Bitkilendirme Tasarım

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ
GÜZEL SANATLAR VE TASARIM FAKÜLTESİ

PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ
BİTKİLENDİRME TASARIM DERSİ
Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

Bitkilendirme Tasarımı
GİRİŞ
Peyzaj tasarımlarının en önemli materyallerinden biri bitkilerdir. Peyzaj planlama ve tasarım çalışmalarında bitkisel
materyal kullanılırken bitkinin fonksiyonel ve estetik kullanımlarının yanı sıra dendrolojik özellikleri ve ekolojik
isteklerinin de göz önünde bulundurulması gerekir.
BİTKİSEL TASARIM :
Bitkilerin çeşitli estetik ve fonksiyonel kullanımlarını, dendrolojik özelliklerini (Çizgi, form, renk, doku ) ve
ekolojik isteklerini dikkate alarak ,bitkileri bir araya getirip kompozisyonlar oluşturmaya bitkisel tasarım denir.
Bitkisel tasarım görsel bir sanattır. Gözleyen kişide oldukça hoş duygular uyandırır. Bitkisel tasarımın elemanları
diğer görsel sanatların (mimarlık, heykeltıraşlık, ressamlık ) elemanlarından farklıdır.
Örneğin ; bitkisel tasarım uygulamalarında ilk olarak genç bitki kullanılır. Bu bitkiler olgunlaşınca boyu ve kütlesi
farklılaşır. Ayrıca bitki materyalinde mevsimlere bağlı olarak da birtakım değişiklikler meydana gelir.

İşte peyzaj mimarlarının bitkilerde meydana gelen değişiklikleri, bitkilerin dendrolojik özelliklerini ve ekolojik
isteklerini çok iyi bilmesi gerekir. Öyle ki bitkilerin bu özelliklerini dikkate almadan yapılan planlamalar, ileride
giderilmesi mümkün olmayan sorunların çıkmasına neden olur.
Bitkisel tasarım görsel bir sanattır. Görsel bir sanatta başarılı olabilmek için de görsel algılama sürecinin iyi
olması ve sanatın belli prensiplerinin iyi bilinmesi gerekir. Kullanılan materyal hakkında çok iyi bilgi sahibi
olunmalıdır.
 Bitkisel tasarımcının bitkileri çok iyi bilmesi gerekir. Görünenin algılanması isi beynimizin bir fonksiyonudur.
Bu yüzden algılama zihnimizin görsel elemanların özelliklerine; yani çizgi, form, renk ve tekstüre karşılık
vermesidir. Bu görsel elemanlara TASARIM ÖĞELERİ denir.
Eğer bitkileri tek tek incelersek, bitkilerin bireysel özelliklerini algılamış oluruz. Bitkileri de adından çok bu
öğelerle hatırlamamız gerekir.

BİTKİLERİN TASARIM POTANSİYELİ
Bitkilerin tasarımdaki potansiyelini belirleyen en önemli unsur, bitkilerin vejetatif kısımlarıdır. Bu vejetatif
kısımlar kabuk, sürgünler, tomurcuklar, çiçekler, meyveler, yapraklar ve bitkinin formudur. Bitkilerin bu vejetatif
kısımlarının tasarımında hangi açılardan önemli olduğuna örnekler verecek olursak;
Bitkinin formu: bitkinin formunda önemli olan, bitkinin boyu, tepe tacı genişliği, gövde genişliği, dallanma şekli
gibi özellikleridir.
Kabuk: gövde ve dalların kabuk rengi, kabuğun sert veya yumuşak oluşu, ayrıca düzgün veya pürüzlü, kalın veya
ince oluşu önemlidir.
Sürgünler: sürgünlerin rengi, ince veya kalın oluşu, düzgün veya tüylü oluşu, yaprakların sürgünlerde dizilişi
önemlidir.
Yapraklar: yaprakların büyüklüğü, şekli, rengi, basit veya bileşik yapıda oluşu, kenarlarının düz veya dişli oluşu
önemlidir.
Meyveler: meyvenin rengi, büyüklüğü, hangi mevsimde oluştuğu, tipi, bitki üzerinde kalış süresi önemlidir.

