KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.

wwww.kliterm.com

1. TEMİZ ODA TANIMI:

Ürün, alet, teçhizat ve insanların; uluslar arası kabul edilen temizlik
standartlarına (DIN 1946/4) göre toz, partikül, atık anestezik gaz ve kötü kokular
gibi ölü parçacıklardan veya mikrop, mikroorganizma gibi canlı parçacıklardan
koruyacak şekilde sıcaklık, nem, basınç, gürültü seviyesi ve hava hareketi belli
ölçüler içinde olan hijyenik ortama temiz oda denir.
Temiz odada esas amaç öncelikle uluslar arası kabul edilen temizlik
standartlarına göre temiz hava ortamı elde etmek, daha sonra prosesle ilgili
teknolojik ortamı gerektiren her türlü şartı sağlayıp kontrol altında tutmaktır.
Temiz oda dizaynı yapılırken sıcaklık, nem, basınç, test-gürültü seviyesi ve
hava hareketinden hangilerinin önemli olduğu kullanılış amacına göre belirlenir ve
seçim kriterleri oluşturulur. Dolayısıyla yapım, imalat, işletmede bütün faktörlerin
dikkate alınması zorunludur.

1.1.Temiz Oda Teknolojisinin Ne Olduğunu Şu Şekilde Özetleyebiliriz.

• Ürünlerin kirlenmeye karşı korunması.
• Çevrenin kirlenmeye karşı korunması.
• İnsanların çevreye karşı korunması.
• İnsanların, insanlardan açığa çıkan mikroplara karşı korunması.
• Çevrenin Ürünlerden korunması.
• Çevrenin, insanlardan açığa çıkan mikroplara karşı korunması.

1
KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

2
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

1.2.Temiz Oda Demek Temiz Teknik Demektir?

• Temiz atmosfer
• Temiz gazlar
• Temiz yüzeyler
• Temiz ekipmanlar
• Temiz ürünler
Temiz oda oluşturulmaya çalışılan mahal için kirlenmenin esas kaynağı insandır.
Aşağıda insanların çeşitli faaliyet durumlarında taşıdığı 0.3 mikron çapındaki partikül
miktarları verilmiştir.
Oturan çalışan : 6.000.000 par/saat
Hareketli : 45.000.000 par/saat
Yürüyen-koşan : 750.000.000 par/saat.
PARTİKUL SAYIM DONELERİ : ( CFU/m3)
Mikroorganizmalar , havada hareket ederken büyük bir çoğunlukla, CFU (Colony
Forming UNIT ) diye adlandırılan ve yaklaşık 15 mikrometre büyüklüğündeki parçacıklara
yapışık halde dağılırlar.Bu yüzden,ameliyat yapılan bölgelerdeki CFU sayısını belirlenmiş
limitlerin altında tutmak büyük önem taşır.
Laminar Flow hava üfleme sistemleri ile ameliyat yapılan bölgede, 10 CFU / m3 ve
Daha düşük partikül miktarları elde edilmelidir.
HEPA Filtreli (High efficiency Particulate Air fitler ) menfezler ile yapılan TÜRBİLANSLI
AKIŞLI sistemlerde ise; klasik havlandırma sistemlerine göre 20 kattan daha fazla iyileştitme
sağlanır.
Gerçek ameliyat şartlarında yapılan deneyler ve ölçümler göstermiştir ki, gerekli
partikül sayısını garanti edebilmek için 0.28 m/s Laminer hava hızı gereklidir.Bu hava
hızı 0.25 m/s altına düşmemelidir.

3
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

2. TEMİZ ODALARDA HAVA AKIŞ YÖNTEMLERİ

2.1. Karışık (Türbülanslı) Akışlar :
• Odaya üstten üflenen hava alttan toplanarak odadaki hava ile mümkün olduğu kadar
çabuk ve homojen karışım sağlanır.
• Oda içindeki hava düzensiz ve rasgele şekilde yer değiştirir.
• Temizlik sınıfı : 10.000 Kas.
• Hava değişimi : 20-40; Hız : değişken (2 veya 3 m/s genellikle kullanılıyor.)

Şekil-1 Hava Üfleme Ve Emiş Yönleri

4
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

2.2. Laminar (düzgün) Akışlar :

• hava sabit hızla paralel akım çizgileri doğrultusunda havayı süpürerek deplase eder.
• Temizlik sınıfı : 1, 10, 100, 1000 Class.
• Hava değişimi : 400-600; Hız :0.15, 0.20, 0,30 m/s
• Dt=0.5 ile 4 K.

5
KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

6
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

2.3. Hava Hızlarının Düşük Alınması :

• Ameliyathanelerde : Hasta ve ameliyat ekibinin rahatsız olmaması.
• Diğer uygulamalarda : Hava debisinin çok büyük çıkmaması.
Laminar akış çıkış ölçüleri ameliyat masası ölçülerine göre ayarlanır. Almanya da en
son uygulamalara göre dönüş havası kullanılmaktadır. Çünkü hava çeşitli filtreleme
kademelerinden geçmektedir. Türkiye de genellikle % 100 taze hava ile dizayn yapılmaktadır.
Ameliyathanelerde hava akışında önemli bir husus da ulaşılmaya çalışılan Class standardını
devam ettirebilmek için havanın steril odalardan daha az steril odalara akışını sağlamaktır.
Bunun için projelendirme aşamasında hava debileri belirlenirken statik basınç farkı yaratarak
hava sızmasını sağlamak gerekir. Genellikle bunun için kapı aralıkları kullanılır.

3. HASTANELERDE HVAC (ISITMA HAVALANDIRMA VE KLİMA) SİSTEMLERİ

7
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

Hastanelerde Isıtma-Havalandırma Ve Klima Sistemlerinin Fonksiyonları Dört Grupta

Toplanabilir :
• Hastane hacimlerini istenilen sıcaklık (0C) ve rutubet (%RH) derecelerinde tutmak.
• Havadaki, Mikro organizmaların miktarını belirli limitler içinde tutmak.
• Hacimlerin, yanındaki hacimlerle arasındaki hava akışının istenilen istikamette olmasını
sağlamak.
• Bunlara ilaveten ameliyathanelerde ayriyeten atık anestezik ve toksit gazların belirli
limitler içinde kalmasını sağlamak
Hastaneler hasta olanıyla ve sağlıklı olanıyla günün çalışma saatleri içinde insan
sirkülasyonunun en fazla olduğu kendine has özellikleri ve sorunları olan, m2 başına hareketli
insan yükünün en fazla olduğu yapılardır.
Hastane hijyeninin sağlanması, öncelikle mimari planlama ile steril olması gerekli
bölümlerin diğer bölümlerle olan ilişkilerinin zonlanması, septik hastane bölümlerinin
(İntaniye- Karantina, Septik ameliyathaneler gibi) diğer bölümlerden yapı elemanları ile
sızdırmazlık sağlanarak izole edilmesi ile başlar. Hastane yapısının önemli bir özelliği,
gerektiği şekilde mimari planlanması ve tesisat sistemleri tasarımı yapılmamış bir yapıda
hastaları iyileştirirken, sağlıklı kişilere hastalık bulaştırılabilmesidir.

