T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

MODA TASARIMI ANABİLİM DALI

İLETKEN İPLİK TÜRLERİ VE UYGULAMA ALANLARI

DERLEME

ERHAN ATABEK

DERSİN ÖĞRETİM ÜYESİ

DR. MERAL İŞLER

KONYA 2021

1
 İLETKEN İPLİK ÇEŞİTLERİ VE UYGULAMA ALANLARINA YÖNELİK
DERLEME

ÖZET

Bu çalışma tekstil elyaflarında ve ipliklerde elektriksel iletkenlik üzerine kapsamlı bir

inceleme sunmaktadır. Çalışmanın odağı üretim şekillerine, bileşimlerine ve alanlarına göre
çeşitli iletken iplik türlerini kapsamlı bir şekilde sınıflandırmaktır. İletken İplik
sınıflandırmasında tümüyle metal iplikleri, kompozit iletken iplikleri, kaplamalı iplikleri,
iletken polimer iplikleri içerir. Ayrıca nano malzemelerden ve nano kompozitlerden yapılmış
iplikler, ısıl konfor sağlamak için gümüş ipliklerin güç kaynağıyla bağlantılı kullanılması
tekstil kompozit elektrotlar, akıllı tekstillerde gerinim algılama, kapasitans, fm sinyal anten
alıcı, antistatik ve elektromanyetik ekranlama gibi uygulamalara değinilecektir. Bu
incelemede iletken iplik sınıflandırması ve bunların uygulama alanları açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler: İletken İplikler, Elektriksel İletkenlik, e-Tekstiller, Metalik İplikler, Akıllı Tekstiller.

GİRİŞ

1. İLETKEN İPLİK TÜRLERİ

1.1 Bileşenlerine Göre İletken İplik ve Lifler

Metalik elyaf terimi genel anlamıyla basitçe metal içeren bir elyaf diye tabir edilebilir.
Genel terim olarak metalik elyaf ABD Federal Düzenlemeler Yasası (CFR) tarafından
benimsenen "metal, plastik kaplamalı üretilmiş bir elyaf metal, metal kaplı plastik veya
tamamen metal kaplı çekirdek" olarak belirtilir. Metalik iplikler tamamen metalik veya
diğer metallerle alaşımlı olabilir. İletkenlikleri sayesinde metalik iletken iplikler genellikle
elektrik kaynakları ve elektronik cihazlar arasındaki akımın aktarımı için kullanılır veya
alınan bilgileri bu cihazlardan kumaştaki metalik iplik aracılığıyla aktarılması şeklinde
kullanılır (Uddin, 2010).

2
Metalik ipliklerin üretimi ve kullanımı aslında insan uygarlığının şafağına kadar
uzanıyordu. Çeşitli tarihi zırh ve kraliyetlere ait altın kostümlerindeki kalıntılar çeşitli
medeniyetler bu iddiaları doğrulayabilir. Kayıtları 19. yüzyılın sonları arasında dosyalanmış
ve onaylanmış ABD patentleri ve 20. yüzyılın başlangıcında alınan pek çok patent de bunu
doğrular niteliktedir. Günümüzde ise teknolojideki değişikliklerle birlikte metalik
filamentlerin üretim sürecini çok çeşitli metalik ipliklerin üretime kadar geniş yelpazede
imalatı mümkün oldu. Eğrilmiş karışımlı ipliklerin (eğirme metalik lifler ve ştapel lifler
veya filamentler), (Liu. Vd, 2015) iletken kompozit malzemeler, (Huang. vd, 2011) ile
kaplama geleneksel doğal ve sentetik iletken malzemeli elyaf ve iplikler, (Suganuma. vd,
2014) yeni nano malzemeler, (Brook. vd, 2013) ve yeni metalik olmayan malzemelerin
geliştirilmesi ile doğal iletken malzemeler araştırmada ele alınacaktır (Devaux. vd, 2004) .

1.2 Metalik Filamentler

Tarihsel olarak, metalik filamentler sürekli bir metalik ısıl işlemle ~ 0,25 mm çapında
imal edilmiştir. Metal tellerin yüzeyleri telleri hasır örme ve ısıl işlemler sırasında
oksitlenmesini engelleyen, grafit veya yağlar gibi ayırıcı malzemelerle kaplanır. Teller bir
tüpe yerleştirilmiş halde metal bantlarla sarılmış dikişlerle kaynak ile tutturulur (Şekil 1).
Daha sonra kompozit tel çapını küçültme tabi tutularak istenen çapa ulaşılana kadar ısıtılır
(Şekil 2). Bu işlemlerin ardından dış boru metalinin çözünmesi ile üretilen metali serbest
bırakmak için metalik filamentler. kimyasal yollarla kaplanmış katı metalden kesilmiş veya
parçalanmış ince metalik elyaf ile herhangi bir metalik pürüzlü veya tırtıklı kenarlara sahip
elyaf, pürüzsüz tel iplik haline getirilebilir ve katı bir kütleden ilk metal parçalama
işlemiyle pürüzlü veya tırtıklı yüzeylere sahip uzun filamentler oluşur.

Şekil.1 Muhafazadaki filaman demetlerinin şematik diyagramları.

Bu süreçlerin ardından elyafların isteğe bağlı olarak tavlama yoluyla yumuşatılması gelir ve
ardından taraklama işlemi yapılır. Metalik fitil daha sonra ipliğe eğrilir, tıpkı doğal

3
geleneksel kesikli lifler gibi. Şu anda da tüm metaliklerin çoğu endüstriyel üretimi
sürecinde metalik lif kütlesi iplikler kullanır bunlar ince metal filmleri (örneğin bakır, altın,
gümüş ve alüminyum) 30 inç veya daha geniş şeritler halinde üretilir.

Şekil.2 Çap küçültme öncesi ve sonrası filaman demetlerinin enine kesit görünümünün
şematik diyagramı.

Şekil 3, metalik bir şeridin enine kesitinde sıkıştırılma öncesi ve sonrasını gösteren grafik,
ekstrüde erimiş bir jetin olduğu imalat süreciyle birlikte metal soğuk, hareketli bir alt
tabakaya geçer. Jet düzleşmiş bir şeride dönüşür ve ısı büyük ölçüde iletimle kaybolur.
Burada substrat; soğutma hızı yüksek hızda yapılır. Geniş üretilen rulolar 2 ila 5 inç
genişliğinde dar rulolar halinde kesilir. Bu dar rulolar daha sonra enine demetler halinde
kesilir 1/128(0,0078 inç) inçten mikro genişliklere kadar tüm genişliklerde kesilir sonra
tekstil fabrikalarına sevk edilmek üzere plastik makaralara sarılır veya iplik eğirme için
iğlere yol açtı. Bu teknolojik gelişmeler ipliklerin örmeye uygun ince metalik üretimiyle
birlikte metalik ipliklerin giysilere dokumanın yolunu açıldı.

4
 Şekil.3 Metalik şerit üretim sürecinin şematik açıklaması.

Termal yöntemler, hızlı katılaştırma sürecine dayalı üretimi doğrudan ekstrüzyonla metal
liflerin ve tellerin sıcak eriyik fazı müteakip bir su verme işlemi süreçlerinden
oluşmaktadır. Eriyik kalıptan çekme yönteminin kullanılması, rafine ~ 50μm fiber çapları,
dönen sıvılarda eritilerek 50–500μm fiber çapları oluşturmak için bükülür. Özellikle
kırılgan lifler eriyik kalıpta kullanan bakır alaşımları, saf alüminyum veya bakır alüminyum
alaşımlarından yapılabilir (Ashram, 2015).

