Aydın AYT Kimya Ders İşleyiş Modülü 5 2023PDF - 231130 - 101126

Bu kitabın her hakkı saklıdır ve MİRAY EĞİTİM
HİZMETLERİ YAYINCILIK İNŞ. TUR. SAN. VE TİC. LTD.

ŞTİ.’ne aittir. 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre
kitabın düzeni, metni, soru ve şekilleri kısmen de olsa
hiçbir şekilde alınıp yayımlanamaz, otokopi ya da
başka bir teknikle çoğaltılamaz.
ISBN: 978-625-7833-01-1
Yayıncı Sertifka No: 41263
YAYIN YÖNETMENİ / KOORDİNATÖRÜ BETÜL BİBEROĞLU
YAZARLAR Ali DİNÇSÖNMEZ – Selin CANDIR
YAYIN EDİTÖRÜ Gülçin MURATOĞLU
DİZGİ / GRAFİK AYDIN YAYINLARI DİZGİ BİRİMİ
BASIM YERİ ERTEM BASIM LTD. ŞTİ. / 0312 640 16 23
www.aydinyayinlari.com.tr
0312 418 10 02 • 0850 577 00 71 0312 418 10 09 0533 051 86 17
aydinyayinlari aydinyayinlari info@aydinyayinlari.com.tr

* * *
Bölüm Kapağı KARMA TEST - 9 ELEKTROKİMYA

Karma Testler
ÜL
1. V 4. V
OD
Ni(k) Ni(k) Al(k) Ag (k)
Tuz köprüsü Tuz köprüsü
5. M
Alt bölümlerin 100 mL
0,5 M Ni(NO3)2
sulu çözeltisi
1. kap
100 mL
1 M Ni(NO3)2
sulu çözeltisi
2. kap
1M Al(NO 3)3
sulu çözeltisi
1. kap
1M AgNO 3
sulu çözeltisi
2. kap
Modülün sonunda
ELEKTROKİMYA Yukarıdaki pil sistemi ile ilgili; Al (k) $ Al3+
(suda)
+ 3e- E° = 1,66 Volt
➤ İNDİRGENME–YÜKSELTGENME TEPKİMELERİ (REDOKS) • 2

başlıklarını içerir. I. 1. kap anottur.
II. Aynı koşullarda 2. kaba 100 mL arı su eklendi-
ğinde pil çalışmaz.
III. Aynı koşullarda 1. kapta bir miktar Na 2S katısı
Ag(k) $ Ag+(suda) + e- E° = -0,80 Volt
Yukarıdaki elektrokimyasal pil sistemi ile ilgili;

I. Aynı koşullardaki pil gerilimi 2,46 volttur.
tüm alt bölümleri
II. 1. kaptaki Al elektrot, zamanla aşınır.
➤ AKTİFLİK • 12
➤ ELEKTROKİMYASAL PİLLER • 18
çözündüğünde pil potansiyeli artar.
yargılarından hangileri doğrudur? (NiS’nin su-

daki çözünürlüğü ihmal edilecek.)
III. Dış devrede elektronlar Al elektrota doğru göç
eder.
yargılarından hangileri doğrudur?

içeren karma testler
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
yer alır.
➤ PİL GERİLİMİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER • 25 D) II ve III E) I, Il ve IIl
Konu İşleyişi
D) II ve III E) I, Il ve IIl
➤ NERNST EŞİTLİĞİ • 29
AYT 5. MODÜL ELEKTROKİMYA www.aydinyayinlari.com.tr 2. Elektrolizde toplanan madde miktarı ile ilgili; 5. Cu(k) + HNO3(suda) $ Cu(NO3)2(suda) + NO(g) + H2O(s)
➤ PİL TÜRLERİ • 31 I. Bir elektroliz devresinde, anot ve katotta açığa Yukarıda verilen tepkime ile ilgili aşağıdaki ifa
çıkan madde miktarı, devreden geçen elektrik delerden hangisi yanlıştır?
ELEKTROKİMYA yükü miktarı ile doğru orantılıdır.
• 34
➤ DERİŞİM PİLİ İlişkili A) En küçük tamsayılarla denkleştirildiğinde H2O
Yeni Nesil Sorular

Kazanımlar II. Devreden 1F’lik yük geçtiğinde anot ve katotta sıvısının katsayısı 4’tür.
• Redoks tepkimelerini tanır. birer eşdeğer gram madde açığa çıkar.
➤ ELEKTROLİZ • –41Redoks tepkimelerini denkleştirir. (İyonik redoks tepkimelerinin denkleştirilmesine girilmez.) III. Seri bağlı elektroliz kaplarında açığa çıkan
B) Cu katısı yükseltgenmiştir.
maddelerin eşdeğer gram sayıları farklıdır. C) Homojen bir tepkimedir.

– Redoks tepkimeleri ile elektrik enerjisi arasındaki ilişkiyi açıklar.
YENİ NESİL
D) RedoksSORULAR
➤ KOROZYON • 45
Bu bölümdeki örnek tepkimesidir. ELEKTROKİMYA
– Elektrik enerjisi ile redoks tepkimesinin istemlilik/istemsizlik durumunu ilişkilendirir. yargılarından hangileri doğrudur?
E) Cu(NO3 )2 deki Cu’nun yükseltgenme basamağı
A) I, II ve III B) I ve II C) II ve1.III Korozyon, metal ve metal alaşımların yüzeyinin elektrokimyasal tepkimeler sonucu aşınması ve oksitlenmesi du-
➤ KARMA TESTLER • 54 rumudur.
2+’dır.
D) Yalnız I E) Yalnız Il
İNDİRGENME – YÜKSELTGENME TEPKİMELERİ İndirgenen (elektron alan) madde karşısındaki
➤ YENİ NESİL SORULAR • 64
soruların çözümlerine
(REDOKS) TANIMLARI maddenin değerlerini artırdığından YÜKSELTGEN 6. X(k) $ X2+
(suda)
+ 2e - E° = 0,44 Volt
TANIMLAR özellik gösterir. 3. X(k) + 2Y+(suda) $ X2+ + 2Y(k) Y(k) $ Y2+ + 2e– E° = –0,34 Volt
(suda) (suda)
Bir tanecik aldığı elektron sayısı kadar (–) yük ile

verdiği elektron sayısı kadar (+) yük ile yüklenir. ük
sel
tgen
en İndirg
en
en
tepkimesi ile ilgili;
I. X katısı yükseltgenmiştir.
Z(k) $ Z2+
(suda)
+ 2e– E° = 0,76 Volt
Yukarıda, aynı koşullardaki yükseltgenme po
Modülün genelinde yorum
akıllı tahta uygulamasından
Y
tansiyelleri verilen X(k), Y(k) ve Z(k) metallerinin

1. İndirgenme (Redüksiyon): Değerliğin azalması II. Y+ indirgendir.
elektron verme eğilimlerinin büyükten küçüğe
anlamına gelir. İndirgenmede madde elektron alır. III. Toplam elektron sayısı artmıştır.
yapma, analiz etme vb.

doğru
Yukarıdaki görsellerde bazı sıralanışı, aşağıdakilerden
korozyon örnekleri verilmiştir.hangisinde
- - _
• F2 (g) + 2e $ 2F (suda) b yargılarından hangileri yanlıştır? doğru verilmiştir?
bb ‹ndirgenme Buna göre,
ulaşabilirsiniz.
+ -
• 2H(suda ) + 2e $ H2 (g ) ` yar › A) X(k) , Y(k), Z (k) B) Y(k) , X(k) , Z(k)
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III I. Metal yüzeyinin boyanması
b Elektron veren atom Elektron alan atom
tepkimeleri C) Z , X , Y D) Y (k), Z (k) , X(k)
• Fe(suda ) + e $ Fe(suda)b
3+ - 2+
D) II ve III E) Yalnız I II. Galvanize etme (k) (k) (k)
a
becerileri ölçen kurgulu

III. Metale kendisinden daha aktif E) Zbir , Y(k) , Xbağlama
(k) metal (k)
Yükseltgenme (Oksidasyon): Değerliğin artması an- 5. Redoks tepkimelerinde;
lamına gelir. Yükseltgenmede madde elektron verir. 1. E 2. B 3. D
verilen yöntemlerden hangileri
4. C
bu5.durumların
C 6. C
önlemesi amacıyla kullanılır?
• Girenlerin iyon yükleri top lamı, ürünlerin iyon yük-
Alt Bölüm Testleri

62
_ leri toplamına eşittir. A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
• Mg (k) $ Mg(suda) + 2e b
2+ -
bb Yükseltgenme • Toplam atom sayısı ve türü korunur.
sorulara yer verilmiştir.

2+ 3+ -
• Cr (suda) $ Cr (suda) + e ` y ar› • Alınan veya verilen elektron sayıları indirgenme
b
ELEKTROKİMYA
- tepkimeleri
• 2Cl(suda ) $ Cl2 (g ) + 2e b
- ve yükseltgenme yarı tepkimelerinde gösterilir. TEST - 3 2. Katodik koruma yönteminin uygulanabilmesi için korunacak metal sulu çözelti içine daldırılmalı ya da çevresi
a Ancak bunların toplamı olan redoks tepkimele- nemli maddelerle sarılmış olmalıdır.
rinin denk lemlerinde
4. I. Alelektron gösteril
II. Ag III.mez.
Zn Çün-IV. Cu
1. Şekilde verilen sistemde çözeltideki Al çubuk Buna göre, aşağıdakilerden hangisi katodik koruma yapılan bir duruma örnek verilemez?
kü toplam alınan elektron sayısı, toplam verilen
Ag+ iyonunun molar derişiminin za-
Ayrıca modül sonunda

Hl sulu çözeltisi yukarıdaki metallerden hangi
elektron sayısına eşittir. A) B) C) D) E)
manla azaldığı belirleniyor. leri ile uygun koşullarda tepkimeye girerek H2
Örneğin: gazı açığa çıkarır?
Buna göre, Al metal çubuğu için; AgNO 3
çözeltisi 2+ -
Zn ( k) " Zn(suda) + 2 e (A) I ve II
yükseltgenme B)› tepkimesi
yar I ve III ) C) II ve III
I. Yükseltgenmiştir.
Her alt bölümün

İskele ayakları Gemi pervaneleri Doğal gaz boru hattı Su depolama tankı Boyanmış paslı metal
tamamı yeni nesil sorulardan

2+ -
Cu (suda) +
II. Elektron verme eğilimi, Ag metalininkinden 2e " Cu(k) (indirgenme
bü D) I, yar
II ve III
› tepkimesi) E) I, III ve IV
yüktür. +
—
—————————————————————————
Zn(k) + Cu(2suda
+ 2+ 3.
2. Yükseltgendi
III.(Elektron verdi.)
İndirgendir. ) " Cu (k ) + Zn(suda) (Redoks tepkimesi)
5. Yükseltgenme eğilimleri,
Yük: ...................... –2, –1yargılarından hangileri doğrudur? • Zn : Yükseltgenen madde
, 0, + 1, + 2......................... Zn > H(indirgen)
2 > Cu > Au
3.
A) Yalnız I
İndirgendi (Elektron aldı.)
D) II ve III
Elektron alışverişi ile gerçekleşen tepkimelere indir-
genme – yükseltgenme tepkimeleri (redoks tepki-
B) I ve II CuIII
C) I• ve
2+
şek(yükseltgen)
2+ : İndirgenen madde
E) I, II ve• ZIIIn : Yükseltgenme ürünü

• Cu : İndirgenme ürünü
linde olan elementler ile ilgili;
I. Zn(k) + H+(suda) $
II. Au(k) + H+(suda) $
sonunda o bölümle ilgili Bakır kap Alüminyum kap Gümüş kap
oluşan testler bulunur.
Yükseltgenme sayısının III. (Yükseltgenme
Cu(k) + Au2+ $ba
testler yer alır.

meleri) denir. (suda)
samağı, değerlik) bulunması: Yapılan bir deneyde yukarıdaki kaplara eşit derişimli derişik HCl sulu çözeltisi ilave edilince;
2. 1. Cr(k) madde,
; Ni2+ karşısındaki
veya Cu2+ iyonlarını içeren çö verilen tepkimelerden hangileri belirtilen yönde
4. Yükseltgenen (elektron veren)
Bir elementin, bileşiklerindekendiliğinden
zeltilerde Cr3+ iyonu haline geçiyor. sahip olduğu yagerçekleşir?
da sahipmiş • Bakır (Cu) ve gümüş (Ag) kaplarda tepkime gerçekleşmemiştir.
maddenin değerliğini azalttığından İNDİRGEN özel-
gibi göründüğü yüke; elementin o bileşikteki yükseltgen
lik gösterir. 2. Cu(k) ; Ni2+ iyonu içeren çözeltide değişime uğ A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III • Alüminyum kaptan H2 gazı çıktığı belirlenmiştir.
me sayısı (yükseltgenme basamağı, değerliği) denir.
ramıyor. D) I ve II E) I ve III Buna göre ;
Buna göre;
2 I. Verilen metaller arasında en aktif olan metal alüminyumdur.
I. Cr metalinin elektron verme isteği, Cu metali-
6. I. 2K(k) + Ca2+ (suda) $ Ca(k) + 2K (suda)
+
II. Bakır ve gümüş asitlerle tepkime vermez.
ninkinden fazladır.
II. Ca(k) + Mg2+ 2+
(suda) $ Mg(k) + Ca (suda) III. Aktiflikleri arasındaki ilişki Al > H2 > Ag > Cu şeklindedir.
II. Cr metalinden yapılan kaba, Ni2+ iyonu içeren
çözelti konursa, kap zamanla aşınır. III. 3Mg(k) + 2Al (suda) $ 2Al(k) + 3Mg2+
3+
(suda)
deney sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?
III. Cu2+ iyonunun elektron alma isteği, Ni2+ nin- Yukarıdaki tepkimelerin yazıldığı yönde kendili
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
kinden fazladır. ğinden gerçekleştiği bilindiğine göre, tepkime
yargılarından hangileri doğrudur? lerde yer alan elementlerin elektron verme eği
limlerinin artışına göre sıralanışı, aşağıdakiler 1. E 2. E 3. A
64
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III den hangisinde doğru verilmiştir?
D) II ve III E) I, II ve III A) Ca, Al, Mg, K B) Al, Mg, Ca, K
C) Ca, K, Mg, Al D) Mg, Al, Ca, K
E) Al, Ca, K, Mg
3. X, Y ve Z metallerinin elektron verme eğilimleri ara-
sındaki ilişki, X > Y > Z şeklindedir. Bu metaller 7.
den yapılmış kaplar içinde aşağıda belirtilen sulu Sn2+ Fe2+ Al3+
çözeltiler vardır. çözeltisi çözeltisi çözeltisi
Al kap Sn kap Fe kap

I II III
ZCl2 XCl2 YCl2
çözeltisi çözeltisi çözeltisi Al, Sn ve Fe metallerinin elektron verme eğilimleri
X kap Z kap Z kap (aktiflik sırası) Al > Fe > Sn şeklindedir.
I II III
Bu metallerden yapılmış kaplara yukarıdaki
Buna göre, hangi kaplarda zamanla aşınma gibi Sn2+ , Fe2+ , Al3+ katyonlarını içeren sulu
Kitaptaki örnek soruların PDF çözümlerine

gözlenir? çözeltiler konulduğunda, bir süre sonra hangi
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III kaplarda aşınma gözlenir?
D) I ve II E) I, II ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III
1. E 2. E 3. A 4. B 5. E 6. B 7. A
www.aydinyayinları.com.tr adresinden
17
ulaşabilirsiniz.
ÜL
O D
5. M
ELEKTROKİMYA
➤ İNDİRGENME–YÜKSELTGENME TEPKİMELERİ (REDOKS) • 2
➤ AKTİFLİK • 12
➤ ELEKTROKİMYASAL PİLLER • 18
➤ PİL GERİLİMİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER • 25
➤ NERNST EŞİTLİĞİ • 29
➤ PİL TÜRLERİ • 31
➤ DERİŞİM PİLİ • 34
➤ ELEKTROLİZ • 41
➤ KOROZYON • 45
➤ KARMA TESTLER • 54
➤ YENİ NESİL SORULAR • 64

AYT 5. MODÜL ELEKTROKİMYA www.aydinyayinlari.com.tr
ELEKTROKİMYA
İlişkili Kazanımlar
• Redoks tepkimelerini tanır.
– Redoks tepkimelerini denkleştirir. (İyonik redoks tepkimelerinin denkleştirilmesine girilmez.)
– Redoks tepkimeleri ile elektrik enerjisi arasındaki ilişkiyi açıklar.
– Elektrik enerjisi ile redoks tepkimesinin istemlilik/istemsizlik durumunu ilişkilendirir.
İNDİRGENME – YÜKSELTGENME TEPKİMELERİ İndirgenen (elektron alan) madde karşısındaki mad-

(REDOKS) TANIMLARI denin değerliğini artırdığından YÜKSELTGEN özel-
TANIMLAR lik gösterir.
Bir tanecik aldığı elektron sayısı kadar (–) yük ile en İndirg
tgen en
sel en
verdiği elektron sayısı kadar (+) yük ile yüklenir. ük
Y
1. İndirgenme (Redüksiyon): Değerliğin azalması
anlamına gelir. İndirgenmede madde elektron alır.
- - _
• F2 (g) + 2e $ 2F(suda) b
bb ‹ndirgenme
+ -
• 2H(suda) + 2e $ H2 (g) ` yar›
b Elektron veren atom Elektron alan atom
tepkimeleri
• Fe(suda) + e $ Fe(suda)b
3+ - 2+
a
Yükseltgenme (Oksidasyon): Değerliğin artması an- 5. Redoks tepkimelerinde;
lamına ge lir. Yükseltgenmede madde elektron verir. • Girenlerin iyon yükleri toplamı, ürünlerin iyon yük-
_ leri toplamına eşittir.
• Mg(k) $ Mg(suda) + 2e b
2+ -
bb Yükseltgenme • Toplam atom sayısı ve türü korunur.
2+ 3+ -
• Cr(suda) $ Cr(suda) + e ` yar› • Alınan veya verilen elektron sayıları indirgenme
b
- tepkimeleri
• 2Cl(suda) $ Cl2 (g) + 2e b
- ve yükseltgenme yarı tepkimelerinde gösterilir.
a Ancak bunların toplamı olan redoks tepkimele-
rinin denklemlerinde elektron gösterilmez. Çün-
kü toplam alınan elektron sayısı, toplam verilen
elektron sayısına eşittir.
Örneğin:
Zn(k) " Zn(2suda

+
) + 2e
-
(yükseltgenme yar› tepkimesi)
Cu2(suda
+ -
) + 2e " Cu(k) (indirgenme yar› tepkimesi)
+
—————————————————————————
—
2. Yükseltgendi (Elektron verdi.) Zn(k) + Cu(2suda
+ 2+
) " Cu(k) + Zn(suda) (Redoks tepkimesi)
Yük: ......................–2, –1, 0, + 1, + 2......................... • Zn : Yükseltgenen madde (indirgen)

•  u2+
C : İndirgenen madde (yükseltgen)
İndirgendi (Elektron aldı.)
•  n2+
Z : Yükseltgenme ürünü
3. Elektron alışverişi ile gerçekleşen tepkimelere indir- • Cu : İndirgenme ürünü
genme – yükseltgenme tepkimeleri (redoks tepki-
meleri) denir.
Yükseltgenme sayısının (Yükseltgenme ba
samağı, değerlik) bulunması:
4. Yükseltgenen (elektron veren) madde, karşısındaki
Bir elementin, bileşiklerinde sahip olduğu ya da sahipmiş
maddenin değerliğini azalttığından İNDİRGEN özel-
gibi göründüğü yüke; elementin o bileşikteki yükseltgen
lik gösterir.
me sayısı (yükseltgenme basamağı, değerliği) denir.
2
www.aydinyayinlari.com.tr ELEKTROKİMYA 5. MODÜL AYT
Yükseltgenme basamağı bulunurken; Toprak metalleri (3A grubu):

1. Elementler, atomik ve moleküler halde elektrikçe Çoğunun bileşiklerinde yükseltgenme basamağı
nötrdür. Yükseltgenme basamakları sıfır alınır. (+3) tür.
Örneğin: H2, Ag, C, S8, O3 ... Örneğin: AlCl3, BF3 ....
2. Basit iyonlarda (tek atomlu) yükseltgenme basamağı

Halojenler (7A grubu):
iyonun yüküne eşittir.
2+ –
Florun (F) bileşiklerinde yükseltgenme basamağı
Örneğin: Mg için (+2), Cl için (–1) ...
yalnız (–1), diğerlerinin –1, +1, +3, +5 ve +7 olabilir.
3. Bileşiklerin içindeki atomların yükseltgenme
Halojenler metallerle yaptıkları kararlı bileşiklerinde
basamağı:
daima –1 değerlik alır.
Hidrojen (H):
Örneğin: HClO4, HClO2, HBrO3 ....
Bileşiklerinin büyük çoğunluğunda (ametallerle yap-
tığı bileşiklerde) yükseltgenme basamağı (+1) dir. Dikkat!
Kükürt metallerle oluşturduğu kararlı bileşikle-
(Ametal + H+)
rinde -2 (S2-), azot metallerle oluşturduğu ka-
Örneğin: H2O, HCl, NH3, H2SO4 ... rarlı bileşiklerinde -3 (N3-) değerlik alır.
Yükseltgenme eğilimi kendinden büyük olan atom
larla yaptığı bileşiklerde (metaller ile yaptığı hidrür Dikkat!
bileşikleri) yükseltgenme basamağı (–1) dir. Gümüş (Ag) bileşiklerinde +1, çinko (Zn) bile-
(Metal + H–) şiklerinde +2 yükseltgenme basamağına sa-
Örneğin: NaH, CaH2 hiptir.
Oksijen (O):
4. Değerliği sabit elementler kullanılarak değerliği sa-
Oksit bileşiklerinde yükseltgenme sayısı (–2) dir. bit olmayan elementlerin yükseltgenme basamağı
Örneğin: H2O, CO2, SO3, Fe2O3 bulunur.
Bir tanecik XaYbm olsun.
Peroksit bileşiklerinde yükseltgenme basamağı (–1)
–2 m = Taneciğin toplam yüküdür.
dir. Sadece peroksit oksijeni O2 şeklindedir.
(Peroksit bileşikleri 1A ve 2A grubu elementleri ile c = X in yükseltgenme basamağı olsun.
oluşur.) d = Y nin yükseltgenme basamağı olsun.
Örneğin: H2O2, Na2O2, CaO2 .... c dm

