Χ5= 10 μον.)
1. Oι πλούσιοι Έλληνες των Ηγεμονιών δεν ανταποκρίθηκαν υλικά (2,5 μον.) και
η στρατολόγηση δεν προχωρούσε. (2,5 μον.).
2. Ο τσάρος αποκήρυξε/καταδίκασε την επανάσταση (2,5 μον.) και επέτρεψε την
είσοδο του Οθωμανικού στρατού στις Ηγεμονίες με σκοπό την καταστολή της.
(2,5 μον.).
3. Ο τσάρος καθαίρεσε τον Υψηλάντη από το βαθμό που έφερε στο ρωσικό
στρατό
( 2,5 μον.) και έδωσε την έγκρισή του για την είσοδο τουρκικών στρατευμάτων
στις ηγεμονίες (2,5 μον.)
4. Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ αφόρισε όσους συμμετείχαν στο κίνημα (4 μον.),
πιεζόμενος από τον Σουλτάνο. (1 μον.)
5. Ο Βλαντιμηρέσκου θεωρήθηκε προδότης και με εντολή της Φιλικής Εταιρείας
εκτελέστηκε. (5 μον.)
[Δείκτης: Nα αναφέρουν τα βασικά γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης στις

Ηγεμονίες. Α, Ε, ΣΤ, Ζ)]
(β) «Στην Ελλάδα οι συνθήκες ήταν ευνοϊκές για την ευδοκίμηση της Επαναστάσεως».
Να γράψετε τρεις (3) παράγοντες που βοήθησαν στην εδραίωση της Ελληνικής
Επανάστασης στον νότιο ελλαδικό χώρο.
AΠΑΝΤΗΣΗ:
Τρεις από τους παρακάτω: (3 x 5= 15 Moν.)
1. Oι ελληνικοί πληθυσμοί ήταν πυκνότεροι.
2. Η παρουσία του Οθωμανικού στρατού δεν ήταν ισχυρή.
3. Τη δεδομένη στιγμή μεγάλο μέρος των Οθωμανικών δυνάμεων ήταν
απασχολημένο στον πόλεμο εναντίον του Αλή πασά της Ηπείρου.
4. Υπήρχαν πολυάριθμοι Φιλικοί που προετοίμαζαν και ανέμεναν τον
ξεσηκωμό/εξάπλωση της Φιλικής Εταιρείας και η ύπαρξη πολλών και
αφοσιωμένων στελεχών της.
5. Η ύπαρξη πατριωτικού ενθουσιασμού και ισχυρού επαναστατικού
φρονήματος στον λαό των πόλεων και της υπαίθρου.
6. Υπήρχαν ένοπλα σώματα Ελλήνων/Υπήρχαν κλέφτες και αρματoλοί.
7. Υπήρχαν ελληνικά εμπορικά σκάφη, εφοδιασμένα με κανόνια.
8. Πολλοί Έλληνες διέθεταν σημαντική εμπειρία ενόπλων συγκρούσεων στη
ξηρά/και στη θάλασσα.
9. Τα ορεινά εδάφη της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας διευκόλυναν τον
κλεφτοπόλεμο.
[Δείκτης: Nα αιτιολογούν την εδραίωση της επανάστασης στον νότιο ελλαδικό χώρο. Β, Ζ]
6
(γ) Να αναφέρετε δύο (2) τρόπους με τους οποίους η Κύπρος συνέβαλε στην Ελληνική
Επανάσταση του 1821.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Δύο (2) από τους παρακάτω:
1.Οι Κύπριοι βοήθησαν ηθικά (2,5 μον.) και υλικά (2,5 μον.) στη διεξαγωγή του
αγώνα
2. Συλλογή χρημάτων (2,5 μον.) και τροφίμων. (2,5 μον.).
3. Κύπριοι κατετάγηκαν στις τάξεις των αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης
(4 μον.) και πήραν μέρος σε πολλές μάχες. (1 μον.).
[Δείκτης: Να αποτιμούν την απήχηση της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 στην Κύπρο.
Α.]
7

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (A΄ ΣΕΙΡΑ)
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ:

90 λεπτά
Ο ΟΔΗΓΟΣ ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΔΕΚΑ (10) ΣΕΛΙΔΕΣ

______________________________________________________________

ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ
1 Α1 Πολλαπλή επιλογή 15
3 Β1αΚύπρος και Αγώνα του 1821 8
4 Β1β Εθνικός Διχασμός 7
5 Β2 Δοκίμιο 20
6 Γα Δύο (2) πλεονεκτήματα της πόλης 8
του Μάντσεστερ
7 Γβ Τέσσερις (4) λόγοι εκδήλωσης της 8
Βιομηχανικής Επανάστασης στην
Αγγλία
8 Γγ Τέσσερα [4] προβλήματα των εργατών 10
και δύο [2] διαχρονικές συνέπειες της
Βιομηχανικής Επανάστασης
9 Γδ Περιγραφή εικόνας στο παράθεμα ΙΙΙ και 9
συσχέτιση με μία [1] κοινωνική συνέπεια
ΣΥΝΟΛΟ 100
• Όσα σημεία βρίσκονται σε ορθογώνιες αγκύλες, δηλ. […], δεν είναι
απαραίτητο να περιλαμβάνονται στις απαντήσεις.
• Όσα σημεία διαχωρίζονται με κάθετο, δηλ. /, λειτουργούν ως
εναλλακτικές απαντήσεις.
• Γίνεται αποδεκτή οποιαδήποτε ιστορικά τεκμηριωμένη απάντηση.
Α1.Να συμπληρώσετε την κάθε μία από τις πιο κάτω προτάσεις με μία από τις
τρεις επιλογές που ακολουθούν, ώστε να σχηματιστεί μια ιστορικά ορθή
πρόταση. Να γράψετε στο τετράδιο εξέτασής σας τους αριθμούς των
προτάσεων και δίπλα από τον κάθε αριθμό το γράμμα της φράσης που
απαιτείται για τη συμπλήρωσή του.
1. Μια από τις βασικές επιδιώξεις των Μεγάλων Δυνάμεων στο Συνέδριο
Ειρήνης της Βιέννης (1814-1815) υπήρξε
α. η επάνοδος του Ναπολέοντα στη Γαλλία.
β. η διατήρηση των πολυεθνικών αυτοκρατοριών.
γ. η διάδοση των ιδεών της Γαλλικής Επανάστασης.
2. Η Φιλική Εταιρεία ιδρύθηκε στην

α. Κωνσταντινούπολη.
β. Αγία Πετρούπολη.
γ. Οδησσό.
3. Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος, που ηγήθηκε του Κινήματος στο Γουδί το

1909, ζήτησε τη βοήθεια του
α. Παύλου Μελά.
β. Ελευθέριου Βενιζέλου.
γ. Νικόλαου Ζορμπά.
4. Ο Κριμαϊκός πόλεμος έληξε με νίκη της

α. Ρωσίας.
β. Βρετανίας, Γαλλίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
γ. Αυστροουγγαρίας.
5. Με τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου υλοποιούνταν το όραμα της

α. Μεγάλης Βουλγαρίας.
β. Μεγάλης Αλβανίας.
γ. Μεγάλης Ιδέας.
(5x3μ.=15 μονάδες)
1
1. - β (Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατ., Κεφ. Α1, Δ2.2, σ.15)
2. - γ (Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατ., Κεφ. Α3, Δ2.2, σ.17)
3. - β (Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατ., Κεφ. Β3, Δ.4.4β, σ.23)
4. - β (Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατ., Κεφ. Α5, Δ2.2, σ.20)
5. - α (Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατ., Κεφ. Β4, Δ2.2α,3.3α, σ.24)
Α2.Κάθε μία από τις προσωπικότητες της Στήλης Α΄ αντιστοιχεί σε ένα στοιχείο
της Στήλης Β΄. Να γράψετε στο τετράδιο απαντήσεών σας τους αριθμούς της
στήλης Α΄ και δίπλα από τον κάθε αριθμό να γράψετε το γράμμα του
αντίστοιχου στοιχείου από τη στήλη Β΄.
Προσοχή: Στη Στήλη Β΄ υπάρχουν δύο επιπλέον στοιχεία.
1. Πρίγκιπας Μέτερνιχ α. Πρωθυπουργός της Ελλάδας
2. Γρηγόριος Ε΄ β. Ηγέτης των Μπολσεβίκων
3. Βλαδίμηρος Ουλιάνοφ γ. Αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας
Λένιν δ. Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως
4. Ιωάννης Καποδίστριας ε. Αυστριακός καγκελάριος
5. Αλέξανδρος Υψηλάντης στ. Πρώτος κυβερνήτης της
Ελλάδας
ζ. Πρώτος Βασιλιάς της Ελλάδας
1. - ε (Α.Π. Γ΄ Λυκείου, Κεφ.Α1, Δ.2.2α, σ.15)
2. - δ (Α.Π. Γ΄ Λυκείου, Κεφ.Α3, Δ.4.4α, σ.17)
3. - β (Α.Π. Γ΄ Λυκείου, Κεφ.Γ6, Δ.1.1, 2.2, σ.34)
4. - στ (Α.Π. Γ΄ Λυκείου, Κεφ.Α3, Δ.8.8, σ.18)
5. - γ (Α.Π. Γ΄ Λυκείου, Κεφ.Α3, Δ.2.2, σ.17)
ΜΕΡΟΣ Β΄ (Μονάδες 35)
Β1.Να γράψετε σύντομα κατατοπιστικά σημειώματα για τα πιο κάτω, σύμφωνα