8
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

Mikro organizmaların hastanelere geldiği ve/veya bu ortamda ürediği üç önemli

kaynak;
• İnsanlar tarafından yayılanlar,
• Dış hava ile gelenler,
• Klima sistemleri içinde ürüyerek ortama yayılanlardır.
Bilindiği üzere bunların içinden en önemli olanı nemli ortamlarda (klima santrallerinin,
hava yıkayıcıları, nemlendirici, damla tutucu ve seperatör gibi elemanları) üreyen lejyoner
hastalığına sebep olan çok tehlikeli bakteriler ve yaraların enfekte olmasına sebep olan mikro
organizmalardır.
Bunun yanında insanlarda mikro organizma yayan ve taşıyan bir vasıtadır.
Mikropların hastane içinde dağılımı, klima santralleri ve mahallere yerleştirilen uygun
filtrelerle, taze hava vererek mikrop konsantrasyonunu azaltarak ve hacimler arasında basınç
farklılıkları oluşturarak, kontrol altına alınabilir.

Hastanelerin tümü steril bir ortam değildir. Böyle olması da gerekli de değildir. Önemli
olan bütün yapının hijyenik kurallara ve sağlık kurallarına uygun olması ve bazı bölmelerinin
sürekli steril kalmasıdır.
Ventilation for Acceptable Air Quality, ASHRAE standart 62’de hastanenin bazı
bölümlerinde hava kalitesinin istenilen değerlerde tutmak için verilmesi gerekli dış hava
miktarları;

Şahıs Adedi
P/100 m2 cfm 1/s m3/h
Hasta Yatak Odaları 10 28 13 42
Müdahale Odaları 20 15 8 25
Ameliyathaneler 20 30 15 50

9
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

Yoğun bakım-Ayılma 20 15 8 25
Fiziksel Tedavi Odaları 20 15 8 25
2
Otopsi Odaları 0,5 cfm/ft 2,5 1/s m2
Olarak verilmektedir.

Şekil-2 Yaz Ve Kış Konfor Zonları (ASHRAE)

Hava miktarının dış havanın şartlarına bağlı olarak değiştiği, tabii havalandırma
sistemi, istenilen hava miktarının devamlı olarak sağlanamaması nedeniyle, kullanılmamalıdır.
Amerika da hastanelerde tasarımda kullanılacak ana kriterler ile yapının kullanım
ruhsatı olması için yerine getirilmesi gerekli şartlar belirtilmektedir.
Bu yayında Ana Hastane Birimlerinin Basınç ilişkileri ve havalandırma koşulları Tablo-
2’de verilmektedir.

10
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

Tablo-1 İç Ortam Konfor Şartları

Aynı yayında sıcaklık ve bağıl nem oranları ;
Ameliyathaneler 70-76 0F (21,1-24,5 0
C) %50-60
Doğum hane 70-76 0F (21,1-24,5 0
C) %50-60
Uyanma 75 0F (23,9 0C) %50-60
0 0
Yoğun Bakım 70-80 F (21,1-26,7 C) %30-60
Yeni Doğan (Gözlü) 75 0F (23,9 0C) %50
0 0
Yeni Doğan (Premature) 70-80 F (21,1-26,7 C) %30-60

11
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

Diğer meskun yerler için geçerli kışın minimum sıcaklık 75 0F (23,9 0C) (ti Diğer Genel
Hacimler) olarak verilmektedir.
Alman DIN standartlarına göre hastanelerdeki odalar; (Bknz: Tablo-3)
I inci grup (çok steril odalar ameliyathane, yoğun bakım, lösemili hastaların tedavi
odaları, ağır yanık tedavi odaları ile ameliyathanelere bitişik steril malzemelerin depolandığı
yerler ve ameliyathane koridorları).
II inci grup odalar (normal steril odalar, doğum haneler, endoskopi uygulama,
pansuman odaları, fizyoterapi odaları, bazı steril hasta odaları)
DIN 1946’ya göre hastanelerde havalandırma ile sağlanması talep edilen hususlar bir
tablo olarak verilmektedir. Buna göre; hastane odaları arasındaki basınç farkı dengesi ise
statik basıncın çok steril odadan az steril odaya doğru gidildikçe azalacak yönde olmalıdır.

12
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

Tablo-2 DIN 1946/4 Bitişik Odaların Basınçlandırma Yönleri

- Yukarı Aşağı oklar Bitişik Odalarda Gerekli Hava Akış Yönünü Göstermektedir.
- O İşareti Yönün Önemli Olmadığını Göstermektedir.

13
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

Tablo-3 DIN 1946’ya Göre Hastanelerin Steril Bölümlerinde Temiz Oda Teknolojisi Koşulları

14
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

Hastanelerdeki HVAC sistemlerinin dizaynı 1946/4 sayılı alman standardında

tanımlanmıştır. Hastanelerde uygulanacak klima sistemleri, sadece ameliyathanelere değil
Tablo-3’de belirtilen tüm odalarda uygulanır, bunlardan başlıcaları

1. TEŞHİS VE TEDAVİ DEPARTMANLARI

• Ameliyathaneler ve ameliyathaneye bitişik koridor, steril malzeme depoları, yıkama
odaları, ön odalar ve malzeme odaları, uyanma odaları,
• Doğumhaneler, doğumhane koridorları, ameliyathaneleri acil ameliyathaneye direkt
bağlı odalar.
• Endoskopi
• Psikoterapi
• Diğer bölgeler ve acil servis ameliyathaneleri ve ameliyathaneye direkt bağlı hacimler,
radiodiagnostik.

2. BAKIM ALANLARI
• Yoğun bakım, acil tedavi, enfeksiyonlu hasta odaları, koridorlar
• Özel bakım odaları, koridorlar, acil tedavi odaları
• Tecrit odaları, ön odaları, koridorlar
• Bebek bakım odaları
• Genel bakım alanları

3. DİĞER DEPARTMANLAR
• Dispanserler, steril odalar, diğer odalar, koridorlar
• Strelizasyon, ön/son strelizasyon odaları, steril malzeme depolama alanları
• Yatak işlem departmanları
• Çamaşırhane
• Patoloji
• Laboratuarlar/mikrobiyolojik, kimyasal, histolojik
• Değiştirme odaları/tuvaletler, banyolar
• Diğer departmanlar.
Hastanelerde, tedavinin yanında en önde gelen gereklilik hijyenin sürekli
sağlanmasıdır. Bu ise tıp ve teknik personelin yüksek standartlarda eğitimi organizasyonu ve
sorumluluğu yanında hastane binalarının ve yan tesislerinin projelendirme ve
konstrüksiyonunda hijyenik faktörlerin göz önüne alınabilmesi ile mümkün olmaktadır. Burada
ise özellikle HVAC sistemlerinin projelendirilmesi, tesis edilmesi, işletilmesi ve bakımı özel bir
önem arz etmektedir.