+1 –1
H2O2 a b
Florla yaptığı bileşikte (+2) değerlik alır. m = a·c + b·d eşitliği ile bulunur.
+2 –
5. Bileşiklerde atomların yükseltgenme basamakları
Örneğin: OF2 $ O F2
toplamı sıfırdır.
Alkali metaller (1A grubu): Örneğin:
Yükseltgenme basamağı (+1) dir. +1 –2
H2SO4 (1H, 8O)
Li+, Na+, K + ...
(2·H) + S + (4·O) = 0
Örneğin: NaCl, KF ....
(2.1) + S + 4.(–2) = 0
S = +6
Toprak alkali metalleri (2A grubu):
+1 –2
Yükseltgenme basamağı (+2) dir. Be2+, Mg2+, Ca2+ ... K2Cr2O7 (8O, 19K)
(2·K) + (2·Cr) + (7·O) = 0
Örneğin: CaO, MgS ...
2·(+1) + 2·Cr + 7·(–2) = 0
Cr = +6
3
ÖRNEK 1 ÖRNEK 2
Aşağıdaki örneklerde altı çizili atomların yükselt Aşağıdaki örneklerde altı çizili atomların yükselt
genme sayılarını bulunuz. (1H, 8O, 11Na, 19K, 20Ca) genme sayılarını bulunuz. (1H, 8O)
3– 2– 2–
a. KMnO4 b. H2S2O7 c. NaOCl a. PO4 b. SO4 c. C2O4
– + –
d. NH3 e. CaC2O4 f. NaClO3 d. HCO3 e. NH4 f. NO3
2–
g. CrO4
6. Çok atomlu iyonlarda atomların yükseltgenme ba-

samakları toplamı iyonun yüküne eşittir.
Örneğin:
+6 –2
Cr2O72-
(2·Cr) + (7.O) = –2
2.6 + 7.(–2) = –2
7. Kimyasal kökler (çok atomlu iyonlar) kullanılarak

değerliği bilinmeyen elementlerin yükseltgenme ba- ÖRNEK 3
samağı (değerliği) bulunabilir. NiSO4 bileşiğindeki Ni ve S atomlarının yükseltgen
Bazı Kimyasal Kökler me basamaklarını bulunuz. (8O)
OH– $ hidroksit
NO3– $ nitrat
CN– $ siyanür
SO42– $ sülfat
CO32– $ karbonat
PO43– $ fosfat
NH4+ $ amonyum
CH3COO– $ asetat
1. a) +7 b) +6 c) +1 d) –3 e) +3 f) +5 2. a) +5 b) +6 c) +3 d) +4 e) –3 f) + 5 g) +6 3. Ni = +2 S = +6
4
8. İki kimyasal kök bileşik oluşturduğunda kökler yük- ÖRNEK 6

leri ile ayrılır ve bilinmeyen elementlerin yükseltgen-
H3AsO4 + H2S $ As2S3 + S + H2O
me basamağı bulunur.
Yukarıda denklemi verilen tepkime ile ilgili aşağıda
ÖRNEK 4
ki soruları yanıtlayınız.
NH4NO3 bileşiğindeki azot atomlarının yükseltgen
a) İndirgenen madde hangisidir?
me sayılarını bulunuz.
b) Yükseltgenen madde hangisidir?
NH4 NO3 c) İndirgen madde hangisidir?
d) Yükseltgen madde hangisidir?
NH4+ NO3– e) Yükseltgenme ürünü hangisidir?
(Amonyum) (Nitrat)
N + 4H + = + 1 N + 3O = –1
f) İndirgenme ürünü hangisidir?
. . g) H3AsO4 bileşiğinde As elementinin yükseltgenme
+1 2
basamağı kaçtır?
N = 3 olur. N = +5 olur.
h) 1 mol H3AsO4 kaç mol elektron almıştır?
Dikkat!
Elektron veren madde yükseltgenir yani indir-
gendir.
Elektron alan madde indirgenir yani yükselt-
gendir.
ÖRNEK 5
Al(k) + 3Ag+(suda) m Al3+
(suda)
+ 3Ag(k)
tepkimesine göre, aşağıda bırakılan boşlukları uy
gun şekilde doldurunuz.
–
a) Yükseltgenen madde: (e veren) Al
.......................................
b) Yükseltgen madde: (e alan) Ag
- +
.......................................
c) İndirgenen madde: (e alan) Ag
- +
.......................................
d) İndirgen madde: (e veren) Al
-
.......................................
e) İndirgenme ürünü: Ag
.......................................
3+
f) Yükseltgenme ürünü: Al
.......................................
ÖRNEK 7
Uyarı!
Aşağıda verilen tepkimelerden hangisi redoks tep
Bir tepkimede elementlerden herhangi birinin kimesi değildir?
değerliği değişiyor ise redoks tepkimesidir.
0 0 +4 -2
A) CH4 + 2O2 $ CO2 + 2H2O
C + O2 $ CO2 (C ve O elementlerinin de-
B) Zn + 2NaOH $ Na2ZnO2 + H2
ğerliği değişmiştir, redoks tepkimesidir.)
Bir tepkimede serbest hâlde element varsa C) Fe2O3 + 3CO $ 2Fe + 3CO2
tepkime redoks tepkimesidir. D) AgNO3 + Kl $ KNO3 + Agl

3
Al + 3HCl $ AlCl3 + H E) 4Cl2 + 8OH– $ 7Cl– + ClO4– + 4H2O
2 2
Elektron alış verişi ile gerçekleşen tepkimeler
redoks tepkimesidir.
2e- almış
Mg(k) + Cu2+
(suda)
m Mg2+
(suda)
+ Cu(k)
2e- vermiş
4. –3, +5 5. a) (e– veren) Al b) (e – alan) Ag+ c) (e– alan) Ag+ 6. a) H3AsO4 b) H2S c) H2S d) H3AsO4 e) S f) As2S3 g) As = +5
d) (e– veren) Al e) Ag f) Al3+ 5 h) 2 mol 7. D
ÖRNEK 8 ÖRNEK 10
C + 4HNO3 $ CO2 + 4NO2 + 2H2O Fe2O3 + 3CO $ 2Fe + 3CO2

Yukarıda denklemi verilen redoks tepkimesi ile ilgili; Yukarıda verilen redoks tepkimesi ile ilgili;
I. HNO3 bileşiğindeki N atomu yükseltgen maddedir. I. Fe2O3 yükseltgen maddedir.
II. 1 mol C, 4 mol elektron vermiştir. II. CO molekülündeki C yükseltgenmiştir.
III. CO2, yükseltgenme ürünüdür.
III. 1 mol Fe2O3 bileşiği, 6 mol elektron almıştır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
ÖRNEK 9
Redoks tepkimeleri ile ilgili;
I. Yükseltgen, elektron vermiştir.
II. İndirgenen, elektron almıştır.
ÖRNEK 11
III. İndirgenin değerliği artmıştır.
CuO + H2 $ Cu + H2O
tepkimesi için aşağıdaki değerlendirmelerden
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II hangisi yanlıştır?
D) II ve III E) I, II ve III A) CuO bileşiğindeki Cu2+ iyonu indirgenmiştir.

B) H2 indirgen maddedir.
C) Redoks tepkimesidir.
D) CuO yükseltgenen maddedir.
E) H2O yükseltgenme ürünüdür.
C + O2 CO2
8. E 9. D 10. E 11. D
6
ÖRNEK 12 3. Alınan ve verilen elektron sayılarını eşitlemek

için ilgili atom ya da bileşiğin başına en küçük
Aşağıdaki bileşiklerin hangisinde oksijen elementi tam sayılardan oluşan katsayıları yazılır.
nin değerliği diğerlerinden farklıdır?
4. H ve O dışındaki atomların sayıları eşitlenir.
(1H, 6C, 11Na, 15P, 26Fe)
A) CO2 B) P2O5 C) Na2O 5. Öncelikle H atomlarının sayısı eşitlenir.
D) Fe2O3 E) H2O2 6. O atomlarının sayısı kontrol edilir. Her iki taraf-

daki O atomlarının sayısı eşit ise denklem doğ-
ru denkleştirilmiştir.
ÖRNEK 14
Aşağıdaki tepkime denklemlerini en küçük tam sa
yılı olarak denkleştirdiğinizde suyun (H2O) katsayı
sını bulunuz. ((a) tepkimesi için CO’nun katsayısını
ÖRNEK 13
bulunuz.)
7
N elementi aşağıdaki bileşiklerden hangisini oluş a) SiO2 + C $ Si + CO
turamaz?
A) NH3 B) N2H2 C) N2O3 +4 -2 0 0 +2 -2
SiO2 + C $ Si + CO
D) NO3 E) NO
1/Si4+ + 4e $ Si
2/C 0 $ C2+ + 2e
SiO2 + 2C $ Si + 2CO
Cevap: 2
b) P + HNO3 + H2O $ H3PO4 + NO
İNDİRGENME – YÜKSELTGENME TEPKİME

DENKLEMLERİNİN DENKLEŞTİRİLMESİ:
İndirgenme – yükseltgenme tepkimelerinin denk-
leştirilmesindeki temel kural, yükseltgenmede verilen
elektron sayısının, indirgenmede alınan elektron c) HNO3 + I2 $ HIO3 + NO + H2O
sayısına eşit olma sıdır.
+1 +5 -2 0 +1 +5 -2 +2 -2 +1 -2
HNO3 + l 2 $ HlO3 + NO + H2O
Değerlik (Yükseltgenme Sayısı) Yöntemi: 10/N 5+ + 3e $ N 2+
İyon İçermeyen Denklemlerin Denkleştirilmesi 3/I 2 $ 2l 5+ + 10e
(Nötr ortama göre): 10HNO 3 + 3l 2 $ 6HlO3 + 10NO + 2H2O

Cevap: 2
Bu yöntemle denklem denkleştirilirken sırasıyla
aşağıdaki işlemler uygulanır:
d) Sb + HNO3 $ Sb2O5 + NO2 + H2O
1. Denklemin her iki tarafındaki elementlerin
değerlikleri belirlenir.
2. Değerliği değişen elementler (indirgenen ve

yükseltgenen) belirlenir ve değerlik değişimin-
den yararlanarak alınan ve verilen elektron
sayısı tespit edilir.
12. E 13. D 14. a) 2 b) 2 c) 2 d) 5

7
Pratik yol g) KOH + Cl2 $ KCl + KClO3 + H2O
Redoks tepkimelerinde değerliği değişen ele-

ment tepkimenin bir yönünde bir yerde, diğer +1 -2 +1 0 +1 -1 +1 +5 -2 +1 -2
KOH + Cl 2 $ KCl + KClO3 + H2O
yönünde birden fazla yerde ise bir yerde olanın
Cl2 hem indirgenmiş hemde yükseltgenmiştir.
katsayısı önce bekletilir. Diğer yöndekilere ge- Katsayıları toplanarak 5/Cl 2 + 2e - $ 2Cl-
rekli katsayılar yazılır ve toplanarak tek yerde Cl 2’ye katsayı yazılır.
1/Cl 2 $ 2CI 5+ + 10e-
olana gerekli katsayı yazılır. 12KOH + 6Cl2 $ 10KCl + 2KClO 3 + 6H2O
En küçük tamsayılar ile denkleştirildiğinde
e) Cu + HNO3 $ Cu(NO3)2 + NO + H2O 6KOH + 3Cl2 $ 5KCl + KClO 3 + 3H2O
Cevap: 3
0 +1 +5 -2 +2 +5 -2 +2 -2 +1 -2
Cu + HNO3 $ Cu(NO3)2 + NO + H2O
3/Cu 0 $ Cu 2+ + 2e – h) S + H2SO4 $ SO2 + H2O
2/N 5+ + 3e – $ N2+
HNO3 katsayısını bekletelim
3Cu + HNO3 $ 3Cu(NO 3)2 + 2NO + H2O

So
n önce N atomları
sı n ra k a
ık t
oy say ı toplayalım
al ı
m
3Cu + 8HNO3 $ 3Cu(NO 3)2 + 2NO + 4H2O

Pratik yol
Cevap: 4
Bir redoks tepkimesinde aynı bileşikte birden
fazla elementin değerliği değişiyor ise ayrı ayrı
alınan ya da verilen elektron sayısı hesaplanır.
Daha sonra toplanarak denkleştirme yapılır.
f) Zn + H2SO4 $ ZnSO4 + H2S + H2O
ı) Sb2S3 + HNO3 $ Sb2O5 + NO2 + H2SO4 + H2O
+3 -2 +5 +5 +4 +6
Sb 2S 3 + HNO 3 $ Sb 2O5 + NO 2 + H2SO 4 + H2O
Sb 23+ $ Sb 25+ + 4e -
1 & Toplam 28 e -
S 32- $ 3S 6+ + 24e-
28/N 5+ + e – $ N4+
Sb 2S3 + 28HNO 3 $ Sb 2O5 + 28NO2 + 3H2SO 4 + 11H2O
Cevap: 11
Pratik yol
Peroksit parçalandığında H2O veya O2 gazına
ayrışır. Peroksitli redoks soruları denkleştirilir-
ken H2O2 ile H2O veya O2 arasındaki elektron
alışverişine bakılır.
Pratik yol +1 –1 +2 –2 +1 –1
HCl + FeS + H2O2 $ H2O + FeCl 3 + H2SO4
+1 –2 +3 –1 +1 +6 –2
Bir redoks tepkimesinde aynı element hem yük-

seltgenip hem de indirgeniyor ise alınan–verilen 2 Fe2+ $ Fe3+ + 1e-
9e-
elektron sayısı ayrı ayrı bulunur. İki yarı tepkime- S2- $ S6+ + 8e-
den gelen aynı yüklü element sayısı toplanarak 9/O21- + 2e- $ 2O2-
elemente katsayı olarak yazılır. 6HCl + 2FeS + 9H2O2 $ 10H2O + 2FeCl3 + 2H2SO4
14. e) 4 f) 4 14. g) 3 h) 2 ı) 11
8
ETKİNLİK 7. NH3 + O2 $ NO + H2O

Aşağıda verilen redoks tepkimelerini uygun bir yöntemle
en küçük tam sayılarla denkleştiriniz.
1. Al + MnO2 $ Al2O3 + Mn
8. N2H4 + Cu(OH)2 $ Cu + N2 + H2O
2. Sn + HNO3 $ H2SnO3 + NO2 + H2O
9. NH3 + O2 + CH4 $ HCN + H2O
3. Zn + NaNO3 + NaOH + H2O $ Na2Zn(OH)4 + NH3
10. CuS + HNO3 $ Cu(NO3)2 + S + NO + H2O
4. H2S + HNO3 $ S + NO + H2O
11. Na2S2O3 + H2O + Cl2 $ NaHSO4 + HCl
5. MnO2 + KNO3 + KOH $ K2MnO4 + NO + H2O
12. CrI3 + KOH + Cl2 $ K2CrO4 + KCI + KIO4 + H2O
6. Pb + HNO3 $ Pb(NO3)2 + NO + H2O
AYDIN Yayınları AYT Soru Bankası

Elektrokimya Test 1, 2 ve 3’ü
çözebilirsiniz.
1. 4Al + 3MnO2 $ 2Al2O3 + 3Mn 7. 4NH3 + 5O2 $ 4NO + 6H2O

2. Sn + 4HNO3 $ H2SnO3 + 4NO2 + H2O 9 8. N2H4 + 2Cu(OH)2 $ 2Cu + N2 + 4H2O
3. 4Zn + NaNO3 + 7NaOH + 6H2O $ 4Na2Zn(OH)4 + NH3 9. 2NH3 + 3O2 + 2CH4 $ 2HCN + 6H2O
4. 3H2S + 2HNO3 $ 3S + 2NO + 4H2O 10. 3CuS + 8HNO3 $ 3Cu(NO3)2 + 3S + 2NO + 4H2O
5. 3MnO2 + 2KNO3 + 4KOH $ 3K2MnO4 + 2NO + 2H2O 11. Na2S2O3 + 5H2O + 4Cl2 $ 2NaHSO4 + 8HCl
6. 3Pb + 8HNO3 $ 3Pb(NO3)2 + 2NO + 4H2O 12. 2CrI3 + 64KOH + 27Cl2 $ 2K2CrO4 + 54KCl + 6KIO4 + 32H2O
TEST - 1 ELEKTROKİMYA
1. I. Zn + 2Ag+ $ Zn2+ + 2Ag 5. 3Cu + 8HNO3 $ 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O
II. 3Ag + 4HNO3 $ 3AgNO3 + NO + 2H2O Denkleştirilmiş denklemi yukarıda verilen re
doks tepkimesi ile ilgili aşağıdaki değerlendir
III. AgOH + HCl $ AgCl + H2O
melerden hangisi doğrudur?
Yukarıdaki tepkimelerden hangileri redoks tep
kimesidir? A) Cu yükseltgen maddedir.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III B) HNO3 bileşiğindeki N nin değerliği +4 tür.
D) II ve III E) I, II ve III C) HNO3 bileşiğindeki N indirgen maddedir.
D) 3 mol Cu atomu, 6 mol elektron vermiştir.
E) HNO3 bileşiğindeki N elektron vermiştir.

2. Bir redoks tepkimesinde elektron alışverişi ya
pan iki tanecikten indirgen olan maddenin;
I. Değerliği
II. Çapı
III. Elektron sayısı
niceliklerinden hangileri artar?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
6. P + HNO3 + H2O $ H3PO4 + NO

Yukarıda verilen denkleşmemiş tepkime ile
3. Aşağıda verilen bileşiklerden hangisinde oksi ilgili;
jen elementi pozitif değerlik almıştır?
I. P atomu, hem yükseltgen hem de indirgen
(1H, 6C, 8O, 9F, 11Na, 19K, 24Cr) özellik gösterir.
A) Na 2O2 B) CO2 C) K 2Cr2O7 II. En küçük tam sayılar ile denkleştirildiğinde H2O
molekülünün katsayısı 3 olur.
D) OF2 E) H2O2
III. HNO3 yükseltgen özellik gösterir.
A) I, II ve III B) II ve III C) I ve II
D) Yalnız I E) Yalnız III

4. NaOH + Br2 $ NaBr + NaBrO3 + H2O
tepkimesine ilişkin aşağıdaki değerlendirme

lerden hangisi yanlıştır?
A) Br2 molekülü hem yükseltgenmiş, hem de indir
genmiştir.
B) Redoks tepkimesidir.
C) NaBrO3 bileşiğinde Br elementinin değerliği +5

tir.
7. PbO + NH3 $ Pb + N2 + H2O
D) En küçük tamsayılarla denkleştirilmiş denklem-
deki Br2 molekülünün katsayısı 3 tür. tepkimesi en küçük tam sayılarla denkleştirildi
ğinde H2O nun katsayısı kaç olur?
E) En küçük tamsayılarla denkleştirilmiş denklem-
deki NaBrO3 ün katsayısı 5 tir. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 6
1. B 2. A 3. D 4. E 5. D 6. E 7. C
10
ELEKTROKİMYA TEST - 2
1. H2O2 + Co(OH)2 $ Co2O3 + H2O 4. I2 + HNO3 $ HIO3 + NO2 + H2O
Yukarıda verilen tepkime denklemi en küçük tepkimesi en küçük tamsayılarla denkleştirilir
tam sayılarla denkleştirildiğinde H 2O nun kat se yükseltgen maddenin katsayısı aşağıdakiler
sayısı kaç olur? den hangisine eşit olur?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 A) 1 B) 4 C) 8 D) 9 E) 10
2. +
2H + 2Fe
2+
+ H2O2 $ 2Fe
3+
+ 2H2O 5. Bi + H2SO4 $ Bi2(SO4)3 + SO2 + H2O
Yukarıdaki tepkime ile ilgili aşağıdaki değer
tepkimesi en küçük tamsayılarla denkleştirilir
lendirmelerden hangisi yanlıştır?
se indirgen maddenin katsayısı aşağıdakiler
den hangisine eşit olur?
A H2O2 yükseltgendir.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
B) Asidik ortamda gerçekleşmiştir.
2+
C) Fe yükseltgenmiştir.
D) H2O2 de O nun değerliği –2 dir.
E) 1 mol H2O2, 2 mol elektron almıştır.
6. As + HNO3 + H2O $ H4As2O7 + NO

2- Yukarıda verilen tepkime ile ilgili aşağıdakiler
3. I. NH4+ II. NaCl III. C O4
2
den hangisi yanlıştır?
Yukarıda verilen altı çizili atomların değerlikleri
aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) H4As2O7 bileşiğinde As nin yükseltgenme ba-
samağı +5 tir.
l ll lll
A) +3 +1 +3 B) HNO3 yükseltgen maddedir.
B) +4 –1 +6 C) En küçük tamsayılarla denkleştirildiğinde H 2O
C) –3 –1 +3 nun katsayısı 1 olur.
D) –3 +2 +4
D) As elementi indirgendir.
E) –3 +1 +4
E) En küçük tam sayılarla denkleştirildiğinde ürün-
lerin katsayıları toplamı 17 dir.
1. C 2. D 3. C 4. E 5. B 6. E
11
AKTİFLİK PRATİK BİLGİLER

Fe çivi Metalik Aktiik:
Elektron veren metal aktiftir.
Cu2+
Cu2+ Fe 2+
Yükseltgenen metal aktiftir.
SO2– SO2–
4 4
Elektron verme eğilimi büyük olan metal aktiftir.
Cu(k)
CuSO4 çözeltisi
Aktif metal aşınır, çözünür (Katı halden suya katyon
Bir miktar CuSO4 sulu çözeltisine, bir demir parça- şeklinde geçer.).
sı (çivi) batıralım. Bir süre sonra Fe çivinin Cu ile
Bileşik oluşturan metal aktiftir.
kaplandığını ve çözeltinin renginin maviden yeşile
döndüğünü gözlemleriz. Demir (Fe) çivi üzerinde bi- Yükseltgenme potansiyeli (E°yük) büyük olan metal
riken Cu, Cu2+ iyonlarından oluşur. Bunun için, her aktiftir.
2+ iyonunun 2 elektron alması gerekir. Çözeltinin
Cu
renginin yeşile dönmesi, Fe çivinin kütlesinin azaldı
Ametalik Aktiik:
ğını ve çözeltide Fe2+ iyonlarının oluştuğunu göste-
rir. Olaya ait tepkime denklemleri aşağıda verilmiştir. Elektron alan ametal aktiftir.
Fe(k) " Fe(2suda

+ -
(yükseltgenme yarı tepkimesi) İndirgenen ametal aktiftir.
) + 2e
Cu2(suda
+
) + 2e
-
" Cu(k) (indirgenme yarı tepkimesi) Elektron alma eğilimi büyük olan ametal aktiftir.
+
——————————————————————— Bileşik oluşturan ametal aktiftir.
Fe(k) + Cu(2suda
+
) " Fe(2suda
+
) + Cu(k) (İndirgenme – İndirgenme potansiyeli (E°ind) büyük olan ametal ak-
yükseltgenme
tiftir.
tepkimesi)
Yukarıdaki reaksiyonlar kendiliğinden gerçekleş- Ametalik aktifik
artar.
mektedir. Bu da gösteriyor ki; F
• Metallerin yükseltgenme (elektron verme) eği- En aktif ametal
limleri: Fe > Cu şeklindedir.

• Katyonların indirgenme (elektron alma) eğilim- Fr En aktif metal
Metalik aktifik
leri: Cu2+ > Fe2+ şeklindedir.
artar.
Anlatılanlardan yola çıkarak aktiik, bir atom veya
iyonun elektron alma veya verme eğiliminin bir ölçü- Örneğin:
südür. Başka bir deyişle maddenin, kimyasal tepki- “Zn metali, Sn metalinden daha aktiftir.”
meye girme isteğidir. Bilgisini yorumlayacak olursak;
Metalik aktiik: Bir metalin elektron verme eğili a) Yükseltgenme eğilimi: Zn > Sn dir.
midir.
İndirgenme eğilimi: Sn2+ > Zn2+ dir.
Bir metal, elektron verme eğilimi kendisinden küçük
olan bir metalin iyonu ile tepkime verebilir. b) Zn(k) + Sn(2suda
+ 2+
) $ Zn(suda) + Sn(k)
Ametalik aktiik: Genellikle elektron alma eği tepkimesi kendiliğinden gerçekleşiyor demektir. Bu
limidir.
nedenle Zn kabına Sn2+ iyonlarını içeren çözelti ko
Her tepkime kendiliğinden gerçekleşmez. Bir tep- nursa Zn kap aşınır.

kimenin kendiliğinden gerçekleşebilmesi için yük- c) Sn(k) + Zn(2suda
+ 2+
) $ Sn(suda) + Zn(k)
seltgenecek maddenin yükseltgenme eğilimi diğer
maddelerinkinden büyük olmalıdır. Aktiflik sırası tepkimesi kendiliğinden gerçekleşmez. Bu nedenle
bilinirse tepkimenin kendiliğinden gerçekleşip ger- Sn kabına Zn2+ iyonlarını içeren çözelti konursa, Sn
çekleşmeyeceği anlaşılır. kapta değişim gözlenmez.
12
ÖRNEK 15 ÖRNEK 17
2+ 2+
I. Fe + Mn $ Mn + Fe
+ 2+
II. 2Ag + Cu $ Cu + 2Ag
2+ 3+ 2+
2+ 2+
Sn(suda) Al(suda) Zn(suda)
III. Fe + Cu $ Cu + Fe
AI kap Zn kap Sn kap
Yukarıdaki tepkimelerin yazıldığı yönde kendiliğin Al, Zn, Sn metallerinin elektron verme eğilimleri
den gerçekleştiği bilindiğine göre, bu elementlerin arasındaki ilişki Al > Zn > Sn şeklindedir.
yükseltgenme eğilimleri arasındaki ilişki aşağıdaki
Bu metallerden yapılmış kaplara yukarıdaki gibi Sn2+,
lerden hangisinde doğru verilmiştir?
Al3+, Zn2+ iyonlarını içeren çözeltiler konulduğunda
A) Mn > Fe > Cu > Ag B) Mn > Cu > Fe > Ag hangilerinde bir aşınma gözlenir?
C) Fe > Mn > Cu > Ag D) Ag > Fe > Cu > Mn A) Yalnız Al B) Yalnız Zn C) Yalnız Sn
E) Cu > Mn > Fe > Ag D) Al ve Zn E) Al ve Sn
Tepkimeler verilen yönde istemli ise aktifliği fazla olan

madde yükseltgenir. Bu nedenle;
I. tepkimede aktiflik: Mn > Fe
II. tepkimede aktiflik: Cu > Ag
III. tepkimede aktiflik: Fe > Cu şeklindedir.
Elementlerin yükseltgenme eğilimleri
Mn > Fe > Cu > Ag şeklinde olur.
Cevap: A
ÖRNEK 18
ÖRNEK 16
I. X, Y ve Z metalleri HCl çözeltisinde çözünürken,
2+ 2+
T metali çözünmüyor. X (suda) Y(suda)
II. X(k) + Y+(suda)$ tepkimesi kendiliğinden gerçekleş Z(k) Z(k)

