1

TAM PROTEZLERDE
CİLALI YÜZEYLERİN
ŞEKİLLENDİRİLMESİ

Prof. Dr. Simel AYYILDIZ

 2

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

• "Protezin cilalı yüzeyleri, dişler kapanış durumundayken dudaklar,
yanaklar ve dil ile temasta olan kısımlarıdır.

• Bu yüzeylerin çoğunluğu protezin akrilik parçasıdır; ayrıca yapay

dişlerin dil, yanak ve dudak yüzeyleri de bunlara dahildir.

• Bu durumda protezin cilalı yüzeylerini, devamlı hareketler sonucu

daimi olarak değişen bazı organlara uygun olarak şekillendirmek
gerekir. Bu şekillendirme, kasların fonksiyonel hareketleri sonucu
meydana gelen kuvvetlerin protezi yerinde tutmaya yardım etmesini
sağlayacak biçimde yapılmalıdır.
 3

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

• Cilalı yüzeylerin daha iyi anlaşılması

için, azılar bölgesinde dişsiz ağzın
kesitini incelemek gerekir.

• Birinci şekilde siyah çizgi ağız istirahat

durumunda olduğu zaman dişsiz
çeneleri (M, M1), yanaklar (B, B) ve dil
(T) arasındaki azılar bölgesinde
muhtemelen var olan alanın bir kesitini
göstermektedir.

• Bu şekil üzerinde kalın çizgi ile

gösterilen yerler biraz genişletildiğinde
alt ve üst protez belirlenmiş olacaktır.
 4

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

• İstirahat halinde protez bir denge durumundadır. Dilin protezi
dışarı, yanak ve dudakların içeri itmesiyle bir balans meydana
gelir. Bu durumda dişlerin asıl yerlerinin tam alveol kretleri
üzerinde olduğu söylenemez. Dişlerin asıl yerleri, dil ve yanakların
yaptığı basınçların tam balans noktasında olması gerekir.

• İkinci büyük azılar dışında, bu nokta doğal büyük azıların

bulundukları yerlerdir. Çünkü doğal dişler sürmelerini takiben
normal yerlerine gelinceye kadar, kuvvetlerin etkisi altında kalır ve
bu balans noktasında normal yerlerini alırlar.

• Yapay dişler de, doğal dişlerde olduğu gibi, aynı yerlere dizilirse dil
sıkışmayacak; dudak ve yanaklar protezlerin oynamasına sebep
olacak kuvvetler meydana getirmeyeceklerdir.
 5

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

• Şekil azı dişleri arasına alınan ve ezilmeye yakın bir
durumda, kaygan soğan benzeri bir besin kitlesini
göstermektedir.

• Ezilebilmesi için bu kitlenin, dişlerin çiğneme yüzleri üzerinde

tutunabilmesi güçtür. Bu tutunmayı sağlayan dil, içten dışa
basınç yapar ve yanaklar (Yani M.Buccinator) dıştan içe
basınç yapar. Dişler kapanır ve besin kitlesi ikiye bölünür.

• Cilalı yüzeylerin bu iki organın şekline uyması bir taraftan

protezi yerinde tutarken bir taraftan da besin kitlesinin
çiğneme yüzünde tutunmasını sağlar.

• M. Buccinator besin kitlesini içeri doğru iterken, üst protezin

yüzeyine içe ve yukarı doğru bir basınç yapar. Aynı şekilde
dil üst protezi yukarı ve dışa doğru ve alt protezi de aşağı ve
dışa doğru iter.
 6

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

• Dil ve Buccinator kasısın basınçları, besin
kitlesini yerinde sabit tutabilmek için bir balans
yapacağından, protez üzerinde etki yapan içe
ve dışa doğru olan kuvvet bileşkeleri de balans
halinde olacak ve birbirini yok edecektir.