με τα ζητούμενα των παρενθέσεων.
α. Κύπρος και Αγώνας του 1821
(Δύο [2] τρόποι συμβολής της Κύπρου στον Αγώνα του 1821, δύο [2]
τουρκικά αντίποινα εναντίον των Κυπρίων)
(Μονάδες 8)
2
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Συμβολή της Κύπρου στον Αγώνα του 1821
1. Υλική βοήθεια: ο Αρχιεπίσκοπος συμφώνησε η Κύπρος να βοηθήσει
την επανάσταση σε χρήματα / τρόφιμα. [Στο Συνέδριο των Φιλικών,
που έγινε στο Ισμαήλιο της Βεσαραβίας, αποφασίστηκε η συνεισφορά
της Κύπρου να περιοριστεί σε οικονομική βοήθεια].
2. Η ηθική υποστήριξη που πρόσφεραν οι Κύπριοι.
3. Πολλοί Κύπριοι έλαβαν μέρος στην επανάσταση [οι αδελφοί Νικόλαος
και Θεοφύλακτος Θησεύς, ο Μιχαήλ Κυπραίος, ο Ιωάννης Φραγκούδης,
ο Γεώργιος Φιλίππου και ο Χαράλαμπος Μάλης, ενώ συνεργάτης του
Ρήγα ήταν και ο Κύπριος λόγιος Ιωάννης Καρατζάς (1798)].
4. Στις 6 Δεκεμβρίου του 1821 έγινε συγκέντρωση Κυπρίων κληρικών και
λαϊκών στη Ρώμη, όπου εξέδωσαν προκήρυξη και καταδίκαζαν τις
τουρκικές βιαιότητες και διακήρυτταν την απόφασή τους να
αγωνιστούν για ελευθερία.
5. Συμμετοχή Κυπρίων στη Φιλική Εταιρεία.
(2 σημεία x 2 μονάδες = 4 μονάδες)
Τουρκικά αντίποινα εναντίον των Κυπρίων:

1. 9η Ιουλίου 1821: θυσία Αρχιεπισκόπου Κυπριανού [και των
Μητροπολιτών].
2. Εκτελέσεις προκρίτων.
3. Δήμευση των περιουσιών των εκτελεσθέντων από τους Τούρκους.
4. Βιαιοπραγίες / σφαγές εναντίον του ελληνικού πληθυσμού.
5. Οι Κύπριοι έμειναν ακέφαλοι, αφού θανατώθηκαν ο Αρχιεπίσκοπος, οι
Μητροπολίτες και οι πρόκριτοι. [Έτσι αδυνατούσαν να προχωρήσουν
σε ένοπλο αγώνα.]
6. Οι Κύπριοι αφοπλίστηκαν.
7. Η Κύπρος παρέμεινε υπόδουλη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία μέχρι
την παραχώρησή της από τον Σουλτάνο στη Βρετανία το 1878.
(2 σημεία x 2 μονάδες = 4 μονάδες)
(Α.Π. Γ΄ Λυκείου, Κεφ.Α3, Δ.6.6, σ.18)
β. Εθνικός Διχασμός
(Δύο [2] πρωταγωνιστές που διαφωνούν, η θέση που υποστήριζε ο
καθένας και δύο [2] συνέπειες του Εθνικού Διχασμού)
(Μονάδες 7)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Δύο [2] πρωταγωνιστές που διαφωνούν:
• Βασιλιάς της Ελλάδας Κωνσταντίνος
• Πρωθυπουργός της Ελλάδας Ελευθέριος Βενιζέλος
(2 σημεία Χ 0.5 μονάδα = 1 μονάδα)
(Δεν αφαιρούνται μονάδες σε περίπτωση που ο μαθητής δεν κάνει
αναφορά στο αξίωμα των προσώπων).
3
Θέση πρωταγωνιστών:
Βασιλιάς Κωνσταντίνος: Υποστήριζε την αυστηρή ουδετερότητα της
Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο.
Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος: Υποστήριζε τη συμμετοχή της
Ελλάδας στο πλευρό των δυνάμεων της Αντάντ.
(2 σημεία Χ 1,5 μονάδα = 3 μονάδες)
Δύο [2] συνέπειες του Εθνικού Διχασμού:

• Αντίπαλες παρατάξεις: α) Θεσσαλονίκη – φιλοβενιζελικοί /
αντιβασιλικοί [Επιτροπή Εθνικής Άμυνας, «Αμυνίτες», «Νέες Χώρες»].
β) Αθήνα – φιλοβασιλικοί / αντιβενιζελικοί [«Επίστρατοι», «Παλαιά
Ελλάδα].
• Κατάληψη οχυρού Ρούπελ (1916) / εισβολή στην Ανατολική Μακεδονία
από τη Βουλγαρία, διωγμοί ελληνικών πληθυσμών.
• Στρατεύματα Αγγλίας και Γαλλίας στη Θεσσαλονίκη
• Αποκλεισμός ελληνικών παραλίων από τους Αγγλογάλλους.
• Απόβαση γαλλικών δυνάμεων / «Νοεμβριανά» και σύγκρουση με τους
Επίστρατους.
• Εμφύλιες συγκρούσεις και διώξεις βενιζελικών στην Αθήνα.
• Γεωγραφικός, πολιτικός και κοινωνικός διχασμός.
• Διχασμένο στράτευμα μέσα από τις κρίσεις, τις αποστρατείες και τις
διώξεις.
• Συνέπειες για το εθνικό ζήτημα της Κύπρου: η προσφορά της Κύπρου
στην Ελλάδα με αντάλλαγμα τη συμμετοχή της στον Πόλεμο στο
πλευρό των Συμμάχων (Αντάντ), η άρνηση της φιλοβασιλικής
κυβέρνησης Ζαΐμη και η τελική απόσυρση της αγγλικής πρότασης.
(2 σημεία Χ 1,5 μονάδα = 3 μονάδες)
(Α.Π. Γ΄ Λυκείου, Κεφ. Γ΄3, Δ. 2.2, σ. 29, Δ. 4.4, σ.30)
Β2. Σε κείμενο 200-250 λέξεων, να παρουσιάσετε τρία [3] αίτια που οδήγησαν
στην επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 στην Αθήνα και δύο [2]
αποτελέσματα της επανάστασης αυτής. Στη συνέχεια, να αναφερθείτε στη
μεταβολή του πολιτεύματος το 1864 και στον ρόλο του Χαρίλαου Τρικούπη
στην καθιέρωση της λαϊκής κυριαρχίας. Στο κείμενό σας να εντάσσονται
λειτουργικά και οι πιο κάτω όροι/έννοιες:
Όθωνας, Απόλυτη Μοναρχία, Συνταγματική Μοναρχία, Γεώργιος Α΄,

Βασιλευόμενη Δημοκρατία, αρχή της δεδηλωμένης
(Μονάδες 20)
4
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Σύντομος Πρόλογος - Εισαγωγή:
Ενδεικτικά
• Αναφορά στον Όθωνα Α΄ / Γεώργιο Α΄
• Αναφορά στην επιβολή δυο συνταγμάτων τον 19ο αιώνα στην Ελλάδα
/ Μοναρχικό καθεστώς
• Ή άλλος συναφής πρόλογος
(1,5 μονάδες)
[Εάν ο Πρόλογος δεν διακρίνεται σε ξεχωριστή παράγραφο, αφαιρείται

0,5]
Κύριο Θέμα – Ζητούμενα:

Α. Τρία (3) αίτια που οδήγησαν στην επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου
1843 στην Αθήνα:
1. Παλαιοί άρχοντες – δυσαρέσκεια για τον παραγκωνισμό από την
εξουσία.
2. Φιλελεύθεροι πολιτικοί και διανοούμενοι εναντίον της Απόλυτης
Μοναρχίας– δυσαρέσκεια για την άρνηση παραχώρησης Συντάγματος.
3. Συντηρητικοί κύκλοι της Εκκλησίας – δυσαρέσκεια για την ανακήρυξη
του Αυτοκέφαλου της Εκκλησίας της Ελλάδος και τη διοικητική της
αποδέσμευση από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.
4. Δυσαρέσκεια στρατιωτικών κύκλων [Δημήτριος Καλλέργης, Ιωάννης
Μακρυγιάννης]
(3 σημεία Χ 2 = 6 μονάδες)
Β. Αποτελέσματα της επανάστασης 3ης Σεπτεμβρίου 1843:

1. Παραχώρηση του Συντάγματος του 1844 από τον βασιλιά Όθωνα Α΄
2. Εγκαθίδρυση συνταγματικής μοναρχίας
(2 σημεία Χ 2,5 μονάδες = 5 μονάδες)
Γ. Μεταβολή του Πολιτεύματος με την έλευση του Γεώργιου Α΄ το 1864:

• Ψήφιση νέου Συντάγματος του 1864
(1 μονάδα)
• Βασιλευομένη δημοκρατία
(1 μονάδα)
Δ. Ο ρόλος του Χαρίλαου Τρικούπη στην καθιέρωση της λαϊκής

κυριαρχίας:
• «Αρχή της Δεδηλωμένης»: Ο Χαρίλαος Τρικούπης, υποχρέωσε τον
Γεώργιο Α’ να αποδεχτεί επίσημα ότι θα έδινε την εντολή σχηματισμού
κυβέρνησης στον αρχηγό του κόμματος που θα εξασφάλιζε την
πλειοψηφία στις εκλογές, άρα θα είχε και τη «δεδηλωμένη»
εμπιστοσύνη του κοινοβουλίου.
(2 μονάδες)
5
• Η αποδοχή της «αρχής της δεδηλωμένης» από τον βασιλιά τον
υποχρέωνε να σέβεται την απόφαση του λαού [λαϊκή ετυμηγορία] και
άρα τη λαϊκή κυριαρχία.
(2 μονάδες)
Επίλογος / Συμπέρασμα / Σύνοψη:

• Αναφορά στις αλλαγές των πολιτευμάτων στην Ελλάδα κατά το 19ο
αιώνα.
• Αναφορά στην προσπάθεια για εδραίωση των δημοκρατικών θεσμών
/ αποτέλεσμα.
• Αναφορά / σύγκριση συνταγμάτων.
• Αναφορά στους δυο βασιλείς [Όθωνας, Γεώργιος Α΄].
• Ή άλλος συναφής επίλογος .
[Εάν ο Επίλογος δεν διακρίνεται σε ξεχωριστή παράγραφο, αφαιρείται

0,5.]
(Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατεύθυνσης, Κεφ. Α4, Δ.2.2, Δ 3.3 σ.19)