3.1. HVAC SİSTEMİNİN FONKSİYONLARI

Hastanede klima sistemlerinin fonksiyonları,
• Sıcaklık/ nem kontrolü
• Mikro organizma ve toz oranında atık anestezik gaz oranında kötü kokuların oranında
önemli ölçüde azalma sağlamasıdır.

1. ODA CLASSLARI
Hastanelerde havada taşınabilen parçacıklar yoluyla enfeksiyon riskine bağlı olarak
üfleme havasının ve oda havasının değişik seviyelerde sterilitesi aranır.
Hastanelerde bu odalar iki sınıfa ayrılır:
1. Class 1 odalar: Yüksek veya çok yüksek seviyede sterilite gerektiren odalar.
2. Class 2 odalar: Normal seviyede sterilite gerektiren odalar.

15
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

Class-1 bölgenin oluşturulmasında göz önüne alınacak hijyenik faktörler;

• Class-1 odalar aynı yere, bölgeye toplanmalıdır.

• Class-2 odalardan Class-1 odalara geçişlerde air-lock (hava Kilitleri) tesis edilmelidir.
• Bu nedenle hastanenin diğer bölümlerinden Class-1 girişler mümkün olduğunca az
bölgeden olmalıdır.
• Class-1 bölgeye air-lock’tan girişte elbiselerin değiştirildiği ve özel kıyafetlerin giyildiği
bölümler bulunmalıdır.

AİR-LOCK SİSTEMİ

• Class-1 bölgenin dış cephelerinde mümkünse pencere bulunmamalıdır. Pencerenin

kullanılması kaçınılmazsa açılmaz, sızdırmaz, çift camlı, refrekte camlar kullanılmalıdır.
Eğer pencerelerin açılması gerekiyorsa kendiliğinden kapanır olmalıdır.
• Class-1 bölge içindeki tüm kapılar dezenfekte edilebilir malzemeden ve kendiliğinden
kapanır bir mekanizmaya sahip olmalıdır.
• Class-1 bölgedeki asma tavanlar sızdırmaz olmalıdır. Odaya bakan yüzeyleri anti-
statik, anti-bakteriyel malzemelerle kaplanmalıdır.
• Class-1 bölgedeki duvarlar ve döşemeler anti-statik, anti-bakteriyel, derzsiz,
dezenfekte edilebilir, yıkanabilir malzemelerle kaplanmalıdır.
• Duvar-duvar, duvar-tavan, duvar-döşeme birleşimleri yuvarlak olmalı, kolaylıkla
temizlenebilmelidir.

16
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

• Odalar arası havalandırma kanal geçişleri sızdırmaz olmalıdır.

• Ameliyathane mümkünse dış duvara cepheli olmamalı, iç bölgede olmalıdır.
Hangi odaların hangi Class da olduğu yine DIN 1946/4 Tablo-3 de verilmiştir.

2. HAVA FLİTRASYONU
Parçacık ve mikro organizma kirlenmesine karşı, üfleme havasının birkaç kademede
flitrasyonu gereklidir.
Class 2 odalarda, iki kademeli flitrasyon
Class 1 odalarda ise üç kademeli flitrasyon gereklidir.
a) 1. kademe filtre : EU4 veya daha iyi
b) 2. kademe filtre : EU7 veya daha iyi, tercihen EU9
c) 3. kademe filtre : Class S veya Class R filtre (HEPA filtre)
3. FİLTRELER
Tüm kademelerdeki filtrelere bir diferansiyel manometre takılmalı ve çalışma şartları
izlenebilmelidir.
4. HEPA FİLTRE: (High Effeciency Particulate Filter)
Hava içindeki 0.3 mikrometre büyüklüğündeki partikülleri % 99.97 verimle tutabilen
filtrelere hepa filtre denir. Tutuculuğunu bir örnekle açıklamak istersek; 10.000 partikül
içerisinde tutulan 9.997 partikülün tamamı normal bir kum tanesinden 3 bin defa daha
küçüktür.
Hepa filtreler su geçirmez karakterde (hidrofobik) olmalı ye 200 mmSS
basınçta su geçirmeyen S tipi filtreler olmalıdır.
Hepa filtre bezinin özellikleri;
• Gözenek sayısı : 6400 ad/cm2 (number of mesh)
• Malzeme : Polyester
• Açık yüzey : % 31 (open screen surface)
• Verim : % 99.995 (U 14)

17
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

5. FLİTRENİN YERLERİ
a) 1. kademe filtre, eğer taze hava emişi bina dışında ise taze hava girişinin hemen
başlangıcına, emiş tarafına klima santralını temiz tutmak amacıyla,
b) 2. kademe filtre, kanalların başlangıcından hemen önce basma tarafına, kanal
sistemini temiz tutmak amacıyla,
c) 3. kademe filtre, basma tarafında hizmet edilecek odaya veya zona mümkün
olabildiğince yakına, ameliyathanelerde bir terminal içine yerleştirilirler.
Pratikte 1. kademe filtre klima santralına taze hava girişinde, 2. kademe filtre
santralde vantilatör den sonraki hücrelere kanala geçişten hemen önce konulur.

6. TAZE HAVA ORANLARI VE ÜFLEME HAVA DEBİLERİ

Ameliyathaneler dışındaki mahallerde minimum taze hava oranları DIN 1946/4 Tablo-
2’de verilmiştir. Havada taşınabilen mikro-organizma sayısını daha da düşürebilmek ve/veya
ısı balansını devam ettirebilmek için üfleme hava debisinin Tablo-2’de belirtilen taze hava
oranları ile hesaplanan hava debisinden daha fazla olması gerekebilir.
Eğer üfleme hava debisi ile taze hava arasındaki fark resirküle hava ile kompanse
edilemiyorsa taze hava miktarı artırılır.

Şekil-3.a Türbülanslı Temiz Odalarda Hava Dağılımı.

18
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

Şekil-3.b Türbülanslı Temiz Odalarda Hava Dağılımı.

7. RESİRKÜLE HAVA KULLANIMI

a) Aynı oda veya aynı zonlardaki odalardan egzost yapıldığında bu hava resirküle
havası olarak kullanılabilir. (Örneğin bir ameliyathane süit’i)
b) Resirküle hava taze hava gibi 1. ve 2. kademe filtrelerden geçirildiğinde
kullanılabilir.

