‫ساڻيهه جي سڪ‬

‫وطن جي ُحب‬

‫‪،‬سڄڻ ۽ ساڻيهه ڪنهن اڻاسيَء وسري‬

‫‪.‬حيف تنين کي هوِء ‪ ،‬وطن جنين وساريو‬

‫هللا عظيم جي پنهنجي بندن سان محبت کان وٺي بندن جي پنهنجي رب رحيم سان محبت تائين‪ ،‬ماُء جيجل‬
‫جي مقدس مامتا کان وٺي ڌرتي ماتا سان محبت تائين‪ ،‬پنهنجي ڌرتي‪ ،‬پنهنجي ساڻيهه‪ ،‬پنهنجي وطن سان‬
‫بي لوث بي غرض محبت تائين‪ ،‬دنيا ڪائنات ۾ جيڪي به انمول ابدي محبتن جا‪ ،‬چاهتن جا مرڪز آهن‪.‬‬
‫انهن مان وطن اهو مرڪز آهي‪ ،‬جيڪو سموري محبتن‪ ،‬چاهتن‪ ،‬صداقتن ۽ سچائين جو مرڪز آهي‪.‬‬
‫وطن اها جاِء هوندو آهي‪ ،‬جتي انسان پهريون ڀيرو فطرت جا رنگ پسندو آهي‪ ،‬جنهن ڌرتي تي انسان‬
‫پنهنجي ٻالڪپڻ جا توتال تولتا خواب ڏسندو آهي‪ ،‬اها ڌرتي جتي انسان پهريون ڀيرو پکين جو چهچهائڻ‪،‬‬
‫ڇولين جو ڇلڻ‪ ،‬ڇورين جو ُڇرڻ‪ ،‬ڇيرين جي ڇڻ ڇڻ سڻندو آهي‪ ،‬جتي هو پهريون ڀيرو آبشارن جي‬
‫نوراني ڌارن جو ديد ڪندو آهي‪ ،‬اها ڌرتي جنهن جي جهرنن‪ ،‬دريائن ۽ چشمن جو آب حيات سندس رڳن‬
‫۾ ماُء جي ٿڃ وانگر گردش ڪندو هجي‪ ،‬جنهن وطن جي هنج ۾ هن پنهنجي سرمست جوڀن‪ ،‬آسين ۽ اميدن‬
‫جا ڪنئين ديپ روشن ڪيا هج‪ ،‬جنهن وطن جي مٽي جي خوشبوِء هن جي روح ۾ رچي کيس ريٽو ڪيو‬
‫هجي‪ ،‬اهو وطن جتي سندس مقدس ڀيڻن پنهنجي پاڪ اکين ۾ خواب سجايا هجن‪ ،‬اهو وطن جتي انسان‬
‫پنهنجي جيجل ماُء محبتن‪ ،‬انصاف‪ ،‬بهادري‪ ،‬ڀالئي‪ ،‬همدرديَء جون لوريون سڻايون هجن‪ ،‬اهو وطن اهو‬
‫وطن هوندو آهي‪ ،‬جيڪو انسان جو وطن هوندو آهي ۽ اهو وطن اهو وطن هوندو آهي‪ ،‬جنهن جي آن مان‬
‫شان الِء پنهنجي زندگي ته ڇا هر چيز قربان ڪرڻ الِء تيارٿي ويندو آهي ۽ ڏکئي وقت للڪاريندي‬
‫‪:‬للڪاريندي به چئي ڏيندو آهي ته‬

‫‪،‬اسين ڪنهن کي سينڍ نه ڏينداسون‬

‫‪،‬ڪنن کي ڀتر ڀينيد نه ڏينداسون‬

‫وطن اها جاِء آهي‪ ،‬جنهن الِء انسان پنهنجو سڀ ڪجهه قربان ڪرڻ الِء تيار ٿي ويندو آهي ۽ اگر ڪو‬
‫جابر ظالم به سندن سامهون ايندو آهي ته هو چيخيندي چيخيندي چوندا آهن ته تون ڪنهن ڪنهن کي‬
‫‪.‬خاموش ڪندين‪ ،‬منصور هزارين مان نه رڳو‬

‫وطن جي حب محبتن جي سرواڻ آهي ۽ روح جي رهاڻ آهي‪ ،‬جنهن وطن ۾ بيشڪ انسان پنهنجون سون‬
‫ورنيون شامون گهاريون هجن‪ ،‬جنهن وطن ۾ سندس اکيون پهريون ڀيرو محبوب کان آشنا ٿيون هجن‪،‬‬
‫جنهن وطن جي روڊن رستن‪ ،‬پنڌن ۽ پيچڙن تي ٻنين ۽ ٻارن‪ ،‬۾ ڍنڍن ۽ ڍورن ۾‪ ،‬ندين ۽ ڪنارن تي‪،‬‬
‫وستين ۽ پسبتين جوڀن جاگالب ٽڙيا‪ ،‬هجن ته ان وطن جي حب انسان جي لهو ۾ ريٽي رت جي ريٽاڻ‬
‫جيئان پيهي ويندي آهي ۽ پوِء ئي هو محبتن جو معراج ماڻيندو آهي‪.‬وطن جي حب اهڙي ته عظيم ۽ بي بها‬
‫چيز آهي جو انسان ته درڪنار چرند پرند به ان ڌرتي جي هوائن ۽ هيرن‪ ،‬ڦلوارين ۽ هٻڪارن سان محبت‬
 ‫ڪرڻ لڳندا اهن ۽ ڪي به چاهي اهي ٻاهر نڪري وڃن‪ ،‬پر پنهنجي وطن جي محبت جي ڪشش کين‬
‫‪.‬واري پنهنجي وطن واريندي‬