I. kap II. kap
miyor.
III. X(k) + Z+(suda) $ tepkimesi kendiliğinden ger Z metalinden yapılmış yukarıdaki kaplarda X2+ ve Y2+
çekleşiyor. iyonlarını içeren çözeltiler vardır. Zamanla sadece I.
kapta aşınma gözleniyor.
Buna göre, X, Y, Z, T metallerinin yükseltgenme
eğilimlerinin büyükten küçüğe doğru sıralanışı aşa Buna göre, X, Y ve Z metallerinin elektron verme eği
ğıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? limleri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde
doğru verilmiştir?
A) T, Z, X, Y B) Y, X, Z, T C) Y, Z, X, T
A) X > Z > Y B) Z > Y > X C) Z > X > Y
D) X, Y, T, Z E) Z, T, X, Y
D) Y > Z > X E) Y > X > Z
15. A 16. B 17. A 18. D

13
ÖRNEK 19 ÖRNEK 21
Toprak alkali bir metal olan X X(k) X, Y ve Z metallerinin elektron verme eğilimleri arasın-
H2(g)
elementi HCl çözeltisine batırıldı daki ilişki, X > Y > Z şeklindedir.
ğında normal koşullardaki hac-
mi 4,48 litre olan H2 gazının İçerisinde YNO3 ve ZNO3 sulu çözeltileri bulunan bir
oluştuğu ve 4,8 gram X meta HCl(suda)
kaba X, Y ve Z metalleri atılıyor.
linin çözündüğü gözleniyor.
Buna göre, çözeltide aşağıdaki tepkimelerden han
Buna göre, X elementinin atom ağırlığı kaç
gisinin olması beklenmez?
gram/mol'dür?
A) 10 B) 24 C) 40 D) 56 E) 137 A) Z+ iyonu, Y metalini yükseltger.
B) Y+ iyonu, X metalini yükseltger.
C) Z metali, Z+ iyonu ile tepkime vermez.
D) X metali, Z+ iyonunu indirger.
E) Y metali, X+ iyonunu yükseltger.
Uyarı!
En kuvvetli indirgen: En aktif metaldir.
En kuvvetli yükseltgen: En pasif metalin kat-
yonudur.
Dikkat! ÖRNEK 22
Metaller indirgenmez. Bütün metaller yükselt-
genir. Yani indirgendir. 1 M 200 mL 1 M 200 mL 1 M 200 mL
HCl çözeltisi H2SO4 çözeltisi HCN çözelti
ÖRNEK 20 Zn kap Pt kap Ag kap

2+
• X + Y2+ $ X +Y I II III
2+ 2+
• Y+Z $ Y +Z Yukarıdaki kaplardan hangileri bir süre sonra aşınır?
tepkimeleri belirtilen yönde kendiliğinden gerçekleşiyor. (Elektron verme eğilimleri: Zn > H2 > Ag > Pt)
Buna göre, X, Y ve Z metalleri ile ilgili aşağıdakiler A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
den hangisi yanlıştır? D) II ve III E) I, II ve III

A) Elektron verme eğilimleri X > Y > Z şeklindedir.
B) Elektron alma istekleri Z2+ > Y2+ > X2+ şeklindedir.
C) En kuvvetli indirgen X tir.
D) En kuvvetli yükseltgen Z dir.
E) X metalinden yapılan kapta Z(NO3)2 sulu çözeltisi
saklanamaz.
19. B 20. D 21. E 22. A

14
ÖRNEK 23 Cu, Hg, Ag yarısoy metallerine yalnız H2SO4, HNO3

gibi kuvvetli oksi asitlerin sulu çözeltileri etki eder.
2NaX + Y2 $ 2NaY + X2
Asidin yükseltgen olarak etkidiği bu tepkimelerde H2
2NaY + Z2 $ 2NaZ + Y2 gazı oluşmaz; SO2, NO2 ve NO gibi gazlar açığa
Yukarıda denklemi verilen tepkimeler yazıldığı yönde çıkar.
kendiliğinden gerçekleşmektedir. Yarı soy metallere;
Buna göre, X, Y ve Z ile simgelenen halojenlerin ak H2SO4 asidinin derişik ve sıcak çözeltisi etki ederse,
tifliklerinin karşılaştırılması aşağıdakilerden hangi SO2 gazı açığa çıkar.
sinde doğru verilmiştir?
Cu(k) + 2H2SO4(suda) $ CuSO4(suda) + SO2(g) + 2H2O(s)
A) X > Z > Y B) Y > Z > X C) Z > Y > X
Hg(k) + 2H2SO4(suda) $ HgSO4(suda) + SO2(g) + 2H2O(s)
D) Z > X > Y E) Y > X > Z
HNO3 asidinin derişik ve seyreltik çözeltileri etki
eder. Çözelti derişik ise NO2 gazı, seyreltik ise NO
gazı açığa çıkar.
der.
Ag(k) + 2HNO3(suda) $ AgNO3(suda) + NO2(g) + H2O(s)
sey.
3Ag(k) + 4HNO3(suda) $ 3AgNO3(suda) + NO(g) + 2H 2O(s)
der.
Cu(k)+ 4HNO3(suda) $ Cu(NO3)2(suda) + 2NO2(g) + 2H2O(s)
Pt ve Au tam soy metallerine hiçbir asit çözeltisi etki

etmez. Ancak kral suyu (3HCl + HNO3) karışımı etki
eder ve NO gazı açığa çıkar.
Yarı soy ve tam soy metallere kısaca soy metaller

denir.
Metaller, amfoter metaller hariç baz çözeltileri ile

UYARI: tepkime vermezler. Amfoter metaller (Zn, Al, Cr, Pb,
Sn, Be, Ge…) kuvvetli bazların derişik sulu çözeltileri
Metallerin (ve hidrojenin) yükseltgenme eğilimi
ile tepkime verir ve H2 gazı açığa çıkarırlar.
(elektron verme eğilimi) sırası şöyledir:
K > Ca > Na > Mg > Al > Mn > Zn > Cr > Fe > Zn + 2NaOH $ Na2ZnO2 + H2
Sn > Pb > H2 > Cu > Ag > Hg > Pt > Au Al + 3NaOH $ Na3AlO3 + 3/2H2
Buna göre, metallerin asit çözeltileri ile tepkime-

Pratik BİLGİ:
leri incelenirse:
Aktiflik sırası (e- verme eğilimi): Diğer me-
Yükseltgenme eğilimi sırası, (aktif metallerden taller > H2 > Yarı soy metaller (Cu, Hg, Ag) >
biri (M) > H2 > Cu > Ag > Hg > Pt > Au): tam soy metaller (Au, Pt)
_ HCl
Asit çözeltisi b Yarı soy metal + $ Tepkime yok
HBr
HCl(suda) bb M/Ma+ yükseltgenme
` (Cu, Hg, Ag)
Aktif metal + H2SO4 (suda) b +
b 2H /H2 indirgenme
h a de
r. H
NO 2 SO
3
sey. H 4
Cu, Hg, Ag, Pt, Au + HCl(suda) 4 Tepkime vermez.

Asit çözeltisi NO(g) SO2(g)
der.
h
NO2(g)
23. C
15
ÖRNEK 24 ÖRNEK 25
Na Al
HCl sulu çözeltisine Ag ve Zn metal çubukları batırıldı
ğında Zn çubuğun aşındığı ve çevresinden H2 gazı
çıktığı, Ag çubukta bir değişme olmadığı gözleniyor.
H2O(s) NaOH(suda)
Buna göre; I II
Cu K Pt
I. Yükseltgenme eğilimleri arasındaki ilişki, Zn > H2 > Ag
şeklindedir.
II. Zn indirgendir. CuNO3(suda) AgNO3(suda) AgNO3(suda)
III IV V
III. HCl nin yükseltgenmesi ile H2 gazı oluşur.
Yukarıda verilen çözeltilere metal çubuklar daldırılıyor.
Buna göre, bir süre sonra hangi metal çubuklarda
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III aşınma olur?
A) Yalnız I B) I, II ve III
D) I ve II E) I, II ve III C) I, II, III ve IV D) I, II ve IV
E) I, II, IV ve V
I. de Na çok aktif metaldir. H2O ile H2 gazı çıkarır. Tep

kime olur. Aşınma gerçekleşir. II. de Al amfoter metal
olup kuvvetli bazlarla tepkime verir. Tepkime gerçekle
şir. Aşınma olur. III. de aktiflik farkı yok. Tepkime olmaz.
IV. K metali, Ag metalinden aktiftir. V. de Pt tam soy me
taldir. Ag+ iyonlarını indirgeyemez. Tepkime olmaz.
Cevap: D
ÖRNEK 26
• X metali, H2O ile tepkime vererek H2 gazı açığa
çıkarıyor.
• Y metali, derişik HNO3 çözeltisi ile tepkime vererek
NO2 gazı açığa çıkarıyor.
• Z metali, H2O ile tepkime vermiyor. HBr sulu çözeltisi
ile tepkime vererek H2 gazı açığa çıkarıyor.
X, Y ve Z elementleri ile ilgili yukarıdaki bilgiler veriliyor.
Buna göre;
I. En aktif metal X dir.
Pratik BİLGİ: II. Elektron verme eğilimleri X > Z > H2 > Y dir.
Bir metal H2O ile tepkime veriyor ise çok aktif- III. Y yarı soymetaldir.
tir. (Na, K gibi) yargılardan hangileri doğrudur?
Bir metal herhangi bir asitle H2 gazı açığa çıka-
rıyor ise H2 den aktiftir.
Bir metal oksijensiz asit ile tepkime vermiyor.

HNO3, H2SO4 ile tepkime verip SO2, NO, NO2
gibi gazlardan birini açığa çıkarıyor ise H2 den
pasiftir. Bu metal yarı soy metaldir. (Cu, Hg, Ag)
Bir metal hiçbir saf asidin sulu çözeltisi ile tep-

kime vermiyor ise tam soy metaldir. (Au, Pt).
Tam soy mataller en pasif metallerdir. AYDIN Yayınları AYT Soru Bankası
Elektrokimya Test 4’ü çözebilirsiniz.
24. D 25. D 26. E

16
1. Şekilde verilen sistemde çözeltideki Al çubuk 4. I. Al II. Ag III. Zn IV. Cu
Ag+ iyonunun molar derişiminin za- Hl sulu çözeltisi yukarıdaki metallerden hangi
manla azaldığı belirleniyor. leri ile uygun koşullarda tepkimeye girerek H2
AgNO3 gazı açığa çıkarır?
Buna göre, Al metal çubuğu için;
çözeltisi
A) I ve II B) I ve III C) II ve III
I. Yükseltgenmiştir.
II. Elektron verme eğilimi, Ag metalininkinden bü D) I, II ve III E) I, III ve IV
yüktür.
III. İndirgendir.
5. Yükseltgenme eğilimleri,
yargılarından hangileri doğrudur? Zn > H2 > Cu > Au
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III şeklinde olan elementler ile ilgili;
D) II ve III E) I, II ve III I. Zn(k) + H+(suda) $

II. Au(k) + H+(suda) $
III. Cu(k) + Au2+
(suda)
$
2. 1. Cr(k) ; Ni2+ veya Cu2+ iyonlarını içeren çö verilen tepkimelerden hangileri belirtilen yönde
zeltilerde Cr3+ iyonu haline geçiyor. kendiliğinden gerçekleşir?
2. Cu(k) ; Ni2+ iyonu içeren çözeltide değişime uğ A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
ramıyor. D) I ve II E) I ve III
Buna göre;
I. Cr metalinin elektron verme isteği, Cu metali-
6. I. 2K(k) + Ca2+
(suda)
$ Ca(k) + 2K+(suda)
ninkinden fazladır.
II. Ca(k) + Mg2+
(suda)
$ Mg(k) + Ca2+
(suda)
II. Cr metalinden yapılan kaba, Ni2+ iyonu içeren
çözelti konursa, kap zamanla aşınır. III. 3Mg(k) + 2Al3+
(suda)
$ 2Al(k) + 3Mg2+
(suda)
III. Cu2+ iyonunun elektron alma isteği, Ni2+ nin- Yukarıdaki tepkimelerin yazıldığı yönde kendili
kinden fazladır. ğinden gerçekleştiği bilindiğine göre, tepkime
yargılarından hangileri doğrudur? lerde yer alan elementlerin elektron verme eği
limlerinin artışına göre sıralanışı, aşağıdakiler
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III den hangisinde doğru verilmiştir?
D) II ve III E) I, II ve III A) Ca, Al, Mg, K B) Al, Mg, Ca, K
C) Ca, K, Mg, Al D) Mg, Al, Ca, K
E) Al, Ca, K, Mg
3. X, Y ve Z metallerinin elektron verme eğilimleri ara-
sındaki ilişki, X > Y > Z şeklindedir. Bu metaller 7.
den yapılmış kaplar içinde aşağıda belirtilen sulu Sn2+ Fe2+ Al3+
çözeltiler vardır. çözeltisi çözeltisi çözeltisi
Al kap Sn kap Fe kap

I II III
ZCl2 XCl2 YCl2
Al, Sn ve Fe metallerinin elektron verme eğilimleri
çözeltisi çözeltisi çözeltisi
(aktiflik sırası) Al > Fe > Sn şeklindedir.
X kap Z kap Z kap
I II III Bu metallerden yapılmış kaplara yukarıdaki
gibi Sn2+, Fe2+, Al3+ katyonlarını içeren sulu
Buna göre, hangi kaplarda zamanla aşınma
çözeltiler konulduğunda, bir süre sonra hangi
gözlenir?
kaplarda aşınma gözlenir?
1. E 2. E 3. A 4. B 5. E 6. B 7. A
17
ELEKTROKİMYASAL PİLLER
• Elektrot ve elektrokimyasal hücre kavramlarını açıklar.
• Redoks tepkimelerinin istemliğini standart elektrot potansiyellerini kullanarak açıklar.
• Standart koşullarda galvanik pillerin voltajını ve kullanım ömrünü örnekler vererek açıklar.
• Lityum iyon pillerin önemini kullanım alanları ile ilişkilendirerek açıklar.
ELEKTROKİMYASAL PİLLER Pil Tepkimesi: Anot ve katot yarı tepkimelerinin

Kendiliğinden gerçekleşen redoks reaksiyonları ile toplamıdır.
elektrik akımı üreten araçlardır. Elektrokimyasal pil Pil Şeması: Önce anotta gerçekleşen olaylar, son-
tepkimeleri genellikle ekzotermiktir. ra katotta gerçekleşen olaylar belirtilir. Araya “//” çiz-
GALVANİK PİL (GALVANİK HÜCRE): gi konur, bu çizgiler tuz köprüsünü ifade eder.
Elektrotlar arasında aktiik farkı olan pillere genel
olarak galvanik pil denir. NOT:
Galvanik pil ile ilgili bazı tanımlar şu şekildedir. Katot ve Anot tespiti :
Elektrot: Elektrik akımını ileten metal veya grat a) Pili oluşturan elementlerin :
çubuktur. • Yükseltgenme gerilimleri (E°yük) verilirse
Elektrolit: Elektrik akımını ileten asit, baz veya tuz yükseltgenme gerilimi büyük olan elektrot
çözeltileridir. anottur.
Anot Yarı Pili: Yükseltgenmenin olduğu yarı hücredir. • İndirgenme gerilimleri (E°ind) verilirse indir-
Anotta; genme gerilimi büyük olan elektrot katottur.
• Elektrot yükseltgenir. b) Dış devrede elektron akış yönü verilirse, elek
• Elektrot (katı) kütlesi azalır. tronun gittiği yön katottur.
• Çözeltide katyon derişimi artar. c) Elektrotlarda kütle değişimi verilirse, kütlesi
• Aktif metal anottur. azalan anot, kütlesi artan katottur. (Katot da
• Anot (–) kutuptur. gaz çıkışı yoksa.)
Katot Yarı Pili: İndirgenmenin olduğu yarı hücredir. d) Elektrolitlerde derişim değişimi verilirse; deri
Katotta; şimi artan bölge anot, azalan bölge katottur.
• Çözeltideki en pasif metalin katyonu veya H+ iyo- e) Tuz köprüsünde iyonların hareket yönü veri
nu indirgenir. lirse; katyonların gittiği bölge katot, anyonların
• Gaz çıkışları dışında elektrot kütlesi artar. H2 gibi gittiği bölge anottur.
gazların çıkışında elektrot kütlesi değişmez.
• İndirgenen katyon derişimi azalır. Elektronun Akış Yönü: Dış devrede aktif metalden
• Pasif metal katottur. pasif metale doğrudur. Yani anottan katoda doğrudur.
• Katot (+) kutuptur.
NOT:
• Elektronların bir elektrottan diğerine akabilme-
GALVANİK HÜCRE si için iki elektrodun elektron verme istekleri
farklı olmalıdır. Elektron; elektron verme iste-
ği fazla olan elektrottan, az olana doğru hare-
Voltmetre
ket edeceği için elektronların hareket yönü dış
Tuz köprüsü
(Anot) (Katot)
(suda)
devrede anottan katoda doğrudur.
Tuz Köprüsü: İki görevi vardır.

(suda) (suda) 1. Devreyi tamamlar.
(suda) (suda)
2. Yük denkliğini sağlar. Tuz köprüsündeki anyon-

lar anota, katyonlar katota akar.
18
NOT:
• Suda çok çözünen tuzların doygun çözeltile-
ri ile doldurulan U şeklindeki cam borulara tuz
köprüsü denir. Tuz köprüsündeki çözeltide bu-
lunan katyonlar katot bölümüne, anyonlar anot
bölümüne doğru giderler. Böylece anot ve ka-
tot yarı hücrelerinde yük dengesinin korunması
sağlanır. Tuz köprüsü kaldırılırsa akım durur.
Pil çalışmaz.
H2 (g) " 2H(+suda) + 2e- E° = 0, 00 volt
2H(+suda) + 2e- " H2 (g) E° = 0, 00 volt
Standart Pil Potansiyeli (E°pil): Anot ve katot po-
tansiyellerinin toplamıdır. E°pil = E°anot + E°katot
Hidrojen yarı piline sahip olan bir elektrokimyasal
PİL GERİLİMİ VE HESAPLANMASI: pilin standart pil gerilimi ölçülürse, diğer yarı pilin
standart yarı pil gerilimi ölçülmüş olur.
Pil gerilimi, iki elektrodun elektron verme eğilimleri
arasındaki farktan kaynaklanır. Standart pil gerilim- Örneğin;
leri (E°) yardımı ile bulunan pil gerilimi (∆E°) nin (+)
e– e–
işaretli olması tepkimenin kendiliğinden gerçekleşe- V
ceğini, (–) işaretli olması dışarıdan enerji alınarak Zn
1 atm de
Tuz köprüsü H2(g)
tepkimenin yürüyeceğini (elektroliz) gösterir.
Standart Elektrot Potansiyeli:

Çözeltide, “+” iyon derişimi 1 mol/litre, gaz basıncı
1 atm ve sıcaklık 25°C olarak alınırsa, böyle bir pile Zn2+ H+ Pt(k)
standart pil, pil potansiyelinin başlangıçtaki değe
1M Zn2+ 1M H+(suda)
rine standart başlangıç pil potansiyeli denir. ∆E° (suda)
veya E°pil ile gösterilir. Standart pil potansiyelleri Zn elektrot aşınırken, Zn2+ derişiminin arttığı (Zn nin
standart yarı pil potansiyellerinin (indirgenme ve
yükseltgendiği) diğer kapta H+ derişimi azalırken H2 gazı
yükseltgenme yarı pil potansiyeli) toplamına eşittir.
çıktığı (H+ nın indirgendiği) gözlenmektedir.
∆E° = E°pil = E°yükseltgenme + E°indirgenme Buna göre;

Anot: Zn(k) $ Zn2+(suda) + 2e– Yükseltgenme
(E°pil = E°hücre)
yarı pil tepkimesi
+
Katot: 2H(suda) + 2e– $ H2(g) İndirgenme yarı
E°yükseltgenme = Anottaki yükseltgenme yarı pil pil tepkimesi
+
——————————————————————————————
tepkimesinin gerilimi +
Pil tepkimesi : 2H(suda) + Zn(k) $ Zn2+(suda) + H2(g)
E°indirgenme = Katottaki indirgenme yarı pil Anot : E° = +0,76 volt
tepkimesinin gerilimi Katot : E° = 0,00 volt
+
Yarı pil tepkimeleri tek olarak gerçekleşemeyece ———————————————
E°pil = +0,76 volt
ğine göre, yarı pil gerilimlerini ölçmek için bir kabul
bulunur. Bunun anlamı,
gereklidir. Bu amaçla standart hidrojen yarı pilinin
E°yükseltgenme = + 0,76 volt
(standart hidrojen elektrot: SHE) gerilimi sıfır ola
veya
rak kabul edilmiştir.
Zn(k) " Zn(2suda
+
) + 2e
-
E° = + 0,76 volt
Hidrojen yarı pili (hidrojen elektrodu): 1M H+
iyonu içeren asit çözeltisine batırılmış platin elektrot şeklindedir.
üzerine 1 atm basınçta gönderilen H2 gazı, platin Pilin şeması:
elektrodun üzerinden geçerek kabarcıklar halinde
Zn(k) / Zn(2suda
+ +
) (1M) // 2H(suda) (1M) / H2 (g) (1atm) (Pt)
çözeltiyi terkeder. Bu yarı pilin 25°C’deki gerilimi
şeklindedir.
0,00 volt kabul edilir.
19
NOT: Örneğin: Ni – Cu pilinde; Ni daha aktif olduğundan
1. Yarı tepkime ters çevrilirse E° değerinin işareti anottur.

değiştirilir.
e– e–
ÖRNEK: Ni(k) V Cu(k)
Ag (k) $ Ag (+suda) + e - E°yükseltgenme = –0,80 volt Anot Katot
(–) (+)
Ag +(suda) + e $ Ag (k) E°indirgenme = + 0,80 volt
- Tuz köprüsü
2. Yarı tepkimenin denklemi bir sayı ile çarpılırsa

E° değeri değişmez.
ÖRNEK:
Ag+(suda) + e– $ Ag(k) E° = +0,80 volt

1M NiSO4(suda) 1M CuSO4(suda)
2Ag+(suda) + 2e– $ 2Ag(k) E° = +0,80 volt
3. İndirgenme yarı pil tepkimesinin gerilimi Ni(k) $ Ni2+

(suda)
+ 2e– E° = 0,25 Volt
büyük olan (yükseltgenme yarı pil gerilimi 2+ –
Cu(k) $ Cu + 2e E° = –0,34 Volt
küçük olan) önce indirgenir. (Katot yarı pili)
Yükseltgenme yarı pil tepkimesinin gerilimi

büyük olan (indirgenme yarı pil gerilimi küçük Yarı pil tepkimeleri :
olan) önce yükseltgenir. (Anot yarı pili) 2+ –
a) Anot : Ni(k) $ Ni (suda) + 2e E° = 0,25 Volt
4. H2 den aktif metallerin yükseltgenme potan-
2+ –
siyeli sıfırdan büyüktür. H2’den pasif olan b) Katot : Cu (suda) + 2e $ Cu(k) E° = 0,34 Volt
metallerin yükseltgenme potansiyeli sıfırdan
küçüktür. c) Pil çalıştıkça :
2+
Al(k) $ Al3+
(suda) + 3e
–
E° = 1,66 volt • Ni iyonu derişimi artar.
H2(g) $ 2H+(suda) + 2e– E° = 0,00 volt • Cu2+ iyonu derişimi azalır.

Cu(k) $ Cu2+
(suda)
+ 2e– E° = –0,34 volt • Ni çubuğun kütlesi azalır.
Aktiflik: Al > H2 > Cu şeklindedir.
• Cu çubuğun kütlesi artar.
Pratik BİLGİ: • Pil gerilimi zamanla azalır.