8. ODALAR ARASI HAVA AKIŞI

Hastanelerde verilen hijyen standardını devam ettirebilmek için havanın steril
odalardan daha az steril odalara akışı sağlanmamalıdır. Ameliyathane süit’indeki odalardaki
hava akışı Tablo-2’de verilmiştir.
Klima sistemi dizayn edilirken üfleme/egzost hava debilerinin uygun şekilde
ayarlanması ile odalarda pozitif/negatif basınç oluşturulur ve aradaki debi farkı önceden
belirlenmiş, (örneğin kapı etrafındaki boşluklar) yollarla akar.
Ancak bu boşluklar çok küçük olmalıdır, aksi takdirde bu hava akış şeması devam
ettirilemez. Bu nedenle kapı, flap, servis kapakları ancak kısa sürelerle açık kalabilecek
şekilde projelendirilmelidir. Servis kapakları veya kapıların sık sık açılıp kapandığı odalarda
hava kilitleri yapılmalıdır.
Hava kilitleri ( Air Locks ) aşağıda belirtilen yerlerde uygulanır:
a) Class 1 odalarda Class 2 odalar arasında,
b) Açık hava ile Class 1 odalar arasında,
c) Aynı Class’taki odalar arasında hijyenistler isterse örneğin ameliyathane ile yoğun
bakım üniteleri arasında,

19
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

Hava kilitleri giriş ve çıkış kapılarının aynı anda açılmasını engelleyen bir mekanizma
ile oluşturulur. Kapının açılması sırasında parçacık transfer oranının minimize edilebilmesi
açısından kayar kapılar tavsiye edilir.
Odalar arasında 15 Pascal’lık bir basınç farkı ideal olmaktadır. Bu değer en az 10 Pa,
en çok 30 Pa olabilir.
Projelendirmede tek kanatlı bir kapı için 100 m3/h hava akışı odada yeterli bir hava
sızdırmazlığı için gereklidir.
Kapılardaki boşluk yanlarda ve iki kanat arasında en fazla 2mm, üste max 3mm,
döşemede max 4mm olmalıdır. Ve normalde basit bir mekanizma ile kendiliğinden kapanır
olmalıdır.

9. GÜRÜLTÜ SEVİYELERİ
Mahallerde müsaade edilen gürültü seviyeleri DIN 1946/4 Tablo-3’de verilmiştir.

10. HAVA KANALLARI

Kanalların iç yüzeyleri galvaniz çelik veya benzeri gibi malzemeden düzgün olmalıdır.
Alüminyum ve paslanmaz çelik kanallarda kullanılabilir. Kanallar mümkün olduğunca kısa
tutulmalıdır. Flexıble kanallar en fazla 2m’ye kadar ve branşmanlar da kullanılabilir. Hava
kanallarında özel kesitler aerodinamik prensiplerde dizayn edilmeli, parçacık birikmesi ve lokal
negatif basınç alanlarının oluşturularak dış havanın kanala kontrolsüz infiltrasyonu
önlenmelidir.
3. kademe filtreden sonra kanal kullanıldığında iç yüzeyler kolayca temizlenebilecek ve
dezenfektanların silinebileceği şekilde projelendirilmelidir.
3. kademe filtreden sonra hiçbir şekilde flexıble kanal, susturucu, damper vs. monte
edilmemelidir. Kanalların sızdırmaz flanşlı yapılması tercih edilir. Değişik Classlardaki oda
havalarının birbirine karışmaması istendiğinden üfleme ve egzost kanalları hava sızdırmaz
damperlerle ayrılmalıdır.

20
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

Kanallarda kullanılacak olan damper ve volüme regülatörlerin yakınlarına kanal

üzerine gölgeleme kapakçıkları konulmalıdır. Ve bunların yeri açık bir şekilde işaretlenmelidir.
Servis kanalları, çift duvarlar veya tavan boşlukları gibi yapısal boşluklar üfleme veya
egzost havasının dağıtımı amacıyla inşa edildikleri şekilde kullanılmamalıdırlar.
Kanalların montajı sırasında içinde toz toprak kalmamasına dikkat edilmeli, kanallar
yapıldıkça içleri temizlenerek her gün iş bitiminde kapatılmalıdır. Bu işlem özellikle 2 kademe
filtre ile oda veya 3. kademe filtre arasındaki kanalda daha da dikkatli yapılmalıdır.

111. TAZE HAVA EMİŞ KANALLARI

Taze hava kanalları yapılırken kısa taze hava kanalı, uzun basma kanalı
konfigürasyonu tercih edilmelidir. Taze hava emiş kanalında insan delikleri bırakılmak
suretiyle mekanik temizlik ve dezenfeksiyona uygun hale getirilmelidir.
Kural olarak döşeme drenajları yapılmamalıdır. Eğer zorunlu olarak drenaj yapılacak
ise drenaj hattı genel kanalizasyon sistemine direkt olarak bağlanmamalıdır.
Özellikle Class 1 odalarda genel şart, kanalların mümkün olduğunca kısa tutulmasıdır.
Dolayısı ile klima santralı mümkün olduğunca odalara yakın olmalıdır.

12. BASINÇLI HAVA TARAFINDAKİ KANALLAR(ÜFLEME KANALLARI)

Basma tarafındaki kanallardaki sızdırmazlık Class 1 odalarda DIN 24194 Part 2’ de
belirtildiği üzere 3. sınıf sızdırmazlık sınıfında olmalıdır. Hava kaçağı yapısal boşluklarda pozitif
basınç oluşturmamalıdır. Tecrübeler göstermiştir ki hava kaçağının yaklaşık 3 katı bu
boşluklardan egzost edildiğinde bu basıncın oluşması engellenmektedir.
3. kademe filtrenin girişinde eğer gerekli ise kolaylıkla ulaşılabilir, test aerosolu tatbik
etmek üzere bir nozul olmalıdır.

21
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

13. EGZOST VE RESİRKÜLE HAVA KANALLARI

Kanaldan binaya hava kaçışını önlemek üzere, kanalın basınçlı kısmı mümkün
olduğunca kısa tutulmalıdır. DIN V 24194 Part 2’ de belirtilen 2. sınıf sızdırmazlık Class’ında
imal edilmelidir.
İzotop terapisi yapılan departmanlardan dışarı atılan hava ayrı bir kanal sistemi ile
taşınmalıdır. Radyasyon yayan bir bölgeden egzost yapıldığında ise atılan hava filtre
edilmelidir.
14. HAVA GEÇİRMEZ DAMPERLER
Hastanelerde klima sistemi öyle projelendirilmelidir ki, klima sisteminin durdurulduğu
herhangi bir sürede rüzgar veya baca etkisiyle, bina içindeki havanın hijyenik kalitesini
bozacak şekilde kanallardan hava akışı olmamalıdır. Bu amaçla kanallara, sistemin durduğu
veya elektrik kesintisi olduğu zaman kapatacak şekilde motorlu hava sızdırmaz damperler
konulmalıdır. Yukarıdaki şartları sağlamak üzere hava sızdırmaz damperlerin hem üfleme hem
egzost kanallarında en azından aşağıda belirtilen noktalara monte edilmesi gerekmektedir.
a) Santral değişik Class’taki odalara hitap ediyorsa, değişik zonların kesişme
noktalarına,
b) Santral birkaç kata hitap ediyorsa, bütün kat branşmanlarına,
c) Hijyenistin şart koştuğu, aynı Class’taki iki oda arasında havanın birbirine
karışmaması gereken durumlarda, zonlar arasına
d) Üfleme ve egzost kanallarında oda ile taze hava emişi arasına; oda ile egzost hava
atışı menfezi arasına
e) 3. kademe filtrenin girişine veya paralel bağlanmış bir seri 3. kademe filtrenin
girişlerine sistem çalışırken dahi filtreye servis verilecek veya değiştirilecek şekilde
hava sızdırmaz damperler konulmalıdır.