BİTKİNİN KARAKTERİ
Her bitkinin belli bir karakteri vardır. Buna bitkinin kişiliği de denir. Bitkilerin dendrolojik özellikleri, mekanın
görünüşü üzerinde çok farklı psikolojik etkilerin meydana gelmesine neden olur. Mesela ulu bir çınar yanında
kendimizi çok küçük hissederiz. Bu etkiler kişiye göre de değişir. Çünkü bireyler algıladıklarına karşı farklı
fonksiyonlar gösterirler
Örneğin; dalları aşağıya doğru sarkan salkım söğüt ile, piramidal gelişme gösteren ak kavağın insan üzerinde
meydana getirdiği psikolojik etki farklıdır.
Dağınık yumuşak tepeye sahip ağaçlar insanda hareket, huzur ve rahatlık hissi yarattıkları halde, sütun ve piramit
şeklinde gelişme gösterenler, özellikle koyu yeşil yapraklı ağaçlar insanda korku, saygı ve disiplin yaratırlar.
Ancak fazla miktarda kullanıldıklarında monotonluk, sıkıntı yaratan etkileri vardır. Yeşil alanlarda soliter halde
veya az sayıda bulundukları için salkım formlu ağaçlar, insanda huzur; iç dünyaya, kapanma ve hüzün hissi verirler.

Bitkilerin renkleri de farklı psikolojik etki yaparlar. Örneğin; parlak renkli yapraklara sahip bitkiler insana neşe;
sevinç verdiği halde; donuk, mat yapraklı bitkiler iç sıkıntısı; hareketsizlik hissi uyandırırlar. Bu örnekler göz önüne
alındığında her bitkinin karakterine uygun olarak tasarımda kullanılacak bir yerinin olduğu açıkça görülmektedir.
Bitkisel tasarımda bitkilerin özelliklerini ve karakterlerini dikkate almadan sadece sevdiğimiz bitkileri sık sık
kullanmak doğru değildir. Bunun yanında tüm alanı bitkiyle doldurmak da hatalıdır. Uygun bitkinin uygun bir
yerde, soliter veya grup halinde kullanılması gerekir.
BİTKİSEL TASARIMIN ÖGELERİ
Çizgi,form,renk ve tekstür bitkinin vejetatif kısımlarının şekil ve büyüklüklerine bağlı olarak bitkilerin bileşik özellik
ve niteliklerinin oluştururlar.
Bunlar (Çizgi,form,renk ve tekstür ) birbiriyle yakından alakalı olup, birbirinden ayrılamazlar.
Örneğin, tekstür kısmen bitkinin formu, yaprak örtüsünün rengi ve dallanma şekli tarafından oluşmaktadır. Aynı
şekilde renk, kısmen form ve tesktürün ifadesidir. Bu tasarım ögelerini tek tek inceleyecek olursak;

ÇİZGİ :
Çizgi ve form birlikte düşünülmesi gereken ögelerdir. Çizgi bitkinin şekil veya formunu belirleyen kenarlar
olarak tanımlanır.
 Tasarımda çizginin göze yön ve hareket vermesi, duyguyu ifade etmesi mesafeyi belirtmesi ve perspektif
oluşturması şeklinde işlevleri vardır.
 Çizgi gözü daima kendi üzerinde tutar ve gözü aşağıya yukarıya doğru veya yatay, diogonal olarak hareket
ettirir. Bu durumda tasarımcı bitkileri kullanmak yolu ile gözleyicinin hareketlerini kontrol edebilir.
 Gözün hareketi ise gözlemciyi duygusal ve ruhsal etkiler sevk eder.
Örneğin;
Dikey hatlar ve çizgiler, sert, katı ve keskindir. Çok fazla kullanılırsa insanda çekingenlik ve gerginlik yaratır.
Yatay hatlar ise, gözleyicide tatmin edici hislerin ortaya çıkmasına neden olur.
Diogonal hatlar ve çizgiler yatay ve düşey hatlara karıştırılmadığında sert, katı ve eksiktirler.
Ağlayan ve sarkan hatlar ,dramatiktirler gözü yere doğru yönlendirirler gözün aşağı doğru hareket etmesini
sağlarlar. Yerde ilgi çekici bir objenin yer alması gerekir.
Tek tek bitkiler söz konusu ise bitkinin dallarının ve yapraklarının oluşturduğu kontür çizgileri hakimdir. Bitkiler
grup halde kullanıldığında ise bitki bireylerinin kontür çizgileri kaybolur. Bu durumda çizgi grubun dış hatlarını
oluşturur.