‫وطن جي حب انسان جو ڏڍ هوندي آهي‪ ،‬ان الِء جو وطن جي حب سان ئي انان ۾ محبتن جي شناخت جو‬
‫شعور بيدار ٿيندو آهي‪ ،‬اگر ڪنهن کي وطن سان محبت هوندي ته يقينن هو ڌرتي سان گڏ ڌرتي ڌڻين سان‬
‫به محبت ڪندو ۽ جڏهن هو ڌرتي ڌڻين سان محبت ڪندو ته هو وطن ۾ وسندڙ هرچيز سان محبت ڪندو‪،‬‬
‫ائين منجهس محبت پروان چڙهندي جيڪا اڳتي وڌي سندس نجات جو ذريعو بڻجندي‪ ،‬مطلب ته بيشڪ‬
‫وطن جي محبت انسانيت جي الزمي جز ۽ بنياد آهي‪ ،‬وطن جي حب بيشڪ محبتن ۽ شفقتن جو پيڪر‬
‫آهي‪ .‬وطن ماُء وانگر جڏهن پنهنجي لوڪين کي آغوش ۾ وٺندو آهي ته انسان کي ايترو ته سڪون ملندو‬
‫‪.‬آهي جو انسان هر دک درد ڀلجي ويندو آهي‬

‫وطن جي حب اهڙو ته مقدس جذبو آهي جيڪر اگر سچو هجي ته انسان انسانيت جو معراج ماڻي سگهي‬
‫ٿو‪ ،‬پنهنجي وطن سان محبت انسان ته انسان‪ ،‬حيوان کي به هوندي آهي‪ ،‬وطن سان محبت هڪ فطري‬
‫عمل آهي‪ ،‬هونئن به جتي ٻالڪپڻي جون يادون‪ ،‬جوڀن جا رنگين ڏينهڙا‪ ،‬پوڙائپ جا پيارا پيارا لمحا گذريا‬
‫هجن ته ڪيئن ٿو ان ڌرتي کي وساري سگهجي‪ ،‬جنهن جي محبت روح ۾ ساهه وانگر‪ ،‬اکين ۾ نور وانگر‪،‬‬
‫قلب ۾ قرار وانگر‪ ،‬دماغ ۾ دلبر وانگر سمائجي چڪي هجي‪ ،‬پنهنجي وطن جي محبت اهڙو ته احاس آهي‬
‫جو ڪڏهن ڪو انسان پنهنجي وطن کان ڪجهه دور ٿيندو آهي ته سندس سينو سڏڪن سان ڀرجي ويندو‬
‫آهي ۽ هو ان درد ۽ قرب کان گهٽيل گهٽيل سڏڪا ۽ سسڪيون کائي روئي به پوندو آهي‪ .‬بلڪل ائين هڪ‬
‫دفعي هن ڪائنات جي خالق مالڪ جي محبوب به رنو هو‪ .‬هجرت جي رات ڏهن شمس الدجٰي پنهنجي‬
‫رفيق حضرت ابوبڪر صديق رضي هللا تعالٰي عنه سان مڪي کان ٻاهر نڪرن ٿا ته آنسو ڀريل اکين سان‬
‫ڪعبٰي ڏانهن منهن مبارڪ ڪري پاڻ فرمائين ٿا ته‪ ،‬اي مڪه! تون مون کي ڏاڍو پيارو آهين پر تنهنجو‬
‫اوالد مون کي رهڻ نٿو ڏي‪ ”.‬وطن جي حب اهڙو ته انمول جذبو آهي جنهن کانسواِء انسان ته ڇا ايمان به‬
‫‪،‬مڪمل ناهي‪ ،‬فرمايو ويو ته‬

‫”‪.‬حب الوطن جزااليمان“‬

‫بيشڪ جنهن دل ۾ وطن الِء پيار نه آهي‪ ،‬وطن جي حب نه آهي‪ ،‬اها دل اهو روح‪ ،‬اهو قلب مرده آهي‬
‫‪.‬مرده آهي‬

‫وطن جي محبت انسان کان ڪارناما سرانجام ڏياريندي آهي ۽ وطن جي حب اهو چقمق آهي جيڪو‬
‫‪.‬انسانن ۾ ٻڌي جو ڪارڻ به آهي ۽ قوم ۾ طاقت ۽ شڪتي پيدا ڪرڻ جو ذريعو آهي‬

‫وطن جي حب اهي اهي ڪم ڪرائيندي آهي جنهن سان انساني عقل عجب ۾ اچي ويندو اهي پر وطن‬
‫خاطر صدق دل سان ننڍي توڙي وڏي قرباني قبول پوندي آهي‪ .‬چون ته هڪ دفعو ٻن ملڪن وچ ۾ جنگ‬
‫لڳي‪ ،‬جنهن ۾ هڪ ملڪ ٻئي ملڪ کي شڪست ڏيڻ وارو هيو‪ ،‬جڏهن فاتح قوم جي بادشاهه فتح الِء‬
‫وڌيو ته هن هڪ شرط مفتوح قوم جي راجا اڳيان رکيو‪ ،‬فاتح بادشاهه چيو ته اگر مفتوح بادشاهه پنهنجي‬
‫راڻي هڪ رات الِء مون کي ڏي ته سندس قوم کي غالم نه بڻايو ويندو‪ .‬تاريخ ۾ درج ٿيل آهي‪ ،‬ته ان راڻي‬
 ‫فاتح بادشاهه سان پنهنجي ڌرتي‪ ،‬پنهنجي ساڻيهه‪ ،‬پنهنجي ساڻيهه جي سانگيئڙن خاطر‪ ،‬پنهنجي وطن جي‬
‫آزادي خاطر هڪ رات فاتح بادشاهه سان گڏ رهڻ ته قبول ڪيو پر پنهنجي وطن جي آزادي‪ ،‬ناموس ۽‬
‫نامياري تي ڪا آنچ آڻڻ نه ڏني‪ ،‬هن راڻي پنهنجي عصمت جو بليدان ڏئي وطن جي هزارين لکين نارين‬
‫ڪنوارين جي عصمتن جون ڌچيون اڏڻ کان بچايون‪ ،‬بيشڪ وطن خاطر هرقرباني عظيم آهي ۽ اها‬
‫‪.‬عظيم قرباني پوِء انسان کي به عظيم بڻائي ڇڏيندي آهي‬