Anot ve katot belirlenirken elektrotların aktii-
d) Pil tepkimesi :
ği kıyaslanır. Diğerine göre aktif olan elektrot
2+ 2+
anot, pasif olan elektrot katottur. Ni(k) + Cu (suda) Cu(k) + Ni (suda)
e) Pil şeması :
Ni(k) / Ni2+ (1M) // Cu2+ (1M)/Cu(k)
f) E°pil = E°anot + E°katot
= 0,25 + 0,34 = 0,59 Volt
g) Elektronun akış yönü: Dış devrede Ni elektrottan

Cu elektroda doğrudur.
h) Tuz köprüsü: Anyonlar anot kabına katyonlar katot

kabına doğru hareket eder.
20
NOT:
Pratik BİLGİ:
Pil tepkimeleri ekzotermik denge tepkimeleridir.
Pil tepkimesi anottaki metale (elektroda), katot-
ÖRNEK 27 taki çözeltiye göre yazılır.
Aşağıda verilen galvanik pille ilgili boşluklara uygun ÖRNEK 28

bilgileri yazınız.
V
V 1 atm de
Zn(k) KNO3(suda) Ag(k) Cu(k) H2(g)
Tuz köprüsü Pt(k)
Tuz köprüsü
1M Zn(NO3)2(suda) 1M AgNO3(suda) Cu2+ H+

I. kap II. kap 2+
1M Cu(suda) 1M H+(suda)
f p
2+ -
Zn(k) $ Zn(suda) + 2e E° = + 0, 76 V
+ - Yukarıdaki galvanik hücrede; Cu elektrodun kütlesi ar-
Ag(k) $ Ag(suda) + e E° = - 0, 80 V
tarken, Cu2+ derişiminin azaldığı (Cu2+ nin indirgendiği),
a) Yarı pil tepkimeleri
diğer elektrotta H+ derişiminin arttığı (H2 nin yükseltgen-
diği) gözlenmektedir. ^E°Cu\Cu2+ =- 0, 34 Vh
Buna göre, yarı pil tepkimelerini, net pil tepkimesi
ni, standart pil potansiyelini ve pil şemasını aşağı
daki boşluklara yazınız.
b) Pil tepkimesi a) Anot
.
c) E°pil (Standart pil potansiyeli)
b) Katot
d) Pil şeması
c) Pil tepkimesi
e) Elektronun akış yönü
d) E°pil
f) Tuz köprüsü
e) Pilin şeması
g) Zn elektrodun kütlesi
h) Zn2+ iyon derişimi 27. a) Anot: Zn(k) $ Zn2+

(suda)
+ 2e–
Katot: Ag+(suda) + e– $ Ag(k)
b) Zn (k) + 2Ag+(suda) $ Zn2+
(suda)
+ 2Ag(k)
c) 1,56 V
ı) Ag elektrodun kütlesi
d) Zn (k) / Zn2+ (1M) // Ag+ (1M) / Ag(k)
e) Zn'den, Ag'ye
f) Anyonlar I. kaba, katyonlar II. kaba
+ g) Azalır h) Artar ı) Artar i) Azalır
i) Ag iyon derişimi
28. a) H2(g) $ 2H+(suda) + 2e–
b) Cu2+
(suda)
+ 2e– $ Cu(k)
c) H2(g) + Cu2+
(suda)
$ 2H+(suda) + Cu(k)
d) 0,34 V
21 e) H2(g) / 2H+ (1M) // Cu2+ (1M) / Cu(k)
Pratik BİLGİ: h) H+ iyon derişimi
Katot çözeltisinde birden fazla katyon var ise katot

tepkimesi en pasif elementin katyonuna göre yazılır.
ÖRNEK 29 ı) Ag+ iyon derişimi
Al(k) Ag(k)
Tuz köprüsü
i) Zamanla pH
1M Al(NO3)3(suda) 1M HCl(suda) Pratik BİLGİ:

1M AgNO3(suda)
Katotta H2 gazı açığa çıkıyorsa yani H+ derişi-
J 3+ - N
KAl(k) $ Al(suda) + 3e E° = + 1, 66 V O mi azalıyor ise asidik özellik azalacağı için pH
K O artar.
KAg $ Ag+ + e
-
E ° = - 0, 80 VO
K (k) (suda) O
KK O
E° = 0, 00 V O
+ -
H2 (g) $ 2H(suda) + 2e ÖRNEK 30
L P
Yukarıda verilen elektrokimyasal pil sistemine göre
aşağıdaki soruları yanıtlayınız. V
a) • Anot tepkimesi • Katot tepkimesi • Pil tepkimesi
Zn(k) Cu(k)
Tuz köprüsü
1M Zn(NO3)2(suda) 1M HCl(suda)
1. kap 2. kap
J 2+ - N
KZn(k) $ Zn(suda) + 2e E° = + 0, 76 VO
b) E°pil (standart pil potansiyeli) K O
KCu $ Cu2+ + 2e- E° = - 0, 34 VO
K ( k ) ( suda ) O
KK O
E° = 0, 00 V O
+ -
H2 (g) $ 2H(suda) + 2e
L P
c) Pil şeması olduğuna göre, şekildeki pil için aşağıdakilerden
hangisi yanlıştır?
A) Anot tepkimesi: Zn(k) $ Zn2+
(suda)
+ 2e– şeklindedir.
d) Elektronun akış yönü B) Başlangıç pil potansiyeli 0,76 volttur.

C) Pil tepkimesi;
Zn(k) + Cu 2+
(suda)
Zn2+
(suda)
+ Cu (k) şeklindedir.
e) Tuz köprüsündeki iyonlar hangi bölmelere D) Zamanla 2. kapta pH artar.
hareket eder?
E) Katot tepkimesi: 2H+(suda) + 2e– $ H2(g) şeklindedir.
f) Al elektrot kütlesi
g) Ag elektrot kütlesi
–
29. a) Anot: Al(k) $ Al3+ (suda) + 3e
Katot: Ag+(suda) + e – $ Ag(k) h) Değişmez ı) Azalır i) Değişmez
Pil tepkimesi: Al(k) + 3Ag+(suda) $ Al3+ (suda) + 3Ag(k)
22
30. C
b) 2,46 V c) Al(k) /Al3+ (1M) // Ag+(1M) / Ag(k)
d) Al'den Ag'ye doğrudur.
e) Anyonlar anota, katyonlar katota f) Azalır g) Artar
ÖRNEK 31 ÖRNEK 32
V Pil Pil gerilimi
Al(k) I. X - Ag +1,05 volt

Tuz köprüsü Cu(k)
II. Y - Ag +0,93 volt
Ag - X ve Ag - Y pillerinde Ag elektrot katot ve
Ag+(suda) + e- $ Ag(k) E° = + 0,80 volt

3+ 2+
1M Al(suda) 1M Fe(suda) olduğuna göre, X ve Y metallerinden elde edilen pil
2+
1M Pb(suda) için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
1. kap 2. kap A) X, anot; Y, katottur.
J 3+ - N B) X metali, Y metalinden daha aktiftir.
KAl(k) $ Al(suda) + 3e E° = + 1, 66 V O
K O C) Standart pil potansiyeli 0,12 volttur.
KFe $ Fe2+ + 2e- E° = + 0, 44 V O
K (k ) (suda) O D) Zamanla Y elektrotun kütlesi azalır.
K 2+ - O
KPb(k) $ Pb(suda) + 2e E° = + 0, 12 VO E) Elektronlar X elektrottan, Y elektroda doğru akar.
K O
KCu $ Cu2+ + 2e- E° = - 0, 34 VO
L (k ) (suda) P
Yukarıda verilen elektrokimyasal pil sistemine göre,

I. Pil tepkimesi
2Al(k) + 3Pb2+
(suda)
2Al3+
(suda)
+ 3Pb(k)
şeklindedir.
II. Standart pil potansiyeli (E°pil) 1,54 volttur.
III. Zamanla Cu çubuk Fe metali ile kaplanır.
yargılarından hangileri doğrudur? ÖRNEK 33

Ni2(suda
+ -
) + 2e $ Ni(k) E0 = –0,25 volt
D) II ve III E) I, II ve III Al3(suda
+ -
) + 3e $ Al(k) E0 = –1,66 volt
Yukarıda bazı yarı pil gerilimleri verilmiştir. Ni katı

sının yükseltgenme gerilimi 0,00 volt kabul edilirse,
Al metalinin yükseltgenme gerilimi aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiş olur?
A) 1,66 B) -1,41 C) 1,41
D) 1,91 E) -1,91

Elektrokimya Test 5 ve 6'yı çözebilirsiniz.
31. C 32. D 33. C

23
1. V
3. Hücre diyagramı:
Al(k) / Al3+
(suda)
(1M) // Zn2+
(suda)
(1M) / Zn(k)
Cr(k) Cu(k)
Tuz köprüsü
olarak verilen elektrokimyasal hücre ile ilgili
aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
(E°Al/Al3+ = 1,66 Volt, E°Zn/Zn2+ = 0,76 Volt)
A) Standart pil potansiyeli E° = 0,90 volttur.

1M Cr(NO3)3 çözeltisi 1M Cu(NO3)2 çözeltisi
1. kap 2. kap B) Pil tepkimesi;
2Al(k) + 3Zn2+
(suda)
2Al3+
(suda)
+ 3Zn(k)
Cr3+(suda) + 3e- $ Cr(k) E° = -0,74 Volt şeklindedir.
Cu2+(suda) + 2e- $ Cu(k) E° = 0,34 Volt C) Elektronlar dış devrede, Al elektrottan Zn elekt-
roda doğru akar.
Yukarıdaki galvanik hücrenin standart pil po
tansiyeli aşağıdakilerden hangisinde doğru ve D) Anot tepkimesi: Zn(k) $ Zn2+
(suda)
+ 2e- şeklin-
rilmiştir? dedir.
A) 0,40 B) 1,08 C) 1,42 E) Hücre potansiyelinin değeri zamanla azalır.
D) 1,48 E) 2,16
4. 1M Pb(NO3)2 çözeltisine Pb çubuk, 1M HCl çözelti-

sine Pt çubuk daldırılarak şekildeki pil oluşturuluyor.
V
1 atm
2. Pb(k)
H2(g)
V Tuz köprüsü Pt(k)
Al(k) Ag(k)
Tuz köprüsü
1M Pb(NO3)2(suda) 1M HCl(suda)
1. kap 2. kap
1M Al(NO3)3(suda) 1M AgNO3(suda)
1. kap 2. kap Pb(k) $ Pb2+
(suda)
+ 2e- E° = 0,13 Volt
H2(g) $ 2H+(suda) + 2e- E° = 0,00 Volt

Şekildeki galvanik hücrede zamanla Al elektrodun
kütlesinin azaldığı gözleniyor. Buna göre, oluşan pil ile ilgili aşağıdakilerden
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) 2. kapta zamanla H2 gazı açığa çıkar.
A) Katot tepkimesi: Ag+(suda) + e- $ Ag(k) dır.
B) Pil tepkimesi:
B) Elektronlar dış devrede Al metalinden Ag meta-
Pb(k) + 2H+(suda) Pb2+ + H2(g)
line doğru akar. (suda)
şeklindedir.
C) Pil tepkimesi
3Ag(k) + Al3+ 3Ag+(suda) + Al(k) C) Pb çubuğun kütlesi zamanla azalır.
(suda)
şeklindedir. D) Standart pil potansiyeli E°pil = 0,13 volttur.
D) Zamanla Ag elektrot kütlesi artar.
E) Zamanla 2. kapta pH azalır.
E) Tuz köprüsünde anyonlar 1. kaba doğru akar.
1. B 2. C 3. D 4. E
24
ÖRNEK 34
PİL GERİLİMİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER
V
Pil çalıştıkça pilin gerilimi zamanla azalır. Pil gerili-
minin sıfır olması, pil tepkimesinin dengeye ulaşma- Ni(k) Tuz köprüsü Cu(k)
sı şeklinde yorumlanabilir.
Pil tepkimeleri denge tepkimeleridir.

1M NiSO4 1M CuSO4
Pil tepkimesine dışarıdan bir etki yapıldığında den- çözeltisi çözeltisi
ge ürünler yönüne kayarsa, pil potansiyeli yani pil 1. kap 2. kap
gerilimi (E°pil) değeri artar. Etki sonucunda denge
girenler yönüne kayarsa pil gerilimi (E°pil) değeri Yukarıdaki elektrokimyasal pilin tepkime denklemi;
azalır.
Ni(k) + Cu(2suda
+ 2+
) E Cu(k) + Ni(suda) + Enerji
şeklindedir. Bu pilin geriliminin aşağıdaki etkilerle nasıl

NOt!
değiştiğini açıklayınız.
Pil tepkimeleri genellikle ekzotermiktir.
a) 1. kaba aynı sıcaklıkta saf su ekleme:
Pil gerilimi elektrolitlerin (çözeltilerin) derişimlerine

bağlıdır.
Pratik Bilgi!
Anot derişimi ne kadar az, katot derişimi ne ka-
dar fazla ise pil gerilimi o kadar büyüktür.
b) 1. kaba aynı sıcaklıkta Ni2+ iyon derişimi daha az

Pil tepkimesinde gaz var ise, pil gerilimi gazın ba-
olan çözelti ekleme:
sıncına bağlıdır.
Uyarı!
Pil gerilimi, elektrotların yani metal çubukların
kütlesine ve temas yüzeyine bağlı değildir.
Pil tepkimesinde asit ya da baz varsa, pil gerilimi pH

değişimine bağlıdır.
c) 1. kaba aynı sıcaklıkta Ni2+ iyonunu çöktüren bir
madde ekleme (1. kaba Na2S katısı ekleme, NiS
Uyarı! katısı suda çok az çözünür.):
Pil gerilimi anottaki çözeltinin türüne, katotta-

ki metalin türüne bağlı değildir. (çok özel tep-
kimeler hariç. Bu tepkimelerde müfredatta yok-
tur.)
34. a) Artar b) Artar c) Artar

25
NOt! h) 2. kaba aynı sıcaklıkta Cu2+ iyonunu çöktüren

2+ bir madde ekleme (2. kaba Na2S katısı ekleme)
Anot yarı pilindeki, iyon derişimi (Ni ) azaltılır-
(CuS katısı suda az çözünür.)
sa, pil gerilimi (Epil) değeri artar.
d) 2. kaba aynı sıcaklıkta Cu2+ iyonu içeren bir tuz

ekleyip çözme:
NOt!
Anot yarı pilinde, (Ni2+) iyon derişimi artırılırsa,
katot yarı pilinde (Cu2+) iyon derişimi azaltılırsa
pil gerilimi azalır.
e) 2. kaptan aynı sıcaklıkta su buharlaştırma veya
2. kaba aynı sıcaklıkta Cu2+ iyonu derişimi daha
ı) Sıcaklığı artırma
büyük olan çözelti ekleme:
NOt!
Katot yarı pilinde, (Cu2+) iyon derişimi artırılır-
i) Soğutma
sa, pil gerilimi (Epil) değeri artar.
f) 1. kaba aynı sıcaklıkta 1M dan büyük derişimde

Ni2+ iyonu içeren bir çözelti ekleme:
j) 1. kaba aynı sıcaklıkta NaCl katısı ekleme: (NiCl2

katısı suda az çözünür.)
g) 2. kaba aynı sıcaklıkta saf su ekleme:
34. d) Artar e) Artar f) Azalır g) Azalır 34. h) Azalır ı) Azalır i) Artar j) Artar
26
ÖRNEK 35
V
Zn(k) Ni(k)
Tuz köprüsü
1M 1M
2+
Zn2+
(suda)
Ni(suda)
1. kap 2. kap
Zn(k) $ Zn2+
(suda)
+ 2e- E° = 0,76 V
Ni(k) $ Ni2+
(suda)
+ 2e- E° = 0,25 V
Pil tepkimesi: Zn(k) + Ni2+

(suda)
m Zn2+
(suda)
+ Ni(k) E°pil = 0,51 V
Pil
Denge
Potansiyeli
a) 1. kaba aynı sıcaklıkta saf su ekleme:

.............. ............... ..............
b) 2. kaba aynı sıcaklıkta saf su ekleme:

.............. ............... ..............
c) 1. kaptan aynı sıcaklıkta su buharlaştırma:

.............. ............... ..............
d) 2. kaptan aynı sıcaklıkta su buharlaştırma:

.............. ............... ..............
e) 1. kaba aynı sıcaklıkta Zn(NO3)2 katısı ekleyip çözme:

.............. ............... ..............
f) 2. kaba aynı sıcaklıkta Ni(NO3)2 katısı ekleyip çözme:

.............. ............... ..............
g) 1. kaba aynı sıcaklıkta Na2S katısı ekleyip çözme:

(ZnS katısı suda az çözünür.) .............. ............... ..............
h) 2. kaba aynı sıcaklıkta NaCl katısı ekleyip çözme:

(NiCl2 katısı suda az çözünür.) .............. ............... ..............
Çözelti derişimleri pil gerilimini etkiler. (Anottaki derişim ne kadar az, katottaki derişim ne kadar fazla ise pil gerilimi
o kadar büyük olur.
35. Pil potonsiyeli: a) Artar b) Azalır c) Azalır d) Artar e) Azalır

f) Artar g) Artar h) Azalır 27
ÖRNEK 36
1 atm
Zn(k)
Tuz köprüsü H2 gazı
Pt
elektrot
1M Zn2+
(suda)
1M HCl(suda)
1. kap 2. kap
Zn(k) $ Zn2+
(suda)
+ 2e- E° = 0,76 V
H2(g) $ 2H+(suda) + 2e- E° = 0,00 V
Pil tepkimesi: Zn(k) + 2H+(suda) m Zn2+
(suda)
+ H2(g) + ısı E°pil = 0,76 V
Pil pH (2. kaptaki

Denge
Potansiyeli öncüller için)
a) 1. kaba aynı sıcaklıkta saf su ekleme [Zn2+] .

............... .............. ..............
+
b) 2. kaba aynı sıcaklıkta saf su ekleme [H ] .
............... .............. ..............
2+
c) 1. kaptan aynı sıcaklıkta su buharlaştırma [Zn ] -
............... .............. ..............
+
d) 2. kaptan aynı sıcaklıkta su buharlaştırma [H ] -
............... .............. ..............
2+
e) 1. kaba aynı sıcaklıkta Zn(NO3)2 katısı ekleyip [Zn ] -
çözme ............... .............. ..............
+
f) 2. kaba aynı sıcaklıkta NaOH katısı ekleyip [H ] .
çözme ............... .............. ..............
2+
g) 1. kaba aynı sıcaklıkta Na2S katısı ekleyip [Zn ] .
çözme (ZnS(k) çöker) M1·V1 = M2·V2’den ............... .............. ..............
h) 2. kaba aynı sıcaklıkta 0,1 M HBr sulu çözel- [H+] .

tisi ekleme ............... .............. ..............
+
ı) 2. kaba aynı sıcaklıkta 1 M HCl sulu çözeltisi [H ] sabit
ekleme ............... ............... ...............
)
i) H2 gazının basıncını artırma -P·V . = n
n
-M = [H2]- ............... .............. ..............
V.
j) 2. kaba 25°C de, pH = 1 olan HCl sulu çözel- [H+] .

tisi ekleme ............... .............. ..............
36. Pil gerilimi: a) Artar b) Azalır c) Azalır d) Artar e) Azalır

f) Azalır g) Artar h) Azalır ı) Değişmez i) Azalır j) Azalır 28
NERNST EŞİTLİĞİ PRATİK BİLGİ!

Bir redoks reaksiyonunun 25°C sıcaklıkta farklı deri Çözelti derişimleri farklı ise pil potansiyeli (Epil)
şimlerdeki hücre potansiyeli (E) ile aynı reaksiyo Nernst eşitliği ile bulunur.
nun standart hücre potansiyeli (E°) arasındaki ilişki
Alman termodinamikçi Walhter Hermann Nernst ÖRNEK 38
tarafından bulunmuştur. Ni(k) $ Ni2+ + 2e– E° = +0,25 V
(suda)
aA(k) + bBa+
(suda) m aAb+
(suda) + bB(k) Ag(k) $ Ag+(suda) + e– E° = –0,80 V
pil tepkimesinde hücre potansiyeli 25°C sıcaklıkta bilgilerine göre, Ni – Ag pili ile ilgili aşağıdaki soruları
yanıtlayınız.
0, 0592 .
Epil = E°pil – log Q a. Standart koşullardaki pil gerilimi kaç volttur?
n
eşitliği elde edilir.

[Ab+] a ( ürünler)
Q= = (derişimler türünden denge kesri)
[Ba+] b (girenler)
şeklindedir ve genellikle 0,0592 sabiti işlem kolaylı-
ğı için yaklaşık 0,06 alınır.
2+ +
b. [Ni ] = 0,001 M, [Ag ] = 0,1 M olan aynı koşullar
Bu eşitliğe Nernst eşitliği veya Nernst denklemi denir.
daki pil gerilimi kaç volttur?
[Ab+] : Yükseltgenmenin olduğu yarı hücredeki Ab+ (Nernst eşitliğindeki sabiti 0,06 alınız.)
iyonunun derişimi
[Ba+] : İndirgenmenin olduğu yarı hücredeki Ba+
iyonunun derişimi
n: Redoks reaksiyonunda alınan ya da verilen
toplam elektron sayısı
ÖRNEK 37
Cu(k) $ Cu2+
(suda)
+ 2e– E° = –0,34
Zn(k) $ Zn2+
(suda)
+ 2e –
E° = +0,76
tepkimelerine göre, Zn – Cu pilinin; 2+ +
c. [Ni ] = 1 M, [Ag ] = 0,01 M olan aynı koşullardaki
a) Standart koşullardaki gerilimini bulunuz.
pil gerilimi kaç volttur?
b) [Cu2+] = 1M ve [Zn2+] = 0,01 M olan koşullardaki (Nernst eşitliğindeki sabiti 0,06 alınız.)
pil gerilimini bulunuz.
a) Anot: Zn(k) $ Zn2+

(suda)
+ 2e– E° = +0,76 V
Katot: Cu2+ + 2e– $ Cu(k) E° = +0,34 V

(suda)
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Net tepkime:
Zn (k) + Cu (2suda
+ 2+
) E Zn (suda) + Cu (k)
° = 1, 10 V
E pil
Galvanik pilde potansiyel farkından bulunan gerilim

standart pil potansiyelidir.
b) Çözelti derişimleri farklı ise toplam pil potansiyeli
Nernst eşitliğinden bulunur. Dikkat!
2+
Epil = E°pil –
0, 0592
log
[Zn ] Standart pil potansiyeli (E°pil) ile toplam pil po-
n [Cu 2+] tansiyeli (Epil) karıştırılmamalıdır. Standart pil
0, 0592 10 -2
Epil = 1,1 – log potansiyeli aktiflik farkından oluşan pil potansi-
2 1
Epil  1,16 V yelidir. Derişime bağlı değildir.
37. a) E°pil = 1,10 V b) Epil  1,16 V 38. a) E°pil = 1,05 V b) Epil = 1,08 V c) Epil = 0,93 V
29
ÖRNEK 39 ÖRNEK 40
V V
Ag(k) Ni(k) Zn(k)

Tuz köprüsü Al(k) Tuz köprüsü
1M Ni(NO3)2 0,01 M
0,01M AgNO3 0,1M Al(NO3)3 çözeltisi Zn(NO3)2
çözeltisi çözeltisi
çözeltisi
Ni2+ + 2e– $ Ni (k) E° = –0,25 volt

Ag+(suda) + e– $ Ag(k) E° = 0,80 volt (suda)
Zn2+ + 2e– $ Zn(k) E° = –0,76 volt

Al3+
(suda)
+ 3e– $ Al(k) E° = –1,66 volt (suda)
Yukarıda 25°C sıcaklıkta oluşturulan pilin düzeneği ve-

Yukarıda verilen pil düzeneğindeki toplam pil potansiye-
rilmiştir.
lini (Epil) bulunuz. (Nernst eşitliğindeki sabiti 0,06 alınız.)
Buna göre, başlangıç pil potansiyelini bulunuz.
(Nernst eşitliğindeki sabiti 0,0592 yerine 0,06 alınız.)
PRATİK BİLGİ!
Genellikle anottaki katyon derişimi, katottaki
katyon derişiminden küçük ise toplam pil po-
tansiyeli, standart pil potansiyelinden büyüktür.
PRATİK BİLGİ! [Anot] < [Katot] Epil > E°pil
Anot ve katot çözeltilerindeki katyon derişimle- Anottaki katyon derişimi, katottaki katyon deri-
ri 1 M ise Epil = E°pil dir. şiminden daha büyük ise toplam pil potansiye-
Epil: Toplam pil potansiyeli li, standart pil potansiyelinden küçüktür.
E°pil: Standart pil potansiyeli [Anot] > [Katot] Epil < E°pil
39. Epil = 2,36 V 40. Epil = 0,57 V

30
PİL TÜRLERİ
Piller, kimyasal enerjiyi depolayarak, elektrik enerji

sine çeviren hücrelerdir.
Günlük yaşamda yaygın olarak kullanılan pillere kuru
piller, lityum pilleri, cıva pilleri, kurşun aküleri gibi ör-
nekler verilebilir.
Bu pillerin bazıları tersinmez tepkimelerle oluştuk
Telefon pili
larından şarj edilemezler. Yani tek kullanımlıktır.
Bazı piller ise tersinir tepkimelerden oluştuklarından GENEL KÜLTÜR
şarj edilebilir. Kurşunlu Akümülatör (AKÜ)
Bu pillerden en önemlileri lityum iyon pili ve kur- Otomobillerde kullanılır. Anot Pb plakaları, katot ise
şunlu akümülatörlerdir. Bunların yapıları kısaca PbO2 plakasıdır. Elektrolit olarak H2SO4 çözeltisi
aşağıda açıklanmıştır. kullanılır. Pilde gerçekleşen tepkime tersinir olduğu
için kurşunlu akümülatörler şarj edilebilir.
Lityum İyon Pili

Cep telefonlarında, kameralarda, dizüstü bilgisaya
larda lityum pilleri kullanılır. Lityum pilleri şarj edile-
bilir. Akülere göre daha kısa ömürlüdür.
Akümülatör
Bu pilin tepkimeleri aşağıdaki gibidir:

Anot:
2-
Pb(k) + SO 4 (suda) $ PbSO4(k) + 2e–
Katot:
Lityum pil +
4 (suda) + 4H (suda) + 2e $ PbSO4(k) + 2H2O(s)
PbO2(k) + SO2- –
Bu pilin diğerlerinden farkı, elektrolit olarak özel bir –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

polimerden yapılmış katı madde kullanılmasıdır. Net tepkime:
Bu pilin tepkimeleri aşağıdaki gibidir: Pb(k) + PbO2(k) + 2H2SO4(suda) m 2PbSO4(k) + 2H2O(s)
Anot: Li $ Li+ + e– E°pil = 2,00 V
Katot: TiS2 + e– $ TiS–2 Kurşunlu akümülatörlerde hem anotta hem de ka-
–––––––––––––––––––––––––––––– totta aynı ürün (PbSO4) oluşur.