ΠΡΟΣΟΧΗ:
• Ορθή είναι η απάντηση που τεκμηριώνεται επαρκώς, με βάση στοιχεία
από τις πηγές που παρατίθενται, καθώς και άλλα ιστορικά γεγονότα.
• Η αντιγραφή αυτούσιων χωρίων από τις πηγές, χωρίς περαιτέρω
επεξεργασία τους, αξιολογείται με μηδέν μονάδες.
Παράθεμα Ι
[…] Το Μάντσεστερ αναδεικνύεται στην πρώτη πόλη της βαμβακοβιομηχανίας.
Στα 1835 η περιοχή του Μάντσεστερ […] συγκεντρώνει 80% των εργατών της
βαμβακοβιομηχανίας και στα 1846 το 85%. Η πόλη αυτή διαθέτει πολλά
πλεονεκτήματα. Βρίσκεται κοντά στο [λιμάνι του] Λίβερπουλ, απ’ όπου γίνονται
οι εισαγωγές του βαμβακιού. Επιπλέον, περιβάλλεται […] από ένα πλούσιο
κοίτασμα άνθρακα […].
Η Μεγάλη Βρετανία δε διαθέτει μόνο την πιο ανεπτυγμένη οικονομία. Επιπλέον,
η όλη διαδικασία ανάπτυξης συνδέθηκε εξαρχής με την αποικιοκρατική επέκταση
και το θαλάσσιο εμπόριο. Ήδη υιοθετεί τη λογική της εξειδίκευσης και του
διεθνούς καταμερισμού της εργασίας, που προκύπτει από την ίδια τη δομή των
εξαγωγών της και τη διάρθρωση, προπάντων, των εισαγωγών της.
Η προώθηση των εξαγωγών, στα πλαίσια της βρετανικής οικονομίας, σημειώνει
γιγάντια άλματα […].
Beaud, M. (1987). Ιστορία του Καπιταλισμού από το 1500 ως σήμερα (Μ.
Βερέττας, μτφρ). Αθήνα: Εκδόσεις «Μαλλιάρης Παιδεία». 142-143, 158.
6
Παράθεμα ΙΙ
Η ζωή στις βιομηχανικές πόλεις ήταν, για όλους σχεδόν τους εργάτες, δύσκολη
στην καλύτερη περίπτωση και αφόρητα ελεεινή στη χειρότερη. Οι εργάτες και οι
οικογένειές τους ζούσαν σε σπίτια που ήταν αδύνατο να ικανοποιήσουν τις
ανάγκες των ενοίκων τους. […] Ο συνωστισμός ήταν συνηθισμένο
φαινόμενο.[…] Οι νοικοκυρές […] ήταν αναγκασμένες να εργάζονται, οπότε
είχαν πολύ λιγότερο χρόνο για να τελειώσουν τις σπιτικές εργασίες […]. Το
ωράριο εργασίας ήταν βαρύ πριν από το 1850, έφτανε συνήθως τις δώδεκα με
δεκατέσσερις ώρες την ημέρα. Οι συνθήκες ήταν ανθυγιεινές και επικίνδυνες.
[…] Οι βιομηχανικές μέθοδοι ήταν ανθυγιεινές. […]
Εξίσου εξουθενωτική με τις υλικές συνθήκες εργασίας στα εργοστάσια, ήταν και
η ψυχολογική αναπροσαρμογή που απαιτείτο από τους εργάτες της πρώτης
γενιάς. Οι […] εργάτες ήταν υποχρεωμένοι να εργάζονται πολλές ώρες και για
πολύ μικρή χρηματική αμοιβή.
Burns, E. (1988). Ευρωπαϊκή Ιστορία. Εισαγωγή στην Ιστορία και τον
Πολιτισμό της νεότερης Ευρώπης, τόμος 2ος (Τ. Δαρβέρης μτφρ).
Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις «Παρατηρητής». 59-61.
Παράθεμα ΙΙI
Διαδηλώτριες στο Λονδίνο για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών, γύρω στο
1912
https://www.britannica.com/topic/woman-suffrage. Ημερομηνία ανάκτησης:
12/01/2023
7
Αφού μελετήσετε τις πιο πάνω πηγές (παραθέματα Ι και ΙΙ και ΙΙΙ) και
αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να απαντήσετε στα πιο κάτω
ερωτήματα:
α. Με βάση το παράθεμα Ι, να αναφέρετε δύο [2] πλεονεκτήματα της πόλης
του Μάντσεστερ.
(Μονάδες 8)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Δύο (2) πλεονεκτήματα της πόλης του Μάντσεστερ, (παράθεμα Ι).
• Πρώτη πόλη της βαμβακοβιομηχανίας.
• Στα 1835 η πόλη συγκεντρώνει 80% των εργατών της
βαμβακοβιομηχανίας και στα 1846 το 85%.
• Βρίσκεται κοντά στο λιμάνι του Λίβερπουλ, απ’ όπου γίνονται οι
εισαγωγές του βαμβακιού.
• Διαθέτει πλούσιο κοίτασμα άνθρακα
(2 σημεία Χ 4 μονάδες= 8 μονάδες)
β. Αξιοποιώντας το παράθεμα Ι και τις ιστορικές σας γνώσεις να γράψετε

τέσσερις [4] λόγους για τους οποίους εκδηλώθηκε η Βιομηχανική
Επανάσταση στην Αγγλία.
(Μονάδες 8)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Παράθεμα Ι:
• Η Μεγάλη Βρετανία έχει την πιο ανεπτυγμένη οικονομία.
• Η αποικιοκρατική επέκταση της
• Το θαλάσσιο εμπόριο.
• Η εξειδίκευση.
• Ο διεθνής καταμερισμός της εργασίας.
• Εξαγωγές και εισαγωγές.
Ιστορικές Γνώσεις:
• Αύξηση της ζήτησης βαμβακερών υφασμάτων [τέλος 18ου αιώνα]
• Τεχνολογικά επιτεύγματα έδωσαν τη δυνατότητα μεγάλης αύξησης
της παραγωγής κλωστών και υφασμάτων [η «κλώστρια Τζένη», η
ατμομηχανή]
• Υπήρχαν τα απαραίτητα κεφάλαια για επένδυση [από τον πλούτο
που εξασφάλισε η εμπορική επανάσταση].
• Υπήρχε το εργατικό δυναμικό [από το αγροτικό πλεόνασμα /
άνεργοι αγρότες]
• Υπήρχαν οι πηγές πρώτων υλών από τις αποικίες.
• Οι αγορές για τα βιομηχανικά προϊόντα στις αποικίες της Μ.
Βρετανίας.
• Υπήρχε ο απαραίτητος εμπορικός στόλος για την ασφαλή
μεταφορά των προϊόντων.
8
• Υπήρχε αναπτυγμένο σύστημα πλωτής και οδικής συγκοινωνίας.
• Υπήρχαν μεγάλες ποσότητες γαιάνθρακα σε βάθος που επέτρεπε
την εξόρυξή του.
• Ανεξέλεγκτη παραγωγή προϊόντων λόγω της παρακμής των
μεσαιωνικών συντεχνιών.
• Υπήρχε αναπτυγμένο πιστωτικό σύστημα / τράπεζες
• Νομοθεσία που ευνοούσε τη λειτουργία της αγοράς.
• Η εκβιομηχάνιση έγινε από τον ιδιωτικό τομέα σε καθεστώς
ελεύθερης λειτουργίας της αγοράς.
γ. Αξιοποιώντας το παράθεμα ΙΙ, να καταγράψετε τέσσερα [4] προβλήματα

των εργατών στις βιομηχανικές πόλεις. Στη συνέχεια να συνδέσετε τα
προβλήματα αυτά με δύο [2] διαχρονικές συνέπειες της Βιομηχανικής
Επανάστασης.
(Μονάδες 10)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Προβλήματα των εργατών
• Ζούσαν σε σπίτια που ήταν αδύνατο να ικανοποιήσουν τις
ανάγκες των ενοίκων τους
• Συνωστισμός
• Οι νοικοκυρές ήταν αναγκασμένες να εργάζονται
• Το ωράριο εργασίας ήταν βαρύ [έφτανε συνήθως τις δώδεκα με
δεκατέσσερις ώρες την ημέρα]
• Οι συνθήκες εργασίας ήταν ανθυγιεινές
• Οι συνθήκες εργασίας ήταν επικίνδυνες
• Οι βιομηχανικές μέθοδοι ήταν ανθυγιεινές
• Η ψυχολογική αναπροσαρμογή ήταν εξουθενωτική
• Οι εργάτες ήταν υποχρεωμένοι να εργάζονται πολλές ώρες
• Πολύ μικρή χρηματική αμοιβή.
(4 σημεία Χ 1,5 μονάδες= 6 μονάδες)
Σύνδεση με διαχρονικές συνέπειες
• Κινητοποιήσεις / διαμαρτυρίες / απεργίες
• Κοινωνικές επαναστάσεις
• [Βίαιες] εξεγέρσεις
• Ένωση εργατών για προάσπιση των δικαιωμάτων
• Συνδικάτα εργατών / Συντεχνίες
• Συνδικαλισμός
• Είσοδος των γυναικών στην παραγωγή
• Φεμινιστικό κίνημα / Χειραφέτηση των γυναικών
• Αλλαγές μεταξύ των σχέσεων των διαφόρων κοινωνικών τάξεων
• Δημιουργία νέων κοινωνικών τάξεων / εργατική τάξη
9
• Αστυφιλία
• Αστικοποίηση
• Μετακίνηση πληθυσμού από την ύπαιθρο στην πόλη
• Διαμόρφωση νέου τρόπου ζωής
• Νέα χωροταξική οργάνωση [π.χ. πολυκατοικίες]
• Καπιταλισμός / ελεύθερη αγορά
• Γίνεται αποδεκτή οποιαδήποτε ιστορικά τεκμηριωμένη συσχέτιση-
απάντηση
δ. Να περιγράψετε την εικόνα στο παράθεμα ΙΙΙ δίνοντας τρία [3] στοιχεία. Στη
συνέχεια να συσχετίσετε την εικόνα με μία [1] κοινωνική συνέπεια της
Βιομηχανικής Επανάστασης. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
(Μονάδες 9)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Περιγραφή – συσχέτιση Εικόνας / Φωτογραφίας IΙΙ:
• Γυναίκες / σουφραζέτες / φεμινίστριες
• Ενδύματα
• Πλακάτ / πινακίδες
• Άνδρες παρακολουθούν, δεν συμμετέχουν
(3 σημεία Χ 1,5μονάδες= 4,5 μονάδες)
Κοινωνικές συνέπειες
• Φεμινιστικό κίνημα / Σουφραζέτες / Χειραφέτηση των γυναικών
(1 σημείο Χ 2 μονάδες= 2 μονάδες)
Τεκμηρίωση
• Οι γυναίκες βγήκαν στην αγορά εργασίας και συνειδητοποιούν την
αξία τους.
• Υποτίμηση και εκμετάλλευση των γυναικών στα εργοστάσια και
στην κοινωνία.
• Οι γυναίκες ζητούν ίση μεταχείριση, ίσα δικαιώματα, δικαίωμα
ψήφου.
• Απελευθέρωση των γυναικών από τα κοινωνικά στερεότυπα.
(1 σημείο Χ 2,5 μονάδες= 2,5 μονάδες)
(Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατεύθυνσης, Κεφ. Α6, Δ.1.1β, Δ.4.4, σ.20-21)
10

Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΤΕΤΑΡΤΗ 31 ΜΑΪΟΥ 2023
ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: 3Γ
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ: 90 λεπτά
ΑΝΑΘΕΩΡΗΜΕΝΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΕΞΙ (6) ΣΕΛΙΔΕΣ
ΣΗΜΕΙΟ ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ ΕΡΩΤΗΣΗ ΜΟΝΑΔΕΣ
1 Α1 - Αντιστοίχιση 10
2 Α2 - Σωστό/Λάθος 10
3 Α3 - Χρονολογική σειρά 10
4 Β1α - Συμμετοχή Κυπρίων 4
στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο
5 Β1β - Δημοψήφισμα του 4
1950
6 Β2 - Οκτωβριανά 12
7 Β3 - Κίνημα στο Γουδί 15
8 Γ1α - Αίτια Α΄ Παγκοσμίου 20
πολέμου
9 Γ1β - Αφορμή Α΄ 6
Παγκοσμίου πολέμου
10 Γ1γ - Συνασπισμοί-χώρες 9
Α’ Παγκόσμιος πόλεμος
ΣΥΝΟΛΟ 100

Α1. Κάθε στοιχείο της Στήλης Α΄ αντιστοιχεί με ένα (1) στοιχείο της Στήλης Β΄. Να γράψετε
στο τετράδιο απαντήσεών σας τους αριθμούς της Στήλης Α΄ και δίπλα από τον καθένα το
1. Γρηγόρης Αυξεντίου α. Εθνικό τουρκικό κίνημα
2. Ελευθέριος Βενιζέλος β. Αγωνιστής της ΕΟΚΑ
3. Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ γ. Βασιλιάς της Ελλάδας
4. Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄ δ. Πρωθυπουργός της Ελλάδας
ε. Πρώτος Πρόεδρος της Κυπριακής
Δημοκρατίας
στ. Κοινωνία των Εθνών
1. β
2. δ
3. α
4. ε
(4 x 2,5 μον. = 10 μονάδες)
ΑΠ Γ΄ Γυμνασίου σ. 64, 87, 110

γράφοντας στο τετράδιο απαντήσεών σας, τη λέξη «σωστό» ή «λάθος», δίπλα στο
γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση.
α. Ένα αίτιο των Βαλκανικών πολέμων υπήρξε η ανάμειξη των Μεγάλων Δυνάμεων στις
υποθέσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
β. Η Συνθήκη του Βουκουρεστίου υπήρξε μία από τις Συνθήκες Ειρήνης που συμφωνήθηκαν
με το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου.
γ. Το Κίνημα των Νεότουρκων, μέσα από τις φιλελεύθερες εξαγγελίες του, προκάλεσε αρχικά
τη συμπάθεια των Βαλκανικών λαών.
δ. Σύμφωνα με το Σύνταγμα του 1960 η συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων στη διακυβέρνηση
ήταν δυσανάλογη με το ποσοστό του πληθυσμού τους.
α. Σωστό
β. Λάθος
γ. Σωστό
δ. Σωστό
1
ΑΠ Γ΄ Γυμνασίου σ. 70, 74, 63, 110
Α3. Να τοποθετήσετε τα πιο κάτω ιστορικά γεγονότα σε χρονολογική σειρά, ξεκινώντας

από το αρχαιότερο και αριθμώντας τα από το 1 μέχρι το 4. Η απάντησή σας να γραφεί
στο τετράδιο απαντήσεών σας.
α. Συμμετοχή των Κυπρίων στη Μικρασιατική εκστρατεία
β. Χάραξη «Πράσινης Γραμμής»
γ. Ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας
δ. Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου
α. 1 1. α
β. 4 ή 2. δ
γ. 3 3. γ
δ. 2 4. β
ΑΠ Γ΄ Γυμνασίου σ. 87, 110
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ (35 ΜΟΝΑΔΕΣ)

Β1. Να γράψετε σύντομα κατατοπιστικά σημειώματα για τα πιο κάτω με βάση τα ζητούμενα
των παρενθέσεων.
α. Συμμετοχή των Κυπρίων στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
(δύο (2) τρόποι συμμετοχής των Κυπρίων)
(4 μονάδες)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Δύο (2) από τους παρακάτω τρόπους
 Κατάταξη εθελοντών στον βρετανικό στρατό / κατάταξη εθελοντών / μέχρι το τέλος

του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου υπηρέτησαν στο «Κυπριακό Σύνταγμα» και την
«Κυπριακή Εθελοντική Δύναμη» γύρω στους 16.000 στρατιώτες.
 Κατάταξη εθελοντών στον ελληνικό στρατό.
 Διεξαγωγή εράνων/ Συγκέντρωση μεγάλων χρηματικών ποσών
 Συγκέντρωση εκατοντάδων κιβωτίων με τρόφιμα και είδη ρουχισμού
 Χιλιάδες Κύπριοι, άνδρες και γυναίκες, πρόσφεραν τα δαxτυλίδια τους και άλλα
προσωπικά είδη και χρυσαφικά, στους δίσκους που περιφέρονταν στους ναούς
 Παροχή βοήθειας στους 6.000 περίπου πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην
Κύπρο, στις αρχές του 1942, οι περισσότεροι, από τα νησιά του Β.Α. Αιγαίου, κυρίως
από τη Χίο και τη Σάμο.
 Συμμετοχή γυναικών εθελοντριών
(2χ2 μον.=4 μονάδες)
ΑΠ Γ΄ Γυμνασίου σ. 108
2
β. Δημοψήφισμα του 1950 στην Κύπρο
(το αίτημα του Δημοψηφίσματος, η αντίδραση της Αγγλίας)
(4 μονάδες)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
 Το αίτημα του Δημοψηφίσματος: Ένωση με την Ελλάδα

 Η αντίδραση της Αγγλίας: Η Αγγλία απέρριψε το αίτημα/ δε δέχτηκε να παραλάβει
καν τους τόμους του δημοψηφίσματος
(2χ2 μον.=4 μονάδες)
Β2. Σε μία ορθά δομημένη παράγραφο να παρουσιάσετε δύο (2) αίτια της εξέγερσης των
Οκτωβριανών του 1931 στην Κύπρο και τέσσερις (4) συνέπειες αυτής της εξέγερσης.
(12 μονάδες)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Δύο (2) αίτια που προκάλεσαν τα Οκτωβριανά ήταν :
1. Απογοήτευση Κυπρίων από την πλήρη άρνηση της Αγγλίας να συζητήσει το αίτημα για
την Ένωση με την Ελλάδα.
2. Η δύσκολη οικονομική κατάσταση των Κυπρίων / οικονομική ανέχεια των Κυπρίων
3. Παραγκωνισμός του Νομοθετικού Συμβουλίου
4. Βαριά φορολογία
5. Η οικονομική πολιτική του κυβερνήτη Στόρς / νέοι φόροι
(2 Χ 2 μον.=4 μονάδες)
Οι συνέπειες των Οκτωβριανών ήταν :