• Böylece kuvvetlerin, üst protezi yukarı ve alt

protezi de aşağı iten komponenti kalacaktır.
Sonuç olarak protezler stabil olarak yerlerinde
tutunabileceklerdir. İşte bu durum, cilalı
yüzeylere kas fonksiyonlarına uygun şekiller
vermek suretiyle protezlerin yerlerinde sıkıca
durmalarını sağlar.
 7

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

• Cilalı yüzeylerin şekli, şekilde görüldüğü gibi

olursa, bütün bu avantajlar kaybolacaktır.

• Fakat vestibül tarafında cilalı yüzey, M.

Buccinator ile gereken açıyı yapamaz ve kasın,
üst protezi bu bölgeden stabilize etmesine imkân
olmaz.

• Alt protezin gerek dil ve gerekse vestibül

tarafındaki cilalı yüzeylerinin şekli bütünüyle
hatalıdır. Bu durumda alt protezin dil ve yanaklar
tarafından stabilize edilmesine imkân yoktur;
aksine her harekette protezin stabilitesi bozulur.
 8

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

• Dudak ve yanak kaslarının en büyük özelliği, 5
kasın ağzın kenarında bir noktada birleşmesidir. Bu
birleşme noktası MODİOLUS diye anılır.

• Bu bölgedeki en önemli iki kas M. Buccinator ve M.

Orbicularis Oris'tir. Bu iki kas, fonksiyonları
bakımından birbirini antagonize ederler.

• M. Buccinator geniş bir başlangıca sahip olup üst

azı dişlerine paralel olarak onların hemen
yukarısından başlar. Oradan Raphe
Pterygomandibulare boyunca aşağı iner ve azılara
paralel olarak alt çenenin dış yüzünü kat eder ve Modiolus ile ilgili
sonunda lifleri Modiolus'a birleşir. kaslar.
M. Caninus
• Buccinator kasıldığı zaman, orta kısmı kabarır ve M. Zygomaticus
azı dişlerini iter. Şayet azı dişleri birbirine M. Triangularis
değmiyorsa, yani ağız açık durumda ise kasın M. Buccinator
ortasındaki kabarıklık, azılar arasına girer. Dilin M. Orbicularis Oris,
proteze yaptığı basıncı karşılayan bu kısımdır. superior ve inferior.
 9

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

• Modiolusu oluşturan kaslar tepe noktası
modiolusta olan V harfi şeklinde uzantı
oluştururlar .

• Şayet küçük azılar bölgesinde alt protezin

kavsi çok genişse, bu V harfi şeklindeki
kas grubu sıkışacak ve alt protezi yerinden
oynatarak yukarı itecektir. Bu durum alt
protezler için büyük bir tehlikedir.

• Azılar bölgesinde vestibül tarafında akrilik

kısımlar uzun yapılmalıdır. Fakat küçük
azılar bölgesine yaklaşıldığı zaman, bu
bölgedeki akrilik kısmında bir daralma
olmalıdır. Bunun nedeni Modiolus'a
çarpmamak içindir. Ayrıca alt küçük
azıların alveol kretlerine çok yakın
dizilmesi ve diş ile kret arasında fazla
akrilik maddesinin bulunmaması gerekir.
 10

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

• Aynı kural üst proteze uygulanamaz. Burada
küçük azılar bölgesi geniş yapılmalı ve
Modiolus'un protezi kavraması sağlanmalıdır.

• Bu durum özellikle hasta ağzını biraz açıp

ani olarak Oh dediği zaman çok faydalı olur.
Çünkü bu esnada protezin arka tarafından
hava girecek ve düşmesine sebep olacaktır.
İşte bu düşüşü durduran, Modiolus'un o
andaki tespit edilmiş durumudur.

• Küçük azılar bölgesindeki kavislerin, üstte

geniş ve altta da dar yapılması, alt küçük
azının vestibül tüberkülünün, üstekinin
lingual tüberkülüyle kapanış durumuna
geçmesini sağlar.
 11

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

 12

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

• Üst çenede M. Buccinator'un hamular çıkıntı ile olan bağlantısı,
bazı durumlarda tübere çok yakındır. Fakat yine de protezin bu
kesimdeki kısmının dışa ve aşağı doğru yapılmasına engel
olmaz.