15. DUMAN ATIŞ KANALLARI VE YANGIN ATIŞ DAMPERLERİ

3. Kademe filtreden sonra yangın damperleri konulmasına izin verilmemelidir. Class 1
odalarda üfleme kanallarına konulan yangın damperleri egzost fanları ile koordineli
çalıştırılmalıdır. Yangın damperleri kapattığında egzost fanı aynı anda durdurulmalı ve bitişik
zonlardan bakteri taşınımı engellenmelidir.

22
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

16. HİJYENİK KLİMA SANTRALLERİ

Hijyenik Paket Klima Santrali

Hava Soğutmalı Ciller Grubu

Santraller kolayca müdahale edilebilecek bir yere monte edilmelidir. Bileşenler

kanallardan istenilen tüm gereklilikleri karşılayacak, temizlik ve bakımları, filtre değişimlerini
en kolay şekilde yapabilecek şekilde dizayn ve monte edilmelidir. Bu amaçla,

23
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

a) Santrallerin iç yüzeyleri düzgün ve temizlenmesi kolay olmalıdır. ( Tercihen paslanmaz

çelik)
b) Santralin içindeki parçalar kolayca dışarıya alınabilecek şekilde kızaklı yapılmalıdır.
c) Santralın en azından fan, filtre, nemlendirici, kurutucu hücrelerinin kapıları üzerinde
gözetleme delikleri olmalı hücrelerin içinde de aydınlatma lambası bulunmalıdır.
d) Santrallerin bütün hücreleri kapalı olmalıdır.
e) Santrallerin hücre kapakları hava sızdırmaz olmalıdır. (DIN V 24194 Part 2 Class II)

Klima Santralinin İçten Görünüşü

17. FANLAR
Vantilatör 1. ve 2. kademe filtrelerin arasına konulmalıdır.

18. NEMLENDİRİCİ
Nemlendirici 2. kademe filtreden önce konulmalıdır. Buharlı nemlendirici tercih
edilmelidir. Buharın zararlı maddeler içermemesine dikkat edilmemelidir. Hidrazın
içerebileceği kuşkusu varsa mümkünse merkezi buhardan kaçınılmalıdır. Lejyoner hastalığı
mikrobunun sulu ortamlarda ortaya çıktığı bilindiğinden mümkün olduğunca sulu nemlendirici
kullanılmamalıdır.

19. SOĞUTUCU BATARYALAR

Soğutucu bataryalar 2. kademe filtreden önce konulmalıdır. Tüm nemli bölgeler
temizlik ve dezenfeksiyon için ulaşılabilir olmalıdır. Yoğuşma tavalarında veya defrost
tavasından su atış kısımlarından çalışma veya durma sırasında katı, sıvı veya gaz pisliklerin
girmesi engellenmelidir.

20. ELİMİNATÖR PLAKALARI

2. Kademe filtreden önce yerleştirilmeli, temizlik ve dezenfeksiyon için kolayca
ulaşılabilir olmalı, korozyona mukavim malzemeden imal edilmiş olmalıdır. Nemlendiriciden
veya susturucu bataryadan sisteme damlacık sürüklenmesi engellenmelidir.

24
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

21. SUSTURUCULAR
Susturucuların hava akışına bakan yüzeyleri aşınmaya karşı mukavim ve su
emmeyecek şekilde dizayn edilmelidir. Taze hava tarafındaki susturucular 1. kademe filtreden
sonra ve fandan önce konulmalıdır. Üfleme havası susturucuları ise 2. kademe filtreden önce
monte edilmelidir. Gerekli ise 3. kademe filtreden önce de kanal tipi susturucu kullanılabilir.
22. HAVA EGZOST MENFEZLERİ
Ameliyathanelerde egzost havasının 1200 m3/h’i döşeme seviyesinden geri kalan
kısmı da tavana yakın yerden atılmalıdır. Resirküle hava ile egzost havası için ayrı kanallar
çekiliyor ise egzost hava menfezleri temizlik amacıyla kolayca ulaşılabilir olmalı, alt ucu
döşemeden birkaç cm yukarıda olmalıdır.
4. AMELİYATHANE SÜİTLERİNDE HVAC SİSTEMİ
Ameliyathanelerde klima sistemi aşağıdaki dört fonksiyonu yerine getirmelidir.
a) Ameliyat masasının üstü ve alet masası gibi özel koruma gerektiren alanlarda
(korunmuş bölgelerde) havada taşınabilen mikro organizma konsantrasyonunu
belirlenen limitlerin altında tutmalıdır.
b) Odalar arasında gerekli hava akışını sağlamalıdır.
c) İnsanların bulunduğu bölgelerde, atık anestezik gaz konsantrasyonunu ve diğer
malzeme yüklerini belirlenen limitler içinde tutmalıdır.
d) Oda şartlarını devam ettirmelidir. (ısı ve malzeme yüklerini almalıdır.)

4.1. ÜFLEME HAVA DEBİSİ

Tecrübeler göstermiştir ki karışık akımlı bir ameliyathanede sterilite sağlayabilmek için
min 2400 m3/h üfleme hava debisi gerekmektedir. Bu debide havadaki mikro organizma
konsantrasyonu, referans mikro organizma konsantrasyonunu verir.

25
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

Süpürmeli akımlı (laminer flow) sistemlerinde bu referans mikro organizma sayısı,

korunmuş bölgelerde kirlenme faktörü (µs=Contamination factor) kadar düşük debi ile
sağlanabilir.

ks
µs= ------- (korunmuş bölgedeki kirlenme faktörü)
kr

ks = korunmuş bölgedeki ortalama mikroorganizma konsantrasyonu

kr = üflenen hava debisinde ortalama mikroorganizma konsantrasyonu
Es = havada taşına bilen mikroorganizma konsantrasyonu

ks kr Vzu*
Es = -------- = µs ------- = µs -----------
kr* kr* Vzu

kr* = odada Vzu* debisindeki referans mikroorganizma konsantrasyonu

Vzu*= referans hava debisi 2400 m3/h
Vzu = gerçek hava debisi

Vzu min = 2400x(µs/Eszul)

Eszul= korunmuş bölgedeki ve odanın hijyenik kalitesinin bir ölçüsü sayılan havadaki
mikroorganizma konsantrasyonunun limit değeri.
Vzu min = Eszul’u sağlayabilen min hava debisi.
Ancak Vzu min ampirik olarak tespit edilebilmektedir. Sistem eğer karışık akımlı ise
µs = 1 kabul edilir.

