19.03.
2020
Sağlık Hizmetleri Meslek
Yüksekokulu
Tıbbi Hizmetler ve Teknikler Bölümü / Odyometri
ODY 216-Objektif İşitme Testleri
Öğretim Görevlisi Asuman KÜÇÜKÖNER
4. Orta kulak anatomisi
• Orta kulak kulak zarı ile iç kulak arasına
yerleşmiş bir boşluktur. Ses dalgalarının iç
kulağa iletilmesinde görev alır. Orta kulak
boşluğu, Eustachi borusu ile dış ortamla ve
aditus yolu ile mastoidin havalı boşlukları ile
bağlantılıdır.
• Orta kulak dar ve yüksek bir boşluktur; ortalama
hacmi 0.5 cm³ olarak kabul edilmektedir. Orta
kulak boşluğunun hakim olarak azaldığı
olgularda juguler fossanın derinleştiği görülür.
• Aynı şekilde, orta kulağın medio-lateral yöndeki
genişliği de promontoryumun tümsekliği
yüzünden altta daha azdır. Tegmen hizasında
7mm olan genişlik, umbonun çöküntüsü ve
promontoryumun çıkıntısıyüzünden altta 1,5-2
mm´ ye kadar iner.
• Orta kulak boşluğunun duvarları: Orta kulak
prizma gibi 6 yüzey gösterir: Dış ve iç, üst ve alt,
ön ve arka. Bu duvarlar, orta kulak boşluğu
düzenli bir yapı göstermediği için birbirlerine
karışmıştır ve sınırlarını tam tanımlamak her
zaman olanak içinde değildir.
Orta Kulak Anatomi ve
Fizyolojisi
ODY 216-Objektif İşitme Testleri
Hafta-1
• Orta kulağın düşey ve ön arka uzunlukları
hemen hemen eşittir (yaklaşık 15mm). Ancak, bu
genişlikler her yerde aynı değildir. Bu nedenle,
orta kulak boşluğu biçimi düzensiz bir
dikdörtgenler prizmasını andırır. Orta kulağın
yüksekliği ön-altta, carotid kanalın yaptığı
tümsek yüzünden azalır: önde Eustaki
borusunun ağızda yüksekliği yaklaşık 7mm iken,
arkada aditus hizasında 15mm´ dir.
Timpanik kavitenin sınırlarını şu şekilde
özetleyebiliriz:
• Tavan: Tegmen timpani adını alır ve orta kulak
ile komşudur.
• Taban: Bulbus vena jagularis ve vena jagularis
ile komşudur. Ayrıca arka kısmında stiloid çıkıntı
ile komşuluğu vardır.
1

• Arka duvar: Arka kısmında mastoid ile ilişkilidir.
Arka kısmında ayrıca m. stapedius ve
tendonunun içine yerleştiği eminantia
piramidarum bulunur.
• Ön duvar: ACI’nın yaptığı çıkıntı, eustachi
borusu ve m. tensor timpani bulunur.
• Iç duvar: Promontoryumun yaptığı çıkıntı ile iç
kulakla komşuluk gösterir.
• Dış duvar: Yukarıdan aşağıya doğru skutum,
kulak zarı ve hipotimpanun diye üç kısma ayrılır.
• Hipotimpanumun dış duvarı ise embriyonel
hayatta birinci ektodermal yarığın taban
kısmında yer alan ektodermal hücrelerin
çoğalması ile meydana gelir. Bu duvar temporal
kemiğin timpanik parçasına aittir. Yani,
hipotimpanumun lateral duvarının gelişmesi ile
DKY ve kulak zarının gelişmesi aynı embriyonel
gelişme sürecinden meydana gelir. Halbuki
skutum, skuamöz kemiğin bir uzantısıdır.
• Fossula fenestra vestibüli orta ve iç kulak
arasındaki ilişkiyi sağlar. Oval biçimlidir.
Promontoryumun arka alt tarafında yuvarlak
pencere ya da anatomistlerin deyimi ile fossula
fenestra cochlea bulunur. Yuvarlak pencere
skala timpaniye açılır. Burası membrana
secundaria denilen fibröz bir doku ile kaplıdır.
19.03.2020
 Şimdi bu duvarları taker taker gözden
geçirelim.
