Metalurgia – dział nauki i techniki obejmujący zarówno technologię produkcji metali oraz

otrzymywania stopów, jak i dalszą ich obróbkę mającą na celu nadanie im pożądanych właściwości
(m.in. metalurgia ekstrakcyjna, odlewnictwo, obróbka plastyczna, metaloznawstwo).
Wyróżniamy metalurgię:

- żelaza i materiałów nieżelaznych

-proszków i proszków spawalniczych

Ruda kopalina, z której otrzymuje się metale lub ich związki; podstawowy surowiec stosowany w
procesach metalurgicznych. Ruda składa się ze składnika podstawowego i skały płonnej.
Metale występujące w rudach w postaci:
• STANIE WOLNYM (Au, Ag, Pt, Hg )
• TLENKI (Fe2O3 )
• SIARCZKI (Cu2S)
• WĘGLANY (FeCO3 , MgCO3 )
• UWODNIONE TLENKI ( Al2O3 n H2O )

Zawartość metali w różnych rudach wynosi od ułamków procent do 70%.

Jeżeli ruda zawiera więcej niż jeden metal (ruda polimetaliczna) to metale występujące w niewielkich
ilościach nazywamy domieszkami

Etapy wytwarzania metali i ich stopów

3
1. Celem wstępnej przeróbki rudy jest otrzymanie koncentratu.
• Wzbogacenie rudy w metal
• Metal występuje w związku chemicznym łatwiejszym do rozłożenia

1. Usuwanie skały płonnej – metody wzbogacania rud:

• przeprowadzenie związku zawierającego metal z uboższego w bogatszy
• otrzymanie związku z którego wyodrębnienie metalu jest łatwiejsze
Sposoby wzbogacania rud:
- prażenie w atmosferze redukującej (np. rudy tlenkowe)
- prażenie w atmosferze obojętnej (np. rudy węglanowe)
- prażenie w atmosferze utleniającej (np. rudy siarczkowe)
Wyróżniamy metody fizyczne i chemiczne.
Metody fizyczne:
• metody grawitacyjne
Wykorzystuje różnice w gęstości składników rudy
1. płukanie
2. wzbogacanie w cieczach zawiesinowych (różnice w prędkości sedymentacji
składników rudy)

• metody elektryczne
• metody elektromagnetyczne (separacja elektromagnetyczna – rozdzielenie
luźnych ziaren minerałów w polu elektromagnetycznym)
• metody elektrostatyczne (separacja elektrostatyczna)
 • metody flotacyjne
Polegają na wykorzystaniu różnej zwilżalności składników rudy przez ciecz
flotacyjną.
1. Ciecz tworzy zawiesinę z cząstkami rudy
2. Przedmuchiwanie cieczy powietrzem oraz mieszanie
3. Cząstki słabo zwilżalne łączą się z pęcherzykami powierza i wypływają na
powierzchnię cieczy tworząc pianę.

Metody chemiczne.

2. Scalanie koncentratu
1. Spiekanie koncentratu – polega na łączeniu cząstek przez nadtopienie ich krawędzi. Zabieg
przeprowadzany na tzw. taśmie spiekalniczej (rudy żelaza).
2. Brykietowanie koncentratu – polega na formowaniu pod wysokim ciśnieniem koncentratu
zawierającego często dodatek materiału wiążącego (np. glinki lub ługu posiarczynowego)
Brykiety mogą być spiekane w celu zapewnienia właściwości mechanicznych
3. Grudkowanie koncentratu– nawilżony koncentrat zostaje zbrylony w urządzeniach w
postaci obrotowego bębna lub misy, zwanych grudkownikami. Pod wpływem zjawisk
kapilarnych koncentrat formuje się w prawie regularne kulki o średnicy 20 do 35 mm.
Uformowane kulki następnie są wypalane.

2. Celem procesów wstępnych jest otrzymanie metalu w stanie surowym poprzez:

• Wydzielenie metalu ze związku zawierającego metal (uzyskanie metalu w
stanie surowym)
• Oddzielenie skały płonnej od metalu.

Metal zawiera znaczną ilość zanieczyszczeń - nie nadaje się do wykorzystania

jako tworzywo konstrukcyjne.

Wyróżniamy:
• Procesy redukcyjne - Stosowane są do przeróbki rud tlenkowych
Metoda jest najbardziej rozpowszechnionym sposobem otrzymywania metali REDUKTORY:
• C,
• CO ,
• H2 ,
• niektóre metale (Mg do otrzymywania Ti)

• Procesy dysocjacji termicznej:

Metoda polega na rozkładzie tlenku pod wpływem temperatury.