5. TAZE HAVA MİKTARI

Üçüncü kademe flitrasyon yapıldığında üfleme havasındaki mikro-organizma
konsantrasyonu, resirküle hava üfleme havası ile karıştırılırsa dahi ihmal edilebilir olmaktadır.
Ancak artık anestezik gazlar ye dezenfektan buharları filtrelerde filtre edilemezler. bunlar
ancak taze hava alınmak suretiyle konsantrasyonları düşürülebilirler.
Ameliyathanelerde minimum taze hava miktarı 1200 m3/h olmalıdır. Bu hava debisi
anestezistin bulunduğu bölgedeki atık anestezik gaz konsantrasyonunu zehirlilik limitinin
altına düşürmektedir.

6. AMELİYATHANENİN NORMAL KULLANMA SAATLERİ DIŞINDAKİ

ÇALIŞMASI
Ameliyathaneler için normal çalışma saatleri dışında da her zaman Tablo- 1 de verilen
odalar arası hava akışı sağlanmalıdır. sitem 24 saat çalışmalıdır. Üfleme ve egzost
kanallarında hava akışı gerekmiyorsa branşmanlar hava sızdırmaz damperlerle kapatılmalıdır.
Kapılar, servis pencereleri, flaplar vs., odalar kullanıldığı zaman da sıkıca
kapatılmalıdır. Normal ça1ıpşma saatleri dışında soğutma ve nemlendirme durdurulabilir.
Ameliyathane süit’lerinde hava akışı ancak acil bakım ve onarım işi sırasında kesilebilir, ancak
bu süre mümkün olduğunca kısa tutulmalıdır. Bu amaçla sürekli çalışmayı görebilecek
sayaçlar sisteme monte edilebilir.
Pozitif basınçlı odalarda üfleme fanı stop ettiğinde egzost fanı otomatik olarak
durdurulmalı yan mahallerdeki hava akışı tersine dönmüş bir hale getirilmemelidir. Normal

26
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

çalışma saatleri dışında üfleme fan debileri %50 oranında düşürülebilir.

7. %100 TAZE HAVA ŞARTI

Hastanelerde klima sistemlerinin tasarımı ayrı bir önem taşır. Amerikan standartları
ameliyathane havasını %100 taze hava olarak talep eder. Ancak DIN normları, şayet her
ameliyathane ayrı bir cihazla besleniyorsa, hava oda ile cihaz arasında sirküle edileceğinden
ve başka hacimlere sızdırmazlığı sağlandığında risürküle havaya müsaade edilmektedir. 2 ve
hatta 3 ameliyathane aynı bir klima cihazı ile beslenebilmektedir. Bu durumda %100 taze
hava zorunludur. Bu halde sistem reheat-coil’le ve bireysel kanal tipi rutubetlendiricilerle
teçhiz edilerek ameliyathanelerin bireysel termostat ve hiprostatlarla sıcaklık ve rutubet
kontrolü sağlanabilir. Bu durumda çalışma yapılmayan ameliyathanelerde enerji kaybı olduğu
akla gelmektedir.
Ancak DIN 1946’ya göre klima sistemlerinin çalışmadığı zamanlarda sistem doğru
hava hareketleri ile mikro organizmaların girmesini önlemek gerekir. Bunun için sistemin arıza
halinde sisteme dış hava ve zonlar arasına tam sızdırmaz otomatik kapanan damperler
konulmasıdır. Ameliyathanenin çalışmadığı saatlerde ise sistemi düşük kapasite ile besleme
kanallarında hız V=2 m/s olacak şekilde, çalıştırmaktır.
Bu nedenle ameliyathane klima sistemleri üniteleri kademeli hız devreleri ile
çalışılabilmelidir. Ameliyathane klima sistemleri 3 kademeli filtreleme sistemine haiz olmalı ön
ve torba filtre santral içinde, HEPA filtre havayı ameliyathaneye veriş menfezinin arkasında
yer almalıdır.
Ameliyathane ve yoğun bakım ünitelerinde steril bir havanın sağlanmasını çift cidarlı
sızdırmaz klima santralleri, flanşlı bağlantılı sızdırmaz hava kanal sistemi ve hava veriş
menfezlerinin önünde yer alan %99.9 oranında havayı temizleyebilen HEPA filtrelerle
sağlanabilirse de ameliyathane için tavan seviyesinde verilen, 1/3’ü tavan, 2/3’ü yer
seviyesine yakın bir yerden emilen böyle bir klima sistemi ile hastayı ameliyat ekibinin
solunumlarından çıkan mikroplardan koruyabilmek imkansızdır.
Yeni teknolojik gelişmelerle takriben batı dünyasında son 20 senedir kullanılan yüksek
hava miktarlı laminar akım üniteleri 2000-3000 m3/h gibi düşük veriş havası ile yukarıdaki
probleme çözüm getirilmiş durumdadır.
Genellikle ekonomik nedenlerle, sadece açık kalp ameliyatı yapılan odalarda
kullanılmasına başlanan laminar akım üniteleri yanık merkezleri organ nakli ve benzeri
ameliyathaneler için kullanılmaya başlanılmış olup yakın bir gelecekte tüm ameliyathaneler
için gerekli görülecektir.

8. TEMIZ ODA TASARIMINDA DİKKATE ALINACAK PARAMETRELER

Temiz oda tasariminda dikkate alınacak parametrelerin başında ortamda
bulunabilecek maksimum tanecik konsantrasyonu ve çapı gelir. Bunun dışında kontrol altında
tutulmak istenen bir çok önemli parametre arasında sıcaklık, nem, ses şiddeti, titreşim, statik
elektrik, basınç sayılabilir. Bu parametreler Şekil.1’de bir temiz oda üzerinde şematik olarak
görülmektedir.
Sıcaklığın kontrolünün iki amacı vardır. Biri içerde çalışan insanların üşümemeleri veya
terlememeleri, yani konforlu bir ortamda çalışmaları, ikincisi ise ameliyathane, laboratuvar ve
elektron1ik endüstrisinde birçok işlemin veya cihazların sıcaklığına karşı duyarlı olmasıdır.
Örnek olarak, ameliyathanelerde kanın pıhtılaşma sıcaklığının kontrol altında tutulmak isten-
mesi biokimya laboratuvarlarında bakteriler ile yapılan testlerin belirli sıcaklıklarda
yapılabilmesi veya elektronik sanayiinde metallerin sıcaklık farkı dolayısıyle genleşmelerinden
doğacak hataların kontrol altına alınması gösterilebilir.
Benzer şekilde ortam havasındakı bağlı nemin kontrol altında tutulmak istenmesindeki
amaçlardan biri konfor, diğeri ise proses gereğidir. Düşük bağıl nemli ortamlarda çalışan

27
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

insanların ağız ve boğazları kuruduğundan yaptıkları iş üzerinde konsantrasyonları

azalabilecği gibi, yüksek nemli ortamlarda ise metabolik denge için gerekli deriden olan
terleme azalacağından yine çalışma düzeni etkilenecektir.
Ortamdaki bağıl nem ile doğrudan ilgili bir fiziksel özellikte statik elektriktir.Bu
elektronik cihazların çalışmasına tesir ettiği gibi, chips imalatında zararlı etkisi olabilmektedir.
Bu nedenle bağıl nemin belirli bir seviyenin üzerinde tutulmasına çalışılır.
Yaz ve kış aylarında insanların kendilerini rahat hissettikleri konfor şartları Şekil-2‘de
görülmektedir.