FORM (ŞEKİL):
Bitkinin dalları ve sürgünlerinin dizilişleri, yönleri ve hatları yani çizgileriyle ortaya çıkan bitki şeklidir. Ancak form,
bitkinin sadece silueti değildir. Genişlik, derinlik ve yüksekliğe sahip olduğundan form belli bir kütle ve hacme
sahiptir.
Form sürekli olan tasarım ögesidir.
Bitkiler formlarına göre 6 grupta toplanır.
1) Piramidal
2) Fastigat
3) Yuvarlak
4) Yatay
5) Ağlayan-sarkan
6) Pituresk
Bunlara form grupları denir.

 Form orta ve uzak mesafelerden görülebilen ilk tasarım ögesidir.
 Bir kompozisyonda form ne kadar göz alıcı ise ve diğer formlarla kontrast oluşturuyorsa görsel çekiciliği o kadar
güçlüdür.
 Fakat çok fazla çeşitli formlarda bitki kullanılması karmaşıklık ve çekingenlik yaratır.
 Bitkilerde formlar ya dikey yönde ya da yatay yönde geliştirilmektedir.
 Bitkileri form açısından analiz edebilmek için göz alıştırmaları olgun çağa ulaşmış bitkiler üzerinde yapılmalıdır.
Çünkü, bitkinin formu gençlik çağından, olgun çağa ulaşıncaya kadar değişikliklere uğrar.
 Fonksiyonel açıdan bakıldığında form gözü çeken bir tasarım ögesi olduğundan ya bir vurgu yada tuzak elemanı
olarak kullanılır.
 Formun tasarımdaki diğer fonksiyonları harmoni ve kontrast yaratma, mimari elemanlarının keskinliklerinin
kırılması ve yumuşatılmasında etkilidir.

Bitkisel kompozisyonda çizgi ve form
 Çizgi karşı konulmaz bir güce sahiptir göz onu takip eder. Ayrıca derinlik hissi yaratır ve kompozisyona bir
karakter kazandırır.
 Form ise sürekli olan tek tasarım ögesidir.çünkü form tüm mevsimlerde algılanabilir. Renk ve tekstür ise
yapraklanma ile ilgili olduğundan kış ayında algılanamaz. Bu nedenle form daha fazla etkilidir.
FORMLARINA GÖRE BİTKİLER;

Ağlayan- Sarkan
Betula alba pendula (Sarkıcı Huş)
Morus alba pendula (Sarkıcı dut)
Salix babylonica (Salkım söğüt)
Salix alba pendula(Sarı dallı salkım söğüt)
Spiraea vanhouttei (Keçi sakalı)
Ulmus alba var. “Pendula”(Karaağaç)
Fraxinus excelsior pendula (Sarkıcı adi dişbudak)
Cedrus deodera (Himalaya sediri)
Thuja orientalis pendula (Sarkıcı doğu mazısı)
Cedrus atlantica pendula (Sarkıcı atlas)

Sütun formlu
 Betula pendula fastigiata (Sütun formlu huş)
 Morus alba fastigiata (Sütun formlu dut)
 Taxus baccata fastigiata (Sütun formlu adi porsuk)
 Thuja orientalis fastigiata (Sütun formlu doğu mazısı)
 Quercus penduneulata fastigiata (Sütun formlu saplı meşe)
Piramit formlu
 Betula alba pyramidalis (Piramit formlu huş)
 Populus alba pyramidalis(Piramit formlu ak kavak)
 Populus nigra pyramidalis(Piramit formlu kara kavak)
 Abies bornmulleriana (göknar)
 Cedrus libani (Lübnan sedir)
 Cupressus arizonica (Arizona servi)
 Thuja orientalis(Doğu mazısı)

Yatay (Horizontalis)
 Cercis silquastrum (Erguvan)
 Pinus silvestris (Sarı çam)
 Quercus pallustris(Bataklık meşesi)
Yuvarlak Formlu (Balls)

 Malus floribunda(Süs elması)
 Pinus pinea (Genç yaşta-Fıstık çamı)
 Crataegus monogyna inermis (Alıç)
 Robinia pseudoacacia umbraculifera (Yalancı akasya)
 Ailanthus altissima ( Kokarağaç, cennet ağacı)
 Aesculus hippocastanum ( Beyaz çiçekli Akçaağaç)
 Betula alba (Sigilli huş)