Kurşunlu akümülatörler, kullanılmasalar da kendili
Net tepkime: Li + TiS2 m Li+ + TiS–2 E°pil = 3,00 V
ğinden boşalabileceğinden ara sıra şarj edilmelidirler.
Bu pilin haf olması ve kütlesine göre en yüksek pil
potansiyeli üretmesi lityum – iyon pillerinin avantajlı
yönüdür.

Elektrokimya Test 7 ve 8 'i çözebilirsiniz.
31
1. V 3. V
Cu(k) Zn(k)
Tuz köprüsü Co(k) 1 atm de
H2(g)
Tuz köprüsü
0,01M CuSO4 0,1M ZnSO4

çözeltisi çözeltisi Pt(k)
1. kap 2. kap elektrot
Zn2+
(suda)
+ 2e- $ Zn(k) E° = –0,76 volt 1M Co(NO3)2(suda) 1M HCl(suda)
1. kap 2. kap
Cu2+
(suda)
+ 2e- $ Cu(k) E° = 0,34 volt
Co(k) $ Co2+(suda)
+ 2e- E° = 0,28 Volt
Yukarıda verilen elektrokimyasal pil ile ilgili;
H2(g) $ 2H (suda) + 2e-
+
E° = 0,00 Volt
I. Zamanla çözeltilerde, Yukarıda standart koşullarda verilen elektro
[ Zn2+] > 0,1 M , [ Cu2+ ] < 0,01 M olur. kimyasal pil sistemi ile ilgili;
II. 2. kaba aynı sıcaklıkta saf su eklenirse pil geri- I. Başlangıç pil gerilimi 0,28 volttur.
limi artar. II. Aynı sıcaklıkta H2 gazının basıncı artırılırsa pil
III. Başlangıçtaki pil gerilimi 1,07 volttur. potansiyeli azalır.
III. Zamanla 2. kaptaki çözeltinin pH değeri azalır.
yargılarından hangileri doğrudur? (Nernst eşitli-
ğindeki sabiti 0,0592 yerine 0,06 alınız.)
A) I ve II B) II ve III C) I ve III
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
D) I, II ve III E) Yalnız I
4. V
X(k) Y(k)
Tuz köprüsü
2. V
X(k) Y(k)
Tuz köprüsü
1M X2+ çözeltisi 1M Y 2+ çözeltisi

2+ 2+
1. kap 2. kap
1M X(suda) 1M Y(suda)
Yukarıda verilen elektrokimyasal pil sisteminde za
Şekildeki pil sistemi çalışırken elektronların akış manla Y elektrodun kütlesinde artma oluyor.
yönünün X elektrottan Y elektroda doğru olduğu Buna göre;
gözleniyor.
I. 1. kaba aynı sıcaklıkta derişimi 1,2 M olan X2+
Buna göre, bir süre sonra dengeye gelen pil sulu çözeltisi ekleme
sistemi ile ilgili; II. 2. kaba aynı sıcaklıkta saf su ekleme
I. X2+ iyonu derişimi, Y 2+ iyonu derişimine eşit işlemleri sabit sıcaklıkta ayrı ayrı uygulandığın
olur. da, elektrokimyasal pilin gerilimindeki değişim
aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
II. Epil değeri “0” olur.
III. X2+ iyonunun bulunduğu kaba aynı sıcaklıkta l ll
su eklenirse, pil tekrar çalışmaya başlar. A) Azalır Azalır
B) Artar Azalır
C) Değişmez Azalır
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) Azalır Artar
E) Artar Artar
1. E 2. D 3. A 4. A
32
1. Zn metali Zn(NO3)2 sulu çözeltisine, Cu metali V
Cu(NO3)2 sulu çözeltisine daldırılarak oluşturulan 3.
Cd(k) Ni(k)
iki yarı hücre, iletken tel ve tuz köprüsü ile birleştiri- Tuz köprüsü
lerek bir pil oluşturulmuştur.
Bu pilin potansiyeli aşağıdaki işlemlerden han

0,1 M 1M
gisi ile kesinlikle artar? Cd(NO3)2 Ni(NO3)2
(Yükseltgenme eğilimleri: Zn > Cu) çözeltisi çözeltisi
1. kap 2. kap
A) Zn2+ iyon derişimini artırıp, Cu2+ iyon derişimini
azaltma Cd2+ + 2e $ Cd(k) E° = - 0,40 volt
(suda)
B) Zn 2+
iyon derişimini azaltıp, sıcaklığı artırma Ni2+
(suda) + 2e $ Ni(k)
-
E° = - 0,25 volt
C) Cu2+ iyon derişimini azaltıp, sıcaklığı artırma Şekildeki elektrokimyasal pil ile ilgili aşağıda
verilen yargılardan hangisi yanlıştır?
D) Zn2+ iyon derişimini artırıp, sıcaklığı azaltma
(CdS katısı suda az çözünür, Nernst eşitliğindeki
E) Cu2+ iyon derişimini artırıp, sıcaklığı azaltma sabiti 0,06 alınız.)
A) Pil şeması Cd(k)/Cd2+ 2+
(suda) (0,1 M)//Ni (suda)(1M)/Ni(k)
şeklindedir.
B) Başlangıç pil potansiyeli Epil = 0,15 volttur.
C) 1. kaba aynı sıcaklıkta Na2S katısı eklendiğinde
pil gerilimi artar.
D) Zamanla Cd elektrodun kütlesi azalırken, Ni
elektrodun kütlesi artar.
E) Standart pil potansiyeli 0,15 volttur.
2. V
Co(k) Zn(k) 4.
Tuz köprüsü V
Zn(k) Pb(k)
Tuz köprüsü
1 M ZnSO4 1 M PbSO4
1M Co(NO3)2(suda) 1M Zn(NO3)2(suda) çözeltisi çözeltisi
1. kap 2. kap
Şekildeki elektrokimyasal pil sisteminde elektron Pb2+

(suda)
+ 2e – $ Pb(k) E° = –0,13 volt
akış yönü, Zn elektrottan Co elektroda doğrudur. Zn2+
(suda)
+ 2e– $ Zn(k) E° = –0,76 volt
Buna göre, bu elektrokimyasal pilde devreden Yukarıdaki elektrokimyasal pil sistemi ile ilgili;
0,8 mol elektron geçtiğindeki değişimler ile ilgili; I. Zn metali, Pb metalinden daha kuvvetli indir
I. Co elektrodun kütlesinde 0,4 mol artma olur. gendir.
II. Tuz köprüsündeki anyonlar 2. kaba doğru hare- II. Zamanla Pb elektrot aşınırken, Zn elektrodun
ket eder. kütlesi artar.
III. Zn elektrodun kütlesinde 26 gram azalma olur. III. Dış devrede elektronlar, Zn elektrottan Pb elek
troda doğru hareket eder.
yargılarından hangileri doğrudur? (Zn: 65)
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
1. E 2. E 3. B 4. C
33
DERİŞİM PİLİ (DERİŞİM HÜCRESİ) ÖRNEK 41

Bir pil düzeneğinde elektrotlar ve çözelti aynı cins V
metallerden oluşmuş, sadece çözeltilerin derişimleri Cu(k) Cu(k)
Tuz köprüsü
farklı ise bir potansiyel farkı oluşur ve pil çalışır. Bu
pillere derişim pilleri denir.
V
0,1 M 0,05 M
Zn(k) Zn(k)
Tuz köprüsü Cu2+(suda)200 mL Cu2+(suda)100 mL
I. kap II. kap
Yukarıda verilen pil sistemi için;

2+ -
Anot tepkimesi: Cu(k) $ Cu(suda) (0, 05M) + 2e
2+ -
0,1 M 1M Katot tepkimesi: Cu(suda) (0, 1M) + 2e $ Cu(k)
Zn(NO3)2(suda) Zn(NO3)2(suda) Pil tepkimesi: Cu2+
(suda)
(0,1M) m Cu2+
(suda)
(0,05M)
I. kap II. kap olduğuna göre aşağıdaki boşlukları uygun şekilde
doldurunuz.
Derişim pillerinde; a) Elektronlar dış devreden ....................... elektrottan
• Derişimin az olduğu kapta yükseltgenme olur ve ....................... elektroda doğru akar.
derişimi artar (I. kap). b) l. elektrot kütlesi: ...................
• Derişimin fazla olduğu kapta ise indirgenme olur c) ll. elektrot kütlesi: ...................
ve derişim azalır (II. kap). d) l. kapta [Cu2+] ...................
• Çözelti derişiminin küçük olduğu hücre anot, di- e) ll. kapta [Cu2+] ...................
ğeri ise katot yarı pilidir. f) l. kaba aynı sıcaklıkta 200 mL saf su eklendiğinde pil
• Derişimler eşit oluncaya kadar pil çalışmaya de- ............................
vam eder, derişimler eşitlenince pil çalışmaz. g) ll. kaba aynı sıcaklıkta 100 mL saf su eklendiğinde
• Derişimler arasındaki fark ne kadar büyükse Epil pil gerilimi ...................
değeri o kadar büyüktür. ÖRNEK 42
• Derişimler eşitlenince Epil = 0 olur.
Şekilde verilen elek– V
trokimyasal pil ile ilgili;
2+ - X(k) Tuz köprüsü X(k)
Anot tepkimesi: Zn(k) $ Zn(suda) (0, 1M) + 2e I. Derişim pilidir.
II. 2. kap anot yarı
2+ -
Katot tepkimesi: Zn(suda) (1M) + 2e $ Zn(k) hücresidir.
—————————————————————— III. 1. kaba aynı sıcak-
lıkta 900 mL saf su
2+ 2+ 0,1M X2+ 0,01M X2+
Pil tepkimesi: Zn(suda) (1M) E Zn(suda) (0, 1M) eklenirse pil potan-
(suda)
100 mL
(suda)
100 mL
2. kap
siyeli sıfır olur. 1. kap
şeklindedir. Pil potansiyeli ise (Epil) Nernst eşitliği yukarıda verilen yargılardan hangileri doğrudur?
yardımıyla bulunur. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
0, 0592 . [ Ürünler] D) II ve III E) I, II ve III
Epil = E°pil - log
n [Girenler]
0, 06 . 0, 1
Epil = E°pil - log
2 1
Epil = E°pil + 0,03
Derişim pillerinde standart pil potansiyeli (E°pil) = 0
Epil = 0 + 0,03
= 0,03 volt olur.
41. a) anot (II)'dan katot (I)'a doğrudur. b) artar c) azalır d) azalır

34 e) artar f) çalışmaz g) artar 42. E
ÖRNEK 43 e) 2. kaba aynı sıcaklıkta 0,04 mol Na2S katısı ekleme

(CuS katısı suda çok az çözünür.)
Cu(k) V
Cu(k)
Tuz köprüsü
0,2M Cu 2+
(suda)
2+
0,4M Cu(suda)
100 mL 200 mL
1. kap 2. kap
Yukarıda verilen pil sistemine pil gerilimini sıfır yapa

f) 2. kaba aynı sıcaklıkta 0,1M 400 mL Cu(NO3)2 sulu
bilmek için aşağıdaki işlemlerinden hangileri sabit sı çözeltisinden ekleme
caklıkta ve tek olarak uygulanmalıdır?
a) 1. kaba aynı sıcaklıkta 0,02 mol Cu(NO3)2 katısı ek-
leyip çözme (hacim değişimi ihmal edilecektir.)
ÖRNEK 44
V
Zn(k) Zn(k)
b) 1. kaptan aynı sıcaklıkta 50 mL su buharlaştırma
Tuz köprüsü
0,01M 1M
2+ 2+
Zn(suda) Zn(suda)
1. kap 2. kap
Yukarıda verilen derişim piline aşağıdaki işlemler

c) 1. kaba aynı sıcaklıkta 0,6 M 100 mL Cu(NO3)2 ın aynı sıcaklıkta tek olarak uygulanırsa pil gerilimi na
sulu çözeltisinden ekleme sıl değişir?
Yapılan Etki Pil Gerilimi

a) 1. kaba saf su ekleme ..............
b) 2. kaba saf su ekleme ..............
c) 1. kaptan su buharlaştırma ..............
d) 2. kaptan su buharlaştırma ..............
e) 1. kaba ZnSO4 katısı ekleyip çözme ..............
f) 2. kaba ZnSO4 katısı ekleyip çözme ..............
g) 1. kaba Na2S katısı ekleyip çözme ..............
d) 2. kaba aynı sıcaklıkta 200 mL su ekleme (ZnS katısı suda az çözünür.)
h) 2. kaba Na2S katısı ekleyip çözme ..............
(ZnS katısı suda az çözünür.)
ı) 2. kaba 1 M Zn(NO3)2 sulu çözeltisi ..............
ekleme

Elektrokimya Test 9'u çözebilirsiniz.
44. a) Artar b) Azalır c) Azalır d) Artar e) Azalır f) Artar

43. a, b, c, d, e, f şıkları ayrı ayrı uygulanabilir. 35 g) Artar h) Azalır ı) Değişmez
1. V
3. V
Zn(k) Cu(k)
Zn(k) Cu(k)
0,1M 100 mL 1M 100 mL 2M 200 mL 2M 200 mL

ZnSO4(suda) ZnSO4(suda) CuSO4(suda) CuSO4(suda)
I II I II
25°C 25°C 25°C 25°C
Yukarıda verilen derişim pili ile ilgili; Yukarıdaki derişim pilini çalıştırmak için;
2+
I. Pil çalışırken I. kaptaki Zn iyonu derişimi ar- I. Aynı sıcaklıkta I. kaptaki çözeltiden 100 mL su
tar. buharlaştırmak
II. II. kaba aynı sıcaklıkta 900 mL saf su eklendi- II. Aynı sıcaklıkta II. kapta hacmi değiştirilmeden
ğinde pil çalışmaz. 0,4 mol CuSO4 katısı çözmek
III. Aynı sıcaklıkta II. kaptaki çözeltinin yarısı bo- III. I. kaba aynı sıcaklıkta 50 mL saf su ilave etmek
şaltıldığında pil potansiyeli artar.
işlemlerden hangileri uygulanabilir?
yargılarından hangileri yanlıştır?
A) I, II ve III B) I ve II C) II ve III
D) Yalnız I E) Yalnız II
D) I ve II E) II ve III
4. V
Ag(k)
Ag(k)
Tuz köprüsü
0,1 M 1M
AgNO3(suda) AgNO3(suda)
300 mL 200 mL
I II
2. Derişim pilleri ile ilgili;

Şekildeki derişim pili ile ilgili;
I. Elektrolit derişimi küçük olan yarı hücre anot,
I. Tuz köprüsündeki anyonlar II. yarı hücreye
büyük olan yarı hücre katottur.
doğru akar.
II. Yarı hücrelerde gerçekleşen tepkime türleri ay-
II. Elektrotların yüzeyini genişletmek pil gerilimini
nı element üzerinden yürür.
arttırır.
III. Anot ve katot yarı hücrelerinin derişimleri eşitlen-
III. I. kaba aynı sıcaklıkta 0,1 M 300 mL AgNO3 çö-
diğinde pil potansiyeli sıfır olur ve pil çalışmaz.
zeltisi eklendiğinde pil potansiyeli değişmez.
A) I ve II B) II ve III C) Yalnız II
D) Yalnız III E) I, II ve III
1. C 2. E 3. A 4. D
36
V
3. Derişim pillerinde pil potansiyeli;
1.
I. Çözeltideki katyonların derişimi
Zn(k)
Zn(k) II. Elektrotların temas yüzeyine
Tuz köprüsü
III. Elektrotların kütlesi
niceliklerinden hangilerine bağlı olarak değişir?
0,1 M 0,01 M
Zn2+
(suda) Zn2+
(suda) D) Yalnız I E) Yalnız II
I II
25° C 25° C
4. V
Şekildeki pil çalışırken Zn elektrotların kütleleri Cr(k)

Cr(k)
ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğru olur? Tuz köprüsü
I II
A) Azalır Artar
1 M 100 mL 0,1 M 100 mL
B) Artar Azalır
Cr(NO3)3(suda) Cr(NO3)3(suda)
C) Azalır Değişmez
I II
D) Değişmez Azalır 25°C 25°C
E) Artar Artar Yukarıda verilen derişim pilinin pil potansiyeli
kaç volttur?
(Nernst eşitiğindeki sabit 0,06 alınacaktır.)
A) 0,06 B) 0,03 C) 0,02
D) 0,01 E) 0,1
2. V
Ni(k)
Ni(k)
Tuz köprüsü
5. V
Ag(k) Ag(k)
Tuz köprüsü
0,1 M 200 mL 0,1 M 200 mL
NiSO4(suda) NiSO4(suda)
I II
25°C 25°C
1M Ag+(suda) 0,5 M Ag+(suda)

1. kap 2. kap
Şekildeki derişim pilinde, II. kaba aynı sıcak
lıkta 200 mL saf su eklendiğinde sistemle ilgi Şekilde verilen derişim pilinin potansiyelini ar
li aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru olur?
tırmak için;
A) Pil çalışmaz. I. 1. kaptan aynı sıcaklıkta su buharlaştırmak
B) I. kapta anot tepkimesi gerçekleşir. II. 2. kaba aynı sıcaklıkta AgNO3 katısı eklemek
C) Dış devrede ektronun akış yönü II. yarı hücre- III. 2. kaba aynı sıcaklıkta NaCl katısı eklemek
den, I. yarı hücreye doğrudur. yukarıda verilen işlemlerden hangileri ayrı ayrı
D) I. kaptaki Ni 2+
iyon derişimi 0,1 M’den büyük yapılabilir? (AgCl katısı suda az çözünür.)
olur. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) II. kaptaki Ni elektrodun kütlesi zamanla artar.
D) I ve III E) I, II ve III
1. B 2. C 3. D 4. C 5. D
37
1. V
3. V
Pb(k) Zn(k)
Cu(k) Cu(k)
1M ZnSO4(suda) 1M HCl(suda)
1M PbSO4(suda) 1M CuSO4(suda)
1. kap 2. kap
Şekildeki pil sisteminde;
Cu2+
(suda)
+ 2e– $ Cu(k) E° = +0,34 V I. Zn kütlesinin azalması
Pb(k) $ Pb2+
(suda)
+ 2e– E° = +0,13 V II. Cu kütlesinin artması
Yukarıda verilen pil sistemi ile ilgili; III. Katot çevresinde gaz çıkışı
değişimlerinden hangilerinin gözlenmesi bek-
I. Elektronlar, dış devrede Pb metalinden Cu me-
lenir? (Yükseltgenme eğilimleri: Zn > H2 > Cu)
taline doğru akarlar.
II. 2. kapta Cu2+ iyonu derişimi azalır.
D) I ve II E) I ve III
III. Pb elektrodun kütlesi azalır.

4. V
Zn(k) Ag(k)
Tuz köprüsü
1M Zn(NO3)2 1M AgNO3
çözeltisi çözeltisi
1. kap 2. kap
Şekildeki pil çalışırken Zn elektrodun kütlesinin

azaldığı gözleniyor.
2. V
Buna göre, çalışan bu pil ile ilgili;
X(k) Y(k)
Tuz köprüsü I. Pil tepkimesi,
Zn(k) + 2Ag(+suda) E 2Ag(k) + Zn(2suda
+
)
şeklindedir.
II. Dış devrede elektron akışı Zn elektrottan, Ag
n+
X(suda) Y+(suda)
elektroda doğrudur.
1. kap 2. kap
III. Tuz köprüsünde katyonlar, 2. kaba doğru gider.
Şekildeki pilde 1. kapta 0,1 mol X metali çözü IV. Zn elektrodun kütlesi 13 gram azaldığında, Ag
nürken, 2. kaptaki Y elektrodunun kütlesi 21,6
çubuğun kütlesi 43,2 gram artar.
gram artıyor.
V. 2. kapta Ag+ iyonu molar derişimi artar.
Buna göre, X metalinin değerliği (n) kaçtır?
yargılarından hangisi yanlıştır?
(Y: 108)
(Zn : 65, Ag : 108)
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
A) I B) II C) III D) IV E) V
1. E 2. B 3. E 4. E
38
V
3. X: AgNO3 çözeltisi ise standart koşullardaki
Ni – Ag pili ile ilgili;
Ni(k) Ag(k)
Tuz köprüsü I. Pilin gerilimi 1,05 volttur.
II. Dış devrede elektron akımı Ni elektrottan, Ag
elektroda doğrudur.
III. Pil akım verdikçe Ag yarı pilinde Ag+ iyonunun
1M Ni(NO3)2(suda) 1M X(suda) molar derişimi azalır.
Ni2+
(suda)
+ 2e– $ Ni(k) E° = –0,25 volt
+ A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
Ag(suda) + e– $ Ag(k) E° = +0,80 volt
+ – D) II ve III E) I, II ve III
2H(suda) + 2e $ H2(g) E° = 0,00 volt
Fe2+
(suda)
+ 2e– $ Fe(k) E° = –0,44 volt
Bu verilere göre aşağıdaki 1. , 2. ve 3. soruları
yanıtlayınız. 4. V
Cu(k) Cu(k)
Tuz köprüsü
1. X: HCl çözeltisi ise standart koşullardaki
Ni – Ag elektrokimyasal pili ile ilgili aşağıdaki
değerlendirmelerden hangisi yanlıştır?
A) Pilin gerilimi +0,25 volttur.