28
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

Şekil.4 Temiz odada Dikkate Alınması Gereken Parametreler

29
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

Genel olarak başka bir kriter yok ise temiz odada seçilen sıcaklık 220C (20-240C) ve
bağıl nem %45 (40-55%) dir. Genel maksatlı odalarda sıcalığın ±10C, nemin ise ±%5
toleransla tutulmasına çalışılır. Hassasiyet gerektiren odalarda ise bu toleranslar ±O.30C ile
±%2 ye kadar inebilir.
Temiz odalarda kontrol altında tutulmak istenen diğer iki önemli parametre ise oda
basıncı ye odadaki hava hızıdır. Odayı pozitif basınç altında tutarak pencere veya kapı gibi
yerlerde bulunabilecek açıklık veya çatlaklardan istenmeyen tozlu ve kirli havanın girmesi
önlenir. Bu işlem odada bulunan bir presostat ile kanal üzerindeki damper, fan girişindeki
kanatçıklar, fan kanatları veya fan motorunun devrine kumanda ederek besleme havası,
dönüş havası veya egzost havası oranını kontrol ederek gerçekleştirilir.
Bu hassas dengeyi her an sağlayabilmek için, hava debilerinin mümkün olduğu kadar
az değişmesine dikkat edilmelidir. Örneğin oda içinde bulunan bir davlumbaz veya laboratuar
kabininden zaman zaman pis havanın egzost edilmesi gerekiyor ise, bu egzost fanını devamlı
çalıştırarak dengenin bozulmaması sağlanmalıdır. Sistemde bulunan filtrelerin zamanla
kirlenmesi ile beslenme havasının debisindeki azalma da yukarıda bahsedilen yöntemlerle
önlenebilir.
Tablo-2’de temiz odalarda tutulması istenen pozitif basınç değerleri verilmiştir. Bu
tablodan da görüldüğü gibi en temiz ortamdaki en yüksek statik basınç değerinden, kirli
ortama doğru kademli bir basınç düşüşü sağ1anmaya çalışılmıştır. Hafta sonlarında veya
temiz odaların kullanılmadığı zamanlarda, büyük sistemlerde genellikle çift devirli veya
frekans kontrollü motorlar kullanarak enerji tasarrufu konumuna geçilerek, oda devamlı
basınç altında tutulur. Ancak küçük sistemlerde, fanlı-filtreli basınç tutma Ünitesi kullanılarak
sistem tamamen kapatılabilir.
Temiz odaların basınç altında tutulması için kullanılan elemanlardan biri de hava kilidi
dediğimiz çift kapı sistemidir. Bu sistemde önce açılan bir kapı ile bekleme koridoruna girilir
ve ancak bu kapı kapandıktan sonra esas giriş kapısı açılarak temiz odaya girilebilir.
Diğer önemli olabilecek bir parametre de ses şiddetidir. Temiz odalarda büyük hava
debilerine gerek duyulmakta ve kaçınılmaz olarak hava hızının neden olduğu bir ses problemi
ortaya çıkmaktadır. Laminer hava akışlı odalarda ses şiddetinin 65 desibelin (A-skalası)
altında tutulmasına çalışılır. Ses şiddetinin önemli olduğu durumlarda örneğin
ameliyathanelerde 40 desibele kadar inebilen sistemler tasarımlanabilmektedir. Elektron
mikroskobu gibi çok hassas cihazların kullanıldığı temiz odalarda ses şiddeti yanında ayrıca
titreşim kontrolu da gerekebilir.
Hava hızı ise kontrol altında tutulmak istenen temiz ortamdaki akışın laminer veya
türbülanslı olması ile ilgili olduğundan çok önemlidir. Ayrıca hava hızı, odadaki havanın
saatteki değişimi ile de ilgilidir. Sürekli olmayan bir tanecik kaynağıdan çıkan taneciklerin
ortamda kalma süresi ve ortamdaki havanın etkili olarak karışması da yine hava hıznın bir
fonksiyonudur.
Yukarıda saydığımız parametreler tamamen birbirinden bağımsız da değillerdir.
örneğin, sıcaklığın yüksek, bağıl nemin az olduğu bir ortamda insanların derileri
kuruyacağından, deri dökülmesinden olan tanecik konsantrasyonu artacağı gibi, terleme
yoluyla çıkacak buhar ye minaraller (tuz gibi) de artacaktır. Benzer şekilde, hızın çok yüksek
olması da eşya ve giyeceklerin yüzeyinden kopan taneciklerin miktarını arttıracaktır.
Görüldüğü gibi temiz oda, duvarlar, tavan, döşeme, mobilyalar, kullanılan cihazlar,
çalışan insanlar ve içeriye verilen hava ile kontrol altında tutulmak istenen kompleks bir
sistemdir.