Τέσσερις (4) από τις παρακάτω:
1. Οι Βρετανοί επέβαλαν το ανελεύθερο καθεστώς/πολιτική.
2. Παλμεροκρατία / δικτατορική διακυβέρνηση / δικτατορία
3. Ασκήθηκε αυστηρός έλεγχος στην εκπαίδευση.
4. Περιορίστηκε η διδασκαλία του μαθήματος της Ελληνικής Ιστορίας.
5. Απαγορεύτηκαν οι εθνικοί εορτασμοί.
6. Απαγορεύτηκε η χρήση εθνικών συμβόλων.
7. Απαγορεύτηκε ο ελληνικός εθνικός ύμνος.
8. Λογοκρισία του Τύπου
9. Πραγματοποιήθηκαν συλλήψεις από τους Άγγλους.
10. Πραγματοποιήθηκαν φυλακίσεις από τους Άγγλους.
11. Πραγματοποιήθηκαν απελάσεις από τους Άγγλους.
12. Επιφανείς προσωπικότητες της Εκκλησίας και της πολιτικής ζωής εξορίστηκαν.
3
13. Επιβλήθηκε πρόστιμο στους Κυπρίους για αποκατάσταση των ζημιών που
προκλήθηκαν κατά την εξέγερση.
14. Καταργήθηκε το Νομοθετικό Συμβούλιο.
15. Ανθελληνική πολιτική των Άγγλων
16. Νεκροί / τραυματίες
17. Οπισθοδρόμηση του κυπριακού προβλήματος
(4 Χ 2 μον.=8 μονάδες)
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Αφαιρείται 1 μονάδα αν η απάντηση δεν δοθεί σε δομημένη παράγραφο
Β3. Να γράψετε τρεις (3) πολιτικούς και δύο (2) οικονομικούς λόγους που οδήγησαν στο
Κίνημα στο Γουδί το 1909.
(15 μονάδες)
Οι πολιτικοί λόγοι που προκάλεσαν το κίνημα στο Γουδί ήταν:
Τρεις (3) από του παρακάτω λόγους: (3Χ3 μον. = 9 μονάδες)
1. Πολιτική αστάθεια / σύντομη θητεία κυβερνήσεων
2. Ανικανότητα της πολιτικής ηγεσίας να αντιμετωπίσει τα προβλήματα
3. Ανικανότητα της πολιτικής ηγεσίας να διαχειριστεί αποτελεσματικά τις εθνικές
διεκδικήσεις
4. Δυσαρέσκεια της ελληνικής κοινωνίας
5. Μείωση του κύρους των πολιτικών και της μοναρχίας
6. Η Μοναρχία / ο Βασιλιάς / ο διάδοχος Κωνσταντίνος κατηγορείται/-ούνται για
παρεμβάσεις στον στρατό
7. Διαφθορά
8. Στασιμότητα ανέλιξης στρατιωτικών
9. Προβλήματα στις ένοπλες δυνάμεις
(3Χ3 μον. =9 μονάδες)
Οι οικονομικοί λόγοι που προκάλεσαν το κίνημα στο Γουδί ήταν:
Δύο (2) από τους παρακάτω λόγους:
1. Η Ελλάδα στο τέλος 19ου αι αντιμετώπιζε σοβαρά οικονομικά προβλήματα
2. Πτώχευση 1893
3. Επιβολή ΔΟΕ 1898
4. Στις αρχές του 20ου αι η Διεθνής οικονομική ύφεση δυσκόλευε την διάθεση
ελληνικών προϊόντων στις ξένες αγορές.
5. Μειώθηκαν τα εμβάσματα των Ελλήνων μεταναστών.
(2Χ3 μον. = 6 μονάδες)
4
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ (ΜΟΝΑΔΕΣ 35)
Γ1.
ΠAΡΑΘΕΜΑ Ι:
«Η κούρσα των εξοπλισμών και η αύξηση των στρατιωτικών δυνάμεων και στα δύο
στρατόπεδα λαμβάνουν επίσης ανησυχητικές διαστάσεις. Η Γερμανία αυξάνει από το 1911-
12 το στρατιωτικό προσανατολισμό της, σχεδιάζει να ενισχύσει το επόμενο έτος τη
στρατιωτική της δύναμη σε περίοδο ειρήνης από 600.000 σε 800.000 άνδρες και να
επιταχύνει το πρόγραμμα των ναυτικών εξοπλισμών της. Η Αυστροουγγαρία υιοθετεί
διαδοχικά δύο νόμους για το στρατό (1912-1913) με στόχο να ενισχύσει κι αυτή το αμυντικό
της δυναμικό. Η Ρωσία ξεκινά ένα στρατιωτικό πρόγραμμα που θα της προσφέρει ένα
στρατό 1.800.000 ανδρών το 1917 και το γαλλικό κοινοβούλιο ψηφίζει, τον Αύγουστο του
1913, το «νόμο των τριών ετών» που επιτρέπει στη Γαλλία να θέσει επί ποδός πολέμου
750.000 άνδρες. Συγχρόνως, καθένας από τους μελλοντικούς εμπόλεμους αυξάνει και
εκσυγχρονίζει το πολεμικό υλικό του, ιδίως στο χώρο του βαρέως πυροβολικού».
S.Berstein-P.Milza, Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 2, σελ.262
ΠΑΡΑΘΕΜΑ ΙΙ:
«Σε λιγότερο από δύο εβδομάδες η βαλκανική κρίση ( της δολοφονίας του διαδόχου της
Αυστρίας από Σέρβο εθνικιστή) μετατρέπεται σε γενικευμένη σύρραξη, πρελούδιο* του
πρώτου «Παγκοσμίου Πολέμου». Έτσι, επαληθεύονται οι φόβοι των διπλωματών του
Συνεδρίου της Βιέννης. Η Ευρώπη, στην οποία είχαν θελήσει να δώσουν σταθερή μορφή,
θρυμματίστηκε απ’ όλες τις πλευρές […] Συγχρόνως, το εθνικό συναίσθημα μετατράπηκε
σιγά σιγά σε ένα αλαζονικό και απόλυτο πάθος, που δεν ικανοποιείται παρά μόνο με την
εξύψωση του κράτους σε βάρος των άλλων».
S.Berstein-P.Milza, Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 2, σελ.266
* πρελούδιο: γεγονός που αποτελεί την αρχή μιας κατάστασης που ακολουθείται από κάτι
σοβαρότερο/προοίμιο
Αφού μελετήσετε τα πιο πάνω παραθέματα (Ι,ΙΙ) και με βάση τις ιστορικές σας
(α) Nα παρουσιάσετε δύο (2) από τα αίτια που οδήγησαν στην έκρηξη του Α΄ Παγκόσμιου
πολέμου, όπως αυτά διαφαίνονται ΜΟΝΟ στο ΠΑΡΑΘΕΜΑ Ι και ΠΑΡΑΘΕΜΑ ΙΙ.
(20 μονάδες)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Μιλιταρισμός: η ανάπτυξη της γερμανικής πολεμικής βιομηχανίας/ η στρατιωτική ενίσχυση
της Γερμανίας ώθησαν και τις άλλες ευρωπαϊκές Δυνάμεις στην κλιμάκωση των
στρατιωτικών εξοπλισμών. ( Αυστροουγγαρία, Γαλλία, Ρωσία)
Εθνικισμός: το εθνικό συναίσθημα στα κράτη της Ευρώπης μετατράπηκε σιγά σιγά σε ένα
αλαζονικό και απόλυτο πάθος ( που δεν ικανοποιείται παρά μόνο με την εξύψωση του κράτος
σε βάρος των άλλων).
(2 Χ 10 μονάδες = 20 μονάδες)
5
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η απλή αναφορά στις λέξεις μιλιταρισμός και εθνικισμός βαθμολογείται
με 10 μονάδες (2Χ5=10 μονάδες)
(β) Να καταγράψετε την αφορμή του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου και να την τεκμηριώσετε με
βάση το Παράθεμα ΙΙ.
(6 μονάδες)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Η δολοφονία του διαδόχου της Αυστρίας από Σέρβο εθνικιστή. (3 μον. )
Τεκμηρίωση από το παράθεμα ΙΙ (3 μον.)
(2Χ3 μονάδες=6 μονάδες)
(γ) Να αναφέρετε τα ονόματα των δύο αντίπαλων συνασπισμών/στρατοπέδων του Α΄

Παγκόσμιου πολέμου. Στη συνέχεια να γράψετε τρεις (3) χώρες που εντάχθηκαν σε κάθε
έναν από τους δύο συνασπισμούς κατά την έναρξη του πολέμου.
(9 μονάδες)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
- Κεντρικές Δυνάμεις/ Τριπλή Συμμαχία ( 1,5 μον.)

- Εγκάρδια ή Τριπλή Συνεννόηση/ Αντάντ ( 1,5 μον.)
- Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Ιταλία (3 χώρες Χ 1 μον. = 3 μον.)
- Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία (3 χώρες Χ 1 μον.= 3 μον.)
(9 μονάδες)
ΤΕΛΟΣ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ
6

ΔΕΥΤΕΡΑ 22 ΜΑΪΟΥ 2023 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:
ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (A΄ ΣΕΙΡΑ)
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ:

90 λεπτά
Ο ΟΔΗΓΟΣ ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΔΕΚΑ (10) ΣΕΛΙΔΕΣ

______________________________________________________________

ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ
1 Α1. Σωστό-Λάθος 15
2 Α2. Χρονολόγηση 15
3 B1α. Δίκη της Νυρεμβέργης 7
4 Β1β. Ρίψη της ατομικής βόμβας 8
5 Β2. Δοκίμιο 20
6 Γα. Περιγραφή Γελοιογραφίας 8

(Παράθεμα Ι) και συσχέτιση με
7 Γβ. Στάση Ελλάδας, Τουρκίας, 10
Βρετανίας, Ε/Κ, Τ/Κ έναντι
συμφωνιών Ζυρίχης
8 Γγ. Επεξήγηση της θέσης (από 9
Παράθεμα ΙΙ) και τρία (3) προβλήματα
του συντάγματος
9 Γδ. Τέσσερις (4) βασικές πρόνοιες 8
των Συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου
ΣΥΝΟΛΟ 100
ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΣ ΔΙΟΡΘΩΤΕΣ/ΤΡΙΕΣ
 Όσα σημεία βρίσκονται σε ορθογώνιες αγκύλες, δηλ. […], δεν είναι
απαραίτητο να περιλαμβάνονται στις απαντήσεις.
 Όσα σημεία διαχωρίζονται με κάθετο, δηλ. /, λειτουργούν ως
εναλλακτικές απαντήσεις.
 Γίνεται αποδεκτή οποιαδήποτε ιστορικά τεκμηριωμένη απάντηση.
Α1.Nα προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι

σωστό ή λάθος, γράφοντας τη λέξη «σωστό» ή «λάθος» στο τετράδιο
εξέτασής σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση.
α. Κατά τη διάρκεια της Μάχης της Αγγλίας, πρωθυπουργός της Μεγάλης

Βρετανίας ήταν ο Ουίνστον Τσόρτσιλ.
β. Ένας από τους λόγους συμμετοχής των Κυπρίων εθελοντών στον Β’
Παγκόσμιο πόλεμο ήταν η επίθεση των Ιταλών στην Ελλάδα στις 28
Οκτωβρίου 1940.
γ. Με τη Συνθήκη των Παρισίων (1947) ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα τα
Δωδεκάνησα, η Βόρεια Ήπειρος και η Κύπρος.
δ. Ο γερμανός στρατηγός Ρόμελ συνέτριψε τους Βρετανούς και τους
συμμάχους τους στο Ελ Αλαμέιν.
ε. Το ΕΑΜ υπήρξε αντιστασιακή οργάνωση των φιλοβασιλικών.
α. - Σ (Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατ., Κεφ. Ε1, Δ1.1α, σ.43)
β. - Σ (Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατ., Κεφ. Ε3, Δ4.4, σ.44)
γ. - Λ (Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατ., Κεφ. Ε7, Δ.2.2α, σ.47)
δ. - Λ (Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατ., Κεφ. Ε4, Δ1.1β, σ45.)
ε. - Λ (Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατ., Κεφ. Ε3, Δ3.3β, σ.44)
Α2.Να τοποθετήσετε τα πιο κάτω ιστορικά γεγονότα σε χρονολογική σειρά,