Tam metalik iplikler (örneğin bakırdan yapılmış) (Locher, 2008) akıllı kumaşlarda
kullanılan devre ağlarında hibrit ipliklerle karşılaştırıldığında daha iyi elektriksel iletkenlik
sağlar. Ancak metalik paslanmaz çelik kumaş olarak kullanıldığında karbon fiberlerden
yapılanlara kıyasla gerinim sensörü küçük iç sürtünmesi nedeniyle daha düşük hassasiyet
gösterir (Zhang. vd, 2006). Tüm metalik iplikler bu nedenle fonksiyonel devrelerin elektrik
akımını taşınması için en uygun tekstil yapılarında kullanılmalıdır. Metalik ipliklerin
dezavantajları ise sert yapılarından dolayı normal ipliklerden daha az konforlu olma vücut
ile temas kurduğunda tetiklenebilir alerjik reaksiyonlardır.

1.3 Hibrit İplikler

Hibrit iplikler, malzemelerin veya elyafların bileşimleriyle birlikte iplik haline getirilir.
Bu çalışmada hibrit iplikler kompozit olarak kategorize edilmiştir, Bunlar: çok bileşenli
iplikler, iki veya daha fazla bileşenle yapılan kompozit iplikler (yani çekme iplikler,
filamandan filamente eğirme yoluyla üretilir) veya bunların kombinasyonlarından
oluşmaktadır.

1.4 Kompozit iletken İplikler

Son zamanlarda, iletken kompozit iplikler esneklik, termal genişleme eşleşmesi ve hafif
olması özellikleri sayesinde yaygın bir şekilde akıllı giyim ve diğer kişisel koruyucuların

5
üretiminde kullanılmaya başlandı (Zhang. vd, 2014). Bu kategori özlü iplikler, karışık
iplikler ve harmanlanmış eğrilmiş iplikleri içerir.

1.5 Sarmalı İplikler

Metalik iplikler, iletken olmayan bir ipliğin bakır, gümüş, altın tel veya folyo gibi
metalik bir malzeme ile birlikte sarılmasıyla elde edilir. Monofilament ya da multiflament
sarılabilen sarmalı iplikler özlü ipliklere göre üretim yöntemi kolaylığı açısından daha
avantajlıdır ve iplik üretiminde daha fazla tercih edilmektedir. Daha az tüylü yapıya sahip
olan sarmalı iplikler, kumaşta çözgü olarak kullanıldıklarında haşıl işlemini ortadan
kaldırabileceği için üretimde tercih sebebi olmuşur (Lous ve Salaun, 1986)

1.6 Şerit Halindeki iletken İplikler

Şerit halinde elektriksel iletken yapıları esnek metalik ipliğin örme sırasında farklı
pozisyonlarda kullanılması ile elde edilmektedir (Şekil.4)

Şekil.4 Ceket içine entegre edilmiş iletken şerit örneği (Chr. Dalsgaard Project
Development)

1.7 İletken Özlü İplikler

Çekirdek eğirme, mevcut bir ipliğin etrafında liflerin büküldüğü bir işlemdir. Filament
veya kesikli eğrilmiş iplik, bir kılıf çekirdek yapısı üretmek için halihazırda oluşan iplik
veya filamentin çekirdek ve kesikli liflerle kaplamasıdır. İletken özlü iplikler bir çekirdek
ve bir kılıf yapısı ile karakterize edilir. Bu tür ipliklerin üretiminde klasik ring dahil olmak
üzere birkaç yöntem kullanılır, çekirdek eğirme ataşmanı ile eğirme, (Rentenberger. Vd,
2011) sürtünme çekirdeği eğirme, (Ueng ve Cheng, 2001) ve karışık sarmal eğirme, (Zang
ve Miao, 2010) şeklinde çeşitleri vardır. Çekirdekli eğirme ile klasik ring eğirme ile
karakterizedir. Halka çerçeve, bir çekirdek dengeleyici ile kurulur, filament göbeği için özel
bir oluğa sahip olan ve kesikli sargı lifleri için cilalı bir yüzey (Gowda, 2010).

6
İletken özlü iplikler ring iplik makinesi dışında firiksiyon iplik makinesi ile de
üretilebilmektedir. Firiksiyon özlü iplik eğirme sisteminde, özde bulunan filament eğirme
işlemi sırasında büküm almamaktadır. Delikli eğirme silindirleri tarafından sağlanan hava
emişi sayesinde açıcı silindir ile manto lifleri, eğirme silindirin yüzeyine tutunur. Eğirme
silindirlerinin dönüşü ile sağlanan sürtünme sonucunda mantodaki lifler özdeki filament
etrafında tur atar ve özlü iplik yapısı oluşur.

Sürtünme (veya DREF) eğirme, kaba iplik numaralarının eğrilmesi ve teknik özlü iplikler
için uygun bir eğirme tekniğidir. Ernst Fehrer 1973'te bu eğirme tekniğini kendisi icat etti
patentini ve sistem adını aldı. Eğirme işleminde silindirin devir sayısı, mantodaki liflerin öz
etrafına sarım kuvvetini, hava emiş basınç miktarı ile lif eğirme silindiri arasındaki iki
döner tamburda gerçekleşir (eğirme tamburlar). İletken filamentlerle beslenen özlü ipliği
dönen tamburların ürettiği sürtünme ile sandviçleme işlemiyle özlü iplik meydana gelmiş
olur (Şekil 5). (Gowda, 2010)

Şekil.5 Sürtünmeli iplikçiliğin şematik açıklaması.

1.8 Bikomponent Filamenlerden oluşan İplikler

Bikomponent iplikler, iki bileşenden oluşurlar, özlü ipliklerle aynı görünüme sahip
olmalarına rağmen üretimde farklı methotlar kullanılmaktadır. Öncelikle yün ipliklerin
kıvrılma özelliğinden esinlenerek üretilen bikomponent iplikler, sıcaklığa karşı yalıtkan ve
hacimli yapılardadır (Zhang. vd, 2014). Başarılı şekilde bikomponent iplik üretimi için iki
bileşenin yüzeye yeterince bağlanması ve çözelti ve eriyiklerin viskozitesini uyumlu olması
önemli bir noktadır. Elektriksel iletken bikomponent iplik üretmek için öz veya manto
kısmına elektriksel iletken karbon tozu veya sentetik polimerler eklenmelidir.

7
 1.9 Karışık Sarılı Eğrilmiş İplikler

Karışık sarımlı iplikler içi boş eğirme sistemleri olarak tanımlanır (Ayşe ve Nilsen,
2012). Bir filament yerine çoğunlukla çekilmiş şeritlerin çekirdeği bir oyuk içinden gerçek
bir bükülme olmadan iş mili geçer (Şekil.6). Sürekli bir filament iplik (iletken), takılı
bobinden çözülmüş içi boş mil üzerine sarmal olarak lif teli sarılır, sonuçta sarım ipliği
Poliakrilik / metal tel kompozit iplikler süslü bir iplik üzerinde özlü eğirme ve sargı eğirme
teknikleri kullanılarak üretilir (Angelova ve Hollow, 2010). Metal kompozit ipliklerin
imalatında kullanılan özlü ve sarılı iplikler paslanmaz çelik telden oluşur.

Özlü iplik eğirme, iplikçiliğe önemli özellikler kazandırır. yüksek mukavemetli, etkileyici
aşındırıcı içeren nihai iplik özellikleri kırılgan ve kırılgan iletken tellerin aksine terlemeye
karşı mükemmel direnç, iyi yıkama ve aşınma performansından bahsedilebilir. Ancak bu
iplikler yüksek elektrik iletkenliğinin gerekli olduğu alanlarda performans açısından eksik
kalmaktadır. Bu nedenle karışık sarılı eğirme iplik uygulamalarının çoğunlukla antistatik,
elektromanyetik ve alev geciktirici alanlarında kullanılır. Bir iletken iplik, gümüş kaplı bir
naylon filamanın etrafına bir elastomeri sarmak suretiyle oluşturulur. Bu türden bir iplik
besbelli çekirdek eğrilmiş iplikler kapsamına girer ancak bazı ticari kaynaklarda yanlış bir
şekilde gümüş kaplama olarak etiketlenirler.

Şekil.6 Karışık eğirmenin şematik açıklaması.