‫وطن جي حب ڪوئل جي ڪوڪو‪،‬ڳيري جي گهو گهو ۽ چڪور جي پرواز‪ ،‬پتنگ جي تڙپ کان به اتم‬
‫‪.‬۽ اعلٰي آهي‬

‫وطن جي حب ئي اصل ۾ انقالب جو سبب آهي‪ ،‬ان الِء جو جنهن انسان جي دل ۾ ڌرتي ۽ ڌرتي ڌڻين جي‬
‫دکن سکن جو احساس هوندو‪ ،‬انقالب الِء پاڻ پتوڙيندو‪ ،‬ڏينهن رات هڪ ڪري به پنهنجي وطن ۾ انقالب‬
‫برپا ڪرڻ الِء هر قسم جي قرباني ڏيندو ۽وطن عزيز ۾ اهڙو نظام رائج ڪندو جنهن سان ڌرتي ۽ ڌرتي‬
‫تي وسندڙ ڌرتي ڌڻي ترقي ڪن‪ ،‬امن ۾ هجن‪ ،‬مسڪراهٽن سان ماال مال ٿين ۽ خوشين ۽ خوشحالين جا‬
‫‪.‬گيت گونجارين‬

‫وطن جي حب اهڙو ته بي بها جذبو ۽ احساس اهي جنهن سان من ۾حسرتن ۽ مسرتن جا مور نچڻ لڳندا‬
‫آهن ۽ انسان ۾ احساِس تحفظ جم وٺندو آهي ۽ وطن کانسواِء انسان خود کي غريب محسوس ڪندو آهي‪،‬‬
‫بيشڪ سڀ کان وڏي غريبي غريبي الوطني آهي‪ ،‬وطن اهو محبوب آهي جنهن جو احساس تڏهن ٿيندو‬
‫آهي جڏهن ڪو کانئس ڏور وڃي‪ ،‬هونئن به وطن جي حب اهڙي ته حب آهي جو اهاحب وڌيڪ محبوب‬
‫ٿيو وڃي‪ ،‬جڏهن انسان پنهنجي وطن کان ڏور ٿيندو آهي وطن جي حب کي ماُء جي ممتا سان ان ڪري‬
‫ڀيٽيو ويندو آهي جو ماُء وانگر ڌرتي به انسان کي قوت ڏيندي آهي‪ ،‬هوائن جون لوريون ڏيندي آهي‪ ،‬وڻڻ‬
‫جي ڇانون جو ٿڌو ٿڌو پيار ڏيندو آهي‪ .‬وطن جي حب اهڙي ته مقدس چيز آهي جيڪا ايتري ته مقدس آهي‬
‫جو ان وطن جون جيجل مائرون پنهنجي مقدس سينڌين ۾ ان ماتا جي مٽي جو سندور ڀريندي آهن‪ ،‬بيشڪ‬
‫جنهن وطن جي مٽي ماٿي تي الئجي ۽ سندور سجائجي‪ ،‬ان وطن جي مٽي به مقدس هوندي ۽ عزت ڀري‬
‫هوندي‪ ،‬جنهن ڌرتي جي سڳنڌ ڀري مٽي جي وڻندڙ خوشيو ساهن ۾ سمائجي وڃي‪ ،‬روح کي راحت ۽‬
‫‪.‬فرحت بخشي‪ ،‬جيَء ۾ جيون جرڪائي ڇڏي‪ ،‬ان وطن سان محبت فطري عمل آهي‬

‫ماروي جو وجود وطن جي حب جو اهڃاڻ آهي‪ ،‬وطن جي حب اها چيز آهي‪ ،‬جنهن خاطر تاج تخت‪،‬‬
‫خوشيون ۽ خواهشون‪ ،‬آرام ۽ آسائشون‪ ،‬لعل ۽ تجل ته ڇا سڀ ڪجهه به قربان ڪري سگهجي ٿي‪،‬‬
‫ماروي پنهنجي وطن کان ڏور اچي به هر ڏک ۽ ڌولي ۾‪ ،‬گهاٽ ۽ گهاَو ۾‪ ،‬غم والم ۾ وطن کي ياد ڪيو هر‬
‫سهولت هوندي به پنهنجي ملير جا مٺا ماڻهو ۽ مال ياد ڪري ٿي‪ ،‬کيس وطن سان ايتري ته محبت آهي جو‬
‫‪:‬فرمائي ٿو ته‬

‫‪،‬اي نه مارن‪ ،‬ريت‪ ،‬جنيئن سيڻ مٽائين سون تي‬

‫‪،‬اچي عمرڪوٽ ۾ ڪنديس ڪا نه ڪريت‬

 ‫‪.‬پکن جي ته پريت‪ ،‬ماڙين سين نه مٽيان‬

‫وطن جي حب اهڙو جذبو آهي‪ ،‬جيڪو اگر روح ۾ پيهي وڃي ته انسان سدائين ٻيو وطن جي سگهارن کي‬
‫‪.‬دعائون ڏيندو‬

‫محبتون سڀ مقدس پر اگر محبت ۾ شرڪ ۽ شرارت شامل ٿي وڃي ته ان محبت جي تقدير ۽ حرمت خدا‬
‫وٽان به ختم ٿي ويندي آهي‪ .‬وطن جي حب محبت آهي ۽ اها به حقيقت آهي ته خدا محبت آهي پر محبت‬
‫خدا نه آهي‪ ،‬جيڪي انسان وطن کي محبت سمجهندا آهن‪ .‬اهي وطن جا اصل عاشق آهن‪ ،‬پر وطن کي خدا‬
‫سمجهندڙ ڪافر ۽ شيطان جا ساٿاري آهن‪ .‬ان الِء جو اهڙا شرارتي انسان وطن جي نانو تي ناحق خون‬
‫غريبان وهائيندا آهن ۽ معصوم انسانيت جو وطن جيناوتي‪ ،‬عصبيت جي ناَو تي خون ڪندا آهن‪ ،‬ڀاُء کي‬
‫ڀاُء سان وڙهائيندا آهن ۽ ٻين کي گهٽ سمجهندڙ صرف دوزخ جي ڪاري باهه جا اينڌن بڻبا‪ ،‬وطن ته‬
‫محبتن ورهائڻ جو ناَو آهي‪ ،‬وطن ته روح ۾ رچندڙ راحت جو ناَو آهي‪ ،‬وطن ته الفت ۽ قربت جو مها‬
‫ساگر آهي‪ ،‬وطن ته همدرديَء ‪ ،‬احساس‪ ،‬ڀالئي‪ ،‬محبت‪ ،‬الفت جو جزيرو آهي‪ ،‬باقي وطن جي حب جي ناَو‬
‫‪.‬تي ڪهڻ ۽ قتل ڪندڙ وحشي درنده وطن پرست نه بلڪه مفاد پرست ظالم مڪار مڪروهه هوندا آهن‬