ξεκινώντας από το προγενέστερο και αριθμώντας τα από το 1 μέχρι το 5.
α. Συνθήκη του Αγίου Φραγκίσκου
β. Επίθεση της Ιταλίας στην Ελλάδα
γ. Απόβαση στη Νορμανδία
δ. Διάσκεψη της Γιάλτας
ε. Αεροπορική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ
1
1. – β. Επίθεση της Ιταλίας στην Ελλάδα 1940
(Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατ., Κεφ. Ε3, Δ2.2α, σ.44)
2. – ε. Αεροπορική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ 1941
(Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατ., Κεφ. Ε2, Δ.2.2β, σ.43)
3. – γ. Απόβαση στη Νορμανδία 1944
(Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατ., Κεφ. Ε4, Δ1.1στ, σ.45)
4. – δ. Διάσκεψη της Γιάλτας 1945
(Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατ., Κεφ. Ε6, Δ1.1β, σ.46)
5. – α. Συνθήκη του Αγίου Φραγκίσκου 1951
(Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατ., Κεφ. Ε7, Δ2.1β, σ.48)
ΜΕΡΟΣ Β΄ (Μονάδες 35)
Β1.Να γράψετε σύντομα κατατοπιστικά σημειώματα για τα πιο κάτω, σύμφωνα

με τα ζητούμενα των παρενθέσεων.
α. Δίκη της Νυρεμβέργης

(Χρονικό πλαίσιο, κατηγορητήριο, απόφαση της Δίκης)
(Μονάδες 7)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
1. Χρονικό πλαίσιο: 1946 / μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1μονάδα)
2. Κατηγορητήριο:
 προπαρασκευή και πρόκληση πολέμου
 εγκλήματα πολέμου κατά παράβαση των κανόνων που οφείλουν
να διέπουν τη συμπεριφορά των εμπολέμων
 εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας
(2Χ2μ.=4μονάδες)
3. Απόφαση της Δίκης: εκτελέσεις (1μ.) και φυλακίσεις (1μ.) ηγετικών
στελεχών της χιτλερικής Γερμανίας
(2μονάδες)
(Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατ., Κεφ. Ε5, Δ1.1, σ.44-46)
β. Ρίψη της ατομικής βόμβας

(Ποιοι την έριξαν, πότε την έριξαν, δύο [2] πόλεις που έπεσε η ατομική
βόμβα, ένα [1] αποτέλεσμα)
(Μονάδες 8)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
1. Ποιοι την έριξαν: Η.Π.Α. (2 μονάδες)
2
2. Πότε την έριξαν: 6/8/1945 και 9/8/1945 / 1945 / τέλος Β΄ Παγκοσμίου
Πολέμου (1 μονάδα)
3. Δύο [2] πόλεις που έπεσε η ατομική βόμβα: Χιροσίμα και Ναγκασάκι
(2Χ1,5 μ.=3μονάδες)
4. Ένα [1] αποτέλεσμα:
 Ολική καταστροφή δυο πόλεων
 Νεκροί
 Πολύ περισσότεροι πέθαναν αργότερα ή έπαθαν σημαντικές
βλάβες στην υγεία τους εξ αιτίας της ραδιενέργειας
 Τερατογενέσεις
 Άνευ όρων παράδοση της Ιαπωνίας στις Η.Π.Α.
(Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατ., Κεφ. Ε4, Δ2.2γ, σ.45)
Β2. Σε κείμενο 200-250 λέξεων να σχολιάσετε την εξωτερική πολιτική της

ναζιστικής Γερμανίας από το 1936 μέχρι την έκρηξη του Β΄ Παγκοσμίου
Πολέμου τον Σεπτέμβριο του 1939, παρουσιάζοντας τέσσερις [4] εκβιαστικές
ενέργειές της, καθώς και δύο [2] συμφωνίες που υπέγραψε αυτή τη χρονική
περίοδο. Στη συνέχεια να εξηγήσετε τη στάση που τήρησαν η Μεγάλη Βρετανία
και η Γαλλία έναντι αυτής της πολιτικής της Γερμανίας (1936-1939). Στο κείμενό
σας να εντάσσονται λειτουργικά οι πιο κάτω όροι / έννοιες:
Ρηνανία, πολιτική του «κατευνασμού», Τσεχοσλαβακία, Συνδιάσκεψη

του Μονάχου, Σύμφωνο Μολότοφ – Ρίμπεντροπ
(Μονάδες 20)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Σύντομος Πρόλογος - Εισαγωγή:
 Αναφορά στην άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία / στα αίτια του Β΄ Π.Π. /
στην περίοδο του Μεσοπολέμου / στην αδυναμία της Κοινωνίας των
Εθνών να εμποδίσει ένα νέο πόλεμο
 Ή άλλος συναφής πρόλογος
[Εάν ο Πρόλογος δεν διακρίνεται σε ξεχωριστή παράγραφο, αφαιρείται
0,5μ.]
Κύριο Θέμα – Ζητούμενα:

Α) Σχολιασμός εξωτερικής πολιτικής της ναζιστικής Γερμανίας
 Επιθετική / ιμπεριαλιστική / προκλητική πολιτική
 Ζωτικός χώρος
(1Χ1μ.=1μονάδα)
Β) Τέσσερις (4) ενέργειες της ναζιστικής Γερμανίας:
 Η πραξικοπηματική επαναστρατικοποίηση της Ρηνανίας
3
 Η ενσωμάτωση της Αυστρίας στη Γερμανία (στο Γ΄ Ράιχ)
 Προσάρτηση τσεχοσλοβακικών εδαφών που κατοικούνταν από μια
γερμανική μειονότητα, τους Σουδήτες.
 Ο Χίτλερ προσάρτησε τη Μοραβία και Βοημία και η Τσεχοσλοβακία
διαμελίστηκε.
/ Ο Χίτλερ το 1939 κατέλυσε πραξικοπηματικά την ανεξαρτησία
ολόκληρης της Τσεχοσλοβακίας.
/ Πραξικοπηματική κατάλυση της ανεξαρτησίας της Τσεχοσλοβακίας
 Απαίτηση του Χίτλερ να προσαρτήσει την πόλη Ντάντσιχ / τον
διάδρομο Ντάντσιχ / πολωνικό διάδρομο.
 Εισβολή της ναζιστικής Γερμανίας στην Πολωνία και διαμελισμός της
χώρας ανάμεσα στη Γερμανία (δυτικά) και στην Ε.Σ.Σ.Δ. (ανατολικά).
/ Την 1η Σεπτεμβρίου 1939 τα γερμανικά στρατεύματα εισέβαλαν στην
Πολωνία.
(4Χ1,5μ.= 6μονάδες)
Γ) Δυο (2) συμφωνίες που υπέγραψε η ναζιστική Γερμανία

 [1938] Τετραμερής Συνδιάσκεψη του Μονάχου / Συμφωνία του
Μονάχου
Έλαβαν μέρος:
- Γερμανία / Χίτλερ
- Μεγάλη Βρετανία / πρωθυπουργός Τσάμπερλαιν
- Γαλλία / πρωθυπουργός Νταλαντιέ
- Ιταλία / Μουσολίνι
(4Χ0,25μ.=1μονάδα)
Απόφαση:
Οι πρωθυπουργοί της Βρετανίας και Γαλλίας αποδέχονται την
απαίτηση του Χίτλερ να προσαρτήσει τσεχοσλοβακικά εδάφη που
κατοικούνταν από μια γερμανική μειονότητα, τους Σουδήτες.
(2μονάδες)
 [1939] Σύμφωνο Μολότοφ – Ρίμπεντροπ
Εμπλεκόμενες χώρες:
Γερμανία – Σοβιετική Ένωση
(2Χ0,5μ.=1μονάδα)
Όροι:
 Συνθήκη μη Επιθέσεως / υποχρεώνονται τα εμπλεκόμενα κράτη
[Γερμανία-Σοβιετική Ένωση] να μην εμπλακούν σε πόλεμο. [Έτσι
ο Χίτλερ θα απέφευγε τον πόλεμο σε δυο μέτωπα].
 Διαμελισμός της Πολωνίας ανάμεσα στη Γερμανία και Σοβιετική
Ένωση [σε μυστικό πρωτόκολλο].
4
Δ) Στάση της Γαλλίας και Μεγάλης Βρετανίας (1936-1939)
«Πολιτική του κατευνασμού»

 Οι πρωθυπουργοί της Μεγάλης Βρετανίας / Τσάμπερλαιν και της
Γαλλίας / Νταλαντιέ ακολούθησαν την «πολιτική του κατευνασμού».
(1 μονάδα)
Εξήγηση
 Πολιτική της υποχωρητικότητας απέναντι στις αξιώσεις του Χίτλερ
 Συνεχής διπλωματική υποχωρητικότητα
 Πολιτική για διατήρηση της ειρήνης, μια και οι λαοί της Ευρώπης δεν
ήθελαν πόλεμο μετά την οδυνηρή εμπειρία του Α΄ Παγκ. Πολέμου.
 Ο Τσάμπερλαιν και ο Νταλαντιέ υπέγραψαν τη συμφωνία του
Μονάχου (1938) στο πλαίσιο της πολιτικής του κατευνασμού, για να
εξασφαλιστεί «η ειρήνη για εκατό χρόνια».
 Ο πρωθυπουργός της Αγγλίας δήλωσε ότι εξασφαλίστηκε «η ειρήνη
για εκατό χρόνια», πιστεύοντας ότι ύστερα από αυτή την υποχώρηση
θα ικανοποιούνταν οι αξιώσεις του Χίτλερ και θα αποτρεπόταν ο
πόλεμος.
Αλλαγή στάσης:
 Η Βρετανία και η Γαλλία συμπαραστάθηκαν στην Πολωνία και
κήρυξαν τον πόλεμο στη Γερμανία.
/ Στις 3 Σεπτεμβρίου απαίτησαν με τελεσίγραφο που έστειλαν στη
Γερμανία να αποσυρθεί από την Πολωνία. Η Γερμανία αρνήθηκε και
την ίδια μέρα οι χώρες αυτές κήρυξαν τον πόλεμο στη Γερμανία.
(1Χ1μ.=1μονάδα)
Επίλογος / Συμπέρασμα / Σύνοψη:

 Αναφορά στην επεκτατική πολιτική της ναζιστικής Γερμανίας από το
1936 και στην αποτυχία της πολιτικής του κατευνασμού.
 Η εισβολή της Γερμανίας στην Πολωνία σήμανε και την έναρξη του Β΄
Παγκοσμίου Πολέμου.
 Ή άλλος συναφής επίλογος
[Εάν ο Επίλογος δεν διακρίνεται σε ξεχωριστή παράγραφο, αφαιρείται
0,5μ.]
(Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατεύθυνσης, Κεφ. Ε1, Δ.1.1, σ.42)
5
ΠΡΟΣΟΧΗ:
 Ορθή είναι η απάντηση που τεκμηριώνεται επαρκώς, με βάση στοιχεία
από τις πηγές που παρατίθενται, καθώς και άλλα ιστορικά γεγονότα.
 Η αντιγραφή αυτούσιων χωρίων από τις πηγές, χωρίς περαιτέρω
επεξεργασία τους, αξιολογείται με μηδέν μονάδες.
Παράθεμα Ι
(Πηγή: Φωκίων Δημητριάδης

http://www.styga.gr/?section=1958&page1541=5&language=el_GR&itemid154
1=28514&detail1541=1. Ανάκτηση:06/05/2023)
[…] οι συμφωνίες της Ζυρίχης δημιούργησαν τα βασικά άρθρα ενός
ιδιόρρυθμου συντάγματος χωρίς προηγούμενο σε ολόκληρο τον κόσμο
και το οποίο καμιά χώρα δεν αντέγραψε από τότε για να επιλύσει εθνικά,
φυλετικά, κοινοτικά ή θρησκευτικά προβλήματα. Πέρα απ’ αυτά, η συνταγματική
εξέλιξη αναχαιτίστηκε στο ξεκίνημά της, επειδή τα βασικά άρθρα του
συντάγματος ήσαν αμετάβλητα και τρεις δυνάμεις είχαν εγγυηθεί το αμετάβλητό
τους. Πρέπει όμως να αποσαφηνίσουμε ότι οι συμφωνίες της Ζυρίχης
ολοκληρώθηκαν με το Μακάριο πλήρως ενημερωμένο και σύμφωνο σε όλες
τους τις προβλέψεις. Αλλά ο Μακάριος δεν συμφώνησε επειδή τις ενέκρινε και
6
τις δεχόταν αβίαστα. Συμφώνησε επειδή πίστευε ότι η αδήριτη αναγκαιότητα
επέβαλλε την αποδοχή τους για να μην επιβληθεί μια χειρότερη λύση.
[…] μετά από ένα παρατεταμένο τοκετό γεννήθηκε ένα ανεπιθύμητο παιδί. Ένα
χρόνο αργότερα θα βαφτιζόταν από τους χριστιανούς και μουσουλμάνους
νονούς του (Αγγλία, Ελλάδα, Τουρκία) και χωρίς βεβαίως τελετή βάπτισης,
«Κυπριακή Δημοκρατία».
Κληρίδης, Γ. (1988). Η Κατάθεσή μου, τόμος 1ος. Λευκωσία: Εκδόσεις
«Αλήθεια». 76, 80.
Παράθεμα ΙΙΙ
Οι δύο κυβερνήσεις [Ελλάδας και Τουρκίας] εξέφραζαν σε υψηλούς τόνους την
ικανοποίησή τους. Στην Άγκυρα, ο εκπρόσωπος του Υπουργείου των
Εξωτερικών δήλωσε ότι η διάσκεψη της Ζυρίχης είχε καταλήξει σε «μια θαυμάσια
και ανέλπιστη επιτυχία» και ο τύπος γιόρτασε την κοινή νίκη της Ελλάδας και της
Τουρκίας. Στην Αθήνα, ο Καραμανλής εξέφρασε ανάλογη ικανοποίηση,
προσθέτοντας ότι η 11η Φεβρουαρίου υπήρξε «η ευτυχέστερη ημέρα της ζωής
του», δείχνοντας έναν ενθουσιασμό που όμως δεν συμμεριζόταν η ελληνική
κοινή γνώμη, η οποία δίσταζε ανάμεσα στην ανακούφιση και σε κάποια πικρία.
[…] Κανείς δε φοβόταν ότι οι Τουρκοκύπριοι δεν θα ευθυγραμμίζονταν με τις
θέσεις της Άγκυρας.
Μόλις γύρισε στην Αθήνα, ο Καραμανλής είδε τον Μακάριο και του έδειξε τα
κείμενα που είχαν υπογραφεί στη Ζυρίχη. Ο Αρχιεπίσκοπος ευχαρίστησε και
συνεχάρη τον πρωθυπουργό. […] Κατά βάθος όμως δεν ήταν καθόλου
ικανοποιημένος με ορισμένες διατάξεις. […] Η στάση της [βρετανικής]
κυβέρνησης όμως ήταν τελείως διαφορετική. Από καιρό ήταν έτοιμη να δεχθεί
κάθε λύση με την οποία θα συμφωνούσαν οι Έλληνες και οι Τούρκοι και να
παραιτηθεί της κυριαρχίας της επί της Κύπρου, υπό τον όρο ότι θα κρατούσε τις
βάσεις της στο νησί με πλήρη ασφάλεια.
Crouzet F. (2011). Η Κυπριακή Διένεξη 1946-1959, Τόμος Β΄ (Α. Φρυδάς,

μτφρ). Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας. 1110-1112.
Αφού μελετήσετε τα πιο πάνω παραθέματα (Ι, ΙΙ και ΙΙΙ) και με βάση τις ιστορικές
α. Να περιγράψετε τη γελοιογραφία (Παράθεμα Ι), δίνοντας τρία [3] στοιχεία

(πρόσωπα, αντικείμενα). Να εξηγήσετε πώς συνδέεται η γελοιογραφία αυτή
με το Παράθεμα ΙΙ.
(Μονάδες 8)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Περιγραφή Εικόνας / Γελοιογραφίας Ι:
 Μαιευτήριο «Η Ζυρίχη»
 Η νοσοκόμα / πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας σπρώχνει
ένα παιδικό καρότσι
7
 Αριστερά δύο Τούρκοι (φορούν φέσι), ο ένας κοιτάζει το μωρό στο
καρότσι
 Δεξιά δυο άλλα πρόσωπα / Έλληνες / Πρωθυπουργός
Κωνσταντίνος Καραμανλής και Υπουργός Εξωτερικών Ευάγγελος
Αβέρωφ συνομιλούν.
 Λεζάντα: η συνομιλία των δυο προσώπων / Ελλήνων στα δεξιά
«Μεταξύ μας τώρα Βαγγέλη, μάλλον … τέρας εγεννήθη»
(3 σημεία Χ 2 μ.= 6 μονάδες)
Σύνδεση εικόνας/γελοιογραφίας με παράθεμα ΙΙ:

 Και τα δυο παραθέματα αναφέρονται στις Συμφωνίες Ζυρίχης –
Λονδίνου.
 Το ανέφικτο / τη μη λειτουργικότητα / τα μειονεκτήματα των
Συμφωνιών.
 Προφητεύει τις διαμάχες που θα ξεσπάσουν ανάμεσα στον ντόπιο
πληθυσμό / την τουρκοκυπριακή ανταρσία / διακοινοτικές
ταραχές.
 Οι Συμφωνίες επιβλήθηκαν στους Ε/Κ από τις Μεγάλη Βρετανία,
Ελλάδα, Τουρκία.
 Οι Συμφωνίες ήταν ανεπιθύμητες από τους ντόπιους κατοίκους,
ειδικά από τους Ε/Κ.
 Σύνδεση του μαιευτηρίου στη γελοιογραφία (Παράθεμα Ι) με το
σχόλιο «μετά από ένα παρατεταμένο τοκετό γεννήθηκε ένα
ανεπιθύμητο παιδί…Κυπριακή Δημοκρατία» στο Παράθεμα ΙΙ.
β. Να παρουσιάσετε τη στάση των εμπλεκομένων πλευρών (Ελλάδα, Τουρκία,

Μεγάλη Βρετανία, Ελληνοκύπριοι, Τουρκοκύπριοι) απέναντι στις Συμφωνίες
της Ζυρίχης-Λονδίνου, με βάση τα Παραθέματα ΙΙ και ΙΙΙ.
(Μονάδες 10)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Ελλάδα:
 Η κυβέρνηση εξέφρασε την ικανοποίηση / την αποδοχή / τον
ενθουσιασμό της.
 Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας / Καραμανλής δήλωσε ότι η 11η
Φεβρουαρίου ήταν «η ευτυχέστερη ημέρα της ζωής του».
 Ο ελληνικός λαός δεν συμμεριζόταν τον ενθουσιασμό της
κυβέρνησης / πρωθυπουργού.
 Ο ελληνικός λαός ένιωθε ανακούφιση αλλά και πικρία.