2.0 Çok Bileşenli İplikler

İki veya çok bileşenli iletken iplik üretiminde istenen etkiye bağlı olarak eğirme metalik
veya metalik olmayan bileşen olarak çekirdekte, kılıf olarak veya dolgu maddesi şeklinde

8
üretilebilir. Son zamanlarda karbon gibi iletken malzemeler, grafen ve karbon nanotüpler
(Carbon Nano Tube) dolgu maddesi olarak kullanılmaya başlandı. Konvansiyonel
eğirmede, elyaf malzeme erimiş halde konsantre viskoz sıvı veya kuru halde iken bir delik
yoluyla presleme işlemi uygulanır. Değiştirilmiş bir düzenlemede, farklı kompozisyonlarda
malzemeler hazırlanır ve ayrı olarak pompalanır ve sonraki sıkma işlemi için kalıptan
çekme odasına yüklenir. Birlikte presleme işlemi uygulanmış malzemeler yan yana
yerleştirilir. Aşağıda iki veya çok bileşenli çeşitli konfigürasyonlar şeklinde filaman
matrisleri (Şekil 7)'de gösterilmektedir.

Şekil.7 Çok bileşenli filament matrislerinin çeşitli konfigürasyonlarının şematik

açıklamaları

Çok bileşenli iplikler çok sağlamdır ve stres-şekil değiştirme davranışı, düşük büzülme gibi
fonksiyonlar ile iyi elektriksel iletkenlik, tokluk ve çözücü direnci, isteğe göre
uyarlanabilir. Örme iplikler arasında diğer akıllı tekstil uygulamaları için en iyi şekilde bu
teknoloji ile üretilebilir. Ancak bu teknoloji kullanılarak üretilenler iplikler henüz ticari
pazarlar için uygun değildir.

2.1 Kendinden iletken polimer lifler / iplikler

Konjuge polimerler olarak da bilinen kendinden iletken polimerler (ICP'ler), iletken

altyapı ilave edilmeksizin elektriksel iletkenliğe sahip (Mathew. Vd 2013) (Kher, 2014) ve
en az bir ikincil bileşen (inorganik, organik veya biyolojik olarak aktif malzemeler) içeren
konjuge polimerler malzemelerdir (Uchiyama ve Wang, 2013). Elektrokimyasal veya
kimyasal oksidatif yöntemler kullanarak Basitçe hazırlanabilirler. Örnekleri ise ICP'lerin,
polipirol gibi poli (heterosiklik) türleri içerir, polifuran, politiyofen, poli (p-fenilen vinilen),
aromatik poli (azometin) ve polianilin (PANI).

Elektriksel olarak iletken polimerlerin keşfinden bu yana 1970'lerin sonlarında,

araştırmacılar metaller gibi davranan bu yeni plastik malzemelerin kullanım yollarını
araştırdılar. Birçok ticari kullanım engelleri bu malzemeleri için aşıldı ayrıca birkaç atılım
da nano teknolojinin gelişimi için yapıldı.

2.2 Lamine / Kaplamalı İletken İplikler

9
 İplik kaplama, laminasyon veya kaplama uygulamaları iletken iplikler üretmek için ucuz
bir yoldur. Kaplama uygulamaları bir kaplamanın yüzey özelliklerini iyileştirebilir. Bu
dökme malzeme genellikle substrat olarak adlandırılır.64

İplik kaplama birkaç yöntemle gerçekleştirilebilir; çözelti veya daldırma kaplama,

ekstrüzyon kaplama, plazma kaplama, eriyik kaplama ve elektrokaplama ve elektriksiz
kaplama. Kaplamanın hazırlanmasında kullanılan başlıca malzemeler çözümler ve
dağılımlar ICP'ler, karbon nanotüpler, grafit, grafen, karbon siyahı, erimiş metaller (ör.
altın, gümüş, alüminyum ve bakır) ve nano tellerdir.

Daldırma kaplama tipik olarak herhangi bir substratın bir sıvı rezervuara çekilmesi ile
malzeme tabakası biriktirmek için hassas kontrollü daldırmayı tanımlar. Sarılmamış makara
iplikler, çözelti ile kaplanacak bir tanktan geçirilir. Daha sonra bir ısıtma odasından
geçirilirler sonrasında kurutma ve aşırı nemin giderilmesi işlemi kurumuş ipliklerin özel
olarak tasarlanmış bobinlere sarılması ile tamamlanır (Şekil 8). Daldırma kaplama, iletken
tekstil ürünlerine yoğun bir şekilde uygulanmaktadır.

Şekil.8 Daldırma kaplamanın şematik açıklaması

Ekstrüzyon kaplamada, polimer eriyiği özel olarak ekstrüde edilirken tasarlanmış

filamentler iplik üzerine doğrudan kaplanır. Ekstrüzyon kaplama ve tipik üretimde eş
zamanlı olarak laminasyon yapılır. Substrat şu şekilde ekstrüde edilir: önce ince bir film,
kaplama malzemeleri ile sıkıştırılır, lamine filmler daha sonra filamanlara kesilir ve iplik
haline bükülür (Şekil 9).

10
 Şekil.9 Ekstrüzyon kaplama yönteminin şematik açıklaması.

Asetat bütirat / alüminyum folyo bu yöntemle üretilmiştir iplik türlerindenir. Bu iplikler

(örneğin, Metlon yansıtıcı iplikler) yansıtıcı iş kıyafetlerinde kullanılır. Alüminyum
folyodan oluşan yassı mono filament, selüloz asetat bütirat ile her iki yansıtıcı yüzeye film
lamine edilmiştir.

Plazma kaplama, esasen bir sprey kaplama işlemidir. Çökeltilecek malzeme tipik olarak bir
tozdur ve bazen bir sıvı, süspansiyon veya tel de olabilir. Malzeme bir plazma meşalesinden
plazma jetine eklenir.Yaklaşık 10.000 K sıcaklıktaki jet malzemeyi eritir ve alt tabakaya
doğru iter. Orada, erimiş damlacıklar düzleşir, hızla katılaşır ve bir çökelti oluşturur (Şekil
10). Plazma kaplama, fonksiyonel uygulamak için son derece etkili bir süreçtir. iplik
yüzeyindeki nano tabakalar ile iplik yüzeyi ve lifler kire ve yağa eğilimlidir, bu nedenle alt
tabaka temizliği kaplamadan önceki çok önemli bir adımdır. Plazma ile geliştirilmiş
kimyasal buhar biriktirmeli ince film (PECVD) püskürtme ile ipliğe kaplanmış olur (Uddin,
2010).

11
 Şekil.10

Polyester ipliklerin metalizasyonunda bildirilen bir durumda, iplikler Metalizasyondan önce

He/O2 RF plazma ile temizlenir magnetron püskürtme yerinde gümüş ile metalleştirme
plazma püskürtme yöntemi özellikle elektromanyetik ekranlama ve antistatik
uygulamalarda uygun maliyetli ve kullanışlıdır (Uddin, 2010).

Plazma kaplamanın geleneksel kaplamaya göre bazı avantajları vardır. Bunlar kimyasal
ıslak işleme çok az malzeme kullanılarak düşük enerji girdileriyle işlenebilmesi dolayısıyla
çevresel olarak kabul edilebilir bir uygulamadır.

2.3 Kaplama Yöntemi

Liflerin ve ipliklerin kaplanması, elektrokaplama ve elektriksiz kaplama olarak iki

şekilde gerçekleşmektedir.64-67 Elektrokaplama, genellikle "kaplama" olarak anılan, bir
metal kaplamanın bir nesne üzerine negatif bir yük uygulayarak metal tuzu içeren bir
çözelti içine koymak suretiyle gerçekleşir.

Metal tuzu, pozitif yüklü metal iyonları içerir, negatif yüklü nesneye çekilir ve metalik form
birçok iletken iplik elektro kaplama ile yapılır. Metal kaplamanın kolayca çıkarılmaması
için yüzeye güçlü bir şekilde yapıştırılmalıdır.

