Elektronika i podstawy automatyki

Ogólne wprowadzenie do elektroniki

MGR INŻ. PATRYK NOWAK
Konsultacje: MC209, patryk.nowak.1@put.poznan.pl, czwartek 9:45-11:15
tydzień parzysty, piątek 15:10-16:40 tydzień nieparzysty
 Napięcie elektryczne, natężenie prądu, rezystancja – wyjaśnienie pojęć
Napięcie elektryczne – różnica potencjałów
elektrycznych między dwoma punktami obwodu
elektrycznego lub pola elektrycznego. Napięcie
elektryczne jest to stosunek pracy wykonanej Natężenie prądu – wielkość fizyczna
przeciwko polu, podczas przenoszenia ładunku charakteryzująca przepływ prądu elektrycznego
elektrycznego między punktami, dla których określa zdefiniowana jako stosunek wartości ładunku
się napięcie, do wartości tego ładunku. Symbolem elektrycznego przepływającego przez wyznaczoną
napięcia jest U. Jednostka opisująca napięcie powierzchnię do czasu przepływu ładunku.
elektryczne to wolt [V]. Symbolem natężenia prądu jest I. Jednostka
opisująca natężenie prądu to amper [A].
Rezystancja – wielkość charakteryzująca relację
między napięciem a natężeniem prądu elektrycznego
w obwodach prądu stałego. Symbolem natężenia
prądu jest R. Jednostka opisująca rezystancje to ohm
[Ω].
𝑈
I=
𝑅
 Napięcie elektryczne
Napięcie sieciowe – napięcie elektryczne występujące w sieci niskiego napięcia danego kraju. Napięcie
sieciowe ma przebieg sinusoidalny i w zależności od kraju: częstotliwość 50 lub 60 Hz i napięcie od 100 do
240 V (w Polsce 230 V / 50 Hz – określa to Polska Norma PN-IEC 60038). Większość urządzeń powszechnego
użytku jest zasilana z wykorzystaniem napięcia sieciowego lub napięciem przetworzonym z napięcia
sieciowego, przy użyciu przekształtników napięcia.
 Natężenie prądu
Objawy – skutki przepływu prądu o częstotliwości 50 – 60 Hz Natężenie prądu [mA]
Brak widocznych reakcji 0,5
Początek odczuwania 1-1,5
Odczuwanie bezbolesne 1-3
Początek skurczów mięśni i odczucie bólu 3-6
Silne skurcze mięśni, trudności w oderwaniu rąk od przewodu, silne bóle w palcach, 10-15
ramionach i plecach
Bardzo silne skurcze i bóle, samodzielne oderwanie się jest niemożliwe, trudności z 15-25
oddychaniem
Początek paraliżu dróg oddechowych, możliwość utraty przytomności 30
Początek migotania komór sercowych 75
Migotanie komór sercowych w czasie powyżej 0,4 sekundy 250
Paraliż i zatrzymanie akcji serca 4000
Zwęglenie się tkanek >5000

Maksymalny prąd jaki może płynąć przez 1 𝑚𝑚2

powierzchni przekroju przewodu to około 10 [A]
 Rezystancja

Rezystancja przewodnika o jednakowym przekroju poprzecznym do kierunku przepływu prądu jest

proporcjonalna do długości przewodnika, odwrotnie proporcjonalna do przekroju i zależy od
materiału, co wyraża zależność (niekiedy nazywana drugim prawem Ohma):
𝑙
𝑅= ρ
𝑆
gdzie:

𝑙 – długość przewodnika,
𝑆 – pole przekroju poprzecznego przewodnika,
ρ – rezystywność, czyli opór właściwy, przewodnika (parametr charakteryzujący materiał).

Połączenie szeregowe rezystorów Połączenie równoległe rezystorów Na co zwracać uwagę !!!:

1 1 1 1 - typoszereg (wartość, dokładność)
𝑅𝑍 = 𝑅1 + 𝑅2 + 𝑅3 = + + - moc
𝑅𝑍 𝑅1 𝑅2 𝑅3
 I Prawo Kirchhoffa

𝑰𝟐
𝑰𝟏
Suma natężeń prądów wpływających do
węzła obwodu elektrycznego jest równa
sumie natężeń prądów wypływających z
𝑰𝟑 tego węzła.

𝑰𝟓
𝐼1 + 𝐼2 + 𝐼3 = 𝐼4 + 𝐼5
𝑰𝟒
II Prawo Kirchhoffa

W zamkniętym obwodzie suma

spadków napięć na oporach równa jest
sumie sił elektromotorycznych
występujących w obwodzie.

𝐸 = 𝑈1 + 𝑈2
Przykłady (Prawo Ohma, rezystancja zastępcza, I i II prawo Kirchhoffa)

Tablica

Symulator Falstad
 Multimetr

Pomiar napięcia AC

Pomiar napięcia DC

Pomiar natężenia prądu

Pomiar rezystancji

Ciągłość przewodów
elektrycznych
Pomiar napięcia
Pomiar natężenia prądu
 Podział elementów elektronicznych

Elementy elektroniczne dzieli się na dwa rodzaje: bierne (pasywne) i czynne (aktywne).