• Bu durumu sağlayabilmek için ikinci büyük azılar ya konulmaz

veya bukko-lingual yönde çok dar olanları seçilir. Bu dişin dışa
doğru geniş bir yüze sahip olması, üst protezin stabilitesi için çok
tehlikelidir. Çünkü M. Buccinator kasıldığı zaman protezin
düşmesine sebep olur.
 13

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

• Protezlerin yanak yüzeyleri M. Buccinator ve

Modiolus, dudak tarafları ise M. Orbicularis Oris
ile ilgilidir. Bu kas dudakları oluşturur ve kenar
kısımları çok kuvvetlidir. Protezlere basınç yapan
bu kısımlardır. Bu nedenle dişlerin kesici
kenarları ileri doğru dizilebilir.
 14

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

• Üst protezde damak tarafında cilalı yüzeylerin durumu içeri ve aşağı doğrudur. Bu durumda dil,
protezi yukarı iter.

• Damak bölgesinin doğru şekillendirilmemesi konuşmayı olumsuz etkiler. Fakat burada hastanın
konuşması üzerinde olumsuz etki yapan faktör, sadece bu bölgedeki cilalı yüzeylerin şekli değildir.

• Bu kesimde ve tam orta çizgi üzerinde kaide plağının ortasından başlayarak öne doğru gelen derin
bir yarık çizgi, S harfinin söylenmesinde ıslık çalınmasına sebep olur. Bu durum dişli prova
esnasında orta kısma mum eklemek veya kesicilerin boyunu uzatmak suretiyle önlenebilir.

• Hastanın harfleri söylerken tıslaması, damakta kaide plağının yan taraflarına mum eklenmesiyle
önlenir.
• Hasta şayet eski bir protez kullanıyorsa, damak şeklini aynen eski protezi gibi yapmalıdır.
 15

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

• Dil tarafında alt protezin cilalı yüzeylerinin
ayarlanabilmesi üstteki kadar kolay değildir.

• Şayet hasta arka tarafta dil kesiminin

uzantısına ve şekline dayanabilirse, dilin
oturması ve protezi aşağı iterek
oynatmaması için çok fayda sağladığı
anlaşılacaktır.

• Sınır uzatılarak Mylohyoid kenarın altına

kadar getirilmekte ve dışa doğru
döndürülmektedir.

• Bu konuda daha doğru olan, bu bölgedeki

protez kenarının dilin altına ve içeri doğru
döndürülmesi. Böylece protezin dil tarafından
stabilize edilmesi sağlanacaktır.
 16

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

• Kenarların ön dil bölgesinde kalınlaştırılması mümkün değildir. Çünkü

bu bölgede dil frenulumunu yapan M. Genioglossus vardır.
• Alt posterior bölgede kolelerden protez kenarına kadar olan lingual
yüzey iç bükey şekillendirilmelidir. İç bükeyliğin dişlerin lingual
yüzeylerinin altına uzamamasına dikkat edilmelidir.
• Bukkal yüzey hafif dış bükey veya düz şekillendirilmelidir.
 17

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

Pratik Uygulamalar
• Dil, dudak ve yanak kaslarının anatomilerinin incelenmesi
protezlerin cilalı yüzeylerinin nasıl olması gerektiğini belirli bir
şekilde ortaya çıkarmaktadır. Bu anatomik oluşumların etkileri,
genellikle alt çene protezlerinde görülür. Üst çene için durum
pek değişmez. Çünkü üst çenede bu anatomik oluşumlar,
hemen hemen standart bir şekil gösterirler.
Üst protezler:
(i) Dudak yüzeyi, dişlerin dizimiyle ilgili olarak estetik bakımdan
ele alınır.
(ii) Yanak yüzeyleri dışa ve aşağı doğru bakmalıdır; asla dışa ve
yukarı değil. Tuberler bölgesinde protezin kenarları biraz kalın
bırakılmalıdır.
(iii) Dil yüzeyi içe ve aşağı doğru olmalıdır,
(iv) Dişler genellikle alveol kavsinin biraz dışına dizilmelidir.
 18