• Dış duvarda en önemli organ kulak zarıdır. Kulak
zarı dış ve orta kulağı birbirinden ayıran bir
perdedir. Kulak zarına göre orta kulak boşluğu
topoğrafik olarak üç kısma ayrılır (mezotimpanum,
hipotimpanum ve epitimpanum). Bu boşluklardan
ayrıntılı olarak bahsedilecektir.
• Epitimpanumda dış duvarı skutum yapar.
Bilindiği gibi skutum, insisura timpanikus üstten
kapatan skuamöz kemiğin bir uzantısıdır.
• Orta kulağın iç duvarı (paries labyrinthicus): Orta
kulağı iç kulaktan ayırır. Bu duvarın üzerinde de
birçok girinti ve çıkıntılar vardır. Kokleanın bazal
turunun yan duvarının yaptığı kabarıklık nedeni
ile dışa doğru bombelidir ve promontoryum
adını alır. Promontoryumun arka ve üst tarafında
bir çukurluk vardır. Burası stapes tabanının
yerleştiği oval pencere ya da anatomistlerin
deyimiyle fossula fenestra vestibülidir.
• Fenestra vestibülinin üzerinde fasiyal sinir
kanalının neden olduğu bir kabartı vardır. Sinir
burada horizontal olarak seyreder. Aşağı yukarı
10-12 mm uzunluktadır. Genikulat ganglion ile
fasiyal sinirin ikinci dirseğinin arasını doldurur.
Bu bölgenin önemli özelliği, kronik otit cerrahisi
sırasında stapes aranırken sık sık
zedelenmesidir. Çünkü horizontal parça çoğu
zaman dehisanslar gösterir ve sinir çıplak olarak
mukoza altında bulunur.
2

• Fasiyal kanalın yaptığı çıkıntının üstünde yarım
daire kanalının bombeli kabartısı bulunur. Önde
fasiyal sinir kabartısı serbest olarak seyrederken
arkaya doğru semisirküler kanal kabartısının
altına girer.
• Yuvarlak pencere ön kenarında bir oluk vardır.
Oluk vertical olarak aşağıdan yukarıya doğru bir
seyir izler. Oluğun içinde Jacobson siniri
bulunur. Mukoza altında çıplak olarak seyreder.
• Ön duvar (paries caroticus)´ ın alt parçası:
ACI´ nın çıkıntısı ile kısmen işgal edilmiştir.
Önde karotikotimpanik sinirler orta kulağa geçer.
Duvarın üst parçasında ise Eustachi borusunun
istmusu ve bunu üstünde ise semikanalis
tensortimpani bulunur.
• Eminentia piramidalis içinde m. stapedius
bulunur. Buradan çıkan tendon stapesin arka
bacağı üstünde stapes boynuna, bazı yazarlara
göre de stapesin başına yapışır. Eminantia
piramidalis, fasiyal sinirin ikinci parçası ile çok
yakın komşuluk gösterir. Fasiyal sinire 0.5 cm
kadar yakındır.
19.03.2020
• Üst duvar (paries tegmentalis) orta kulağı orta
fossadan ayırır. Bu duvar bazen, petröz kemiğin
üst yüzü ile küçük deliklerle direk komşuluk
yapar. Infeksiyonların direk olarak orta kulaktan
kafa içine geçiş yollarından biri bu dehissanslar
olabilir.
• Alt duvar (paries jugularis) jugular fossadan
orta kulak boşluğunu ayırır; ince bir kemiktir.
Kemik çok düzensizdir; birçok hücreler bulunur.
Bu hücrelere cellulae timpanica adı verilir.
• Arka duvar (paries mastoideus) orta kulak ile
mastoid boşluk arasındaki duvardır ve orta kulak
boşluğu ile mastoid arasında yer alan bağlantıyı
da bu duvarda yer alan geçiş yolları sağlar. Arka
duvarın üst parçasını (arka duvar ile üst duvarın
birleştiği köşe) aditus-ad-antrum yapar. Burada
mastoid hücrelerin girişinde yer alan en büyük
havalı boşluga geçilir. Aditusun altında oval
pencere karşısında piramide benzetilen bir
kemik çıkıntısı vardır. Buna eminantia
piramidalis adı verilir.
• Arka duvarın dış kısmında apertura canaliculi
corda timpani denilen bir firemen bulunur. Bu
delikten korda timpani orta kulak boşluğuna
girer. Plica malleolaris posteriorun arkasında
inkus uzun kola ile manubrium arasında öne
doğru seyreder. Korda timpaninin girdiği delik ile
eminentia arasında oldukça önemli bir çukurluk
vardır. Buna resesus fasiyalis adı verilir.