‫وطن جي حب انقالب جو سريلو گيت آهي‪ ،‬وطن جي حب گالبن جو مهڪڻ آهي‪ ،‬نازڪ ڪلين ۽‬
‫ڪونپلن جو ٻهڪڻ آهي وطن جي حب محبوب جي مرڪ آهي‪ ،‬ماڪ جي معصوميت اهي‪ ،‬بوند جي‬
‫سرسراهٽ آهي‪ ،‬وطن جي حب نور جي اها الت آهي‪ ،‬جنهن سان انسان پنهنجي منزل ماڻي سگهي ٿو‪،‬‬
‫وطن جي حب ماُء جي لوري آهڪي‪ ،‬وطن جي حب مائرن ۽ معصوم ڀينرن جي اکڙين ۾ سجندڙ خوابن‬
‫جي محافظ آهي‪ ،‬مطلب ته وطن جي حب هڪ اهڙي چيز آهي‪ ،‬انهن سان انسان راهه نجات حاصل‬
‫‪.‬ڪري ڪماليت انسانيت ماڻي سگهي ٿو‬

‫وطن جي حب اهڙو ته پوتر پوتر شٻڌ آهي‪ ،‬جنهن جي ارتقا ۽ ترقيَء الِء انسانن راتين جون راتيون جاڳي‪،‬‬
‫پنهنجي اکين جو نور نچوڙي‪ ،‬تيل جي جڳهه تي پنهنجو رت سخت ساڙي به وطن جي عزت الِء ڏينهن‬
‫‪.‬رات هڪ ڪري ڇڏيو‬

‫وطن جي حب ايترو ته طاقتور جذبو آهي جنهن جي اڳيان هماليه ته ڇا ايور ايسٽ به ڪجهه نه آهي‪ ،‬اها‬
‫وطن جي حب ئي ته آهي جو انسان پنهنجي پنهنجي وطن الِء جهر جهنگ‪ ،‬نديون‪ ،‬چشما‪ ،‬ڍنڍون‪ ،‬ڍورا‪،‬‬
‫جبل صحرا جهاڳي ڪجهه ڪارناما انجام ڏئي ٿو ۽ وطن جو نالو ڪڍرائڻ الِء زندگي جو نذرانو ڏيندي به‬
‫‪.‬ساعت الِء به پوئتي نه هٽندو آهي‬

‫وطن جي حب اها مضبوط ڏور آهي‪ ،‬جيڪا وطن ۾ وسندڙ ماروئڙن‪ ،‬جهانگيئڙن‪ ،‬ڏوٿيئڙن‪ ،‬جوڳيئڙن کي‬
‫‪.‬محبت والفت جي رسي ۾ مضبوطي سان ٻڌڻ جو ڪم ڏيندي آهي‬

‫وطن جي حب ايتري ته طاقتور آهي جو اها انسان ۾ شڪتي پيدا ڪري ٿي ۽ پوِء ڪمزور کان ڪمزور‬
‫ڏٻري کان ڏٻرو انسان به دشمن جي مقابلي الِء تيار ٿي ويندي آهي ۽ وطن جي حفاظت الِء سندس جوش ۽‬
‫‪،‬جذبي جوالن ۾ ايندو آهي ۽ هو جالد جي تلوار جا ٽڪر ٽڪر ڪري رڙ ڪري چوندو آهي ته‬
 ‫‪،‬هٿين خالي وڙهنداسين وڙهڻ ڏسجو‬

‫‪.‬اميد آهي ته يقين آهي کٽيندا سين کٽڻ ڏسجو‬

‫‪:‬هو دشمن سان مهاڏو اتڪائي بيهندو آهي ۽ ڌرتي واسين کي چوندو آهي ته‬

‫‪،‬ڇو گهٻرائين ٿو ڪوٽ ڏسي‪ ،‬هي اوچي اوچي اوٽ ڏسي‬

‫‪،‬زندان اڏاري وينداسين زنجير پڳاري وينداسين‬

‫‪،‬آ مرڻو هر ڪنهن ماڻهوَء ک پرائين نه مرنداسين او ساٿي‬

‫‪،‬ڪا آڳ لڳائي وينداسين‪ ،‬ڪو ٻارڻ ٻاري وينداسين‬

‫اها دل دل نه آهي جنهن دل ۾ وطن الِء پيار نه آهي‪ ،‬اهو انسان انسان نه آهي جنهن انسان ۾ وطن الِء پيار‬
‫نه آهي‪ .‬المطلب وطن محبتن جو سرچشمو آهي ۽ سڀني مڪتين جو مرڪز آهي‪ .‬وطن ي حب اسرار جو‬
‫‪.‬اهو آواز آهي جيڪو اصل راز آهي ۽ زندگيَء جو ناز آهي‬