30
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

9. TEMIZ ODA PERSONELİ VE GİYSİLERİ

Temiz odalarda çalışacak personel odaya girmeden evvel el ve yüzünü yıkayarak
temizlemeli ve bu işlem için deriyi yumuşatıp nemlendirecek lanolinli sabun kullanmalı ve
gerekirse yıkamadan sonra lanolinli losyon sürülmelidir. Deri soyulması ve dökülmesine
neden olacağı için solventlerle ve deterjanlarla elin temizlenmesinden kaçınmalıdır.
Personelin makyaj malzemesi veya herhangi bir cild ilacı kullanmalarına müsaade
edilmemelidir. Temiz oda içinde her ne olursa olsun sigara içilmesine veya her hangi birşey
yenilmesine izin verilmemelidir.
Sigara içen bir kişi sadece içtiği anda değil içtikten sonra bile tanecik yaymaya devam
etmektedir. Buna göre temiz oda dışında sigara içen bir kişi, temiz odaya geldiği andan
itibaren bir saat boyunca bir tanecik kaynağı olmaktadır.
Giyilecek elbiselerin modeli ve şekli ise oda Classına göre değişmektedir. Class 10000
(M 5.5) bir odada sıkı kapanan naylon fermuarlı, kollarında lastik bulunan, yuvarlak yakalı
laboratuvar tipi bir elbise ile saçları kapatan lastikli şapka, ayakkabı üzerine giyilen kuma
takviyeli lastik gogol olabileceği gibi Class 100 (M 3.5) bir ortamda bütün vücudu kaplayan
polyester gibi bir malzemeden tulum, çizmeler, boyun ve başı toplayan bir başlık, eldivenler
ve maske gerekebilir.
Ne tip bir giysi gerektiği oda Classının yanında işin cinsine göre, yan bir
ameliyathane, bir ilaç Üretim tesisi veya bir elektronik chip üretim mahalli olmasına göre de
değişecektir.
Şekil-5’de vasat bir temiz oda giysisi ile iyice korunmuş giysi giyen bir çalışanın
elbiselerinin ve vücudunun çeşitli kısımlarından odaya yaydıkları 0.3-7 mikron çapındaki
ortalama tanecik sayıları görülmektedir. Şekil-5’de tulum giymiş kişiden en fazla tanecik
yayılmanın yüzdeki açık kalan kısımdan olduğu görülmektedir.

31
KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

Şekil-5 Temiz Oda Personelinin Giysileri.

32
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

10. FiLTRELER
Temiz odalarda kullanılan klima sistemlerinde istenen özelliklerin başında havanın
odada sağlanması arzu edilen Class’a göre taneciklerden arınmış olarak içeriye sevk
edilmesidir. Bu ise havanın çeşitli kademelerde filtrelerden geçirilmesi ile sağlanabilir.
istenmeyen bazı gazların ve kokuların giderilmesinde kullanılan aktif karbonlu filtreler ile farklı
bir prensibe göre çalışan elektrostatik filtreler dışında klima sisteminde kullanılan filtreleri
aşağıdaki gibi üç grupta toplamak mümkündür.
• Ön filtreler
• Hassas filtreler
• Mutlak veya HEPA filtreler
Bu filtrelerde taneciklerin toplanması çeşitli mekanizmaların tek başlarına veya çoğu
zaman bir arada bulunması ile gerçekleşir.
10.1. Filtrasyon Mekanizmalari:
a) Elek etkisi
En basit mekanizma olarak tanımlanabilen elek tipi filtrasyon etkisinde Şekil-6’da
görüldüğü gibi çapı filtre elemanı olarak kullanılan iki elyaf iplikçiğinin arasındaki açıklıktan
daha büyük olan taneciklerin tutulması olayıdır.
b) Atalet etkisi
Akım iplikçiklerinin önüne bir filtre elyafı çıktığı zaman onun etrafında paralelliklerini
bozmadan dönerek yollarına devam ederler. Ancak akım içinde sürüklenen tanecikler
ataletleri dolayısiyle filtre elyafı etrafında dönemeyerek, elyafa çarpıp onun yüzeyine
yapışırlar. Bu etki hava hızının artması, tanecik çapının büyümesi ve elyaf çapının
küçülmesi ile artar.

33
KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

Şekil-6 Çeşitli Filtrasyon Mekanizmaları

34
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

Bu filtrasyon mekanizmasını, yani atalet etkisini en iyi temsil eden aşağıdaki Şeki1 de
tanımlanan Stokes sayısıdır.

Pdp2V0
St= --------------
µD

Burada p tanecik yoğunluğunu, dp tanecik çapını, V0 hava hızını, p dinamik vizkoziteyi

ve D ise elyaf çapını göstermektedir. Stokes sayisi arttikça atalet etkisi artmaktadir.
c) Yakalanma etkisi
Tanecik çapi çok küçük ise tanecik hava ile beraber elyaf iplikçiği etrafinda bir
yörünge takip edebilir. Ancak bu yörünge taneciğin elyaf etrafındaki hareketinde, elyafa
tanecik yan çapından daha yakın bir yerden geçiyorsa, tanecik elyaf tarafindan yakalanır
ve elyafa yapışır. Tanecik çapı artıp, elyaf çapı ve elyaf iplikçikleri arasindaki mesafe
azaldıkça bu etki artar. Bir filtre elyafı içinde, tutulmak istenen tanecik çapına yakın ne
kadar küçük çaplı filtre elyafı varsa bu yakalama etkisi o derece kuvvetli olur.
Yakalama etkisi verimi Torgeson tarafindan:
η yak=O.00759CD.Rep. (dp/D)1.5

Şeklinde ifade edilmiştir. Burada Rep, tanecik çapma göre tasarımlanmış Reynold
sayasını, CD ise elyafin direnç katsayısını göstermektedir.
d) DifUzyon etkisi
Tanecik çapının 1 µm den daha küçük olması halinde, taneciklerle çarpışan gaz
molekülleri onların düzensiz hareket etmelerine neden olabilmektedir. Gaz moleküllerinin
Brownian hareketi denen bu davranişları sonucu filtre elyafi ile çarpışan tanecikler onlara
yapışabilmektedir. Bu etki hava hızı, tanecik çapı ve elyaf çapı küçüldükçe artmaktadır.
Difüzyon etkisi verimi yine Torgeson tarafından verilen:

ηdif = 0.75 (CRep/2 )0.04. (V0 . D)-0.6. (3Πµdp/σC)

ifadesi ile hesaplanabilir. Burada C Cunningham kayma düzeltme faktörü,

σ ise Stefan Boltzmann sabitidir.

Bir filtrenin toplam veriminde bütün bu mekanizmaların etkisi görülür. Tanecik çapının
artması atalet ve yakalama etkisini arttırırken, difüzyon etkisini azaltacağından seçilen bir
filtre elyafı için tutulması’en zor olan bir tanecik çapı bulunur. Şekil-7’de cam yünü eyafından
yapılmış hassas bir filtrede bütün bu mekanizmaların verim üzerindeki etkisi ile toplam
verimin tanecik çapına göre değişimi görülmektedir. Buradan 0.2-0.3 µm çapındaki
taneciklerin tutulması en zor tanecikler olduğu görülür. Şekildeki eğri sabit bir hava hızı için
geçerlidir, hava hızı azaldıkça difüzyon etkisi artıp, atalet azalacağından eğri sağa doğru
kayacaktır.

35
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

Şekil-7 Çeşitli Flitrasyon Mekanizmalarının Tanecik Çapına Göre Filtrasyon Verimine Etkisi

36
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

Şekil-8 Filtre Seçimi

Ali BÜYÜKTILDIZ
Mak.Müh.
KLİTERM MÜH. LTD. ŞTİ.

37
KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

38
 KLİTERM MÜHENDİSLİK KLİMA SİSTEMLERİ SAN. Ve TİC.LTD.ŞTİ.
wwww.kliterm.com

Şekil-9 Class 100 Lokal Laminer Hava Dağılımı Ameliyathane

39