Geniş kategori altında üretilen iletken iplikler kaplama veya laminasyon işlemlerinin
ekstrüzyon kaplama örme iplik üretiminde çok başarılı bir yöntemdir. Bunda üretilen
ipliklerin dezavantajları, çözelti veya daldırma kaplamalı uygulamaların yıkamaya tabi
tutulduğunda zayıf yapışmasıdır. Belirli elektroliz iplikler daha sonra kaplamanın
dayanıklılığı geliştirmek için çekirdek veya karışık eğrilir. Kullanılan voltaj sadece elektro-
çökelebilirliği azaltmak için gerekenden fazla filament ile yüzeyindeki metal iyonu,
filament ile metal tabaka arasındaki bağ üretilir (Morin, 1986). Şu anda birçok iletken iplik
ticari olarak ekstrüzyon kaplama yoluyla üretilmektedir.

12
 2.4 Yeni İletken Malzeme ve Nano Malzemeli İplikler

Nano teknoloji, tekstil dahil olmak üzere özellikle malzeme biliminde devrim yarattı.
Tekstil endüstrisi açısından son gelişmeler tamamen yeni lifli malzemeler tasarımlarıyla
CNT'ler, kompozitler, iletken polimerler ve akıllı tekstiller için elektrospun nanolifleri
içerir.

Şu anda kil, metal ve metal oksit nano parçacıkları ve grafen, grafit ve CNT'ler (ve
allotroplar) iletken nano tekstil uygulamaları için çalışılan malzemelerdir. (Wang, Luo,
Chen vd, 2014) Yüksek kaliteli karbon fiber ~ 1 × 10−6 Ω ∙ m. elektrik direncine sahiptir.
(De Pablo, Graugnard, Walsh vd, 1999) Nano tekstil malzemeleri tipik olarak nano cilalı
olarak sınıflandırılır. Nano-kompozit tekstiller, nano-lifli tekstiller ve nano özellikli
dokunmamış kumaşlar nano ölçekli özelliklere sahip tekstillerdir. Kompozit tekstiller bir
veya birden fazla nano yapılı fiber malzemeler veya nano ölçekli bileşenler nano ölçekli
boyutlarla karakterize edilir.

2.5 Nano-Terbiye ve Polimerik Nano-Kaplamalar

Nano iplik hazırlığı genellikle iletken polimerik nano kaplamalar kullanılarak yapılır.
Kaplama dispersiyonları ile geleneksel tekstil terbiye yöntemiyle nano ölçekli malzemeler
(örneğin, karbon ve onun allotroplar) dağıtılabilir veya iletkene dönüştürülebilir polimer
kompozit çözeltiler ve iplikler üzerine kaplanmış iletkenlik verir. 73 Diğer kaplama
malzemeleri şunları içerir: gümüş nano parçacıklar, 74 altın ve ICP'ler.

Nano kaplama, tekstil alanında nispeten yeni bir tekniktir. İşlenen malzemelerin nano
ölçekte daha büyük yüzey alanları vardır, sonuçlar geleneksel kaplamalardan nispeten daha
iyi olmaktadır.

2.6 İletken Nano-Kompozit Tekstil İplikleri

Polimer nano kompozitler gelişmiş bir malzeme sınıfıdır. Nano dolgu maddelerinin veya
nano parçacıkların ultra ince bir dağılımı ile bir polimerik matriste nano dolgular 10 nm'den
azdır olmaktadır. Şu anda nano kompozit malzemelerin işlevli en çok araştırılan alanlar,
akıllı elyaf üretimi, işlevselliği geliştirmek ve vermek için nano kompozit lifler geleneksel
tekstil dereceli elyaflar üzerinedir. Mikron altı nano fiberler çap aralığında kompozit
üretimi son yıllarda popülerlik kazanmıştır.

İletken nano kompozit iplikler çeşitli süreçler ve tekniklerle sentezlenen tipik olarak bir
dielektrik matris içine metalik nano partiküllerin biriktirilmesiyle oluşur. Polimerik
matrisler nispeten düşük maliyetleri ve kolay işlenebilirlikleri nedeniyle ilgi görmektedir.
Bu tür kompozitlerin elektriksel özellikleri gömülü metalik nanoyapıların morfolojisi ile
her iki film kalınlığına bağlı olan metal konsantrasyonuna bağlıdır. Bu iplikler, iki bileşenli
ve çok bileşenli iplikler olarak özel bir çekirdek ve kılıf yapısından yoksundur.

13
İletken nano kompozit lifler ve iplikler geleneksel kompozitlere karşılaştırıldığında üstün
iletken özelliklere sahiptir. Polimerik nano kompozitler, konvansiyonel ürünlerle
karşılaştırıldığında oldukça hafiftir.

3. İLETKEN İPLİKLERİN UYGULAMA ALANLARI

Son yıllarda e-tekstillerin giderek yaygınlaşmasıyla birlikte araştırmacılar, elektronik

bileşen birimlerinin gelişmesiyle, farklı uygulama alanları olan çeşitli ihtiyaçları
karşılayabilecek e-tekstil ürünlerinin üretilmesi konusuna odaklanmışlardır.

Akıllı e-tekstil malzemeleri kullanılarak çeşitli işlevleri yerine getiren tekstil

malzemeleri, hem endüstride hem de günlük hayatta çeşitli alanlarda kullanılmaya
başlanmıştır. İlk olarak elektromanyerik koruma ve ısıtma amaçlarıyla kullanılmış olan
elektriksel iletken iplikler sonralarda güç transferi, sensörler vericiler ve mikro
denetleyicilerle uyarı kontrolleri sağlamada kullanılarak günümüzde çok çeşitli
gereksinimlere cevap vermektedir (Vassiliadis. vd, 2005).

1980’lerin ortalarından itibaren çok sayıda elektriksel olarak iletken ve yarı iletken
tekstil ürünü ortaya çıkmıştır (Smith, 1988). Elektroniklerin tekstillere modifiye edilmesi
ise ilk olarak 1990’ların sonunda Levi’s ve Philips in birlikte çalışması ile gerçekleşmiştir
(Langeehove ve Hertleer, 2010)

İletken iplikler en yaygın olarak askeri ve tıp alanında EKG (elektrokardiyografi) ölçen
tişörtler, kumaş içine entegre edilen sensörler ile kalp atışlarının izlenmesi ve fizyoterapi
uygulama alanlarında kullanılmaktadır. İletken ipliklerden elde edilen kumaşlar ilk olarak
2001 yılında fizyoterapi odalarında elektromanyetik koruma amaçlı olarak kullanılmaya
başlanmıştır (Aniolczyk, Koprowska, vd. 2004). EKG ölçümlerinde deride kaymalar
sonucu oluşan sorunlar, EKG sisteminin kumaşa entegre edilmesiyle çözümlenmeye
çalışılmaktadır. Burada deri ve elektrot arasında kurulabilecek iletişim sayesinde hidro jel
kullanılmadan da ölçüm yapılabilmesi sağlanmaktadır. Fizyoterapide ise ısı tedavisi
sırasında oluşabilecek ışınların çevreye yayılmasından korunma amaçlı kullanımı da
mevcuttur. Askeri giysilerde, tekstil malzemesi içerisinde çeşitli fonksiyonların sağlanması
için elektriğin iletilmesi ve iletişim sağlanması amaçlarıyla da iletken iplikler kullanılmıştır
(Wearable electronics, 2010). Ayrıca çevresel tehlikelere karşı uyaran kayak ceketleri, MP3
ve küçük kontrol aygıtları entegre edilmiş ceketler, küresel yer bildirim uydusu ile ailelerin
çocuklarını gittikleri yerlerde izleyebilme imkânı sağlayabildikleri çocuk tişörtleri ve optik
lif ve sensor içeren gömlekler iletken ipliklerin kullanıldıkları ürünlere örnek olarak
verilebilir (Anderson ve Seyam, 2002).