‫خواب ڏاڍا سندر هوندا آهن پر جيڪي خواب وطن جي ترقي ۽ خوشحالي جا ڏٺا وڃن‪ ،‬اهي خواب مقدس‬
‫هوندا آهن‪ ،‬ان الِء جو انهن خوابن ۾ وطن جي تقي ۽ خوشيَء جون آسون ۽ اميدون سجايو ٿيون وڃن ۽‬
‫وطن جي ترقي ۽ خوشحالي جو مطلب آهي ان وطن ۾ وسندڙ هر جيوت جي خوشي ۽ ترقي‪ ،‬جنهن جو‬
‫مطلب آهي انسانيت جي ترقي‪ ،‬خوشحالي‪ ،‬ان جو مطلب ٿيو ته وطن پرست اهي ئي آهن جيڪي پنهنجي‬
‫‪.‬وطن سان گڏ عالم به آباد رهڻ جا دعاڳو هجن‬

‫سائينم‪ ،‬سدائين‪ ،‬ڪرين مٿي سنڌ ُسڪار‬

‫‪.‬دوست مٺا دلدار‪ ،‬عالم سڀ آباد ڪرين‬

‫وطن اها شمع آهي جنهن تي ڪنئين وطن پرست پتنگن پنهنجن حياتيون قربان ڪري ڇڏيون وطن جي‬
‫حب انسان مان هر قسم جو خوف ختم ڪري ڇڏيندي آهي‪ ،‬اهو ئي سبب آهي جو اصل عاشِق وطن‪ ،‬وطن‬
‫خاطر پنهنجي لهو جو آخري قطرو به وهائي ڇڏيندا آهن‪ .‬زندگي جي جنگ هارائڻ باوجود به هو موت‬
‫کي شڪست ڏيندا آهن‪ ،‬وت به کانئن‪ ،‬وطن جي حب دل مان نه ڪڍي سگهيو‪ ،‬ڪتابن ۾ درج آهي ته‬
‫هڪ دفعو هڪ وطن پرست کي وطن پرستي جي ڪري گهاڻيَء ۾ پيڙجڻ جي سزا ملي‪ ،‬ان وطن پرست‬
‫‪:‬جنهن جو ضمير وطن جي حب سان سرشار هيو‪ ،‬مرڪي چيو ته‬

‫‪،‬رت ديس تنهنجي راهه ۾ جي ڦڙو ڦڙو ٿي وهي وڃي‬

‫‪.‬تنهنجو به قرض لهي وڃي‪ ،‬منهنجو به فرض لهي وڃي‬

 ‫ان وطن پرست اها التجا ڪئي اهي ته اگر مون کي گهاڻي م پيڙيو ته مهرباني ڪري مون کي ٽنگن کان‬
‫پيڙڻ شروع ڪجو ته جيئن آُء پنهنجي لهو جا پڙا هن ديس جي ڌرتي تي ڪرندا ڏسي ڪجهه مسرت‬
‫‪.‬ماڻيان‬

‫وطن جي حب الشڪ سڀ کان اتم ۽ اعلٰي حب آهي‪ ،‬اها اهڙي حب آهي جنهن کان خالي انسان ڪورو‬
‫‪:‬هوندو آهي‪ ،‬کوکلو هوندو آهي‪ ،‬پورو هوندو آهي‪،‬بيشڪ اهيو سچو سچو سچ آهي ته‬

‫‪،‬سڄڻ ۽ ساڻيهه‪ ،‬ڪنهن اڻاسيَء وسري‬

‫‪.‬حيف تنين کي هوِء ‪ ،‬وطن جو وساريو‬

‫وطن جي حب جي نه آهي دل ۾ ته ايمان ڪهڙو ٿيو‪ ،‬عمل جي نه آهي انسان ۾ ته پوِء انسان ڪهڙو ٿيو‪.‬‬
‫وطن جي حب اهڙي ته اتم چيز آهي‪ ،‬جو جنهن الِء ماڻهو پنهنجو سڀ ڪجهه قربان ڪرڻ الِء تيار ٿي‬
‫ويندو آهي‪ .‬ترڪي ۾ جڏهن باغين سامراج جي خالف جنگ جوٽي‪ ،‬انهن ڏينهڻ ۾ هڪ دفعو هڪ باغي‬
‫جي پويان فوجي جنتا جا ڪتا پيڇو ڪرڻ لڳا‪ ،‬باغي ترڪ ڀڄندو لڪندو اچي هڪ گهر ۾ ٽپيو‪ ،‬اهو گهر‬
‫به هڪ ترڪ جو هو‪ ،‬جڏهن باغي ترڪ‪ ،‬ان گهر جي مالڪ ترڪ کي اهيو چيو ته “آُء باغي آهيان ۽‬
‫فوجي منهنجي تالش ۾ گهر گهر ۾ لوس لوس پيا ڪن“ ته‪ ،‬پهرين ته ان ترڪ باغي کي لڪائڻ کان‬
‫انڪار ڪيو پر جڏهن ان وطن پرست کيس اهيو سمجهايو ته اگر وطن آهي ته سڀ ڪجهه آهي ۽ ئي نه‬
‫آهي ته ڪجهه به نه آهي‪ .‬ان تي ان ترڪ ڇا ڪيو جو‪ ،‬باغي ترڪ کي چيائين ته تون پنهنجا هٿيار ۽‬
‫ڪپڙا الهي کيس ڏي ۽ گوڏ ٻڌي سندس ڪنواري نوجوان ڌيَء سان سمهي رهي‪ ،‬خدا جي قدرت گهر ۾‬
‫صرف ٻه عورتون موجود هيون‪ ،‬هڪ يعني گهر مالڪ جي زال ۽ نوجوان ڌيَء ‪ ،‬گهر مالڪ ترڪ‬
‫پنهنجي گهر واري سان سمهي رهيو ۽ باغي سندس نياڻي سان‪ ،‬ڪجهه ئي ساعتن ۾ فوجي نوس نوس‬
‫ڪندا ان گهر ۾ ڪاهي پيا ۽ باغي بابت پڇڻ لڳا‪ .‬ترڪ گهر مان اهيو چيو ته“سائين سرڪار‪ ،‬هت ڪو‬
‫به باغي نه آهي‪ .‬هي منهنجي زال آهي ۽ هو هن کٽ تي منهنجو ناٺي پنهنجي زال يعني منهنجي ڌيَء سان‬
‫گڏ ستو پيو آهي‪ .‬سائين اسين سڀ پنهنجا پاڻ ۾ آهيون” فوجي جنتا اهيو ڏسي واپس وئي هلي ۽ ان ترڪ‬
‫پنهنجي وطن جي عصمتن جي حفاظت خاطر باغي کي فوجي جنتا جي پيرن ۾ چٿلجڻ کان بچائي ورتو ۽‬
‫کيس روانو ڪري ڇڏيو ۽ جيئن آزادي جي تحريڪ جاري رهي‪ ،‬نيٺ ان وطن جي حب رنگ التو ۽‬
‫‪.‬ترڪي ترقي جي ڪماليت کي پهچي وئي ۽ اڄ هو هڪ آزاد مملڪت آهي‬