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

Alt Protez:
(i) Esas olarak kesicileri kapsayan dudak yüzeyinde ön dişler,
dudakların hareketlerine engel olmayacak şekilde ve protezin yukarı
kaldırılmasını önlemek için yeterli derecede geride olmalıdır.
 19

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

• (ii) Küçük azılar bölgesinde yanak yüzeyleri dar yapılmalı ve böylece
dişlerin, tam kretler üzerine dizimi sağlanmalıdır.
• Azılar bölgesinde kaide plağı birdenbire genişler ve yanak boşluğuna
doğru uzanır. Bu uzantı M. Buccinator'un orta liflerinin altına girer. Bu
bölgedeki cilalı yüzeyler, dışa ve kesin olarak yukarı doğru bakmalıdır.
 20

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

• iii) Dil yüzeyleri içe ve yukarı bakmalıdır. Kesiciler bölgesinde kenarlar kısa ve ince
yapılmalıdır.
• Kanin dişleri ve küçük azılar bölgesinde kenarlar yine alçak, fakat bu sefer kalın
olmalıdır. Bu durum cilalı yüzeylerin yukarı doğru bir eğim göstermesini sağlayacaktır.

• Birinci büyük azı bölgesinde kenarlar tekrar incelmeli ve cilalı yüzeyler hemen hemen
dik bir durum göstermelidir. Dilin bu kesimi geniş olduğundan yeterli yer
sağlanmalıdır.

• İkinci büyük azı ve retromolar bölgede protezin alt kenarı ince olmalı ve mümkün
olduğu kadar içeri ve dilin altına aşağı inmelidir. İç bükey bir durum göstermelidir.
 21

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

• (iv) Dişlerle kretlerin ilişkisi rezorpsiyona bağlıdır.

• Kesiciler, kretlerin biraz önünde olmalıdır.
• Fakat kanin dişleri ve küçük azılar tam kretlerin üzerine yerleştirilmelidir.
• Birinci büyük azı kretin biraz iç tarafına, 2. büyük azı ise kretin iç veya dış
tarafına dizilebilir ya da hiç konmayabilir.
 22

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

• Üst proteze gerekenden uzun kenarlar yapmak mümkün değildir.
Genel bir kural olarak, ikinci büyük azıların dışında, üst protezin
bütün kenarlarını ince yapmak gerekir. Sadece ikinci büyük azılar
bölgesinde kenarlar biraz yuvarlak ve dolgunca yapılabilir. Fakat
burada bile, M. Buccinator genellikle tuber bölgesine çok yakın
geçtiğinden yine de kenarların ince olması gerekebilir.
 23

CİLALI YÜZEYLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

• Cilalı yüzeylerin gerekli şekilde ayarlanması alt protezler için çok daha
önemlidir. Üst protezde şayet dişler gerekli yerlerine dizilmişlerse,
cilalı yüzeyler bakımından hata yapmak hemen hemen imkansızdır.

• Anatomik yapıların iyi bilinmesi, alt çene protezleri için büyük önem
taşır. Alt protezlerin cilalı yüzeylerinin gerektiği gibi şekillendirilmesi
için, M. Constrictor Pharyngis Superioris ve M. Mylohyoideus'un
yükselmiş durumlarının tayini şarttır. Bunu elde edebilmenin bir yolu,
dil dışarda olmak üzere ölçü almaktır.

• Alçı model elde edildikten sonra protezin sınırlarını çizmek ve buna

uygun olarak cilalı yüzeyleri şekillendirmek kolay olacaktır.