3

• Orta kulağın bölümleri: kavum timpani denilen
orta kulak boşluğu mukoza ile örtülüdür.
Yukarıda da belirttiğimiz gibi, kulak zarı hizasına
rastlayan orta kulak boşluğuna masotimpanum,
altında kalan kısma hipotimpanum, kulak zarının
üstünde kalan kısma ise epitimpanum adı verilir.
• Hipotimpanum oldukça dardır. Bazen derin
olabilir ve recessus hipotimpanicum adını alır.
• Bu kısım, posteromadial olarak, supralabirentin
hücreler ile (petroz apeks hücrelerin başlangıç bölümü)
komşudur. Ayrıca fossa inkudis epitimpanumun
arka, iç ve alt köşesini yapar. Skutum ise
epitimpanumun lateral sınırını oluşturur.
• Günümüzde epitimpanum altı ayrı kompatmana
(anterior epitimpanum, supratubal reses, Prussak
boşluğu, lateral malleolar boşluk ve von tröltsch poşları)
ayrılarak incelenmektedir.
• Epitimpanumun kompartmanlarından birisi de
dışta pars flaksida ve içte malleusun boynu
arasında kalan sahadır; Burası Prussak
boşluğu olarak isimlendirilmektedir. Bu
boşluğun çatısı malleusun başı ile boynunun
birleştiği yerden başlayan ve Rivinius çentiğine
uzanan lateral malleolar katlantı yapar.
19.03.2020
• Epitimpanumun üstte tegmen (paries tegmentalis)
ile sınırlanmıştır. Epitimpanumun alt sınırını
kokleariform proses ve tensor timpani kası
yapar. Iç (medial) sınırını ise lateral yarım daire
kanalı ve VII. Kraniyal sinir oluşturur. Fasiyal
sinirin labirentin parçasının timpanik parça
haline geldiği kısım epitimpanumun medial
sınırını oluşturur.
• Epitimpanum anatomisindeki en önemli
yapılardan biriside cog çıkıntısıdır. Wong ve
Chen temporal kemiklerin pek çoğunda cog´ un
bulunduğunu ve epitimpanumu ikiye böldüğünü
belirtmektedirler. Bu çıkıntı fasiyal sinirin
genikulat ganglionuna gösterdiği yakın komşuluk
nedeniyle önemli bir işaret noktasıdır.
• Bu bölgede en sık karşılaşılan anormallik
petroskuamozal lamina olarak da bilinen Korner
septumudur.
• Posterior malleolar ligament ile malleus arasında
kalan saha posterior von Tröltsch cebidir.
Anterior von Tröltsch cebi ise belli belirsiz bir
boşluktur ve anterior malleolar çıkıntı ile kulak
zarı arasında kalan sahadır. Palva ve ark. (1996)
• Prussak boşluğunun pek çok vakada posterior
von Tröltsch poşu ile doğrudan bağlantılı
olduğunu, fakat anterior von Tröltsch poşu ile
arasında geçiş olmadığını bildirmişlerdir.
4

• Epitimpanum ile mezotimpanum arasındaki
ventilasyon ve drenaj iki istmus aracılığıyla
sağlanır. Anterior istmus, inkusun medialinde
tensor timpani tendon ve kasının posteriorunda
yer alan bir geçiş sahasıdır. Buradan
mezotimpanumun arka yarısına stapesin
tabanının ön kısmına geçiş sağlanır. Posterior
istmus ise medial inkudal katlantı ile posterior
inkudal ligament arasından pyramidal eminensin
arka lateraline uzanan bir geçiş sahasıdır.
• Orta kulağın en karışık fakat mikroşirürji
bakımından en önemli kısımlarından birisi, orta
kulağın dış, arka ve alt duvarlarının birleştiği
köşedir; buraya orta kulağın gizli köşesi adı
verilir. Bölgenin önemli belli noktası olarak
eminentia piramidarum alınır.
• Mezotimpanum eminentia piramidarumdan,
kulak zarına paralel olarak yukarıdan aşağıya
doğru çizilen bir sanal düzlemle, dış ve iç diye iki
kısma ayrılır. Içte kalan bölümde üç çukurluk
bulunur: Oval pencere, yuvarlak pencere ve
sinus timpani.