Elementy bierne to rezystory, kondensatory, cewki, transformatory (cewki sprzężone magnetycznie) -

charakteryzuje je to, że wyłącznie pobierają energię elektryczną. W przypadku rezystorów energia ta
zamieniana jest na ciepło, w przypadku kondensatorów magazynowana w polu elektrycznym, a w przypadku
cewek magazynowana w polu magnetycznym wokół cewki.

Elementy aktywne to pozostałe elementy elektroniczne, m.in. źródła i półprzewodniki (głównie tranzystory,
diody, układy scalone), czy rzadko już stosowane lampy elektronowe. Jeśli odwołać się do wspomnianych w
kolejnych rozdziałach schematów zastępczych i sformułowania "źródła", to w przypadku elementów aktywnych
pojawiają się w nich źródła prądu lub napięcia. Nie należy jednak rozumieć tego opacznie, iż elementy takie
same z siebie wytwarzają prąd lub napięcie. Mówiąc o elementach aktywnych nie mamy więc na myśli
generatorów cząsteczek, lecz elementy aktywnie uczestniczące w tworzeniu i przetwarzaniu sygnałów (źródła
bowiem generują lub absorbują nośniki prądu - elektrony lub dziury).
 Potencjometry
Potencjometr, rezystor nastawny – występujący w postaci pojedynczego elementu, regulowany dzielnik
napięcia. Potencjometr posiada trzy wyprowadzenia, odpowiadające wyprowadzeniom dzielnika napięcia.
Dwa z nich połączone są ścieżką o stałym oporze. Trzeci połączony jest ze ślizgaczem, którego położenie na
ścieżce można regulować. Ścieżkę oporową wykonuje się z węgla, cermetu, tworzyw sztucznych lub zwojów
drutu oporowego.

𝑈𝑤𝑒
𝑈𝑤𝑦 = ∙𝑅
𝑅 + 𝑅1 1
 Bezpieczniki
Bezpiecznik elektryczny – zabezpieczenie elektryczne instalacji elektrycznej i odbiorników elektrycznych przed skutkami
wynikającymi z powodu wystąpienia nadmiernego natężenia prądu w określonym czasie, polegające na przerwaniu
przepływu prądu. Zabezpieczenie takie może, ale nie musi chronić instalację lub urządzenie przed uszkodzeniem, ponieważ
głównym zastosowaniem bezpiecznika jest przerwanie przepływu prądu, aby nie doprowadzić do dalszych skutków
nadmiernego przepływu prądu, takich jak porażenie prądem, wybuch czy pożar. Tak więc w pierwszej kolejności bezpiecznik
chroni przed wypadkami, a przy okazji w pewnym stopniu również przed uszkodzeniami lub powiększeniem ich zasięgu.
Zamiennie w mowie potocznej używane są też sformułowania: bezpiecznik (w domyśle elektryczny), bezpiecznik
automatyczny (w stosunku do wyłączników instalacyjnych i różnicowoprądowych).
 Cewki
Cewka – część obwodu elektrycznego, zaliczana do elementów biernych. Posiada uzwojenie, czyli zwoje
przewodnika nawinięte np. na powierzchnie:
-walca (cewka cylindryczna),
-pierścienia (cewka toroidalna),
-płaską (cewka spiralna lub płaska).
Parametr elektryczny który opisuje cewkę jest indukcyjność. Jednostką indukcyjności jest henr [H]
 Kondensatory

Kondensator – element elektroniczny bierny zbudowany z dwóch przewodników – inaczej okładek lub
elektrod – rozdzielonych dielektrykiem; przechowuje on energię w postaci pola elektrycznego. Parametrem
opisującym kondensator jest pojemność. Pojemność kondensatora podawana jest w faradach [F].
 Płytki PCB
Płytka drukowana, płytka obwodu drukowanego (ang. Printed Circuit Board) – płytka z materiału
izolacyjnego z połączeniami elektrycznymi (ścieżkami) i punktami lutowniczymi (zwanymi padami),
przeznaczona do montażu podzespołów elektronicznych.

Proces projektowania PCB:

- KiCad
- Autodesk Eagle
- Altium Designer
Proces wykonania PCB

Proces montażu elementów na PCB

Proces lutowania elementów na PCB

 Podsumowanie

1. Podstawowe pojęcia: napięcie elektryczne, natężenie prądu, rezystancja.

2. Prawo Ohma.
3. Pierwsze oraz drugie Prawo Kirchhoffa.
4. Jak liczymy rezystancję zastępczą.
5. Jakie mamy elementy czynne oraz bierne układów elektronicznych.
6. Jak działają i/lub do czego służą kondensatory, bezpieczniki, potencjometry, cewki
7. Jak działa multimetr oraz jak mierzymy prąd i napięcie.
8. Czym jest płytka PCB.
Dziękuję za uwagę