‫بيسڪ وطن جي حب هر حب جو معراج آهي ۽ ڪماِل محبت آهي‬

‫ڏانهن منهن مبارڪ ڪري پاڻ فرمائين ٿا ته‪ ،‬اي مڪه! تون مون کي ڏاڍو پيارو آهين پر تنهنجو اوالد‬
‫مون کي رهڻ نه ٿو ڏي‪ ”.‬وطن جي حب اهڙو ته انمول جذبو آهي‪،‬جنهن کانسواِء انسان ته ڇا ايمان به‬
‫‪،‬مڪمل ناهي‪ ،‬فرمايو ويو ته‬

‫”حب الوطن جز االيمان“‬

 ‫بيشڪ جنهن دل ۾ وطن الِء پيار نه آهي‪ ،‬وطن جي حب نه آهي‪ ،‬اها دل اهو روح‪ ،‬اهو قلب مرده آهي‬
‫‪.‬مرده آهي‬

‫وطن جي محبت انسان کان ڪارناما سرانجام ڏياريندي آهي ۽ وطن جي حب اهو چقمق آهي جيڪو‬
‫‪.‬انسانن ۾ ٻڌي جو ڪارڻ به آهي ۽ قوم ۾ طاقت ۽ شڪتي پيدا ڪرڻ جو ذريعو آهي‬

‫وطن جي حب اهي آهي ڪم ڪرائيندي آهي جنهن سان انساني عقل عجب ۾ اچي ويندو آهي پر وطن‬
‫خاطر صدِق سان ننڍي توڙي وڏي قرباني قبول پوندي آهي‪ .‬چون ٿا ته هڪ دفعو ٻن ملڪن وچ ۾ جنگ‬
‫لڳي‪ ،‬جنهن ۾ هڪ ملڪ ٻئي ملڪ کي شڪست ڏيڻ وارو هيو‪ ،‬جڏهن فاتح قوم جي بادشاهه فتح الِء‬
‫وڌيو ته هن هڪ شرط مفتوح قوم جي راجا اڳيان رکيو‪ ،‬فاتح بادشاهه چيو ته اکر مفتوحبادشاهه پنهنجي‬
‫راڻي هڪ رات الِء مون کي ڏي ته سندس قوم کي غالم نه بڻايو ويندو‪ .‬تاريخ ۾ درج ٿيل آهي ته ان راڻي‬
‫فاتح بادشاهه سان پنهنجي ڌرتي‪ ،‬پنهنجي ساڻيهه‪ ،‬پنهنجي ساڻيهه جي سانگيئڙن خاطر‪ ،‬پنهنجي وطن جي‬
‫آزادي خاطر هڪ رات فاتح بادشاهه سان پنهنجي ڌرتي‪ ،‬پنهنجي ساڻيهه‪ ،‬پنهنجي ساڻيهه جي سانگيئڙن‬
‫خاطر‪ ،‬پنهنجي وطن جي آزادي خاطر هڪ رات فاتح بادشاهه سان گڏ رهڻ ته قبول ڪيو پر پنهنجي‬
‫وطن جي آزادي‪ ،‬ناموس ۽ نامياري تي ڪا آنچ آڻن نه ڏني‪ ،‬هن راڻي پنهنجي عصمت جو بليدان ڏئي وطن‬
‫جي هزارين لکين نارين ڪنوارين جي عصمتن جون ڏچيون اڏڻ کان بچايون‪ ،‬بيشڪ وطن خاطر هر‬
‫‪.‬قرباني عظيم آهي ۽ اها عظيم قرباني پوِء انسان کي به عظيم بڻائي ڇڏيندي آهي‬

‫وطن جي حب ڪوئل جي ڪوڪو‪ ،‬ڳيريجي گهوگهو ۽ چڪور جي پرواز‪ ،‬پننگ جي تڙپ کان به اتم ۽‬
‫‪.‬اعلٰي آهي‬

‫وطن جي حب ئي اصل ۾ انقالب جو سبب آهي‪ ،‬ان الِء جو جنهن انسان جي دل ۾ ڌرتي ۽ ڌرتي ڌڻين جي‬
‫دکن سکن جو احساس هوندو اهو ئي انقالب الِء پاڻ پتوڙيندو‪ ،‬ڏينهن رات هڪ ڪري به پنهنجي وطن‬
‫انقالب برپا ڪرڻ الِء هر قسم جي قرباني ڏيندو وطن عزيز ۾ اهڙو نظام رائج ڪندو جنهن سان ڌرتي ۽‬
‫ڌرتي تي وسندڙ ڌرتي ڌني ترقي ڪن‪ ،‬امن ۾ هجن‪ ،‬مسڪراهٽن سان ماال مال ٿين ‪ 7‬خوشين ۽ خوشحالين‬
‫‪.‬جا گيت گونجارين‬