1M Cu2+(suda) 1M Cu2+(suda)
B) Ni elektrot anot, Ag elektrot katottur. 1. kap 2. kap
C) Pil çalıştıkça Ag yarı pilinde pH azalır. Şekilde verilen elektrokimyasal pil sisteminde
D) Ni yarı piline aynı sıcaklıkta saf su eklenirse pil 2. kaptaki Cu elektrodun katot olabilmesi için;
gerilimi artar. I. 2. kaptaki çözeltiden aynı sıcaklıkta H2S gazı
E) Pil tepkimesi; geçirme
Ni(k) + 2H(+suda) E H2 (g) + Ni(2suda
+ II. 1. kaba aynı sıcaklıkta saf su ekleme
)
şeklindedir. III. 2. kaptaki Cu elektrodun yüzeyini büyütme
işlemlerinden hangileri tek olarak uygulanmalı

dır? (CuS bileşiği suda çok az çözünür.)
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) II ve III
2. X: HCl + FeCl2 çözeltisi ise Ni ve Ag elektrotlarla
oluşturulan standart koşullardaki pil ile ilgili;
I. Pil akım verdikçe Ag elektrot çevresinde ön

5. Cr2+
(suda)
+ 2e- $ Cr(k) E° = –0,56 volt
celikle H2 gazının çıkışı gözlenir.
II. Ag yarı piline aynı sıcaklıkta su eklenirse pilin
Zn2+ + 2e- $ Zn(k) E° = –0,76 volt
gerilimi düşer. (suda)
Yukarıda verilen potansiyellere göre;

III. Ni yarı piline aynı sıcaklıkta Na2CO3 katısı ek-
lenirse pilin gerilimi azalır. I. Cr - Ag pilinin standart gerilimi +2,16 volttur.
II. Zn - Cr pilinin standart gerilimi +0,20 volttur.
III. Zn - Ag pilinin standart gerilimi +1,56 volttur.
(NiCO3 için Kçç = 1,4.10–7)
değerlendirmelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
1. C 2. C 3. E 4. A 5. D
39
1. 3. Al(k) $ Al3+
(suda)
+ 3e- E° = +1,66 volt
Cu(k) $ Cu2+
(suda)
+ 2e- E° = –0,34 volt
Al–Cu pilinde anottan katoda doğru 12,04.1022

tane elektron aktığında katot üzerinde kaç gram
metal toplanır?
Lityum iyon pilleri ile ilgili aşağıdaki ifadeler (Al : 27, Cu : 64, Avogadro sayısı: 6,02.1023)
den hangisi yanlıştır? A) 1,6 B) 3,2 C) 6,4
A) Hafif olduğu ve yüksek pil potansiyeli ürettiği D) 8,0 E) 12,8
için tercih edilir.
B) Dijital kameralar, dizüstü bilgisayarlar ve cep te-
lefonlarında kullanılır.
C) Diğer pillerden farklı elektrolit olarak çözelti ye-
rine elektriği ileten polimer yapıda katı bir mad-
de kullanılmıştır.
D) İstenildiğinde şarj edilebilir.
E) Yoğun bir şekilde CO2 ve toksik madde açığa
çıkardığı için çevreye büyük zarar verir.
2. V 4. V
Cu(k) Cu(k) Ti(k)

Tuz köprüsü Tuz köprüsü Sn(k)
1M 100 mL 0,1 M 100 mL 1 M Ti2+ 1 M Sn2+

(suda) (suda)
Cu(NO3)2(suda) Cu(NO3)2(suda)
1. kap 2. kap
25°C 25°C
1. kap 2. kap Ti2+
(suda)
+ 2e – $ Ti(k) E° = –1,63 volt
Yukarıda verilen derişim pili ile ilgili;
Sn2+
(suda)
+ 2e – $ Sn(k) E° = –0,14 volt
I. Dış devrede elektron akışı 2. yarı pilden, 1. ya-
Yukarıda verilenlere göre, Ti – Sn elektro kimya
rı pile doğrudur.
sal pili ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
II. 1. yarı pile aynı sıcaklıkta 900 mL saf su ekle-
nirse pil çalışmaz. A) Pilin başlangıç gerilimi 1,49 volttur.
III. Zamanla 2. yarı pilde Cu2+ iyon derişimi artar. B) Tepkime dengeye ulaştığında
yargılarından hangileri doğrudur? ∆E = 0,00 volt olur.

C) Pil çalışırken [Ti2+] > 1 M, [Sn2+] < 1 M olur.
D) Ti 2+, Sn2+ den daha kuvvetli yükseltgendir.
D) II ve III E) I, II ve III E) Dış devrede elektronun akış yönü, Ti elektrot-
tan Sn elektroda doğrudur.
1. E 2. E 3. C 4. D
40
ELEKTROKİMYA
• Elektroliz olayını; elektrik akımı, zaman ve değişime uğrayan madde kütlesi açısından açıklar.
• Kimyasal maddelerin elektroliz yöntemi ile elde ediliş sürecini açıklar.
• Korozyon önleme yöntemlerinin elektrokimyasal temellerini açıklar.
ELEKTROLİZ Erimiş NaCl nin elektrolizi olayında elektroliz ka

Kendiliğinden gerçekleşmeyen redoks tepkime bında Na+ ve Cl– iyonları vardır.
lerinin elektrik enerjisi yardımıyla gerçekleşmesine
yani elektrik enerjisinin kimyasal enerjiye dönüş Bu iyonlardan Na+ iyonu katotta indirgenerek Na(s)
mesi olayına elektroliz denir. ya, Cl– iyonu ise anotta yükseltgenerek Cl2(g) ye
Bir metalden elektrik akımı geçirilirse kimyasal bir dönüşür.
değişme olmaz. Fakat anyon ve katyonların bu-
lunduğu bir sıvıdan elektrik akımı geçirilirse kim- Katot : 2Na+(s) + 2e- " 2Na(s)
yasal bir değişme gerçekleşebilir. (+) yüklü iyonlar
Anot : 2Cl-(s) " Cl2 (g) + 2e-
indirgenebilir, (–) yüklü iyonlar yükseltgenebilir, yani
———————————————————————————————————————
redoks tepkimesi gerçekleşebilir.
Elektroliz tepkimeleri endotermiktir. Elektroliz : 2Na+(s) + 2Cl(-s) " 2Na(s) + Cl2 (g)
Elektroliz olayında;
Yükseltgenmenin olduğu elektrot anot, indirgen- ÖRNEK 45
menin olduğu elektrot katottur.
– +
Elektrolizde anot (+) kutup, katot (–) kutuptur.
Pt Pt
(.................) (.................)
CaCl2(s)
Yukarıdaki kapta bulunan sıvı elektroliz edildiğinde;

Anyonlar anota, katyonlar katoda gider. a) Anotta ........................... toplanır.
Ortamda birden fazla katyon varsa katotta in
dirgenme yarı pil gerilimi büyük olan önce indirgenir. b) Katotta ...................... oluşur.
Ortamda birden fazla anyon varsa anotta yükselt c) Ca2+ iyonu 2 mol azalırken ............ mol .................
genme yarı pil gerilimi büyük olan önce yükseltgenir. açığa çıkar.
ÖRNEK 46
Erimiş AIF3 bileşiği elektroliz ediliyor.
a) Anot tepkimesini yazınız.
Erimiş Tuzların Elektrolizi:

e– + – e–
+
–
(2Cl(s) Cl2(g) + 2e–) (2Na(s) + 2e– 2Na(s))
Pt
Pt
(anot) (katot) b) Katot tepkimesini yazınız.
Na+
Cl–
45. a) Cl2 b) Ca c) 2 Cl2

41 46. a) 2F–(s) $ F2(g) + 2e– b) Al3+
(s)
+ 3e–$ Al(k)
FARADAY YASALARI ÖRNEK 47

1) Elektroliz devresinden geçen elektrik yükü miktarı Erimiş AlF3 bileşiği 0,4 Faradaylık elektrik yükü ile elekt-
(Q) ile katotta ve anotta toplanan ve çözünen mad- roliz ediliyor.
de miktarı (m) doğru orantılıdır.
a) Anotta normal koşullarda (NK) kaç litre gaz açığa
2) Bir elektroliz devresinden 1 Faradaylık yük geçtiğinde çıkar?
anot ya da katotta 1 eşdeğer – gram madde toplanır
b) Katotta kaç gram madde açığa çıkar? (Al : 27)
ya da çözünür.

AlF 3(s) $ Al 3+
(s)
+ 3F(s)
1Faraday (1F) = 1 mol elektron = 96500 Coulomb
0,4 F = 0,4 mol e demektir. Yani elektron gördüğümüz
yere 0,4 mol yazacağız.
NOT!
Anot: 2F(s) $ F2(g) + 2e
a. Katotta ya da anotta değişime uğrayan madde 0,2 mol 0,4 mol

Katot: Al 3+
(s)
+ 3e $ Al (k)
miktarı:
0,4 mol 0,4 mol
Q MA 3
m= . eşitliği ile de bulunur.
96500 e a. 1 mol F2(g) 22,4 L
b. Q = I . t 0,2 mol ?
Q: Elektrik yükü (coulomb) ? = 4,48 L F 2 gazı açığa çıkar.

b. 1 mol Al 27 gram ise
I : Akım şiddeti (amper) 0, 4
?
3
t : Zaman (saniye)
? = 3,6 gram Al(k) açığa çıkar.
MA
c. E =
e
E : Eşdeğer ağırlık
ÖRNEK 48
MA: Mol kütlesi 193 amperlik akım ile CaCl2 sıvısı 100 saniye elektroliz
e : Etki (tesir) değerliği ediliyor.
a) Devreden kaç Faradaylık elektrik yükü geçer?
Pratik Bilgi b) Katotta hangi maddeden kaç gram açığa çıkar?
Seri bağlı elektroliz kaplarında devreden ge- c) Anotta hangi maddeden kaç gram açığa çıkar?
çen elektrik yükleri eşittir. Yani elektron gördü- (Ca: 40, Cl: 35, 1F: 96500 C)
ğünüz yere katsayısı ne olursa olsun aynı de-
ğer yazılır.
NOT!
Seri bağlı elektroliz kaplarında açığa çıkan
maddelerin eşdeğer gram sayıları eşittir.
– +
Xa+ Yb+
nX · zX = nY · zY
z = Tesir değerliği
n = Mol sayısı
47. a) 4,48 L F2 a) 3,6 gram Al

42 48. a) 0,2 F b) 4 gram Ca c) 7 gram Cl2
ÖRNEK 49 ÖRNEK 51
Erimiş MgF2 bileşiği 5 dakika süre ile elektroliz edildi- Seri bağlı iki elektro- + –
ğinde anotta normal koşullarda (NK) 4,48 litre F2 gazı liz kabının 1.sinde Fe3+ (s)
açığa çıkıyor. 2.sinde Xn+

(s)
bulunmakta-
dır. Bu kaplardaki sıvılar
Buna göre, elektroliz kabından kaç amperlik akım bir süre elektroliz edildi-
geçer? (1F = 96000 C alınacak) ğinde 1. kabın katodun- Fe3+
(s)
Xn+
(s)
da 16,8 gram Fe metali 1. kap 2. kap

açığa çıktığı anda 2. ka-
bın katodunda 10,8 gram X metali toplanmaktadır.
Buna göre, n değeri kaçtır? (X: 24, Fe: 56)
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
ÖRNEK 52
ÖRNEK 50 + – + –
CuSO4 sıvısı 4,825 amperlik akım ile 10 dakika süreyle Pt Pt Pt Pt

elektroliz ediliyor.
Buna göre, katotta açığa çıkan Cu kütlesi aşağıdaki

lerden hangisinde doğru verilmiştir?
CaCl2(s) XCl3(s)
(Cu: 64, 1F: 96500 C)
I. kap II. kap
A) 0,64 B) 0,96 C) 1,28 Yukarıdaki seri bağlı kaplarda erimiş CaCl2 ve XCl3 tuz-
D) 1,92 E) 6,4 ları bir süre elektroliz ediliyor. I. kabın katodunda 0,8
gram Ca metali toplandığında II. kabın katodunda 0,36
gram X metali toplanmaktadır.
Buna göre, X elementinin atom kütlesi kaç gramdır?
(Ca: 40)
49. 128 amper 50. B 51. B 52. 27 g/mol

43
ÖRNEK 53 ÖRNEK 54
1,1 V
Erimiş FeCl3 bileşiği 0,8 F’lik elektrik yükü ile elektro- – +
liz ediliyor. Co(k) Ni(k)
Buna göre, anotta açığa çıkan gaz normal koşullar

da (NK) kaç litre hacim kaplar?
2+ 2+
1M Co(suda) 1M Ni(suda)
A) 4,48 B) 8,96 C) 13,44 1. kap 2. kap
D) 17,92 E) 22,4 Co(k)$ Co2+(suda) + 2e– E° = +0,28 V

Ni(k)$ Ni2+(suda) + 2e– E° = +0,25 V
Yukarıdaki pil sistemine aynı koşullarda 1,1 voltluk bir geri
lim uygulandığında;
I. Dış devrede elektronlar, 2. kaptan 1. kaba doğru hare-
ket eder.
II. Tepkime şeması Ni(k)/Ni2+(1M)//Co2+ (1M)/Co(k) şeklin-
dedir.
III. Devreden 2 mol elektron geçtiğinde 1 mol Ni katısı top-
lanır.
yargılarından hangileri doğru olur?
A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız III
E°pil = E°A + E°K = 0,28 – 0,25, E0pil = 0,03V
Sisteme 1,1 Voltluk bir gerilim uygulanırsa tepkimeler ter
sine döner.
Co elektrot $ Katot ()
Ni elektrot $ Anot (+)
1. kapta indirgenme, 2. kapta yükseltgenme olur. Dış devre
den eletronlar 2. kaptan 1. kaba doğru hareket eder. Pil şe
Pilin Şarj Edilmesi ması Ni/Ni2+//Co2+/Co şeklindedir.
Tepkime sonucunda Ni katısı toplanmaz.
Katot – + Anot Cevap: B
3,00 Volt
Al Tuz köprüsü Ag ÖRNEK 55
2,00 V
– +
Mg(k) Zn(k)
1M Al3+(suda) 1M Ag+(suda)
2+
1M Mg(suda) 1M Zn2+
(suda)
Bir pil tepkimesine pil potansiyelinden daha büyük 1. kap 2. kap
zıt yönde voltaj uygulanırsa tepkime tersine döner. Mg(k) Mg2+(suda)

+ 2e – E° = 2,37 V
–
Pil tepkimesindeki anot ile katot yer değiştirir. Zn(k) Zn2+
(suda) + 2e E° = 0,76 V
Yukarıdaki pil sistemine aynı koşullarda 2,00 voltluk bir
Al(k) Al3+
(suda)
+ 3e– E° = 1,66 V gerilim uygulandığında;
I. Mg elektrodun kütlesi zamanla artar.
Ag(k) Ag+(suda) + e– E° = –0,80 V
II. 2. kapta Zn2+ iyonlarının derişimi artar.
E°pil = 1,66 + 0,80 = 2,46 V III. 1. kapta indirgenme olur.
Pil tepkimesi: Al(k) + 3Ag+(suda) m Al3+
(suda)
+ 3Ag(k) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Yukarıda verilen pil sistemine zıt yönde 3,00 voltluk
bir gerilim uygulandığı için tepkime tersine döner.
Elektroliz
Anot: Ag(k) Ag+(suda) + e–
Katot: Al3+
(suda)
+ 3e– Al(k)
53. B 54. B 55. E

44
Kaplamacılık KOROZYON
Eğer bir metal kaplanmak isteniyorsa elektroliz dev- Metallerin veya alaşımların, içinde bulundukları orta-
resinde katota bağlanır. Anota ise kaplamada kulla- mın etkisiyle elektrokimyasal reaksiyonlar sonucun-
nılacak metal konur. Çözeltide ise kaplamada kulla- da fiziksel, kimyasal ve mekanik özelliklerinde deği-
nılacak metalin çözeltisi olmalıdır. şimlerin oluşmasına korozyon denir. Demir bir çivi-
Anot + – Katot nin üzerinde oluşan pas, gümüş bir eşyanın karar-
ması, bakır bir kabın içinde oluşan yeşil tabaka ko-
Ag(k) Fe(k) rozyona örnektir.
Demirin paslanma reaksiyonu:

ANOT: Fe(k) Fe2+
(suda)
+ 2e–
Ag+(suda)
KATOT: O2(g) + 4H+(suda) + 4e– 2H2O(s)
NO–3(suda)
————————————————————
AgNO3 sulu çözeltisi 2Fe(k) + O2(g) + 4H+(suda) 2Fe2+ + 2H2O(s)
(suda)
Kaplamacılıkta genellikle aktifliği düşük metal iyonla-

rı tercih edilir yani kolay indirgenmesi ve tepkimeye
girmemesi istenir. Korozyondan Koruma Yöntemleri
1) Boyama
ANOT: Ag(k) Ag+(suda) + e– Elektrolizde
2) Başka bir metal ile kaplama yani galvanize etmek.
–
Ag+ iyonu
KATOT: Ag+(suda) +e Ag(k) Galvanize etme yönteminde korozyona uğraması is-
derişimi değişmez!
tenmeyen metalin yüzeyi düzgün çok ince ve çatlak-
Güç kaynağı potansiyeli, Fe–Ag pilinin potansiyelin-
sız çinko (Zn) tabakasıyla kaplanır.
den büyük olmalıdır.
3) Kurban elektrot kullanma
ÖRNEK 56 Bir metali korozyondan korumak için metale, aktifliği
bu metalden daha fazla olan bir metal bağlanır. Bağ-
Alüminyum metalinden yapılmış bir levha gümüş meta-
lanan bu metale kurban elektrot denir.
li ile kaplanmak istenmektedir. Alüminyum levha içinde
AgNO3 sulu çözeltisi bulunan elekroliz kabında katota Köprü, gemi, yer altı petrol boruları veya hava gazı
konup 200 saniye süreyle elektroliz ediliyor. Alüminyum saklama tanklarının korozyondan korunması için bo-
levha, gümüş ile kaplandığında kütlesinde 43,2 gramlık yama, galvanize etme veya elektoliz ile kaplama iş-
bir artış olduğu belirleniyor. lemleri çok uygun olmayabilir. Bu yüzeyler için düşük
standart indirgenme potansiyeline sahip olan bir me-
Buna göre, elektroliz devresinden geçirilen akım
tal seçilir. Örneğin; bir gemi pervanesinin korozyona
kaç amperdir? (Ag: 108, 1F: 96500 C)
uğraması istenmiyorsa seçilen metal parçaları gemi
yüzeyine tutturulur.
zole kablo
Zemin
Kaynak
Boru
Kurban
elektrot
(Mg veya AI metali)
56. 193 amper

45
ÖRNEK 57 Suyun Elektrolizi

Fe, Cr, Zn ve Cu metallerinin elektron verme eğilimleri
Bir hacim İki hacim
arasındaki ilişki, Zn > Cr > Fe > Cu şeklindedir. oksijen gazı hidrojen gazı
Buna göre, Fe metalini korozyondan korumak için

Cr, Zn ve Cu metallerinden hangileri kullanılabilir? Sülrik asit
damlatılmı su
A) Yalnız Zn B) Yalnız Cu C) Zn ve Cr
Anot Katot
D) Cr ve Cu E) Cr, Zn ve Cu
Katot: 4e– + 4H+(suda) 2H2(g)

Anot: 2O(suda)
2–
4e– + O2(g)
Net tepkime: 2O(suda)

2–
+ 4H+(suda) 2H2(g) + O 2(g)
Su (H2O) bileşiği hidrojen (H2) ve oksijen (O2) ele-

ÖRNEK 58
mentlerinden oluşmuştur.
Su bileşiği elektroliz yöntemi ile bileşenlerine ayrıştı-
rılabilir.
Suyun elektrolizi, Hoffman voltmetresi ile gerçekleş-
tirilir.
Saf suyun elektriksel iletkenliği oldukça azdır. Bu ne-
denle suyun elektrolizinde iletkenliği artırmak için su-
ya az miktarda sülfürik asit (H2SO4) eklenir.
1
Bir maddenin değişik etkiler sonucunda kimyasal ola- Anot: H2O(s) O + 2H+(suda) + 2e–
2 2(g)
rak aşınmasına (oksitlenme, çürüme, paslanma...) ko- Katot: 2H+(suda) + 2e– H2(g)
rozyon denir. Korozyon, maddelerin yıpranmasına ve ————————————————————
görüntülerinin bozulmasına sebep olur. Metalleri koroz- 1
Net tepkime: H2O(s) H2(g) + O
yondan korumak için bazı yöntemlere başvurulur. 2 2(g)
Suyun elektrolizinde anotta O2, katotta H2 gazı açığa
Buna göre, aşağıda verilen korozyondan korunma çıkar.
yöntemlerinden hangisi diğerlerine göre daha az et
Oluşan H2 gazının hacmi aynı koşullarda oluşan O2
kilidir? gazının hacminin 2 katıdır.
A) Galvanize etmek
B) Katodik koruma sistemleri kullanmak ÖRNEK 59
C) Metalleri boyamak
Bir miktar saf su Hoffman voltmetresinde elektroliz edil-
D) Elektroliz etmek
diğinde anotta 35 cm3 gaz toplanıyor.
E) Metali nemli ortamdan uzak tutmak
Buna göre, katotta hangi gazdan kaç cm3 toplanır?
57. C 58. E 59. 70 cm3 H2 gazı

46
Sulu Çözeltilerde Elektroliz ÖRNEK 60

Sulu çözeltilerde elektrolize MEB kitabından yer
SULU ÇÖZELTİLERDE ELEKTROLİZ

– +
verilmemiştir. Fakat kazanımda sulu çözeltide Katot Anot Yandaki elektroliz kabından
elektrolize girilmez diye bir ifade yoktur. Bu yüzden bir süre akım geçirildiğinde
isteğe bağlı olarak anlatmak isteyenler için pratik anot ve katotta ilk olarak han
olarak bu bölümde verilmiştir. gi maddeler açığa çıkar?
Bir elektroliz hücresinde birden fazla anyon ya da kat- MgCl2(suda)
Ag2SO4(suda)
yon varsa anot ve katotta öncelikle pasif olan iyonlar
serbest hale geçer.
Metallerde yükseltgenme potansiyeli küçük olan ka- (Elektron verme eğilimi: Mg > H2 > Ag > Cl– > OH– > SO42–)
totta, ametallerde ise indirgenme potansiyeli küçük
ANOT KATOT
olan anotta ilk olarak açığa çıkar Cl– en pasif Mg2+
Katyon Aktifliği OH– H+
SO42– Ag+ en pasif
Elektron verme eğilimi:
Diğer metaller (Aktif metaller) > H2 > Cu > Ag > Hg > Pt > Au ANOT: 2Cl–(suda) Cl2(g) + 2e–
1442443 123
KATOT: Ag+(suda) + e– Ag(k)
Yarı soy Tam soy
+ –
metaller metaller H ve OH iyonları derişimi değişmediği için zamanla pH
değişmez.
Anyon Aktifliği
Çözeltilerdeki anyon kararlılığı:
Pratik bilgi!
F– > SO42– > NO3– > OH– > Cl– > Br– > I – e– verme eğilimleri verildiyse (–) yük ile atomun
1442443
Kökler buluştuğu yerden bir çizgi çekilir. İlk (–) eksi
Suyun Elektrolizi yüklü tanecik anotta, ilk metal ise katotta açığa
elektroliz 1 çıkar. e– verme eğilimi:
H2O(s) H2(g) + O2(g)
2
+ Mg > H2 > Ag > Cl– > OH– > SO42–
H H2 (Katotta H2 gazı açığa çıkar.)
H2 O
Katotta ilk Anotta ilk
OH– O2 (Anotta O2 gazı açığa çıkar.)
Ag(k) çıkar Cl2(g) çıkar
KATOT: 2H2O(s) + 2e– H2(g) + 2OH–(suda) pH - (H+.)
ANOT: 2H2O(s) O2(g) + 4H+(suda) + 4e– pH . (H+-) ÖRNEK 61
I. MgBr2
II. AgCl
Anottan Katottan
önce önce III. NaF
Anota Katota açığa açığa
Madde yönelen yönelen çıkan çıkan Yukarıda verilen maddelerden hangilerinin sıvısı ile
– 2+ sulu çözeltisinin elektrolizinde katotta ilk önce açı
CaCl2(s) Cl Ca Cl2(g) Ca(k)
– –
ğa çıkan maddeler aynı olur?
Cl , OH Ca , H 2+ + Cl H
CaCl2+H2O ................ ................ .............
2(g) ............
2(g)
(e– verme eğilimi: Na > Mg > H2 > Ag > Br– > Cl– > OH– > F– )
– Cu
SO4 , OH 2–
Cu , H 2+ + O (k) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
CuSO4+H2O ................ ................ .............
2(g) ............
Cl , l
– –
Na , Ag+ +
2(k)
l Ag (k)
NaCl(s)+Agl(s) ................ ................ ............. ............
–
l , OH
–
Ag , H+ + l
2(k) Ag(k)
Agl+H2O ................ ................ ............. ............
2– –
H + O H2(g)
H2SO4+H2O SO4 , OH
................ ................ 2(g)
............. ............
OH
–
Na , H + + O H 2(g)
NaOH+H2O ................ ................ .............
2(g) ............
60. Anotta Cl 2(g) , Katotta Ag(k) 61. B

47
ÖRNEK 62 ÖRNEK 64
Ag2SO4 ve NaNO3 sulu çözeltileri aynı kapta elektroliz Mg(NO3)2 ve CaSO4 sulu çözeltileri aynı kapta elektro-
ediliyor. liz ediliyor.

a) Anot ve katot tepkimelerini yazınız.
a) Anot ve katotta önce hangi elementler açığa çıkar? b) Katotta NK’da 6,72 litre gaz açığa çıktığına göre
anotta kaç litre gaz açığa çıkar?
b) Anot ve katot tepkimelerini yazınız.
(e– verme eğilimi: Ca > Mg > H2 > OH– > NO–3 > SO42–)
c) Zamanla pH nasıl değişir?
(e– verme eğilimi: Na > H2 > Ag > OH– > NO–3 > SO 42–)
a) ANOT KATOT
SO42– Ag+ Ag(k)
NO3– Na+
OH– H+
O2(g)
b) Anot: 2H2O(s) O2(g) + 4H+(suda) + 4e–
Katot: Ag+(suda) + e – Ag(k)

+
c) Zamanla çözeltideki H iyonu derişimi artar. Bu ne
denle çözeltinin pH’ı zamanla azalır.
ÖRNEK 63
Yanda verilen elektroliz – +
hücresi ile ilgili aşağıdaki

soruları cevaplayınız.
a) Anot ve katotta önce KBr(suda)

ÖRNEK 65
hangi elementler açığa MgCO3(suda)
+ –
çıkar? CuNO3 ve KCl sulu çözel-
b) Anot ve katot tepkimelerini yazınız. tileri aynı kapta bir süre
elektroliz ediliyor.
c) Zamanla pH nasıl değişir?
(e– verme eğilimi: K > Mg > H2 > Br– > OH– > CO32–) CuNO3(suda)
Bu sistemle ilgili aşağıda
KCl(suda)
ki soruları cevaplayınız.
a) Anot ve katotta ilk önce

hangi maddeler açığa çıkar?
b) Anot ve katot tepkimelerini yazınız.

