1.

Fluorowce
Fluorowce (inaczej halogenki) to pierwiastki z 17. grupy. Ja zawsze lubię je zestawiać razem
z litowcami i berylowcami, dlatego że masa związków chemicznych zawiera albo
pierwiastek z I czy II grupy (jako kation) albo jakieś fluorowce (jako anion).

Fluorowce należy koniecznie potrafić rozpoznać po ich opisach, zatem możesz się tego
spodziewać na maturze. Dodatkowo w dolnym wierszu tabeli podano typowe zastosowanie
danego fluorowca.

Fluor (F2) Chlor (Cl2) Brom (Br2) Jod (I2)

Szaroczarne ciało
Bezbarwny gaz o
Ciemnobrunatna stałe(kryształy o
ostrym (przenikliwym)
Żółtozielony ciecz, jego wodny metalicznym połysku),
zapachu : drażni nasze
gaz, przenikliwy, roztwór nazywamy jego pary są fioletowe.
błony śluzowe
duszący zapach, wodą bromową (ten Wodny roztwór jest
(drogi oddechowe).
także drażni drogi sam kolor). Wdychanie brunatny. Istnieje wiele
Grubsze warstwy tego
oddechowe. grozi zapaleniem różnych ,,roztworów
gazu mają słabą
błon śluzowych. jodu” , o których więcej
żółtozieloną barwę.
poniżej.
wybielacz, jako
pasta do zębów środek odkażający fotografia, uniepalniacz leki na tarczycę, jodyna
w basenach
Fluorowce – właściwości fziczyne

➦ fluorowce cechują się dużym wartościami elektroujemności (fluor ma największą z

całego układu okresowego!) . Dlatego też fluor zawsze ma stopień utlenienia równy −I, no
nie ma innej opcji!

➦ fluorowce są bardzo reaktywne! Są to najbardziej aktywne pierwiastki, łączą się

gwałtownie z wieloma innymi pierwiastkami : pamiętamy, że fluor jest najbardziej
reaktywny, a jod najmniej.

➦ fluorowce są najsilniejszymi utleniaczami! Fluor jest najmocniejszym utleniaczem z

całego układu okresowego. Oznacza to, że czystego fluoru nie da się uzyskać poprzez
utlenienie go z fluorków, bo nie ma czym! Czyli poniższa reakcja nie zajdzie :

2NaF + Cl2 ⟶ 2NaCl + F2 (nie zachodzi)

➦ Wiemy z poprzedniego postu, że moc utleniająca rośnie w górę grupy, to znaczy fluor
F2 jest najmocniejszym utleniaczem.

Zatem, która z reakcji przedstawionych poniżej zajdzie?

a) 2NaI + Br2 ⟶ 2NaBr + I2 czy 2NaBr + I2 ⟶ 2NaI + Br2

b) 2NaCl + F2 ⟶ 2NaF + Cl2 czy 2NaF + Cl2 ⟶ 2NaCl + F2

Wiemy już, że analizując tego typu reakcję, trzeba zidentyfikować mocniejszy utleniacz i
szukać takiej reakcji, w której ten właśnie utleniacz pełni swoja rolę : utleniacza. W reakcji a)
mocniejszym utleniaczem od jodu jest brom, zatem zajdzie reakcja z wytworzeniem NaBr + I 2
, a w reakcji b) mocniejszym utleniaczem jest fluor, zatem zajdzie reakcja, w której wytworzy
się NaF + Cl2 .

➦ halogenki (głównie chlor i brom) mają tendencję do reagowania na zasadzie reakcji

dysproporcjonacji lub synproporcjonacji. Reakcje synproporcjonacji spotykamy w reakcji
chloru czy bromu z wodą[1], a także reakcji chloru i bromu z wodorotlenkami litowców.

Cl2 + 2H2O ⇄ HCl + HClO

Br2 + 2H2O ⇄ HBr + HBrO

Cl2 + 2NaOH ⟶ NaClO + NaCl + H2O

Br2 + 2NaOH ⟶ NaBrO + NaBr + H2O

W rzeczywistości ostatnie dwie reakcje mogą dać także chloran (V) sodu oraz bromian (V)
sodu, ponieważ powstałe sole ulegają dalej dysproporcjonacji!

3 NaBrO ⟶ NaBrO3 + 2NaBr

3Br2 + 6NaOH ⟶ NaBrO3 + 5NaBr + 3H2O

Jak widzisz, powyżej mamy alternatywny zapis reakcji bromu z NaOH (dla chloru oczywiście
jest analogicznie).

Co ciekawe, niektóre niemetale mogą reagować z kwasami, np. jod może reagować z
kwasem azotowym. Zauważ, że jod będzie miał już najmniejsze właściwości niemetaliczne
(czyli najbardziej metaliczny z fluorowców i faktycznie ma taki metaliczny połysk).

I2 + 10HNO3 ⟶ 2HIO3 + 10NO2* + 4H2O

*ze stężonym, natomiast z rozcieńczonym powstawałby NO zamiast NO2

2. Jodyna i płyn Lugola

Rozpuszczalność jodu w wodzie jest mała, ale za to znacznie się polepsza w obecności
jodku potasu, ponieważ tworzą się jony trijodkowe I3 ー . Płyn Lugola to właśnie roztwór
jodu w jodku potasu i ma on barwę brązową (brunatną), a wykorzystuje się go do
wykrywania skrobi (pojawia się wtedy zabarwienie niebieskoczarne / ciemnoniebieskie : im
więcej jodu tym ciemniejszy kolor). Można się spotkać z zapisem KI3 = KI • I2 .

KI + I2 ⟶ KI3 oraz w formie jonowej skróconej : I ー + I2 ⟶ I3 ー

KI3 (brązowy) + skrobia ⟶ niebieskoczarne/ciemnoniebieskie

Taka próba nazywa się także próbą jodową (jodoskrobiową).

Jodyna natomiast, to roztwór jodu w etanolu o zabarwieniu brązowym (brunatnym). Ma
właściwości dezynfekujące.

Zatem wodne i alkoholowe roztwory jodu są brunatne (brązowe), natomiast w niektórych

rozpuszczalnikach organicznych (CS2 , benzen, chloroform) jod rozpuszcza się z
zabarwieniem fiołkowym.

[1]
Reakcje dysproporcjonacji chloru i bromu w wodzie (woda chlorowa i bromowa) można
sobie ,,wytłumaczyć” (w sposób brudnopisowy) zakładając, że Cl2 = Cl+ Cl ー i zwyczajnie
wymienić kationy z anionami (H2O = H+ OH ー)