Formy okresowe

Budowa okresowa dotyczy przede wszystkim muzyki opartej na systemie funkcyjnym

dur-moll. Może mieć zastosowanie lokalne lub formotwórcze.

Okres muzyczny powstaje w wyniku współdziałania różnych elementów muzycznych i

składa się z dwóch zdań, tzw. poprzednika (P) i następnika (N), te zaś z kolei zbudowane
są z fraz i motywów.
Poprzednik jest wyrazem gromadzenia napięć (które kumulują się w różnych rodzajach
kadencji), następnik ich rozwiązania (najczęściej kończy się na tonice). Nie jest to jednak
regułą.

Rodzaje okresów muzycznych.

1. Ze względu na charakter materiału motywicznego można wyróżnić:
a. Okres odpowiadający – N powtarza P (dokładnie, sekwencyjnie lub
wariacyjnie);
b. Okres uzupełniający – P i N są różne pod względem motywicznym;
c. Okres okrężny – N wprowadza nowy materiał motywiczny, w
zakończeniu nawiązując do P;
2. Ze względu na rozmiary można wyróżnić:
a. Okres mały , zwykle składający się z 8 taktów;
b. Okres wielki, zwykle składający się z 16 taktów;
3. Ze względu na proporcje rozmiarowe można wyróżnić:
a. Okres symetryczny, w którym oba zdania są równej długości;
b. Okres niesymetryczny (modyfikowany), w którym P i N mają różną
ilość taktów;
Do wydłużenia któregoś ze zdań służą: efekt echa, wprowadzenie figuracji, włączenie
dodatkowych motywów, powtarzanie motywów itp. Do skracania zdań przyczynia się
zazębianie fraz czy elizja – usunięcie któregoś z motywów.
Szeregowanie struktur okresowych, powoduje powstawanie specjalnych form,
w których te struktury zestawiane są na zasadzie powtarzania lub kontrastu. Formy okresowe
mogą być jednoczęściowe lub wieloczęściowe. Te pierwsze, oparte na jednym okresie
muzycznym, są nielicznie reprezentowane w literaturze muzycznej (np. Preludium A-dur op.
28 Chopina).

Zdecydowanie więcej jest form okresowych wieloczęściowych. Składają się one

z kilku lub kilkunastu okresów muzycznych połączonych w grupy.

Trzyczęściowa forma typu repryzowego (forma pieśni)

Trzyczęściowość prosta – poszczególne jej cząstki (oznaczone symbolami aba lub aba 1) są
równocześnie okresami muzycznymi. Czasami jedna z cząstek jest zdaniem muzycznym,
wówczas utwór przedstawia budowę okresowo-zdaniową.

Trzyczęściowość złożona – występuje w obszerniejszych kompozycjach opartych na budowie

okresowej. Części, oznaczane symbolami ABA lub ABA1, przedstawiają prostą formę
trzyczęściową (lub dwuczęściową). Wystarczy nieraz, aby jedna z części schematu ABA
prezentowała dwu lub trzyczęściowość prostą, wówczas cały utwór możemy określić jako
ujęty w trzyczęściową formę złożoną.
W obu typach trzyczęściowości, część trzecia może być powtórzeniem części pierwszej albo
dosłownym albo skróconym, albo zmienionym wariacyjnie. Część pierwsza i trzecia
zaczynają się i kończą w tonacji głównej. Część druga utrzymana jest w innej tonacji. Całość
może rozpoczynać wstęp i kończyć koda.

W rozbudowanych kompozycjach budowa okresowa może ulec spotęgowaniu i prowadzi do

powstawania struktur wyższego rzędu wg. schematu:
Okres A (P+N) + okres B (P+N)
P N