 Pituresk formlu (Resmedilmeye değer güzellik)

 Robinia pseudoacacia (yalancı akasya –yaşlandığında)
 Pinus pinea (Fıstık çamı_yaşlandığında)
 Ginko biloba (Mabet ağacı)
 Cephalotaxus durpecea (yalancı porsuk)
 Cedrus linbani (Lübnan sediri –yaşlandıkça)
KOMPOZİSYONDA RENK
Bitkisel kompozisyonlar da renk sürekli olarak görülür ve çevresindekiler tarafından değişikliğe uğratılır. Bu olgu
eş zamanlı kontrast olarak adlandırılır.
Eş zamanlı kontrast ; Çevrede kaynağını insan yapısı strüktürlerin ve bitkilerin oluşturduğu renklerin görsel
karışımı anlamına gelir.

RENK
Renk insanı en çok etkileyen tasarım öğesidir. Gözleyen kişi üzerinde duygusal tepki yaratma gücü ve yeteneği
vardır. Fakat bitkisel tasarım yalnızca kullanılan materyalin rengine dayanarak yaratılmamalıdır. Renk ile birlikte
diğer tasarım öğeleri de göz önüne alınmalıdır. Peyzaj tasarımcısının çalıştığı iki renk türü vardır. Birinin kaynağı
ışık, diğerinin kaynağı ise pigmentlerdir. Işıktan oluşan renk, değişken dalga boylarına sahip silindirik ışık
dalgalarının sonucu oluşur. Silindirik ışık dalgaları tutulup değiştirilebilir.
Buda yansıyan ışığın oluşmasına neden olur. Bu değişik dalga

boylarına sahip yansıyan ışık, kısmen peyzajda algılanan
rengin kaynağıdır. Farklı ışık dalgaları çeşitli renklerin ortaya
çıkmasına neden olur.

Eğer bir ışık prizmadan geçirilirse prizma farklı ışığı farklı dalga boylarında kırar ve her bir ışığı bir renk meydana
getirir (kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi,ve mor).
Işık dalgalarının hepsi mevcut olduğu zaman gördüğümüz renk beyazdır.
Fakat diğer renklerin algılanması, bazı ışık dalgalarının absorbe edilmesi ve bazılarının yansıması sonucu
olmaktadır. Işık dalgalarının hepsinin yüzey tarafından absorbe edilmesi halinde yansımış ışık olmayacağından
siyah renk oluşur. Siyah ve beyaz nötr renklerdir.
Peyzajdaki rengin kaynağı ışıktır ve bazı ışık dalgalarının absorbe edilmesi bazılarının yansıması sonucu oluşur.
Örneğin kırmızı bir elma, kırmızının dışındaki bütün dalga boylarını absorbe eder, kırmızı ise yansıdığından
dolayı göz tarafından görülür.
Renklerde açıktan koyuya doğru değişen varyasyonlar söz konusudur. Bu varyasyonları anlamak ve etkili bir
şekilde kullanabilmek için rengin 3 boyutunun bilinmesi gerekir.
1-Hue (Renk özü): Renkteki baskın dalga boyunu verir.
2-Değer (ton)
3-Yoğunluk (doygunluk)

1-HUE : Rengi tanımak için kullanılan teknik bir terimdir. (kırmızı, pembe, mor, vb)
Hue aynı zamanda , bir renk görsel etkisi bakımından sıcak mı soğuk mu olduğunu
belirler.
SICAK RENKLER: Kırmızı, turuncu ve sarıdır. Bu renkler kişiler ve çevre üzerinde
çarpan bir etkiye sahiptir. Bu renkler güneş, sıcaklık ve ateşi aklımıza getirir. Dikkat
çekicidir. Peyzaj tablosunda canlandırıcı, uyarıcı bir etki meydana getirmektedir.
Diğer objelerin arkasında sıcak renklerden oluşan bir fon oluşturulduğunda, ön