(e– verme isteği: K > H2 > Cu > Cl– > OH– > NO–3)
62. a) anot " O2, katot " Ag b) anot: 2H2O " O2(g) + 4H+ + 4e– 64. a) anot: 2H2O " 4H+ + O2 + 4e–, katot: 2H2O + 2e– " H2 + 2OH –
katot: Ag+ + e– " Ag(k) c) pH azalır. 63. a) anot: Br2, katot " H2 48 b) 3,36 L O2 65. a) anot " Cl2, katot " Cu b) anot: 2Cl– " Cl2(g) + 2e–
b) anot: 2Br– " Br2 + 2e– katot: 2H2O + 2e–" H2 + 2OH– katot: Cu+ + e– " Cu(k)
c) pH artar.
ÖRNEK 66 ÖRNEK 68
+ –

1 2 3 4
0,01 M 4L AgNO3’ün sulu çözeltisi, Ag+ iyonlarının tümü
indirgenene kadar elektroliz ediliyor.
a) Katotta kaç gram Ag metali birikir? (Ag: 108)

AlCl3(s) MgBr2(suda)
b) Çözeltinin 25°C'deki pH’nı bulunuz.
Yukarıdaki seri bağlı elektroliz kaplarında numara c) Anotta NK’da hangi gazdan kaç litre açığa çıkar?
landırılmış elektrotlarda, elektroliz sırasında önce (e– verme eğilimi: H2 > Ag > OH– > NO–3)
hangi maddeler açığa çıkar?
n
(e– verme isteği: Mg > Al > H2 > Br– > Cl– > OH–) M=
V
n = 0,01.4
= 0,04 mol Ag+ indirgenir.
a) Katot: Ag+(suda) + e– Ag(k)

— — —
0,04 mol 0,04 mol 0,04 mol
1 mol Ag 108 gram
0,04 mol ?
——————————
? = 4,32 gram Ag
b) Anot: 2H2O(s) 4H+(suda) + O2(g) + 4e–

0,04 mol 0,01 mol 0,04 mol
n 0, 04
6 H+ @ = = = 0, 01M pH = –log 10–2 = 2
V 4
pH = 2
c) NK’da
1 mol O2 gazı 22,4 litre
ÖRNEK 67 0,01 mol ?

————————————
MgBr2 sulu çözeltisi 24 amperlik akımla 200 sani ? = 0,224 litre O2 gazı açığa çıkar.
ye süreyle elektroliz ediliyor. Kalan çözeltinin hacmi

500 mL olduğuna göre, çözeltinin oda koşullarındaki
pH değeri kaçtır?
(1F: 96000 C,e– verme eğilimi: Mg > H2 > Br– > OH– )

Elektrokimya Test 10, 11, 12, 13, 14, 15,
16 ve 17 'yi çözebilirsiniz.
66. 1 $ Cl2(g), 2 $ Al(k), 3 $ Br2(s), 4 $ H2(g) 67. pH = 13 68. a) 4,32 gram Ag(k) b) pH = 2 c) 0,224 litre O2(g)
49
TEST - 12 ELEKTROLİZ
1. Kendiliğinden gerçekleşmeyen istemsiz redoks 4. Ergimiş KBr nin platin elektrotlarla elektroliz iş
tepkimelerinin, elektrik enerjisi ile gerçekleştirilme- leminde devreden 0,1 Faraday’lık elektrik yükü
sine elektroliz denir. geçirildiğinde;
Buna göre, elektroliz ile ilgili aşağıdaki ifadeler I. Katotta 0,05 mol Br2 sıvısı açığa çıkar.
den hangisi yanlıştır? II. Devreden geçen elektrik yük miktarı 9650 cou-
lombdur.
A) Metallerin saflaştırılmasında ve metal kaplama-
da kullanılabilir. III. Anotta K katısı toplanır.
B) Aktifliği az olan katyon ya da anyon öncelikle yargılarından hangileri doğru olur?

açığa çıkar. (1 mol elektron, 96500 coulombdur.)
C) Katotta indirgenme, anotta yükseltgenme ger- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
çekleşir.
D) lI ve IlI E) I, II ve III
D) Bir pil devresine; pil potansiyelinden daha bü-
yük bir gerilim uygulanırsa elektroliz tepkimesi
gerçekleşir.
E) Ekzotermik tepkimeler sonucu gerçekleşir.
2. I. C2H5OH(suda)
II. NaCl(s)
5. – +
III. KBr(s)
IV. MgSO4(suda)
V. Ca(NO3)2(k)
VI. CO2(g)
FeCl2(s) AgCl(s)
Yukarıda verilen maddelerden kaç tanesi elekt
roliz edilemez? I. kap II. kap
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 Şekildeki seri bağlı iki elektroliz kabından, I.’sinde

sıvı FeCl2, II.’sinde ise AgCl sıvısı bir süre elektro-
liz ediliyor.
Buna göre;
I. Anotlarda biriken Cl2 gazlarının mol sayıları

eşittir.
II. Devreden 0,2 Faradaylık elektrik yükü geçirildi-
ğinde, I. kabın katodunda 0,1 mol Fe katısı top-
3. Bir elektroliz kabındaki erimiş CaF2 den 9,65
lanırken, II. kabın katodunda 0,2 mol Ag katısı
amperlik bir elektrik akımı 2000 saniye sürey
toplanır.
le geçirildiğinde, katotta açığa çıkan madde tü
rü ve kütlesi aşağıdakilerden hangisinde doğru III. Kaplardan geçen elektrik yük miktarı eşittir.
verilmiştir? (F: 19, Ca: 40, 1 mol e- = 96500 C) yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
A) 4 gram Ca(k) B) 3,8 gram F2(g)
C) 0,4 gram Ca(k) D) 1,9 gram F2(g)
E) 8 gram Ca(k)
1. E 2. C 3. A 4. B 5. E
50
ELEKTROLİZ TEST - 13
– + 3. + –
1. Pt(k) Pt(k)
Cu(k) Kaplanacak
metal
CuBr2(s)
CuCl2(s)
Yukarıdaki düzenekte bir metal, bakırla (Cu) kap-

Yukarıda verilen sistemde CuCl2 sıvısı elektroliz
lanmak isteniyor.
ediliyor.
Buna göre;
Buna göre;
2+ I. Metalin kaplanmasında elektroliz yöntemi kulla-
I. Katotta; Cu(s) + 2e- $ Cu(k) yarı tepkimesi
nılmıştır.
gerçekleşir.
II. Cu(k) elektrot anot, kaplanacak metal katottur.
II. Devreden 0,3 mol elektron geçtiğinde, anotta
0,15 mol Cl2 gazı açığa çıkar. III. Zamanla Cu(k) elektrot kütlesinde azalma olur.
III. Elektroliz sonrası son durumda her iki elektro- yargılarından hangileri doğrudur?
tun da kütlesi artar.
D) Yalnız II E) Yalnız III
4. – +
2. Suyun elektrolizi ile ilgili;
I. Elektroliz işleminin daha hızlı olabilmesi için içi- AgCl(s) XCln(s)

ne birkaç damla H2SO4 asidi damlatılabilir. I. kap II. kap
II. Anotta, 2H2O(s) $ O2(g) + 4H+(suda) + 4e- tep-
kimesi gerçekleşir. Yukarıdaki şekilde verilen seri bağlı elektroliz kap-
larında erimiş AgCl ve XCln tuzları elektroliz edil-
III. Katotta, 2H2O(s) + 2e- $ H2(g) + 2OH-(suda)
mektedir. I. kabın katodunda 21,6 gram Ag metali
tepkimesi gerçekleşir.
açığa çıkarken, II. kabın katodunda 2,4 gram X me-
yargılarından hangileri doğrudur? tali toplanmaktadır.
A) I, II ve III B) I ve II C) II ve III Buna göre, II. kaptaki XCln bileşiğindeki "n" de
ğeri kaçtır? (X: 24, Ag: 108)
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
1. B 2. A 3. E 4. B
51
TEST - 14 ELEKTROLİZ
1. I. CuCl2 katısı 4. Seri bağlı elektroliz kaplarında, katotlarda toplanan

II. CuCl2 sıvısı X 3
X ve Y metallerinin kütle oranı ve bu metalle-
Y 2
III. CuCl2 sulu çözeltisi
X 1
rin atom kütleleri oranı dir.
Yukarıdaki maddelerden hangileri elektroliz Y 2
edilemez?
X
Bu metallerin etki (tesir) değerlikleri arasın
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II Y
daki oran kaçtır?
D) II ve III E) I ve III
1 1 2 3 2
A) B) C) D) E)
3 2 3 4 5
2.
– +
– +
+ –
2+
Mg(s) Al3+
(s)
–
Cl(s) Cl–(s)
Seri bağlı Pt elektrotlu iki elektroliz kabından birin-

de erimiş MgCl2, diğerinde erimiş AlCl3 sıvısı bu- 5. Erimiş MgCl2 sıvısının elektrolizinde katotta 4,8
lunmaktadır. gram Mg toplandığında, anotta oluşan Cl2 ga
zının normal koşullardaki (NK) hacmi kaç litre
Elektroliz sonucu kaplardan birinde 2,7 gram Al dir? (Mg: 24)
katısı toplandığında, diğer kapta kaç gram Mg
katısı toplanır? (Mg: 24, Al: 27) A) 2,24 B) 4,48 C) 8,96
A) 7,2 B) 3,6 C) 3 D) 2,7 E) 2,4 D) 13,44 E) 22,4
3. Bir elektroliz hücresinde FeBr3 sıvısı devreden

1,8 Faradaylık elektrik yükü geçirilerek elektroliz
ediliyor.
Bu işlem ile ilgili; 6. Atomunun temel hal elektron dizilişinin son terimi
olan 4s değerlik orbitalinde 2 elektron bulunduran
I. Endotermik ve kimyasal bir olaydır.
X elementinin erimiş tuzunun elektrolizinde devre
II. Katotta 33,6 gram Fe katısı toplanır. den 0,2 mol elektron geçirildiğinde katotta 4 gram
III. Anotta Br2 açığa çıkar. X katısı toplanmaktadır.
verilen ifadelerden hangileri doğrudur? (Fe: 56) Buna göre, X elementinin atom kütlesi kaç
A) Yalnız II B) Yalnız I C) I ve II gramdır?
D) I ve III E) I, II ve IIl A) 20 B) 39 C) 40 D) 56 E) 137
1. A 2. B 3. E 4. A 5. B 6. C
52
ELEKTROLİZ TEST - 15
1. Metallerin ya da alaşımların bulundukları ortam ko- 3. Metallerin elektrokim-
şullarına bağlı olarak elektrokimyasal tepkimeler yasal tepkimeler so-
sonucunda fiziksel, kimyasal ve mekanik özellikle- nucu metalik özellik-
rinde meydana gelen değişimler “korozyon” ola- lerini kaybetmesi ola-
rak adlandırılır. Korozyondan koruma amacıyla ya- yına korozyon denir.
pılan birçok işlem mevcuttur. Bu yöntemlerden bi-
Bu bilgiye göre, korozyonla ilgili;
ri de “galvanize etmek”tir. Bu yöntemde korozyo-
na uğraması istenmeyen metal ya da alaşımın yü- I. Rutubetli ortamda bulunan metallerin korozyo-
zeyi düzgün, çok ince ve çatlaksız çinko (Zn) taba- na uğrama süresi kısalır.
kası ile kaplanır. II. Korozyondan korunmada en etkili yöntem, ka-
todik koruma yöntemidir.
III. Boyama yöntemi, korozyon olayından koruma-
da en pasif olanıdır.
Buna göre galvaniz yöntemi ile ilgili;
I. Kaplama yapılan malzeme uzun süre paslan-
madan kullanılabilir.
II. Çinko metali ile kaplama yapılmasının temel
nedeni; çinkonun demir ve çeliğe göre daha re-
aktif olmasıdır.
III. Yüzey kaplamada en çok tercih edilen yöntem 4. 1,5 volt
olup herhangi bir bakım işlemine ihtiyaç yoktur. – +
verilen ifadelerden hangileri doğrudur? Zn(k)

Cu(k)
Tuz köprüsü
A) I ve III B) II ve III C) Yalnız II
D) I ve Il E) I, II ve III
1M ZnCl2(suda) 1M CuCl2(suda)
2. – +
Pt Pt Cu2(suda
+ -
) + 2e " Cu(k) E0 = + 0,34 volt
Pt Pt Zn2(suda
+ -
) + 2e " Zn(k) E0 = – 0,76 volt
Üreteç tarafından sisteme 1,5 voltluk gerilim uy

gulandığında gerçekleşen değişimler ile ilgili;
I. Cu elektrodun bulunduğu kapta Cu2+ iyon deri-

XCl2(s) Ag2SO4(s) şimi artar.
II. Elektrik devresinde elektronlar, Cu elektrottan,
Yukarıda verilen seri bağlı iki elektroliz kabında- Zn elektroda doğru hareket eder.
ki elektroliz sonucu katotlarda 10,8 gram Ag ve
III. Zn elektrodun kütlesi azalır.
2 gram X metali toplanmaktadır.
Buna göre, X elementinin atom kütlesi aşağıda
kilerden hangisine eşittir? (Ag: 108) A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
A) 40 B) 56 C) 72 D) 80 E) 112 D) I ve III E) II ve III
1. E 2. A 3. A 4. C
53
KARMA TEST - 1 ELEKTROKİMYA
1. Erimiş AlCl3 ve XCln tuzları seri bağlı kaplarda ay- 4. XCl2 çözeltisine Y metali atıldığında, 0,2 mol Y çö
nı sürede elektroliz edildiğinde kaplardan birinde zünürken 0,3 mol X metali açığa çıkmaktadır.
5,4 gram Al metali oluştuğunda, diğerinde 0,3 mol
Buna göre;
X metali elde ediliyor.
I. X metali, Y metalinden aktiftir.
n+
Buna göre, X iyonundaki “n” değeri aşağıdaki
II. Y metali bileşiğinde +3 değerliklidir.
lerden hangisine eşittir? (Al: 27)
III. X2+ iyonu yükseltgendir.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
5. HCl sulu çözeltisine batırılan iki metalden, X metali

H2 gazı açığa çıkarırken, Y metali H2 gazı açığa çı-
karmamaktadır.
2. Redoks tepkimeleri için;
V
I. Toplam alınan elektron sayısı, toplam verilen
elektron sayısına eşittir.
X(k) Y(k)
Tuz köprüsü
II. Aynı element hem indirgenebilir hem de yük-
seltgenebilir.
III. Elektron alan madde yükseltgen, elektron ve
ren madde indirgendir.
1M XCl2(suda) 1M HCl(suda)
I. kap II. kap
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III 25°C 25°C
D) I ve III E) I, II ve III Buna göre, yukarıda verilen elektrokimyasal pil

ile ilgili;
I. Zamanla X elektrodun kütlesi azalır.

II. HCl çözeltisinin pH değeri zamanla artar.
III. Dış devrede elektronlar, Y elektrottan X elektro-
da doğru hareket eder.
3. X, Y ve Z elementlerinin elektron verme eğilimleri A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
arasında, X > Y > Z ilişkisi vardır. D) I ve II E) I, II ve III
Buna göre;
I. 3X(k) + 2Y3+ $ 2Y(k) + 3X2+

(suda) (suda) 6. Mg(k) + Cu(2suda
+ 2+
) " Mg(suda) + Cu(k) E°
pil
= +2,71 volt
II. X(k) + 2Z+(suda) $ 2Z(k) + X2+
(suda)
denklemi veriliyor.
III. Y3+
(suda)
+ 3Z(k) $ 3Z+(suda) + Y(k)
Mg2+ iyonunun indirgenme gerilimi –2,37 volt
tepkimelerinden hangileri ürünler yönünde kendi
ise Cu metalinin yükseltgenme gerilimi kaç
liğinden gerçekleşir? volttur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) –0,34 B) – 5,08 C) –0,68
D) II ve III E) I, II ve III D) +0,34 E) +5,08
1. B 2. E 3. C 4. D 5. D 6. A
54
ELEKTROKİMYA KARMA TEST - 2
1. Bazı iyonların indirgenme yarı gerilimleri aşağıdaki 4. Cu metali, derişik H2SO4 sulu çözeltisine atıldığın-
gibidir. da tepkime gerçekleşmektedir.
X2(suda
+ -
E° = –0,76 volt Bu tepkime ile ilgili;
) + 2e " X(k)
I. Cu yükseltgendir.
2H+(suda) + 2e- " H2 (g) E° = 0,00 volt
II. H2SO4 bileşiğindeki S indirgenir.
Y+(suda) + e- " Y(k) E° = +0,80 volt
III. H+ iyonu yükseltgenir.
Buna göre;
I. Y metali, XCl2 çözeltisinde çözünür.
II. X metali, HCl çözeltisinde çözünerek H2 gazı
açığa çıkarır. D) II ve III E) I, II ve III
III. Y metali, HCl çözeltisinde çözünür.
5. HCl çözeltisine, Ag ve Mg metal çubuklar daldırıldı

ğında;
• Mg çubuğun aşındığı ve çevresinde H2 gazının
2. Cl2 + KOH $ KCIO3 + KCI + H2O
açığa çıktığı gözleniyor.
tepkime denklemi en küçük tamsayılarla denk
• Ag çubuğunda ise bir değişim gözlenmiyor.
leştirildiğinde;
Buna göre;
I. Cl2, hem yükseltgen hem de indirgendir.
I. Ag, Mg ve H2 nin yükseltgenme eğilimleri ara
II. KCIO3 bileşiğindeki Cl atomunun yükseltgenme
sındaki ilişki Mg > H2 > Ag şeklindedir.
basamağı +5 tir.
II. Mg en kuvvetli indirgendir.
III. KCI bileşiğinin katsayısı 5 tir.
III. Ag+ en kuvvetli yükseltgendir.
D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
3. I. Zn(k) + Cu(2suda
+ 2+
) $ Cu(k) + Zn(suda)
6. Erimiş KCl tuzunun elektrolizinde devreden
II. Ni(k) + 2Ag(+suda) $ Ni(2suda
+
) + 2Ag(k) 9650 coulombluk yük geçirildiğinde;
III. 2H+(suda) + 2Cl(-suda) $ H2 (g) + Cl2 (g) I. Katotta 0,1 mol K katısı toplanır.
Kendiliğinden gerçekleşen yukarıdaki tepkime II. Anotta normal koşullardaki hacmi 1,12 litre olan
lerde indirgen maddeler hangileridir? Cl2 gazı açığa çıkar.
III. Katotta 0,1 mol H2 gazı açığa çıkar.
A) Cl2, Ni ve Zn2+ B) Cu2+, Ag+ ve Cl-
C) Ag+, Cl2 ve Zn2+ D) H+, Ag+ ve Cu2+
E) Zn, Ni ve Cl-
1. B 2. E 3. E 4. A 5. E 6. D
55
1. 1. NH3 2. NO2 3. N2O5 4. Y3+

(suda)
+ X2+
(suda)
$ X3+
(suda)
+ Y2+
(suda)
Yukarıda verilen azotlu bileşikler ile ilgili; tepkimesi için aşağıdaki değerlendirmelerden
I. N atomunun bileşiklerdeki değerlikleri sırasıyla,
-3 ; + 4 ; + 5 tir. A) X2+ yükseltgenmiştir.
II. Eşit mollerde N atomu içeren gaz örneklerinin B) 1 mol X2+, 1 mol elektron vermiştir.
aynı koşullardaki hacimleri arasındaki ilişki; C) Y3+, indirgendir.
3 > 1 = 2 şeklindedir.
D) Y3+, indirgenmiştir.
III. N2O5 bileşiğindeki N atomu indirgen özellik gös-
teremez. E) 1 mol Y3+, 1 mol elektron almıştır.
yargılarından hangileri doğrudur? (7N)
5. 1. CO nun, CO2 ye dönüşümü
D) lI ve III E) I, II ve III
2. KClO3 ün, Cl2 ye dönüşümü
3. S2O32– nin, SO42– ye dönüşümü
Yukarıdaki üç ayrı yükseltgenme–indirgenme reak-

2. Bir pil tepkimesi ve gerilimi, siyonun yarı tepkimelerine ait bilgiler verilmiştir.
X2(suda
+ 2+
) + Y(k) E Y(suda) + X(k) E° = 1,40 volt
Buna göre;
şeklindedir. I. 1. ve 3. dönüşümde yükseltgenme, 2. dönü

şümde indirgenme gerçekleşir.
Buna göre; II. CO ve S2O32- indirgen, KClO3 yükseltgen
I. X elektrot katottur. maddedir.
II. Anot kabına aynı sıcaklıkta saf su eklenirse pil III. 2 mol KClO3 maddesi 1 mol Cl2 maddesine dö-
gerilimi artar. nüşürken 10 mol elektron alır.
III. X metalinin elektron verme eğilimi, Y metalinin yargılarından hangileri doğrudur?
kinden fazladır.
A) Yalnız II B) I ve II C) II ve III
6. Na+, Zn2+, Fe2+ ve Cu2+
3. Seri bağlı elektroliz kaplarından 1.sinde erimiş XFn, Yukarıda verilen katyonların standart koşullarda
2.sinde ise erimiş YFm tuzları bulunmaktadır. indirgenme gerilimleri sırasıyla –2,70, –0,76, –0,44,
+0,34 volttur.
Kapların katotlarında toplanan metallerin küt-
leleri birbirine eşit olduğuna göre, n ve m nin Buna göre, standart koşullarda aşağıdaki tepkime
sayısal değeri aşağıdakilerden hangisi gibi ola
lerden hangisi kendiliğinden gerçekleşmez?
bilir? (X: 40, Y: 60)
n
___ m
___ A) 2Na(k) + Fe(2suda
+ +
) " 2Na(suda) + Fe(k)
A) 3 2
B) Zn(k) + Cu(2suda
+ 2+
) " Zn(suda) + Cu(k)
B) 2 3
C) 2 1 C) 2Na(k) + Zn(2suda
+ +
) " 2Na(suda) + Zn(k)
D) 1 2
D) Cu(k) + Fe(2suda
+ 2+
) " Cu(suda) + Fe(k)
E) 3 1
E) Zn(k) + Fe(2suda
+ 2+
) " Zn(suda) + Fe(k)
1. C 2. D 3. B 4. C 5. E 6. D
56
1. X, Y ve Z metallerinin elektron verme eğilimleri ara- 3.
sındaki ilişki Y > X > Z’dir. Bu metallerden yapılmış V
1 atm
kaplarda aşağıda belirtilen çözeltiler vardır. X(k)
H2(g)
Tuz köprüsü Pt(k)
I II III
Y2(SO4)3(suda) ZSO4(suda) XCO3(suda)
Z kap X kap Y kap

1M X+(suda) 1M H+(suda)
Buna göre, metal kapların hangilerinde aşınma
olmaz? Yukarıdaki pilin tepkimesi;
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 2X(k) + 2H(+suda) E 2X(+suda) + H2 (g)

olduğuna göre, aynı sıcaklıkta;
I. X+ iyonu bulunan kaba H2O sıvısı ekleme
II. X+ iyonu bulunan kapta XCl iyonik katısını çözme
III. H+ bulunan kapta NaOH katısı çözme
işlemlerinden hangileri ayrı ayrı uygulandığın
da pil gerilimi artar?
2. V
Fe(k) Cu(k)
Tuz köprüsü
1M Fe(NO3)2(suda) 1M HCl(suda)
Fe2+
(suda)
+ 2e- $ Fe(k) E° = –0,44 volt
2H+(suda) + 2e- $ H2(g) E° = 0,00 volt
4. – +
Cu2+
(suda)
+ 2e- $ Cu(k) E° = 0,34 volt
Pt(k) Pt(k) Pt(k) Pt(k)
olduğuna göre, şekildeki pil için aşağıdakiler + –
den hangisi doğrudur?
A) Elektronlar dış devrede, Cu elektrottan Fe elekt-

roda doğru gider. HCl(suda) CuOH(suda)
B) Pil çalışırken Cu elektrot etrafında H2 gazı çıkışı I. kap II. kap
gözlenir.
Şekildeki seri bağlı elektroliz devresinde belir-
C) Pilin gerilimi 0,78 volttur.
li bir süre gerilim uygulandığnda, I. kapta normal
D) Anottaki yarı pil tepkimesi, Cu2(suda
+ - koşullardaki hacmi 5,6 litre olan H2 gazı açığa çık-
) + 2e " Cu(k)
maktadır.
şeklindedir.
Buna göre, II. kapta kaç gram Cu metali açığa
E) Katottaki yarı pil tepkimesi, Cu(k) " Cu(2suda
+
) + 2e
-
çıkar? (Cu: 64)
şeklindedir. A) 3,2 B) 6,4 C) 16 D) 32 E) 64
1. A 2. B 3. A 4. D
57
1. İndirgenme – yükseltgenme tepkimeleri ile ilgili; 4. Pb2(suda

+ -
) + 2e $ Pb(k) E° = –0,13 volt
I. Elektron alan madde yükseltgendir. Cr3(suda
+ -
E° = –0,74 volt
) + 3e $ Cr(k)
II. İndirgenen madde yükseltgendir.
Yukarıda verilen potansiyellere göre;
III. Elektron veren maddenin yükseltgenme eğilimi,
elektron alan maddeninkinden büyüktür. I. Cr - Pb pilinin standart pil potansiyeli 0,61 volttur.
II. Pb2+, Cr3+ ten daha kuvvetli yükseltgendir.
III. Bir miktar katı Pb parçası Cr3+ iyonlarını içeren
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III sulu çözeltiye atıldığında kendiliğinden bir tep-
kime gerçekleşir.
D) Il ve III E) I, II ve III
2. • Zn(k) $ Zn2+
(suda)
+ 2e- E° = 0,76 Volt
• Fe(k) $ Fe2+
(suda)
+ 2e- E° = 0,44 Volt
• Cu(k) $ Cu2+
(suda)
+ 2e- E° = -0,34 Volt
• Ni(k) $ Ni2+
(suda)
+ 2e- E° = 0,25 Volt
Yukarıda verilen yükseltgenme potansiyelleri

ne göre;
I. Ni(k) metalinden yapılmış bir kapta ZnSO4 sulu

çözeltisi saklanabilir.
5. V
II. Ni(k) metalinin elektron verme eğilimi, Fe(k) me-
talininkinden yüksek olduğu için FeCl2 sulu çö- Co(k)
Tuz köprüsü Ag(k)
zeltisi Ni(k) kabını aşındırır.
III. Metallerin elekton verme eğilimleri arasındaki

ilişki, Zn > Fe > Ni > Cu şeklindedir.
yargılarından hangileri yanlıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 1M Co(NO3)2(suda) 1M AgNO3(suda)

I. kap II. kap
Co2(suda
+
) + 2e
-
$ Co(k) E° = –0,27 volt
Ag+(suda) -
+ e $ Ag(k) E° = 0,80 volt
Yukarıdaki pil sistemi ile ilgili;
I. Başlangıçta pil gerilimi 1,07 volttur.