Roh ve arkadaşları (2010) tarafından yapılan bir çalışmada, çoklu rezonansa sahip
giyilebilir bir tekstil, iletken iplik kullanarak anten özelliğiyle FM frekans sinyallerinin
alınması için kullanılabilmektedir. Metal kompozit nakış ipliği (MCEY) nakış polyester
dokuma bir alt tabaka üzerinde işlemeli FM anteni paralel olarak bağlanmış beş ayrı

14
katlanmış dipol içermektedir, böylece bant genişliğinin çoklu rezonanslarla
genişletilebileceği işlemeli çoklu-bitimli katlanmış dipol ve (MRFD) anten sol ön koldan
gerilmiş bir cekete tutturulur, burada omuz ve sağ ön kola kadar uzanan anten: 80,5 MHz
ila 130 MHz arasında geniş bir çalışma bandı için 5 dB kayıpla FM yayın bandında 7.08 ila
15.79 dB aralığı ile kol hareketlerinden bağımsız olarak vücuda takılan bu antenin frekansı
ise (87,5–108 MHz) bandı aralığındadır (Roh vd, 2010).

Giyilebilir tekstil antenler, iletken malzemelerin üretimi ve teknolojilerinin hızla

ilerlemesi ile son yıllarda özellikle lifli malzemeler muazzam bir potansiyel göstermiştir.
Yeni esnek ve uyumlu akıllı kumaş teknolojileri tekstille birleştiren iplikler homojen
olmamasına rağmen esneklik, uyumluluk ve azaltılmış ağırlık yükü ile akıllı interaktif
tekstil üzerine son zamanlarda giyilebilir tekstil antenlere odaklandı. Bahsedilen tekstil
antenlerin potansiyel kullanım alanlarına örnek olarak koruyucu kıyafet, askeri ve uzay
kıyafetleri ile tıbbi alanlarda uygulamalara kadar çok çeşitli alanlarda örnekler verilebilir.
Çeşitli mikroşerit yama antenleri ile iletken bir yama ve metal kaplamalı zemin
düzleminden oluşan bu antenler ile dokuma kumaş ve iletken olmayan kumaşlar ise uzak
alan iletişimi için geliştirilmiştir, genellikle 2,4 GHz ISM bandında ve birkaç spiral geniş
bant antenler ise (Dobbins vd, 2006) metal kaplamalı dokuma kumaş kullanılarak
geliştirilmiştir ayrıca metal baskı veya metal kaplı polimer nakış ipliği de kullanılmaktadır
(Matthews ve Pettit, 2009).

Yakın alan iletişimi için, spiral bir indüktör (Lee vd, 2009) ve çok turlu döngü anten
(Kallmayer vd, 2009), (Hermans vd, 2006) görevinde metalik iplikler kullanılmaktadır.

Vücuda takılan antenlerin özellikleri insan yakınlığı (Psychoudakis ve Volakis, 2009) ve

hareket (Kellomaki. vd, 2006) gibi unsurlardan bir insan varlığından büyük ölçüde
etkilendiğinden geniş bant antenler de giyilebilir bir anten olarak iyi çalışır. İnsan
vücudunun görece geçirgenliği çok yüksek olduğundan, antene yakın bir insan vücudunun
varlığı antenin verimliliğini ve rezonans frekansını düşürür. Burada verimlilik anten ile
vücut arasındaki mesafeye bağlı olarak boş alana kıyasla %15 ila %25 düzeyleri arasında
düşebilir (Kellomaki. vd, 2006). Ayrıca vücudun hareketi ile vücuda takılan antenin uzaysal
geometrisi deforme olabilir ve antenin performansı etkilenir. Bu yüzden giyilebilir işlemeli
bir FM anten, FM yayınından daha geniş olacak şekilde tasarlanmalıdır anten (yaklaşık 87-
130 MHz) insan vücudunun varlığından dolayı bloklanmaya maruz kalmaması için
katlanmış bir çift kutuplu anten kullanılmalıdır. Katlanmış bir çift kutuplu anten, geniş bant
özellikleri FM ve TV yayın sinyallerinin ile iyi bilinen kullanım alanları vardır (Nikolova,
2003).

15
 Şekil.11 (a) Gümüş Bakır polyester iplik ve (b) metal kompozit nakış ipliği

Papyon dipol ve parlama esnek bir FR-4 substratı (Psychoudakis ve Volakis, 2009) üzerine
basılmış dipol vücuda takılan geniş bant anten olarak geliştirilmiştir. Bu tür antenler ayrıca
metal kaplı kumaşlar veya metal kaplı iletken tekstil malzemeleri kullanılarak da inşa
edilebilir.

Şekil.2 MCEY ile 5 kat çift kutuplu anten

Bir giyilebilir geniş bant anten olarak optimum giyme rahatlığı ve dayanıklılık ile FM yayın
bandı (87.5-108 MHz) sağlamak için (MCEY) metal kompozit nakış ipliği kullanarak
işlemeli bir tekstil anten oluşturmaya çalışılacaktır. (Şekil.11) Burada MCEY üç gümüş-
bakır filament telinden oluşur (Roh. vd, 2009) ve bir tekstil substratı üzerinde nakış ile
doğrusal devre yapısı ile elde edilen devre fark edilmeden akıllı tekstil sistemleri içine
gömülebilir. MCEY işlemeli çok amaçlı katlamalı dipol (MRFD) anten devreleri ayrıca
kullanıcıyı soğuk ortamlarda sıcak tutan ısıtma amacıyla da kullanılabilir ünitelerdir.

16
 Şekil.12 MCEY İşlemeli MRFD Anteninin Maksimum Kazanımı

İnsan vücudu aynı zamanda bant genişliği genişletme etkisine de sahipti bu sayede anten
vücutla daha yakın temas halinde olduğunda daha yüksek maksimum dönüş kaybı ve en
düşük rezonans frekansı ise denek kolları ilerideyken elde edildi. Bu pozisyonda MCEY
işlemeli anteni deneğin anteni ile yakın temas halindeydi (Şekil.12) Farklı vücut
pozisyonlarında frekans kazanım değerleri gösterilmektedir.

Şekil.13 Kollar açıkken giysideki (MCEY) anten formu

Kullanıcının pozisyonundaki değişiklikler anten performansını en çok etkileyen faktördür.

Diğer faktörler arasında antenin vücuttaki konumu, kullanıcının fiziksel özellikleri ve
azalan sırada antenin altına giyilen giysiler verilebilir. Anten giysiye 4 katlama (Şekil.13)
olarak yerleştirildiğinde kollar açıkken frekans kazanımı oldukça yüksektir.

Akıllı giyilebilir kıyafetler için çok amaçlı kullanılabilen katlanmış dipol, bu çalışmada
FM sinyal (MRFD) alımı için metal kompozit nakış ipliği (MCEY) anten olarak kullanıldı.
Bu MRFD anteni, optimum kullanım rahatlığı sunarken hassas ve hızlı tasarım
değişkenliğine uyar ve üretimi çevre dostudur. Antenin katlanmış çift kutupları, 5 dB'de
geniş bir çalışma bandı sağlayan bant genişliği ne olursa olsun 80.5 ila 130 MHz arasında
değişen sinyal alımı kollar hareket ettirildiğinde farklı verimlilikte çalışmaktadır. Bu tekstil
ürünlerinin insan sağlığına zararsız, teknolojik ihtiyaçlara cevap verebilecek nitelikte,
kişisel statik yük boşaltımını sağlayarak stres karşıtı ve elektromanyetik dalgalara karşı
koruyucu nitelikte olması gelecekte kullanımını yaygınlaştıracağını açıkça göstermektedir.