‫وطن جي حب اهڙو ته بي بها جزبو ۽ احساس آهي جنهن سان من ۾ حسرتن ۽ مسرتن جا مور نچڻ لڳندا‬
‫آهن ۽ انسان ۾ احساِس تحفظ جنم وٺندو آهي ۽ وطن کانسواِء انسان خود کي غريب محسوس ڪندو آهي‪.‬‬
‫بيشڪ سڀ کان وڏي غريبي غريب الوطني آهي‪ ،‬وطن اهو محبوب آهي جنهن جو احساس تڏهن ٿيندو‬
‫آهي جڏهن ڪو کانئس ڏور وڃي‪ ،‬هونئن به وطن جي حب اهڙي ته حب آهي جو اها حب وڌيڪ محبوب‬
‫ٿيو وڃي‪ ،‬جڏهن انسان پنهنجي وطن کان ڏور ٿيندو آهي‪ ،‬وطن جي حب کي ماُء جي ممتا سان ان ڪري‬
‫ڀيٽيو ويندو آهي جو ماُء وانگر ڌرتي به انسان کي قوت ڏيندي آهي‪ ،‬هوائن جون لوريون ڏيندي آهي وڻن‬
‫جي ڀانون جو ٿڌو ٿڌو پيار ڏيندي آهي‪ .‬وطن جي حب اهڙي ته مقدس چيز آهي‪ ،‬جيڪا ايتري ته مقدس‬
‫آهي جو ان وطن جون جيجل مائرون پنهنجي مقدس سينڌين ۾ ان ماتا جي مٽي جو سندور ڀرينديون آهن‪.‬‬
‫بيشڪ جنهن وطن جي مٽي ماٿي تي الئجي ۽ سندور سجائجي‪ ،‬ان وطن جي مٽي به مقدس هوندي ۽ عزت‬
 ‫ڀري هوندي‪ ،‬جنهن ڌرتي جي سڳنڌ ڀري مٽي جي وڻندڙ خوشيو ساهن ۾ سمائجي وڃي‪ ،‬روح کي رات ۽‬
‫‪.‬فرحت بخشي‪ ،‬جيَء ۾ جيون جرڪائي ڇڏي‪ ،‬ان وطن سان محبت فطري عمل آهي‬

‫ماروي جو وجود وطن جي حب جو اهڃاڻ آهي‪ ،‬وطن جي حب اها چيز آهي جنهن خاطر تاج تخت‪،‬‬
‫خوشيون ۽ خواهشون‬

‫ساڻيهه جي سڪ‬

‫‪،‬سڄڻ ۽ ساڻيهه ڪنهن اڻاسيَء وسري‬

‫‪.‬حيف تنين کي هوِء ‪ .‬وطن جنين وساريو‬

‫هللا عظيم جي پنهنجي بندن سان محبت کان وٺي بندن جي پنهنجي رب رحيم سان محبت تائين ماُء جيجل‬
‫جي مقدس مامتا کان وٺي ڌرتي ماتا سان محبت تائين‪ ،‬پنهنجي ڌرتي‪ ،‬پنهنجي ساڻيهه‪ ،‬پنهنجي وطن سان‬
‫بي لوث بي غرض محبت تائين‪ ،‬دنيا ڪائنات ۾ جيڪي به انمول ابدي محبتن جا‪ ،‬چاهتن جا مرڪز آهن‪.‬‬
‫انهن مان وطن اهو مرڪز آهي‪ ،‬جيڪو سموري محبتن‪ ،‬چاهتن‪ ،‬صداقتن ۽ سچائين جو مرڪز آهي‪.‬‬
‫وطن اها جاِء هوندو آهي‪ ،‬جتي انسان پهريون ڀيرو فطرت جا رنگ پسندو آهي‪ ،‬جنهن ڌرتي تي انسان‬
‫پنهنجي ٻالڪپڻ جا توتال توتال خواب ڏسندو آهي‪ ،‬اها ڌرتي جتي انسان پهريون ڀيرو پکين جو چهچائڻ‪،‬‬
‫ڇولين جو ڇلڻ‪ ،‬ڇورين جو ُڇرڻ‪ ،‬ڇيرين جي ڇڻ ڇڻ سڻندو آهي‪ ،‬جتي هو پهريون ڀيرو آبشارن جي‬
‫نوراني ڌارن جو ديد ڪندو آهي‪ ،‬اها ڌرتي جنهن جي جهرنن‪ ،‬دريائن ۽ چشمن جو آب حيات سندس رڳن‬
‫۾ ماُء جي ٿڃ وانگر گردش ڪندو هجي‪ .‬جنهن وطن جي هنج ۾ هن پنهنجي سرمست جوڀن‪ ،‬آسن ۽ اميدن‬
‫جا ڪنئين ديپ روئي ڪيا هجن‪ ،‬جنهن وطن جي مٽي جي خوشبو هن جي روح ۾ رچي کيس ريٽو ڪيو‬
‫هجي‪ ،‬اهو وطن جتي سندس مقدس ڀيڻن پنهنجي پاڪ اکين ۾ خواب سجايا هجن‪ ،‬اهو وطن جتي انسان کي‬
‫پنهنجي جيجل ماُء محبتن‪ ،‬انصاف‪ ،‬بهادري‪ ،‬ڀالئيَء همدردي انصاف جون لوريون سڻايون هجن‪ ،‬اهو‬
‫وطن اهو وطن هوندو آهي‪ ،‬جيڪو انسان جو وطن هوندو آهي ۽ اهو وطن اهو وطن هوندو آهي‪ ،‬جنهن‬
‫جي آن مان شان الِء پنهنجي زندگي ته هر چيز قربان ڪرڻ الِء ت يار ٿي ويندو آهي ۽ ڏکئي وقت‬
‫‪:‬للڪاريندي للڪاريندي به چئي ڏيندو آهي ته‬

‫‪،‬اسين ڪنهن کي سينڍ نه ڏينداسون‬

‫‪.‬ڪنهن کي ڀتر ڀينيد نه ڏينداسون‬

‫وطن اها جاِء آهي جنهن الِء انسان پنهنجي سڀ ڪجهه قربان ڪرڻ الِء تيار ٿي ويندو آهي ۽ اگر ڪو‬
‫جابر ظالم به سندن سامهون ايندو آهي ته هو چيخيندي چيخيندي چوندا آهن ته تون ڪنهن ڪنهن کي‬
‫‪.‬خاموش ڪندين‬