II. Ag yarı piline aynı sıcaklıkta bir miktar saf su
ilave edilirse, pil gerilimi azalır.
3. (NH4)2SO4 bileşiğinde bulunan azot (N) ve kü III. Dış devrede elektronlar Co elektrottan, Ag elek
kürt(S) ün yükseltgenme sayıları sırasıyla kaç troda doğru akar.
tır? (1H, 8O) yargılarından hangileri doğrudur?
A) +3, –6 B) –3, +6 C) +6, –6 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) +3, +6 E) –3, +3 D) II ve III E) I, II ve III
1. E 2. B 3. B 4. D 5. E
58
1. 3. V
V
Cu(k) Cu(k)
Cr(k) Ag(k) Tuz köprüsü
Tuz köprüsü
1M CrCl3(suda) 1M AgNO3(suda)
100 mL 0,1 M 100 mL 1 M
1. kap 2. kap CuSO4(suda) CuSO4(suda)
1. kap 2. kap
Cr3(suda
+ -
) + 3e $ Cr(k) E° = –0,74 volt 25°C 25°C

Yukarıda verilen derişim pili için;
Şekildeki pil ile ilgili; I. 1. kaba aynı sıcaklıkta saf su eklendiğinde pilin
I. Standart pil potansiyeli 1,54 volttur. gerilimi artar.
II. Tuz köprüsündeki anyonlar 2. yarı pile doğru II. Zamanla 2. kapta Cu2+ iyonu molaritesi azalır.
hareket eder. III. 1. kaba aynı sıcaklıkta CuSO4 katısı eklenip çö-
III. Dış devrede elektron akışı, 1. yarı pilden 2. ya- zündüğünde pilin gerilimi artar.
rı pile doğrudur. yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) I ve II E) Il ve IIl
2. I. X metali, YCl sulu çözeltisinde tepkime vermez. 4. I II III
II. X metali, MCl2 ve ZCl2 çözeltisinde tepkime ve

rir. Al2(SO4)3(suda) CuSO4(suda) ZnCO3(suda)
III. X, Y ve Z metalleri asit çözeltisinde H2 gazı çı- Cu Zn Al

kararak tepkime verir, M metali vermez.
Al, Zn ve Cu metallerinin elektron verme eğilimleri
Bilgileri veriliyor.
(aktiflik) arasındaki ilişki Al > Zn > Cu şeklindedir.
Buna göre, X, Y, Z, M ve H2 elementlerinin yük I. kap Cu, II. kap Zn, III. kap Al metalinden yapılmış
seltgenme gerilimlerinin büyükten küçüğe doğ olup içlerinde yukarıdaki çözeltiler vardır.
ru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde doğru
verilmiştir? Bir süre sonra, bu metal kapların hangilerinde
aşınma gözlenir?
A) Y, X, Z, H2, M B) X, Y, Z, H2, M
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
C) M, H2, Y, X, Z D) M, H2, Z, X, Y
D) Il ve III E) I, II ve III
E) X, Y, Z, M, H2
1. C 2. A 3. D 4. D
59
1. Cr, Ni ve Ag metallerinin elekron verme eğilimle- 4. V

ri arasındaki ilişki Cr > Ni > Ag şeklindedir. Cr – Ni
pilinin gerilimi 0,49 volt, Cr – Ag pilinin gerilimi 1,54 Ni(k) Pt(k)
Tuz köprüsü
volttur.
Buna göre, Ni – Ag pilinin standart pil potansi

yeli kaç volttur?
A) 3,01 B) 2,03 C) 1,47

1M Ni(NO3)2(suda) 1M HCl(suda)
D) 1,05 E) 0,07 1. kap 2. kap
Ni2(suda
+ -
) + 2e $ Ni(k) E° = –0,25 volt
Pt2+
(suda)
–
+ 2e $ Pt(k) E° = +1,20 volt
2H+(suda) + 2e– $ H2(g) E° = +0,00 volt
Yukarıda verilen indirgenme potansiyeli değer

lerine göre şekildeki pil ile ilgili;
I. Pil tepkimesi,
Ni(k) + 2H(+suda) E H2 (g) + Ni(2suda
+
) şeklindedir.
II. 1. kapta aynı sıcaklıkta Ni(NO3)2 katısı çözün-

2. I2 + HNO3 $ HIO3 + NO2 + H2O düğünde pilin gerilimi artar.
Yukarıda verilen denkleştirilmemiş tepkime III. 2. kapta aynı sıcaklıkta NaOH katısı çözündü-
denklemi ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangi ğünde pilin gerilimi azalır.
si yanlıştır? yargılarından hangileri doğrudur?
A) HIO3 teki I nın değerliği +5 tir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

B) I2 indirgen özellik gösterir. D) II ve III E) I, II ve III
C) En küçük tamsayılarla denkleştirildiğinde H2O
nun katsayısı 5 olur.
D) 1 mol I2, 10 mol elektron verir.
E) HNO3 teki N nin değerliği + 5 tir.
5. I. Yükseltgenme gerilimi en büyük olan metal

elektrot anottur.
II. Dış devrede elektron akışı anottan katoda doğ-
3. Birinde Ca2+, diğerinde Xn+ iyonlarını içeren, erimiş rudur.
tuzların bulunduğu seri bağlı elektroliz kaplarında III. Dış devreye pil geriliminden daha büyük ve ters
gerçekleştirilen elektroliz sonunda katotlarda ayrı yönde bir gerilim uygulanırsa elektroliz olayı
ayrı 8 gram Ca ve 0,4 mol X katıları toplanıyor. gerçekleşir.
Yukarıdaki değerlendirmelerden hangileri elek
Buna göre, Xn+ iyonun değerliği (n) aşağıdaki
trokimyasal piller için doğrudur?
lerden hangisinde doğru verilmiştir? (Ca: 40)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 D) I ve III E) I, II ve III
1. D 2. C 3. A 4. C 5. E
60
1. İndirgenme-yükseltgenme tepkimeleri ile ilgili; 4. V
I. X metali, MCl2 ve ZCl2 çözeltisinde tepkime ve

Fe(k) Pb(k)
rir. Tuz köprüsü
II. İndirgen madde elektron almıştır.

III. Yükseltgenen madde elektron verir.

2+ 2+
1M Fe(suda) 1M Pb(suda)
(Elektron verme eğilimi; X > M > Z)
1. kap 2. kap
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
Fe(k) $ Fe2+ + 2e- E° = 0,44 Volt
D) I ve III E) I, Il ve IIl (suda)
Pb(k) $ Pb2+
(suda)
+ 2e -
E° = 0,13 Volt
Standart koşullarda gerçekleşen elektrokimya

sal pil sistemi ile ilgili;
I. Tuz köprüsündeki anyonlar 1. kaba doğru göç
eder.
II. Standart pil potansiyeli (E°pil) 0,57 Volttur.
2. Cu(k) + Zn2+
(suda)
D Cu2+
(suda)
+ Zn(k) E° = –1,1 volt III. Zamanla Pb(k) elektrodun kütlesi artar.
Yukarıda verilen tepkime denklemi ile ilgili; yargılarından hangileri yanlıştır?
I. Tepkime pil tepkimesidir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
II. Bu yönde tepkimenin gerçekleşebilmesi için D) I ve II E) Il ve IIl
üretecin gerilimi E° değerini (-1, 1 volt) sıfırla-
yan değerden büyük olmalıdır.
III. Zn(k) anottur.
5. Ca(k) Zn(k) Ag(k) Zn
2+ 2+
Ag+(suda) 2+
Cu(suda) Cu(suda) Ca(suda)
I II III IV
3. I. NaClO3 Aynı koşullarda camdan yapılmış kaplarda bulunan

II. Cl2O çözeltilere yukarıda belirtilen metal çubuklar daldı-
rıldığında I. ve II. kaplarda kimyasal tepkime olmak-
III. HClO
ta, III ve IV. kaplarda ise tepkime olmamaktadır.
Yukarıdaki maddelerin yapısında bulunan Cl
atomunun değerliklerinin karşılaştırılması aşa Buna göre, metallerin elektron verme eğilimle
ğıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? rinin azalışına göre sıralanışı aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir?
(1H, 8O, 11Na)
A) Ca, Zn, Cu, Ag B) Ca, Zn, Ag, Cu
A) I > II > III B) I = II = III C) I > II = III
C) Ag, Cu, Zn, Ca D) Cu, Ag, Zn, Ca
D) I > III > II E) II > I > III
E) Zn, Ca, Cu, Ag
1. D 2. B 3. C 4. B 5. A
61
1. V 4. V
Ni(k) Ni(k) Al(k) Ag(k)

100 mL 100 mL 1M Al(NO3)3 1M AgNO3

0,5 M Ni(NO3)2 1 M Ni(NO3)2 sulu çözeltisi sulu çözeltisi
sulu çözeltisi sulu çözeltisi
1. kap 2. kap
1. kap 2. kap
Yukarıdaki pil sistemi ile ilgili; Al(k) $ Al3+
(suda)
+ 3e- E° = 1,66 Volt
I. 1. kap anottur. Ag(k) $ Ag+(suda) + e- E° = -0,80 Volt
II. Aynı koşullarda 2. kaba 100 mL arı su eklendi- Yukarıdaki elektrokimyasal pil sistemi ile ilgili;
ğinde pil çalışmaz. I. Aynı koşullardaki pil gerilimi 2,46 volttur.
III. Aynı koşullarda 1. kapta bir miktar Na2S katısı II. 1. kaptaki Al elektrot, zamanla aşınır.
çözündüğünde pil potansiyeli artar.
III. Dış devrede elektronlar Al elektrota doğru göç
yargılarından hangileri doğrudur? (NiS’nin su- eder.
daki çözünürlüğü ihmal edilecek.)
2. Elektrolizde toplanan madde miktarı ile ilgili; 5. Cu(k) + HNO3(suda) $ Cu(NO3)2(suda) + NO(g) + H2O(s)
I. Bir elektroliz devresinde, anot ve katotta açığa Yukarıda verilen tepkime ile ilgili aşağıdaki ifa
çıkan madde miktarı, devreden geçen elektrik delerden hangisi yanlıştır?
yükü miktarı ile doğru orantılıdır. A) En küçük tamsayılarla denkleştirildiğinde H2O
II. Devreden 1F’lik yük geçtiğinde anot ve katotta sıvısının katsayısı 4’tür.
birer eşdeğer gram madde açığa çıkar.
B) Cu katısı yükseltgenmiştir.
III. Seri bağlı elektroliz kaplarında açığa çıkan
maddelerin eşdeğer gram sayıları farklıdır. C) Homojen bir tepkimedir.
yargılarından hangileri doğrudur? D) Redoks tepkimesidir.
E) Cu(NO3)2 deki Cu’nun yükseltgenme basamağı

2+’dır.
D) Yalnız I E) Yalnız Il
6. X(k) $ X2+
(suda)
+ 2e- E° = 0,44 Volt
3. X(k) + 2Y+(suda) $ X2+
(suda)
+ 2Y(k) Y(k) $ Y2+ + 2e– E° = –0,34 Volt
(suda)
tepkimesi ile ilgili; Z(k) $ Z2+

(suda)
+ 2e– E° = 0,76 Volt
I. X katısı yükseltgenmiştir. Yukarıda, aynı koşullardaki yükseltgenme po

tansiyelleri verilen X(k), Y(k) ve Z(k) metallerinin
II. Y+ indirgendir.
elektron verme eğilimlerinin büyükten küçüğe
III. Toplam elektron sayısı artmıştır. doğru sıralanışı, aşağıdakilerden hangisinde
yargılarından hangileri yanlıştır? doğru verilmiştir?
A) X(k), Y(k), Z(k) B) Y(k), X(k), Z(k)
C) Z(k), X(k), Y(k) D) Y(k), Z(k), X(k)
D) II ve III E) Yalnız I
E) Z(k), Y(k), X(k)
1. E 2. B 3. D 4. C 5. C 6. C
62
1. • A2+
(suda)
iyonu, B(k) metalini yükseltger. 5.
V
• C(k) metali, B2+
(suda)
iyonunu indirger.
Yukarıda verilen bilgilere göre; Ni(k) Cr(k)
Tuz köprüsü
I. C(k) + A2+
(suda)
$ C2+
(suda)
+ A(k) tepkimesi ken-
diliğinden gerçekleşir.
II. Elementlerin elektron verme eğilimleri arasın-
daki ilişki C(k) > A(k) > B(k) şeklindedir.
1 M Ni(NO3)2 0,1 M Cr(NO3)3
III. A2+ iyonu, B2+ ile C2+ iyonundan daha kuvvetli (suda) (suda)
yükseltgendir. 1. kap 2. kap
• Ni(k) $ Ni2+
(suda)
+ 2e– E° = 0,25 volt
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
• Cr(k) $ Cr3+
(suda)
+ 3e– E° = 0,74 volt
D) II ve III E) I ve III
Yukarıda verilen sistem ile ilgili;
I. Derişim pilidir.
2. Mg(k) + Cu2+
(suda)
$ Cu(k) + Mg2+
(suda)
∆E° = 2,71 volt
II. Pil potansiyeli 0,49 volttur.
Mg2+
(suda)
+ 2e- $ Mg(k) E° = –2,37 volt
III. Cr(k) yarı hücresi anottur.
Cr3+
(suda)
+ 3e- $ Cr(k) E° = –0,74 volt
olduğuna göre, Cr – Cu pilinin gerilimi kaç volt
tur? A) I ve II B) Yalnız II C) Yalnız III
A) 1,82 B) 1,08 C) 0,80 D) II ve III E) I, II ve III
D) 0,40 E) 0,34
3. Ag+(suda) + e- $ Ag(k) E° = + 0,80 volt

Mg2+(suda)
+ 2e- $ Mg(k) E° = –2,37 volt
2+
Sn (suda) + 2e- $ Sn(k) E° = –0,16 volt
Yukarıda verilen indirgenme gerilimlerine göre;
en kuvvetli yükseltgen ve en kuvvetli indirgen
madde aşağıdakilerden hangisidir?
6. Doğum gününde eşine süpriz yapmak isteyen
Yükseltgen
_________ İndirgen
_________ Mehmet Bey, eşine aldığı 20 gramlık gümüş bilek-
A) Ag Mg liği altın metali ile kaplatmak istiyor. Mehmet Bey,
2+
B) Sn Mg bilekliği kuyumcuya götürüyor ve aşağıdaki işlem-
C) Ag+ Mg ler uygulanıyor.
D) Mg Ag+
Gümüş bileklik içinde
E) Ag+ Sn
Au(NO3)3 sulu çözelti-
si bulunan bir elektroliz
kabında katota bağla-
nıp 19,3 amperlik akım-
4. Eritilmiş AlCl3 tuzu 3 amperlik akımla 200 dakika la 300 saniye süreyle
süreyle elektroliz ediliyor. elektroliz ediliyor.
Buna göre, katotta toplanan Al(k) metali kaç
gramdır? (Al: 27, 1F = 96000 coulomb) Kaplama işlemi sonunda bilekliğin kütlesi top
lam kaç gram olur? (Au: 197, 1F: 96500 C)
A) 3,375 B) 30,25 C) 18,1
A) 23,94 B) 25,91 C) 21,97
D) 12,25 E) 3,75
D) 27,88 E) 31,82
1. E 2. B 3. C 4. A 5. C 6. A
63
YENİ NESİL SORULAR ELEKTROKİMYA
1. Korozyon, metal ve metal alaşımların yüzeyinin elektrokimyasal tepkimeler sonucu aşınması ve oksitlenmesi du-
rumudur.
Yukarıdaki görsellerde bazı korozyon örnekleri verilmiştir.

Buna göre,
I. Metal yüzeyinin boyanması
II. Galvanize etme
III. Metale kendisinden daha aktif bir metal bağlama
verilen yöntemlerden hangileri bu durumların önlemesi amacıyla kullanılır?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
2. Katodik koruma yönteminin uygulanabilmesi için korunacak metal sulu çözelti içine daldırılmalı ya da çevresi
nemli maddelerle sarılmış olmalıdır.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi katodik koruma yapılan bir duruma örnek verilemez?
A) B) C) D) E)
İskele ayakları Gemi pervaneleri Doğal gaz boru hattı Su depolama tankı Boyanmış paslı metal
3.
Bakır kap Alüminyum kap Gümüş kap

Yapılan bir deneyde yukarıdaki kaplara eşit derişimli derişik HCl sulu çözeltisi ilave edilince;
• Bakır (Cu) ve gümüş (Ag) kaplarda tepkime gerçekleşmemiştir.

• Alüminyum kaptan H2 gazı çıktığı belirlenmiştir.
Buna göre ;
I. Verilen metaller arasında en aktif olan metal alüminyumdur.

II. Bakır ve gümüş asitlerle tepkime vermez.
III. Aktiflikleri arasındaki ilişki Al > H2 > Ag > Cu şeklindedir.
deney sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
1. E 2. E 3. A
64

Aydın AYT Kimya Ders İşleyiş Modülü 5 2023PDF - 231130 - 101126

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Aydın AYT Kimya Ders İşleyiş Modülü 5 2023PDF - 231130 - 101126

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bu kitabın her hakkı saklıdır ve MİRAY EĞİTİM

HİZMETLERİ YAYINCILIK İNŞ. TUR. SAN. VE TİC. LTD.

YAYIN YÖNETMENİ / KOORDİNATÖRÜ BETÜL BİBEROĞLU

YAZARLAR Ali DİNÇSÖNMEZ – Selin CANDIR

YAYIN EDİTÖRÜ Gülçin MURATOĞLU

DİZGİ / GRAFİK AYDIN YAYINLARI DİZGİ BİRİMİ

BASIM YERİ ERTEM BASIM LTD. ŞTİ. / 0312 640 16 23

0312 418 10 02 • 0850 577 00 71 0312 418 10 09 0533 051 86 17

aydinyayinlari aydinyayinlari info@aydinyayinlari.com.tr

Bölüm Kapağı KARMA TEST - 9 ELEKTROKİMYA

➤ İNDİRGENME–YÜKSELTGENME TEPKİMELERİ (REDOKS) • 2

Yukarıdaki elektrokimyasal pil sistemi ile ilgili;

yargılarından hangileri doğrudur? (NiS’nin su-

yargılarından hangileri doğrudur?

Yeni Nesil Sorular

maddelerin eşdeğer gram sayıları farklıdır. C) Homojen bir tepkimedir.

Bir tanecik aldığı elektron sayısı kadar (–) yük ile

tansiyelleri verilen X(k), Y(k) ve Z(k) metallerinin

yapma, analiz etme vb.

becerileri ölçen kurgulu

Alt Bölüm Testleri

sorulara yer verilmiştir.

Ayrıca modül sonunda

Her alt bölümün

tamamı yeni nesil sorulardan

E) I, II ve• ZIIIn : Yükseltgenme ürünü

testler yer alır.

Al kap Sn kap Fe kap

Kitaptaki örnek soruların PDF çözümlerine

D) I ve II E) I, II ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

➤ PİL GERİLİMİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER • 25

➤ YENİ NESİL SORULAR • 64

İNDİRGENME – YÜKSELTGENME TEPKİMELERİ İndirgenen (elektron alan) madde karşısındaki mad-

Zn(k) " Zn(2suda

Yük: ......................–2, –1, 0, + 1, + 2......................... • Zn : Yükseltgenen madde (indirgen)

Yükseltgenme basamağı bulunurken; Toprak metalleri (3A grubu):

2. Basit iyonlarda (tek atomlu) yükseltgenme basamağı

oluşur.) d = Y nin yükseltgenme basamağı olsun.

Örneğin: H2O2, Na2O2, CaO2 .... c dm

6. Çok atomlu iyonlarda atomların yükseltgenme ba-

7. Kimyasal kökler (çok atomlu iyonlar) kullanılarak

Bazı Kimyasal Kökler me basamaklarını bulunuz. (8O)

8. İki kimyasal kök bileşik oluşturduğunda kökler yük- ÖRNEK 6

tepkime redoks tepkimesidir. D) AgNO3 + Kl $ KNO3 + Agl

C + 4HNO3 $ CO2 + 4NO2 + 2H2O Fe2O3 + 3CO $ 2Fe + 3CO2

D) II ve III E) I, II ve III A) CuO bileşiğindeki Cu2+ iyonu indirgenmiştir.

E) H2O yükseltgenme ürünüdür.

ÖRNEK 12 3. Alınan ve verilen elektron sayılarını eşitlemek

D) Fe2O3 E) H2O2 6. O atomlarının sayısı kontrol edilir. Her iki taraf-

b) P + HNO3 + H2O $ H3PO4 + NO

İNDİRGENME – YÜKSELTGENME TEPKİME

İyon İçermeyen Denklemlerin Denkleştirilmesi 3/I 2 $ 2l 5+ + 10e­

(Nötr ortama göre): 10HNO 3 + 3l 2 $ 6HlO3 + 10NO + 2H2O

2. Değerliği değişen elementler (indirgenen ve

12. E 13. D 14. a) 2 b) 2 c) 2 d) 5

Pratik yol g) KOH + Cl2 $ KCl + KClO3 + H2O

Redoks tepkimelerinde değerliği değişen ele-

3/Cu 0 $ Cu 2+ + 2e – h) S + H2SO4 $ SO2 + H2O

HNO3 katsayısını bekletelim

3Cu + HNO3 $ 3Cu(NO 3)2 + 2NO + H2O

3Cu + 8HNO3 $ 3Cu(NO 3)2 + 2NO + 4H2O

Bir redoks tepkimesinde aynı element hem yük-

ETKİNLİK 7. NH3 + O2 $ NO + H2O

İyon İçermeyen Denklemlerin Denkleştirilmesi 3/I 2 $ 2l 5+ + 10e

tepkimesine ilişkin aşağıdaki değerlendirme

II. X(k) + Y+(suda)$ tepkimesi kendiliğinden gerçekleş Z(k) Z(k)

Buna göre, X, Y ve Z metalleri ile ilgili aşağıdakiler A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

I. de Na çok aktif metaldir. H2O ile H2 gazı çıkarır. Tep