Sezgin, Bahadır ve arkadaşlarının çalışmasında (2016) ise faklı tür iletken ipliklerin
elektrik direnciyle ısıtıcı özellikleri araştırılmıştır. Elektronik tekstiller, günümüzde önemli
gelişme konularından biri haline gelmeye başladı. Bir e-tekstil devresindeki bileşenler
arasındaki ara bağlantılar genellikle İçinden elektrik akımının geçtiği iletken iplikler
kullanılan oluşturulur. İletken ipliğin uzunluğu ve direnci ile orantılı olarak oluşan bir
elektrik direnci vardır. Genellikle e-tekstil konfigürasyonunda elektrik sinyalleri İletim için
daha düşük doğrusal direnç değerlerine sahip iletken iplikler kullanılır (Sezgin, Bahadır vd,
2016).

17
 E-tekstil yapıları üzerinde elde edilen sıcaklıklar ile dokuma çeşitleri dikkate alınarak
analiz edilmesi ile iletken ipliklerin türü, doğrusal direnci, temel iplik türü ve tam faktöriyel
kullanımda voltaj değerleri deneysel tasarım yöntemini oluşturur. Çalışmada, e-kumaşların
ısıl direncini test etmek için, farklı doğrusal dirençlere sahip iki farklı gümüş iletken iplik
kullanılmıştır. Dokuma kumaş örnekleri üzerinde iletken ipliklerin doğrusal direnci TTi
1906 bilgi işlem multimetresi kullanarak metre başına ohm (V/m) cinsinden ölçümler
yapılmıştır. Ayrıca yapıda bir yalıtım alanı oluşturmak için pamuk / akrilik iplikler
kullanılmıştır. Kullanılan malzemelerin detayları Tablo 1’de listelenmiştir.

Tablo.1 İletken ipliklerin lineer direnç özellikleri

İletken ipliklerin elektrik direnci analizlerde, 10ohm / cm dirençli gümüş iletken ipliğin
ısınma davranışı, farklı gerilim ve doğrusal direnç değerlerinde sahip örgü yapılar
aracılığıyla incelenmiştir. Örgünün termo-mekanik özellikleri gümüş kaplı Naylon 6,6
filamentler kullanılarak tasarlanan yapılarda iletken ipliklerin, örgü türlerinin (düz, dimi,
saten), temel iplik türleri ve tam faktörlü tasarım kullanılarak farklı voltaj değerleri 5V 10V
15V) kullanılarak iletken ipliğin ısıl özellikleri analiz edilmiştir.

Termal analiz için termal kamera ve DC güç kaynağı kullanılarak numuneler için gerekli
enerji DC güç kaynağından sağlandı. Tablo 2'de gösterilen Testo 880 termal kamera ve
termal görüntülerini elde etmek ve incelemek için TestoIRSoft! yazılım programı
kullanılmıştır.

18
Gerilimde doğrusal direnç değerleri, iyi bilinen Ohm yasasına göre, bir elektrik devresinde
iki nokta arasındaki iletken üzerinden geçen akım, potansiyel farkla doğru; iki nokta
arasındaki dirençle ters orantılıdır. Bu sonuca göre daha yüksek bir doğrusal direnç
değeriyle iletken ipliklerde gözlemlenen yüksek voltaj değerinde sıcaklık değişimi
inanılmaz derecede yüksektir.

Kumaşlarının Isıl özellikler için ana faktörleri ve etkileşimlerini incelemek için tam
faktöriyel deneyler kullanılır. Tam faktörlü deneyler birden fazla faktörün sonuç üzerindeki
etkilerinin olduğu çoğunlukla deneysel çalışmaların etkilerini incelemek için kullanılır. Bu
faktörler arasındaki etkileşimler, yani birinin etkisi faktör, bir yanıttaki diğer faktörlerin
düzeyine göre değişir. Direkt dokunabilir, örülebilir, e-tekstil iletim hatlarının kumaşlara
işlenir ve dikilebilen elektronikler yüksek düzeyde stres, sürtünme vb. direnç ve sinyal
iletimi için üzerlerinde bir güç taşır; sonuç olarak bu iletim esnasında ısı üretirken yüksek
voltaj değerlerinde kullanıcı için rahatsız edici olabilecek sinyalleri iletmek insan sağlığı
için tehlikeli olabilir.

İletken ipliklerin ısınma amaçlı kullanılmasına bir diğer örnek ise: Kayacan ve Balgun
(2008) tarafından, çelik kumaş panellerinin ısınma davranışının incelendiği çalışmada,
paslanmaz çelik tellerden oluşan iletken iplikler ile tek ve çift katlı kumaş paneli olan,
metalik tekstil yapıları oluşturulmuştur. Tek ve çift katlı panellere elektrik akımı
uygulanmış ve ısınma davranışları gözlenmiştir. Analizlerin yapılabilmesi için ısıtıcı

19
paneller güç kaynağına bağlanmış ve ısınma derecelerinin dijital sıcaklık sensörleri
vasıtasıyla gözlenebildiği bir elektronik devre tasarımı yapılmıştır. Tek ve çift katlı ısıtıcı
panellerden sırasıyla 1,2,3,4 adet olarak sisteme entegre edilmiş ve ısınma davranışları
gözlemlenmiştir. Sonuç olarak, bu yapıların farklı direnç özelliğine sahip olması, ısınma
davranışlarını da birbirinden farklı kılmıştır. Bu amaçla ısıtıcı yapı tasarımda iletken
malzemelerin elektriksel özelliklerinin doğru incelenmesi ve uygun direnç değerine sahip
malzemeler seçilmesi gerektiği sonucuna varımıştır. Isıtıcı kumaş yapıların boyutları,
katsayıları, panellerde kullanılacak iplik miktarları, devreye bağlanacak güç kaynağı
incelenmesi ve hedeflenen ısınma miktarına göre her bir parametre için uygun değerlerin
belirlenmesi önemle vurgulanmıştır (Kayacan ve Balgun, 2008).

Elektriksel iletken ipliklerin elektrostatik kalkanlama amaçlı kullanımına örnek olarak,

Varnaite (2010) tarafından gerçekleştirilen çalışmada, elektrostatik alan şiddet değelerini
azaltmak amacıyla iletken iplikler kullanılarak kumaş yüzeyi oluşturulmuştur. Sadece atı
yönü ve atkı çözgü yönü olmak üzere belirli aralıklarla iletken iplikler konumlandırılmış,
farklı lif içeriğine sahip beş kumaş, dokuz farklı grupta incelenmiştir. Sadece polyester/
pamuk karışımı içeren kumaşlar kullanlmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, polyester/pamuk
karışımından oluşan kumaşların, polyester içerikli kumaşlara göre elektrostatik kalkanlama
değerlerinin daha iyi olduğu gözlemlenmiştir. Doğal liflerden oluşan kumaşın elektrostatik
kalkanlama etkisinin arttırdığı ortaya çıkmıştır. Ayrıca hem atkı hem çözgü yönünde iletken
iplik içeren kumaşların daha iyi elektrostatik kalkanlama sağladığı ve kumaşın
gözenekliliği azaldığında elektrostatik alan şiddetinin de azaldığı gözlemlenmiştir
(Varnaite, 2010).

Isıtma amaçlı kullanılan elektroniklere örnek olarak, WarmX-undershirt firması, böbrek

bölgesi üzerine, gümüş lifleri entegre edilmiş örme kazaktan oluşan iç çamaşırı
tasarlamıştır (Şekil 14). Gümüş kaplı poliamid lifler, tşörtün ön kısmındaki küçük yelek
içine yerleştirilmiş batarya sayesinde cildi direkt olarak ısıtmaktadır. Güç kontrolcüsü, iki
raylı raptiye ile kumaşı bel çevresinde elektrik devresi oluşturmaktadır.