‫‪.‬منصور هزارين مان نه رڳو‬

‫وطن جي حب اها انمول حب آهي‪ ،‬جنهن جي اڳيان هر حب هيچ آهي‪ ،‬ان الِء جو اگر وطن سالمت آهي ته‬
‫ان جو آهي‪ ،‬شان به آهي‪ ،‬مان به آهي‪ ،‬عزت به آهي ته آبرو نه آهي‪ ،‬ان بان به به آهي ته جان ۽ زندگي‬
‫جو هر سامان به آهي‪ ،‬ورنه اگر وطن ڌارين جي هٿ هيٺ اچي وڃي ته ڪنوارين نارين جون عصمون‬
‫تار تار ٿينديون‪ ،‬ڀينرن‪ ،‬ڌيئرن ۽ مائرن جي عصمتن ڀريل چوغن جا بکيا اڍري ويندا ۽ پوِء هر طرف انڌو‬
‫‪.‬انڌو انڌوڪار نظر ايندو‪ .‬اندر مان نڪرندڙ اڌمن جي صدائن جو نالو وطن جي حب آهي‬

‫وطن جي حب محبتن جي سرواڻ آهي ۽ روح جي رهاڻ آهي‪ ،‬جنهن وطن ۾ بيشڪ انسان پنهنجون سون‬
‫ورنيون شامون گهاريون هجن‪ ،‬جنهن وطن ۾ سندس اکيون پهريون ڀيرو محبوب کان آشنا ٿيون هجن‪،‬‬
‫جنهن وطن جي روڊن رستن‪ ،‬پنڌن ۽ پيچڙن تي ٻنين ۽ ٻارن ۾‪ ،‬ڍنڍن ۽ ڍورن ۾‪ ،‬ندين ۽ ڪنارن تي‪،‬‬
‫وستين ۽ پستين جوڀن جا گالب ٽڙيا‪ ،‬هجي ته ان وطن جي حب انسان جي لهو ۾ ريٽي رت جي ريٽاڻ جيئن‬
‫‪.‬اپيهي ويندي آهي ۽ پوِء ئي هو محبتن جو معراج ماڻيندو آهي‬

‫وطن جي حب اهڙي ته عظيم ۽ بي بها چيز آهي جو انسان ته درڪنار چرند پرند به ان ڌرتي جي هوائن‬
‫‪ 7‬هيرن‪ ،‬ڦلوارين ۽ هٻڪارن سان ڪحبت ڪرڻ لڳندا آهن ۽ ڪي به چاهي اهي ٻاهر نڪري وڃن پر‬
‫‪.‬پنهنجي وطن جي محبت جي ڪشش کين واري پنهنجي وطن واريندي‬

‫وطن جي حب انسان جو ڏڍ هوندي آهي‪ ،‬ان الِء جو وطن جي حب سان ئي انسان ۾ محبتن جي شناخت جو‬
‫شعور بيدار ٿيندو آهي‪ ،‬اگر ڪنهن کي وطن سان محبت هوندي ته يقينن هو ڌرتي سان گڏ ڌرتي ڌڻين سان‬
‫به محبت ڪندو ۽ جڏههن هو ڌرتي ڌنين سان محبت ڪندو ته هو وطن ۾ وسندڙ هرچيز سان محبت‬
‫ڪندو‪ .‬ائين منجهس محبت پروان چڙهندي جيڪا اڳتي وڌي سندس نجات جو ذريعو بڻجندي‪ ،‬مطلب ته‬
‫بيشڪ وطن جي محبت انسانيت جو الزمي جز ۽ بنياد آهي‪ .‬وطن جي حب بيشڪ محبتن ۽ شفقتن جو‬
‫پيڪر آهي‪ .‬وطن ماُء وانگر جڏهن پنهنجي لوڪين کي آغوش ۾ وٺندو آهي ته انسان کي ايترو ته سڪون‬
‫‪.‬ملندو آهي‪ ،‬جو انسان هر ڏک درد ڀلجي ويندو آهي‬

‫وطن جي حب اهڙو ته مقدس جذبو آهي جيڪو اگر سچو هجي ته انسان انسانيت جو معراج ماڻي سگهي‬
‫ٿو‪ .‬پنهنجي وطن سان محبت انسان ته انسان‪ ،‬هيوان کي به هوندي آهي‪ ،‬وطن سان محبت هڪ فطري‬
‫عمل آهي‪ .‬هونئن به جتي ٻالڪپڻي جون يادون‪ ،‬جوڀن جا رنگين ڏينهڙا پوڙائپ جا پيارا پيارا لمحا گذريا‬
‫هجن ته ڪيئن ٿو ان ڌرتي کي وساري سگهجي‪ ،‬جنهن جي محبت روح ۾ ساهه وانگر‪ ،‬اکين ۾ نور وانگر‪،‬‬
‫قلب ۾ قرار وانگر‪ ،‬دماغ ۾ دلبر وانگر سمائجي چڪي هجي‪ .‬پنهنجي وطن جي محبت اهڙو ته احساس‬
‫آهي جو ڪڏهن ڪو انسان پنهنجي وطن کان ڪجهه دور ٿيندو آهي ته سندس سينو سڏڪن سان ڀرجي‬
‫ويندو آهي ۽ هو ان درد ۽ قرب کان گهٽيل گهٽيل سڏڪا ۽ سسڪيون کائي روئي به پوندو آهي‪ .‬بلڪل ائين‬
‫هڪ دفعي هن ڪائنات جي خالق مالڪ جي محبوب به رنو هو‪ .‬هجرت جي وقت جڏهن شمس الدجٰي ‪،‬‬
‫بدرالدجٰي پنهنجي رفيق حضرت ابوبڪر صديق رضي هللا تعالٰي عنه سان مڪي کان ٻاهر نڪرن ٿا ته‬
‫‪.‬آنسو ڀريل اکين سان ڪعبٰي‬