fondaki objenin daha büyük görülmesine neden olur.
Sıcak renklerin görsel etkisi daha fazladır. Bu görsel güçten dolayı sıcak renkler
gözleyen kişiye doğru yaklaşıyormuş gibi görünürler ve yansımaya neden olurlar.
Bu nedenle sıcak renkler çoğu kez büyük ve geniş mekanların etkisini azaltmak için
kullanılırlar.
SOĞUK RENKLER: Yeşil, mavi ve mordur. Bu renkler göze çarpmaz, kolayca fark
edilmezler, dinlendiricidirler.
Bu renklerin görsel etkileri düşüktür. Uzaklaştırıcı ve yavaş, yavaş gözden kaybolup
gitme özelliğine sahiptirler.
Eğer bir mekana olduğundan daha geniş bir mekan hissi verilmek istenirse soğuk
renklerin seçilmesi gerekir.
2- DEĞER (TON): Bir rengin açıklığı veya koyuluğudur. Bu yansıyan ışığın miktarına bağlıdır.
Çok fazla ışık yansıtan yüzeyler açık bir tona sahiptir. Çok az ışık yansıtan yüzeyler ise koyu bir tona sahiptirler.
AÇIK TONLAR:
Yakın mesafeden gözlendiğinde yüksek görsel enerjiye sahiptirler. Orta ve uzak mesafelerde enerjileri düşüktür.
Bu nedenle açık tonlar gözleyiciden uzaklaşıyor gibi görülürler. Bir objenin bir etki yaratması ve dikkat çekmesi
aşırı derecede açık tona sahip olduğunda mümkündür.

 KOYU TONLAR
Oldukça yüksek değerde görsel enerjiye sahiptirler. Bu nedenle koyu tonlu objeler yakınlaşıyormuş gibi bir etki
yaratırlar ve bir alanın görünürdeki büyüklüğünü küçültürler.
Koyu tonlar dinlendirici ve huzur vericidirler. Fakat bazı durumlarda kasvetli ve iç karartıcı olabilirler. Koyu
tonlar açık bir tonla kontrast oluşturacak şekilde, diğer bir değişle açık bir renk, koyu bir rengin önünde veya
arkasında kullanıldığında daha çok dikkati çekerler.
3-RENGİN YOĞUNLUĞU: Rengin saflığı, gücü ve doygunluğu, dominant rengin miktarı tarafından belirlenir.
Örneğin: kırmızımtırak pembe kırmızının düşük bir yoğunluğa, koyu pembe ise kırmızının yüksek yoğunluğuna
sahip olabilir.
Yoğunluğu zayıf olanların görsel etkisi düşüktür. Yoğunluğu güçlü olanların ise daha yüksek görsel enerjiye
sahiptirler
Örneğin açık pembe, koyu pembeden daha fazla görsel enerjiye sahiptir.
Rengin üç boyutu birbirine bağlıdır. Eğer rengin herhangi bir boyutu değiştirilecek olursa, diğer iki boyutu da
değişmiş olur.

Renk ile ilgili temel bilgilerin anlaşılması amacıyla temel renkler renk çemberinde grafik olarak gösterilir. Birbirinin
karşısında bulunan renkler tamamlayıcı renklerdir. Bu renkler birbiriyle çok ilgilidir. Bu renklerin oluşturduğu
kompozisyonlar hoş, sempatik ve dengelidir.
Pigmentlerden oluşan renkler:
Rengin diğer kaynağı pigmentlerdir. Boyalar pigmentlerden oluşan renklere örnektir. Pigmentlerin karıştırılması
teknik bir konudur. Hue , değer ve yoğunluk pigmentlerinden oluşan renkler içinde söz konusudur.
En önemli fark pigment rengi kırmızı, sarı ve mavidir. İki ana rengin
karıştırılması sonucu ara renkler oluşur.
Kırmızı-Sarı=Turuncu
Sarı-Mavi=Yeşil
Mavi-Kırmızı=Mor