Şekil.14 WarmX- undershirt firmasının iletken kumaş kullanım örneği (WarmX, 2006)

İngiliz Eleksen firması, akıllı kumaş ara yüzleri Elektex markası adı altında kumaş
sensörüne dayalı esnek ve yumuşak elektro tekstil üretmişlerdir. Bu ürün iletken lifler ve
naylondan oluşmaktadır. Temel XY yerleşim düzlemi ile kumaş üzerinde basınç uygulanan
nokta sınırlandırılmaktadır. Bu teknoloji yumuşak telefon ve katlanabilir klavyelerede
kullanılmaktadır. Eletex kumaşı oturma konforunu artırmak amacıyla optimal ağrlık
dağılımını sağlayarak araba koltuklarında kullanılmaktadır (Eleksen Ltd, 2006)
20
 (Hwang, Lund, vd 2020). Elektriksel olarak iletken lifler ve iplikler, gelecekte giyilebilir
elektronik tekstil (e-tekstil) cihazlarının sensörler, antenler, bilgi işlemciler ve enerji
toplayıcılar gibi kritik bileşenleri olabilir. Güvenilir giyilebilir cihazlar elde etmek için,
yüksek iletkenliğe ve mükemmel yıkanabilirliğe sahip sağlam ipliklere ihtiyaç
duyulmaktadır. Bu çalışmada, oldukça iletken ve makinede yıkanabilir ipek iplikler, bir
nanotel ve PEDOT: PSS kompozit kaplama kullanılarak geliştirilen gümüş nanoteller
daldırma kaplama işlemi ile ipek ipliği üzerine konjuge polimer: polielektrolit kompleksi
PEDOT: PSS ile kaplandı. PEDOT: PSS, poli polistiren sülfonat, iki iyonomerin bir
polimer karışımıdır. Bu karışımdaki bir bileşen, sülfonatlı bir polistiren olan sodyum
polistiren sülfonattan oluşur. Sülfonil gruplarının bir kısmı protondan arındırılmış ve
negatif bir yük taşımaktadır.

İpeğe elektrostatik olarak bağlanırken gümüş nanotel normal ipek ipliklere kıyasla
ipliğin sağlamlığı artırıldı. Fabrikasyon iletken ipek iplikler, ∼320 S / cm'ye kadar
mükemmel toplu iletkenliğini makinede birkaç yıkama döngüsünden sonra bile büyük
ölçüde korumayı başardı. Bu iletken ipliklerin tamamen tekstil ürünü termoelektrik cihaz
bir ısıtma kumaşına dönüşmüştür. Dokuma kumaşların doğal dokusundan dolayı değişen
temas dirençleri nedeniyle elektriksel özellikleri örgüdeki iplikler arasında "sıcak noktalar"
oluşturur ve sıcaklık dağılımında bir miktar homojen olmasa da küçük bir voltajın
uygulanması ile kumaş üzerinde yüksek sıcaklık elde edildi, bu da iletken iplik
uygulamalarının potansiyelini giyilebilir ısıtıcı özelliği ile kıyafetlerde kullanılabilir.

(Nadler, Kuruse ve Eingand, 2004) Çalışmalarında giyilebilir cihazlarda ısı, elektrik

direnci, kimyasal reaksiyon veya mikrodalgalar, konveksiyon veya dönüştürme ile aktarılır.
Daha dirençli ısı üretmek için yüksek dirençli iletken malzeme tercih edilir ancak orada ısı
birikmeye devam ettiği için ısı termal sisteme hasar verme riski vardır. Polimer yüzeyler
erir ve bu, sistem içindeki diğer bileşenlere zarar verir. Konveksiyonel cihazlar ısıtma sıvısı
ile verimli ısıtıcılardır ancak ağırlığı, hacmi ve sertliği nedeniyle kullanıcılar için önemli
rahatsızlıklara neden olur. Alternatif bir yaklaşım ise sadece belirli bir hedef dokuya
elektromanyetik enerji yaymak olmuştur. Dirençli ısının aksine, radyatif ısı iletkenin
kendisini ısıtmaz ve uzaktaki bir hedef noktaya yayılabilir. Ancak orada elektromanyetik
alanın insan üzerindeki potansiyel olumsuz etkisi sağlık ile ilgili bir endişe yaratabilir.

(Akbarov, Baymuratov, vd, 2005). Sentetik elyafların ve malzemelerin, statik elektriği

oluştukları sırada biriktirdikleri bilinmektedir. İşlem üzerine işlem gerçekleşirken büyük
ölçüde elektriklenirler. Statik yük birikme özelliği ise sentetik liflerin dezavantajlarından
biridir. Bu tür malzemelerin elektrostatik deşarjda işlenmesi ve çalıştırılması sırasında
ortaya çıkan kıvılcım yangınlara, patlamalara ve diğer istenmeyen olaylara yol açabilir.
Ayrıca statik elektriğin insan sağlığı üzerinde olumsuz bir etkisi vardır. Bunun için madde
statik elektriğinin nötralizasyonu ve kararlı antistatik özelliklerin sağlanması üzerine birçok
çalışma yapılmış ve yayınlanmıştır. Sentetik malzemelerin hidrofobik özelliği ve nispeten
yüksek elektrik direnci, statik yük birikimi. Bu nedenle statik elektriklenmeyi azaltmak için
tasarlanan yöntemlerin çoğu, malzemelerin elektrik direncinin bir şekilde azalttığı
varsaymaktadır.

21
SONUÇ VE ÖNERİLER

Günlük yaşantımızda karşılaşabileceğimiz pek çok yerde elektriksel altyapılı tekstil

ürünlerinin önemi giderek artmaktadır. Bu elektriksel tekstil ürünlerinin üretimi için iletken
iplik üretimi ilk adım olarak düşünülmüştür. Bu sebeple de araştırma konuları içerisinde farklı
tekstil lifleri ve metal teller ile metal içerikli iplik üretimi örnekleri gösterilmeye çalışılmıştır.
Bu ipliklerin örme ya da dokuma kumaş yüzeyi oluşturması ve bu yapıların özelliklerinin
incelenmesi amaçlanmıştır. Metal tel içeren ipliklerin elektriksel iletkenlik dışında,
elektromanyetik kalkanlama, ısıl konfor sağlamak amaçlı ısıtıcı özellikte kullanma ve anten
olarak iletken iplik kullanımına yönelik uygulamalar ileride askeri ve tıp alanları başta olmak
üzere diğer alanlarda da yaygın kullanma ve gelişme potansiyelleri mevcuttur.

Gelişen teknolojiyle birlikte elektronik bileşen maliyetlerinin düşmesi ve daha kompakt

dikilebilir e-tekstil ürünlerinin daha da yaygınlaşması ile son kullanıcıya seri üretimle
ulaşacak günlük kullanıma uygun insan sağlığına herhangi bir zararı olmayacak, akıllı giysiler
hayatımızı daha da kolaylaştırabilecek ürünlere ulaşmak daha kolay hale gelebilecektir. Artık
ileri teknoloji akıllı kumaşlar üretilirken iletken özelliklerle mikroişlemciler için daha uygun
hazır devre modüllerine uyacak şekilde üretilmektedir. Çalışmalardan ulaşılan sonuçlardan bir
diğeri ise gümüş iletken ipliklerin kumaşa işlenme biçimiyle anten olarak da kullanımı
araştırılırken aynı zamanda ısıl konforu da üzerinden geçen elektrik akımıyla da sıcaklık
değerleri kontrollü şekilde yükseltilebilen akıllı giysiler aynı uygulama şekliyle
kullanılabilmektedir. Bu özelliği ile ileride arama kurtarma faaliyetlerinde askeri alanda uzay
araştırmalarında kullanılması gibi zorlu koşullara uygun giysiler üretilmesinin yolunu
açacaktır.

22
KAYNAKLAR

Akbarov D., Baymuratov B., Akbarov R., Kiekens P., Westbroek Ph., De Clerck. (2005)
“Development of electroconductive polyacrylonitrile fibers through chemical metallization
and galvanisation”, Journal of Applied Electrochemistry, UK, рр.411-418.

Anderson, K. & Seyam, A. (2002). The Road To True Wearable Electronics, Journal of
Textile and apparel, technology and management, Volume 2, Issue 2, Spring 2002.