• Sinus timpani 1.4 mm uzunluğunda küçük bir
çukurdur.
• Sinus timpaninin önemi burada kolesteatomun
saklı kalması ve temizlenememesidir. En önemli
rezidüel kolesteatoma nedenlerinden birisidir.
• Orta kulağın arka duvarında yer alan fasiyal
reses ile medial duvarda yer alan sinus
timpaninin KOM cerrahisi sırasında
temizlenmesi büyük önem taşır.
19.03.2020
• Mezotimpanum: Epitimpanumdan farklı olarak
mezotimpanumun gelişmesi doğumdan çok
önce tamamlanmıştır ve doğum sonrasında
değişiklik göstermez. Bu nedenle
mezotimpanumun anatomisi son derece
karmaşık olmakla birlikte, sabittir.
• Oval pencere, promontoryumdan subiculum
denilen bir kemik çıkıntı ile ayrılır. Buna
promontoryum desteği anlamında subiculum
promontori adı verilmektedir. Subiculum aynı
zamanda oval ve yuvarlak pencereler arasında
bir sınır çizer.
• Orta kulak anatomisi ile ilgili olarak dikkati
çekmek istedğim bir nokta da, yuvarlak pencere
ön kenarından vertikal bir şekilde seyreden
Jacopson siniridir. Bu sinirin tanınması
önemlidir. Bu sinir petrozoid vakalarında ACI ve
eustachi borusu çevresindeki hücreleri açmak
için işaret noktası olarak kullanılır.
5

 Orta kulak kemikçikleri:
• Orta kulak boşluğunda kulak zarı ile iç kulak
arasında yer alan üç tane hareketli küçük
kemikçik vardır: malleus, inkus ve stapes. Halk
arasında bu kemikler çekiç, örs ve üzengi
kemikleri olarak bilinirler.
• Bunlardan en dışta ve en büyük olanı malleus ve
en içte ve küçük olanı ise stapestir. Kemikçikler
timpan boşluğunun üst ve arka kısmında
yerleşmişlerdir. Birbirleri ile az oynar eklemler
yaparlar ve bir zincir meydana getirirler. Bu zincir
kulak zarı ile iç kulak arasında ses titreşimlerini
iletici bir rol oynarlar. Kemikçikler orta kulak
boşluğuna ligamantöz bağlarla tutunurlar.
• Manubrium kulak zarı içine yerleşmiştir ve ona
sıkıca bağlıdır. Kulak zarı ile birlikte titreşir.
Manubriumun ortalama uzunluğu 6.3 mm olarak
bulunmuştur. Caput mallei yuvarlaktır ve
epitimpanumda bulunur ve arka-iç yüzü ile inkus
eklem yapar. Malleusun boynunun hizasından
arkada chorda timpani geçer.
19.03.2020
• Malleus içlerinde en büyük olanıdır; dışta yer
alır. En önemli iki parçası capitulum mallei ve
manubrium malleidir. Bunların arasında malleus
incelir ve boyun kısmı meydana gelir.
Manubrium ile capitulum mallei arasında 130
derecelik bir açı vardır. Malleusun ön ve dış
kısımlarında iki küçük çıkıntı bulunur. Bunlardan
dışta olanı manubriumun üst kısmında görüleni
procesus brevistir. Önde bulunan çıkıntı
farkedilmez. Bu çıkıntıya processus lateralis
adı verilir. Buraya plica malleolaris anterior
yapışır.
• Incus, gövde ve iki bacaktan oluşur. Crus brevis
ve crus longum. İnkusun gövdesi, capitulum
mallei ile eklem yapar. Crus brevis kısadır (5mm)
ucunda kıkırdak bir kısım bulunur. Crus longum
ise 7mm uzunluğundadır. Her iki bacak arasında
aşağı yukarı 100 derecelik açı bulunur. Crus
longum, manibriumun arka ve iç tarafında ve
hemen ona paralel bir seyir izler. Ucunda
processus lenticularis denilen ve stapes başı ile
eklem yapan bir kısım vardır.
6

• Stapes, ortalama 3.5 mm uzunluğunda ve 2.5 gr
ağırlığındadır. Bir baş, iki bacak ve bir tabandan
oluşur. Taban oval pencereye oturur ve
ligamentum annulare denilen ve bir bağ ile oval
pencere kenarlarına sıkıca yapışır. Tabanın orta
kulak yüzü düzdür. Bazen konveks olabilir.