Stosowana dla metali o małym powinowactwie z tlenem (rtęć)

• Procesy elektrolityczne:
Metoda stosowana do otrzymywania metalu ze związków trudno rozkładających się lub
trudnych do zredukowania (tlenek aluminium, chlorek magnezu)
W wyniku elektrolitycznej dysocjacji związku zawierającego metal, jony metalu osadzają się
na katodzie (w stanie stałym lub ciekłym).
 • Procesy hydrometalurgiczne - Stosowane są do ubogich tlenkowych rud metali nieżelaznych;
podzielone na etapy:
•ROZPUSZCZANIE (ŁUGOWANIE) – pozwala na przeprowadzenie metalu występującego w
rudzie do roztworu.
• OCZYSZCZENIE ROZTWORU Z ZANIECZYSZCZEŃ
• WYDZIELENIE PIERWIASTKA Z ROZTWORU (OSADZANIE)

3. Celem procesów rafinacyjnych jest usunięcie z metalu surowego zanieczyszczeń i

nadanie uzyskanym metalom pożądanych właściwości.
Celem procesów rafinacyjnych jest usunięcie zanieczyszczeń z metalu uzyskanego w
procesach wstępnych lub w wyniku przetapiania złomu

Metody rafinacyjne klasyfikujemy ze względu na mechanizm procesu:

1. Fizyczne metody rafinacji
2. Chemiczne metody rafinacji
• Ekstrakcja żużlowa - Wykorzystuje prawo Nernsta które określa warunki równowagi na
granicy dwóch faz.

• Ekstrakcja gazowa - Wykorzystuje prawo Raoulta, które określa równowagę na granicy

faz: ciekły metal-gaz.
• Zmiana stanu skupienia
Wykorzystuje zjawiska:
• Zmiany rozpuszczalności zanieczyszczeń w metalu wraz ze zmianą temperatury
• Zmiany rozpuszczalności zanieczyszczeń podczas przejścia metalu ze stanu ciekłego w stan
stały

Istota procesu jest Swobodne przechodzenie zanieczyszczeń z tworzącej się fazy stałej do
cieczy wymaga istnienia wyraźnego frontu krystalizacji.

Wyróżniamy metody zmiany stanu skupienia:

• Metoda postępującej krystalizacji

• Metoda topienia strefowego
• Wykorzystuje do oddzielenia zanieczyszczeń z metalu różnicę w prężności par składników
stopu
o Proces destylacji – gdy rozdzielenie składników następuje podczas
przeprowadzania ich w stan gazowy
o Proces rektyfikacji – gdy rozdzielenie składników następuje podczas
wielokrotnego odparowania mieszaniny ciekłej i wielokrotnej kondensacji
powstałej pary

• metoda elektrolityczna

• Mechaniczna – filtrowanie: znalazło szerokie zastosowanie przemysłowe

Zastosowanie – usuwanie stałych wtrąceń z ciekłego metalu
 Metalurgia stopów żelaza
Podstawowe stopy żelaza:

⚫SURÓWKA – stop żelaza z węglem i innymi domieszkami o zawartości C>2%,

⚫ ŻELIWO – stop żelaza z węglem i innymi domieszkami o zawartości C>2% przeznaczony na odlewy
kształtowe,

⚫ STAL – stop żelaza z węglem i innymi domieszkami o zawartości C

⚫ STALIWO – stop żelaza z węglem i innymi domieszkami o zawartości C

Klasyfikacja stopów żelaza:

⚫ WĘGLOWE (niestopowe)

⚫ STOPOWE (zawierają celowo wprowadzone do stopu pierwiastki w ilości nawet do 30%)

Podstawowe domieszki i zanieczyszczenia żelaza to:

⚫ Krzem (Si) ⚫ Mangan (Mn) ⚫ Fosfor (P) ⚫ Siarka (S)

2
 1. Podstawowe rudy:

⚫ Rudy magnetytowe – zwierają głównie Fe3O4 oraz Fe2O3 (bogactwo rudy od 45 do 70% Fe)
⚫ Rudy hematytowe – zawierają Fe2O3 (bogactwo rudy od 40 do 65% Fe)
⚫ Rudy limonitowe – zawierają głównie uwodniony tlenek żelaza – mFe2O3 •nH2O ) bogactwo rudy
od 25 do 50% Fe)
⚫ Syderyty – zawierają głównie węglan żelazowy FeCO3 (bogactwo rudy od 30 do 40% Fe)

2. Wstępna przeróbka rudy:

Cel procesu
⚫ podwyższenie zawartości Fe w rudzie
⚫ sporządzenie koncentratu rudy o odpowiednich właściwościach takich jak temperatura topnienia,
porowatość, wytrzymałość

Metody wstępnej przeróbki rudy :

⚫ mieszanie rud o różnych właściwościach
⚫ prażenie rud (piece szybowe lub obrotowe)
⚫ scalenie koncentratu zbyt drobnoziarnistego (taśma spiekalnicza)

3. Proces wielkopiecowy

Podstawowe procesy :
1. Redukcja tlenków żelaza zawartych w koncentracie Funkcję podstawowego reduktora
pełni tlenek węgla (CO)
2. Oddzielenie otrzymanego żelaza od skały płonnej poprzez ich stopienie Składniki skały
płonnej zostają zmagazynowane w żużlu
Proces Stalowniczy