8
Τουρκία:
 Η κυβέρνηση εξέφρασε την ικανοποίηση / την αποδοχή / τον
ενθουσιασμό της.
 Ο εκπρόσωπος του Υπουργείου των Εξωτερικών δήλωσε ότι η
διάσκεψη της Ζυρίχης είχε καταλήξει σε «μια θαυμάσια και
ανέλπιστη επιτυχία».
 Ο τουρκικός τύπος πανηγύρισε την κοινή νίκη της Ελλάδας και
της Τουρκίας.
Μεγάλη Βρετανία:
 Δέχθηκε τη λύση με την οποία θα συμφωνούσαν οι Έλληνες και οι
Τούρκοι.
 Παραιτήθηκε από την κυριαρχία της στην Κύπρο.
 Το μόνο που την ενδιέφερε ήταν να κρατήσει τις βάσεις της στην
Κύπρο.
Ελληνοκύπριοι:
Η Ε/Κ πλευρά / ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄
 Συμφώνησε με την επιβολή των Συμφωνιών Ζυρίχης, αλλά δεν τις
ενέκρινε.
 Υπήρχαν όροι στις Συμφωνίες με τις οποίες δεν συμφωνούσε.
 Τις αποδέχθηκε υπό τον φόβο της επιβολής μιας χειρότερης
λύσης.
Τουρκοκύπριοι:
Ακολούθησαν την πολιτική της Τουρκίας.
(2 μονάδες)
γ. «[…] οι συμφωνίες της Ζυρίχης δημιούργησαν τα βασικά άρθρα ενός

ιδιόρρυθμου συντάγματος χωρίς προηγούμενο σε ολόκληρο τον
κόσμο και το οποίο καμιά χώρα δεν αντέγραψε από τότε…» (Παράθεμα
ΙΙ). Να σχολιάσετε τη θέση αυτή, τεκμηριώνοντας την απάντησή σας με
αναφορά σε τρία [3] προβλήματα του συντάγματος της Κυπριακής
Δημοκρατίας.
(Μονάδες 9)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Επεξήγηση της θέσης / αποσπάσματος από το Παράθεμα ΙΙ:
Ο συγγραφέας τονίζει το ανεφάρμοστο των συμφωνιών / τη μη
λειτουργικότητά τους / τα μειονεκτήματα / τα προβλήματα / τις
αντιπαραθέσεις που θα δημιουργηθούν στο μέλλον ανάμεσα στις δυο
κοινότητες της Κύπρου (Ε/Κ και Τ/Κ).
(3 μονάδες)
9
Τρία [3] προβλήματα του συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας:
 Καθιέρωναν ένα συνεταιρισμό Ελλήνων και Τούρκων στη

διοίκηση δυσανάλογο προς την πληθυσμιακή τους αναλογία (82%
Ελληνοκύπριοι και 18% Τουρκοκύπριοι).
 Οι Τουρκοκύπριοι κέρδισαν το 30% στη Βουλή, το Υπουργικό
Συμβούλιο και τη Δημόσια Υπηρεσία.
 Οι Τουρκοκύπριοι κέρδισαν το 40% στο Στρατό και την Αστυνομία.
 Ο Έλληνας πρόεδρος και Τούρκος αντιπρόεδρος είχαν δικαίωμα
veto (αρνησικυρίας) για πολιτικά οικονομικά και αμυντικά
ζητήματα.
 Προνοούσαν διαχωρισμό των Δημαρχείων στις κυριότερες πόλεις.
 Προνοούσαν χωριστή ψηφοφορία και πλειοψηφία των βουλευτών
κάθε κοινότητας στη Βουλή για την ψήφιση του Προϋπολογισμού
του κράτους.
 Δημιουργήθηκαν δύο Κοινοτικές Συνελεύσεις, μια ελληνική και
μια τουρκική, που η καθεμιά είχε ευθύνη για τα θρησκευτικά,
εκπαιδευτικά και πολιτιστικά θέματα της Κοινότητάς τους.
 Το Σύνταγμα προνοούσε ρύθμιση του θέματος των χωριστών
δημαρχείων από τις δύο Κοινοτικές Συνελεύσεις.
 Με βάση τη συνθήκη Συμμαχίας εγκαταστάθηκε στην Κύπρο
ελληνική στρατιωτική δύναμη (ΕΛΔΥΚ) 950 ανδρών και τουρκική
(ΤΟΥΡΔΥΚ) 650.
 Διατηρούνται στην Κύπρο οι κυρίαρχες βρετανικές στρατιωτικές
βάσεις. [Συνθήκη περί της Εγκαθιδρύσεως της Κυπριακής
Δημοκρατίας του 1960]
(Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατ., Ιστορία της Κύπρου, *3, Δ6.6β, σ.54)
δ. Τα πιο πάνω Παραθέματα (Ι, II και IΙΙ) αφορούν τις Συμφωνίες Ζυρίχης –
Λονδίνου 1959. Να αναφέρετε τις τέσσερις [4] βασικές πρόνοιες των
Συμφωνιών αυτών (μόνο ονομαστικά).
(Μονάδες 8)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Οι τέσσερις (4) βασικές πρόνοιες των Συμφωνιών αυτών:
 Βασικά άρθρα του Συντάγματος της Δημοκρατίας της Κύπρου.
 Συνθήκη Εγγύησης (μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας, Βρετανίας και
Κύπρου)
 Συνθήκη Συμμαχίας (μεταξύ της Κύπρου, Ελλάδας και Τουρκίας)
 Συμφωνία Κυρίων
(4 σημείαΧ2μ.=8 μονάδες)
(Α.Π. Γ΄ Λυκείου Κατ., Ιστορία της Κύπρου, *3, Δ6.6α, σ.53)
10

Τετραμηνα Ιστορία συμπληρωματικά

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Τετραμηνα Ιστορία συμπληρωματικά

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΔΙΟΡΙΣΙΜΩΝ

ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Να αναγνωρίζουν την ετυμολογία των λέξεων μέσα από τη διαχρονικότητα της

Διδάξατε στους/στις μαθητές/τριές σας τον Β΄ Όρο Σύγκρισης. Στη γραπτή

(α) Σπάρτη ἦν ἰσχυροτέρα ἢ ἡ Πλάταια.

(β) Σπάρτη ἦν ἰσχυροτέρα τῇ Πλαταίᾳ.

(γ) Σπάρτη ἦν ἰσχυροτέρα τῆς Πλαταίας.

(δ) Σπάρτη ἦν ἰσχυροτέρα ἢ τῆς Πλαταίας.

1. Nα κυκλώσετε τις λανθασμένες απαντήσεις των μαθητών/τριών σας.

2. Να εξηγήσετε γιατί είναι λανθασμένες.

3. Ποιες δύο (2) διδακτικές δραστηριότητες θα χρησιμοποιήσετε, για να

---------------------------------ΤΕΛΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ-----------------------

Σκοπεύετε να διδάξετε στους/στις μαθητές/τριες της Α΄ Γυμνασίου τον

(α) Να αναφέρετε δύο (2) προαπαιτούμενες γνώσεις που θα πρέπει να

(β) Να αναφέρετε δύο (2) βασικές γνώσεις που θα πρέπει να κατέχουν οι

(γ) Να προτείνετε μία επιπρόσθετη δραστηριότητα που θα μπορούσατε να

------------------------------ΤΕΛΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ--------------------------

[1.4.8] Ἀλκιβιάδης δὲ βουλόμενος μετὰ τῶν στρατιωτῶν ἀποπλεῖν οἴκαδε,

Ξενοφῶντος Ἑλληνικά 1.4.8-9

Οι μαθητές/τριές σας είχαν ως άσκηση για το σπίτι τη μεταγραφή του πιο

Στo πλαίσιo του μαθήματος της αρχαίας ελληνικής θεματογραφίας στην Γ΄

(α) Καλείστε να μεταγράψετε το παρακάτω κείμενο σε νοηματικές ενότητες

(κατὰ κῶλα γραφή).

[1.4.8] Ἀλκιβιάδης δὲ βουλόμενος μετὰ τῶν στρατιωτῶν ἀποπλεῖν οἴκαδε,

(β) Σε άσκηση για το σπίτι ζητήσατε από τους/τις μαθητές/τριές σας να

αιτιολογική γιατί δεν γίνεται χρονική σε χρόνο ενεστώτα

2. λαβὼν- ἵνα λάβῃ αοριστος β΄ χρονική

Πού έγκειται το λάθος των μαθητών/τριών σε κάθε περίπτωση (1 και 2);

i. Θέλοντας να τον πιστέψουν παρουσίασε τα τεκμήρια που είχε.

ii. Φεύγοντας από εκεί, έπεσαν σε ενέδρα.

v. Στερημένος από τα πιο βασικά αγαθά, βίωσε μεγάλη δυστυχία.

--------------------------------------ΤΕΛΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ------------------

ΕΡΩΤΗΣΗ 6 Περιεχόμενο Ερώτησης

Δίνετε σε μαθητές Β΄ Λυκείου Κατεύθυνσης το απόσπασμα από το έργο του

ἐν ἐκείνῃ δὲ τῇ ἡμέρᾳ καλλίστην τελευτὴν τοῖς προτέροις κινδύνοις ἐπιθέντες,

Με τη διδασκαλία του κειμένου επιδιώκετε να κατανοήσουν οι μαθητές/τριες

1) Να αντιγράψετε τρεις (3) λέξεις/φράσεις του κειμένου, τις οποίες θα

α) Έχουν απόλυτο χαρακτήρα και δεν αφήνουν κανένα περιθώριο

β) Είναι υπερβολές και επομένως δεν ισχύουν.

γ) Έχουν πληροφοριακό χαρακτήρα και απευθύνονται στη λογική των

δ) Έχουν πληροφοριακό χαρακτήρα και απευθύνονται στο συναίσθημα

Να κυκλώσετε τη σωστή απάντηση.

------------------------------ΤΕΛΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ--------------------------

ΟιδίπουςΤύραννος, Γ' Επεισόδιο, στ. 1252-1262

ΙΟΚ. Γυναίκα, δε θα πεταχτείς αμέσως

την είδηση να πεις στον κύριό σου;

Ω χρησμοί των θεών, πού λοιπόν είστε;

Τον άντρα αυτόν ο Οιδίπους τρέμοντας

μήπως σκοτώσει, ζούσε εξορισμένος

τόσον καιρό⋅ και τώρα εκείνος πάει

έτσι απ’ την τύχη, ουδ’ απ’ αυτού το χέρι.

ΟΙΔ. Γυναίκ’ αγαπημένη μου, Ιοκάστη,

γιατί έστειλες να με καλέσεις έξω;

ΙΟΚ. Άκουε αυτόν τον άνθρωπο και κοίτα

πού οι άγιοι του θεού χρησμοί τελειώνουν.

Στο πλαίσιο της διδασκαλίας της τραγωδίας Σοφοκλέους Οιδίπους

(α) Να αναφέρετε τρεις (3) προαπαιτούμενες γνώσεις που θα πρέπει να

(β) Να αναφέρετε δύο (2) βασικές γνώσεις διδασκαλίας που θα πρέπει να

(γ) Με ποια άλλα μαθήματα του αναλυτικού θα μπορούσατε να διασυνδέσετε

α) 1. χαρακτηριστικά προσώπων ως προσ τα πάθη τους

Ζητείτε από τους /τις μαθητές/τριες να μεταφέρουν στα Αρχαία Ελληνικά

Λέγει ότι ο Σωκράτης είναι σοφός.

Έχετε πάρει τις πιο κάτω απαντήσεις.

(α) Λέγει τὸν Σωκράτη σοφὸν εἶναι.