Vestibüler yüzü ise genellikle konkavdır.
• Bacaklara gelince, ön bacak daha kavislidir.
Arka bacak ise daha düzdür. Bacakların içe
bakan kısımları olukludur. Bacaklar arasındaki
açıklık foraman obturatorum adını alır ve bir
membrane ile örtülüdür (membrane obturatoria).
Bacaklar üstte birbirleri ile birleşir ve arkusu
tamamlarlar. Baş ve arkus arasında collum
bulunur. Arka bacağın üst kısmında pürtüklü bir
yüzey farkedilir. Buraya stapes kasının tendonu
yapışır.
• Kemikçikler arasında inkudo-malleolar ve
inkudo-stapedial olmak üzere iki eklem vardır.
Ayrıca, kemikçikleri orta kulak duvarlarına
bağlayan iki kas ve dört ligament bulunur. Dört
bağdan üçü malleusa aittir. Bunlar ön üst ve dış
malleolar ligamentler olarak adlandırılırlar.
Inkusun ise tek bağı vardır. Ligamentum
posterior denilen bu bağ, processus brevisi
fossa inkudise bağlar. Kemikçiklere yapışan
kaslar m. tensor timpani ve m.stapediustur.
19.03.2020
• Baş kısmı stapesin en çok biçim değişikliği
gösteren parçasıdır. Bu fötal hayattaki kemik
rezorbsiyonunun derecesi ile ilgilidir. Baş
processus lenticularis ile eklem yapar. Eklem
hemen hemen horizontal düzlemdedir. Stapesin
başı bacaklarla büyük bir açı yapmadan birleşir.
• Kemikçikler manubrium mallei aracılığıyla kulak
zarına ve ligamentum annulare ile oval
pencereye bağlanmışlardır. Bu konum yüzünden
zarın titreşimlerini perilenfe aktarırlar.
• M. tensor timpani: Orta kulak ön duvarında
semikanalis muskuli tensor timpaninin
duvarından başlar ve kanalın ağzındaki küçük
kemik çıkıntısının çevresini dolandıktan sonra
arkaya ve dışa doğru bükülür ve malleusun
boynuna yapışır. Buradan sonra içe doğru bir
seyir izleyerek processus cochleariformise
ulaşır.
7

• Bu çıkıntıdan sonra kendi doğrultusuna dik bir
yol izleyerek kendi için ayrılmış eustachi
borusunun üstündeki yarım kanala girer ve
sfenoidin büyük kanadına yapışır. Ortalama 22
mm uzunluğundadır.
• Görevi kasıldığı zaman manubriumu içe ve
arkaya çekerek kulak zarını tespit etmektir. Bu
kas sinirini N. mandibularisin dalı olan N.
pterygoideustan alır.
• Orta kulağın sinirleri: Orta kulak hissiyetini,
timpanik pleksus ile sağlar. Timpanik pleksus IX.
Kraniyal sinirin timpanik dalı ve ACI´ nın
sempatik pleksustan gelen sempatik ve
parasempatik liflerinden meydana gelmiştir.
Görüldüğü gibi orta kulak çok değişik sinirlerden
lif almaktadır.
19.03.2020
• M. stapedius: Eminantia piramidalisin içinde
bulunur. Tendonu bu çıkıntının ucundaki bir
delikten çıkar ve stapesin boynuna ya da başına
yapışır.
• Kasıldığı zaman stapes arka bacağını arkaya
doğru çekerek, tabanı ön kısımda yukarı doğru
kaldırır. Yüksek şiddetteki seslerin iç kulağa
geçişini engeller. Sinirini N. fasiyalisten alır.
• Korda timpani: Fasiyal sinirin dalıdır. Orta
kulağın arka ve lateral duvarlarının birleşim
yerindeki kemik kanalından çıkarak
mezotimpanuma girer. Kulak zarının medial
yüzünde bir süre epitimpanuma paralel ilerler.
Daha sonra hafifçe yukarıya doğru yükselerek
en son timpani kasının manubrium mallei´ ye
yapıştığı yerin daha üst kısmının medialinden
geçer. Öne doğru ilerleyerek anterior
kanalikulustan (anterior kanalikulus daha sonra
petrotimpanik fissure halini alır) mezotimpanumu
terkeder.