Aniolczyk, H. Koprowska, J. Mamrot, P. & Lichawska, J. (2004). Application of Electrically

Conductive Textiles as Electromagnetic Shields in Physiotherapy, Fibres & Textiles in
Eastern Europe, 12, 4 (48), 47-50.

Ashram, T. (2015) Materials Sciences and Applications, 6 (3), 228–233.

Ayşe, C. B.; Nilsen, S. (2012) Materials and Manufacturing Processes, 28 (6), 650–656.

Brook, I.; Mechrez, G.; Suckeveriene, R.; Tchoudakov, R.; Narkis, M. (2013) Polymers for
Advanced Technologies, 24 (8), 758–763.

Cui, H.; Suganuma, K.; Uchida, H. (2015) Nano Research, 8 (5), 1604–1614.

D, Psychoudakis and J. L. Volakis, (2009) “Conformal asymmetric meandered flare (AMF)

antenna for body-worn applications,” IEEE Antennas Wireless Propag. Lett., vol. 8, pp. 931–
934.

De Pablo, P. J. Graugnard, E.; Walsh, B.; Andres, R. P.; Datta, S.; Reifenberger, R. (1999)
Applied Physics Letters, 74 (2), 323–325.

Gowda, R. V. M. (2010) Advances in Yarn Spinning and Texturising. In Technical Textile

Yarns; Alagirusamy, R., Das, A., Eds.; Woodhead Publishing Ltd.: Cambridge, UK, pp 56–
90.

H. Sezgin, S. Bahadir, E. Boke and F. Kalaoglu (2016) Thermal analysis of e-textile

structures using full-factorial experimental design method, Vol. 45(5) 752–764 Doi:
10.1177/1528083714540699

Huang, H. Guo, Z. Zhu, W. Li, F. (2011) Advanced Materials Research, 221, 302–307.

Hong, J. Pan, Z. Tian, L. Yao, M. Wang, H. Chen, J. Zhang, Y. (2015) Synthetic Metals, 209,
512–520.

23
Hwang, B. Lund, A. Tian, Y. Darabi, S. Müller, C. (2020) Machine-Washable Conductive
Silk Yarns with a Composite Coating of Ag Nanowires and PEDOT:PSS.ACS Appl. Mater.
Interfaces,12,27537−27544.

Jalal Uddin, (2010) A. Novel Technical Textile Yarns. In Technical Textile Yarns;
Alagirusamy, R., Das, A., Eds.; Woodhead Publishing Ltd.:Cambridge, UK, pp 259–293.

J. A. Dobbins, A. W. Chu, P. W. Fink, T. F. Kennedy, G. Y. Lin, M. A. Khayat, and R. C.

Scully, (2006) “Fabric equiangular spiral antenna,” in Proc. IEEE APS, Jul, pp. 9–14.

J. C. G. Matthews and G. Pettitt, (2009) “Development of flexible, wearable antennas,” in

Proc. 3rd EuCAP, Mar, pp. 273–277.

J. Roh, Y. Chi, J. Lee, S. Nam, and T. J. Kang, (2009) “Characterization of embroidered

inductors,” Smart Mater. Struct, submitted for publication.

J. Yoo, S. Lee, and H. J. Yoo, (2009) “A 1.12 pJ/b inductive transceiver with a fault-tolerant
network switch for multi-layer wearable body area network applications,” IEEE J. Solid-State
Circuits, vol. 44, no. 11, pp.2999–3010, Nov.

J. Coosemans, B. Hermans, and R. Puers, (2006) “Integrating wireless ECG monitoring in

textiles,” Sens. Actuators A, Phys., vol. 130–131, pp.48–53, Aug.

J. Roh, Y. Chi, J. Lee, Y. Tak, Nam. S and T. Kang, (2010) “Embroidered Wearable
Multiresonant Folded Dipole Antenna for FM Reception” IEEE Antennas and Wireless
Propogation Letters, Vol. 9, pp 803-806

Kayacan, O & Bulgun, E,Y. (2008). Çelik kumaş Panellerinin ısınma davranışları, Doktora
Makalesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekstil Mühendisliği.

K. N. Nikolova, (2003) “Antenna lectures,” McMaster University, Hamilton, ON, Canada,

Available: http://www.antentop.org/003/files/tr003.pdf

Kim, B. Koncar, V. Devaux, E. Dufour, C. Viallier, P. (2004) Synthetic Metals, 146 (2), 167–
174.

Kher, J. A.; Sacchidanand, S. S. (2014) Journal of Innovative Research in Science,

Engineering and Technology, 3 (9), 16570–16575.

Mathew, H. Punnackal, V. S. Kuriakose, S. Manuel, A. (2013) International Journal of

Scientific and Research Publications, 3 (8), 1–10.

Morin, L. G. Hoebel, R. E. (1986) Process for fiber plating and apparatus with special
tensioning mechanism. US 4,624,751.

24
Langenhove, L. V. & Hertleer, C. (2010). Clothing: a New Life,
http://www.iafnet.com/files/iaf_03_presentations/Smart%20Clothing%20a%20new%20life.p
df.

Liu, T. Li, J. Wang, X. Deng, Z. Yu, X. Lu, A. Yu, F. He, J. (2015) Journal of Thermoplastic
Composite Materials, 28 (1), 32–45.

Locher, I. Troster, G. (2008) Textile Research Journal, 78 (7), 583–594.

Louis, G & Salaun. H.L. (1986). “X” Direction Filament-Wrapped Yarn, Textile Research
Journal, March, USDA, ARS, Southern Regional Research Center

R. Akbarov, B. Baymuratov , D. N, Akbarov and M. Ilhamova (2017) Investigation of the

electrical characteristics of electrically conducting yarns and fabrics 17th World Textile
Conference AUTEX 2017- Textiles - Shaping the Future 254 072028 doi:10.1088/1757-
899X/254/7/072028

Rentenberger, R. Cayla, A. Villmow, T. Jehnichen, D. Campagne, C. Rochery, M. Devaux, E.

Potschke, P. (2011) Sensors and Actuators B-Chemical, 160 (1), 22–31.

Smith, W. (1988). Metallized Fabrics-Techniques and Applications, Journal of Coated

Fabrics Vol 17 Industrial Textile Associates Greer, SC 29651

Suh, M. Curto, S. Prakash, P. G, Rhoon; (2020) Wearable device for thermotherapies Kansas
State University, Manhattan, KS, United States

S. Nadler, K. eingand, R. Kruse, (2004) The physiologic basis and clinical applications of
cryotherapy and thermotherapy for the pain practitioner, Pain Physician 7 (3) 395–399.

T. Kellomaki, J. Heikkinen, and M. Kivikoski, (2006) “Wearable antennas for FM reception,”

in Proc. 1st EuCAP, Oct, vol. 626 SP, pp. 1–6.

Ueng, T. H.; Cheng, K. B. (2001) Applied Science and Manufacturing, 32 (10), 1491–1496.

Uchiyama, X. W. Wang, S. (2013) Polymers for Biosensors Construction. In State of the Art
in Biosensors-General Aspects; Rinken, T., Ed.; InTech; pp 67–86.

Varnaite, S. (2010). The Use of Conductive Yarns in Woven Fabrics for Protection Aganist
Electrostatic Field, Materials Science, Vol 16, No.2.

Vassiliadis, S. Provatidis, C. Prekas, C. & Rangussi, M. (2005). Novel Fabrics with

Conductive Fibres, Intelligent Textile Structures- Application, Production & Testing
International Workshop, Greece

Yu, Z. Zhang, J. Lou, C. Lin, J. (2014) Materials and Manufacturing Processes, 30 (3), 320–
326.

25
Zhang, L. Miao, M. (2010) Composites Science and Technology, 70 (1), 130–135.

Wang, J. Luo, X. Wu, T. Chen, (2014) Y. Nature Communications, 5 (3848).

Wearable Electronics. (2010), Erişim Tarihi:18.02.2010,

http://www.saphotonics.com/technology/wearable_electronics.html.

26