BİTKİLENDİRME TASARIMINDA RENK KULLANIRKEN DİKKAT EDİLECEK BAŞLICA İLKELER

 Kompozisyonda kullanılacak renkler, çevre peyzajındaki renklere uyumlu olmalıdır.
 Sıcak bölgelerde sıcak, soğuk bölgelerde soğuk renkler tercih edilir.
 Rengin çeşidi ,tonu ,yoğunluğu iyi tespit edilmelidir.
 Renkler kullanılırken ışık gölge durumu ,çevredeki objelerin renkleri yansıtma özellikleri dikkate alınmalıdır.
 Renk etkisini iyi bir şekilde sağlayabilmek için çiçekli bitkiler büyük gruplar halinde kullanılmalı, kırmızı renk bu
konuda daha küçük gruplar içerisinde yer almalıdır.
 Değişik renkler kullanılırken bir rengin baskın olması sağlanmalıdır.
 Objelere derinlik vermek için uzaklaştırıcı renkler ,yaklaştırmak ve küçültmek için yaklaştırıcı renklere yer
verilmelidir.
 Ara renkler ,ana renkleri bağlamada ve geçiş sağlamada kullanılmalıdır.
 Beyazı ve ara renkleri bir arada kullanmak yoluyla renk geçişleri kolay sağlanabilir.
 Kompozisyonda boşluk yaratacağından koyu renklere büyük çapta yer verilmemelidir.

 Koyu yeşil yapraklara sahip bitkiler arka fon oluşturmaya elverişlidirler.

 Koyu yeşil yapraklı bitkiler mekanı olduğundan küçük gösterirler.
 Açık yeşil renk mekana canlı ve havalı bir nitelik verir. Mekan olduğunda geniş ve büyük gözükür
TEKSTÜR
Tekstür bir bitkinin veya bitki grubunun görsel olarak düz ya da prüzlü olması halidir.
Bir yaprağın büyüklüğü, sürgün ve dalların boyu, gövde kabuğunun şekli ve habitüsü bitkinin tekstürünü
belirler.
Bitkinin hangi noktadan gözlendiği de tekstürü etkileyen faktörlerdir.
Tekstürüne göre bitkiler 3’ ayrlır
Kaba tekstürü
 Orta tekstürlü
 İnce tekstürlü
KABA TEKSTÜRLÜ BİTKİLER
Kaba tekstürlü bitkiler genellikle büyük yapraklara, kalın dallara ve dağınık-açık bir büyüme şekline
sahiptirler.
Kaba tekstürlü bitkilerin fonksiyonları ;
Oldukça yüksek bir görsel enerjiye sahiptirler.
Kabadırlar ve göze batıcıdırlar.
Tasarımda ilk görülen kaba tekstürlü bitkiler olduklarından, kompozisyonda dikkati çekecek ve odak noktası
oluşturacak şekilde kullanılabilirler.
Kaba tekstürlü bitkiler yapıların arkasında kullanılabilirler
Kaba tekstürlü bitkiler heykel vb. plastik objelerin arkasında kullanılarak etkinin artmasını sağlarlar.
 Kompozisyonda oldukça dikkatli yerleştirilmeli ve az kullanılmalıdır.
 Özellikle dar mekanlarda kaba tekstürlü bitkilerin kullanılmasında dikkatli olunmalıdır.
 Çok sayıda kullanılırlarsa baskın duruma geçerler.
 Kaba telstürlü bitkiler gözleyici ile bitki arasındaki mesafeyi daha kısa gibi gösterir.
 Mekanın daha küçük görülmesine neden olur
 Kaba tekstürlü bitkiler, açık, dağınık ve silüetleri bakımından daha az dikkat çekerler.
 Bunlar daha çok ışık, gölge ve hareketlilik gösterirler.
 Bu özelliklerinden dolayı informal düzlemlerde kolaylıkla kullanılabilir
 Formal durumlarda bunları kullanmak zordur.
 Çünkü, formal düzlemlerde formların düzgün silüetlerin de kesin ve belirgin olması gerekir.
Abies nordmanniana Aesculus hippocastanum

Magnolia grandiflora Quercus rubra
Aesculus hippocastanum Tilia grandiflora
Prunus laurocerasus Eriobotiya japonica
Rhoedendron poyicum Ficus elestica
Hydrangea macrophylla Syringa vulgaris
ORTA TEKSTÜRLÜ BİTKİLER
 Orta büyüklükteki yapraklara ve orta kalınlıkta dallara sahiptirler.
 Kaba tekstürlülerle karşılaştırıldığında daha az geçirgendirler ve silüetleri daha güçlüdür.
 Orta tekstür, kaba ve ince tekstürler arasında geçiş elemanıdır. Bir kompozisyonu birleştirir ve bütün
haline getirir.
Punica granatum Betula pendula

Platanus orientalis Fagus sylvatica 'Pendula’
Magnolia grandiflora Spirea x bulmada
Viburnum opulus Euonymus alatus
Lagerstroemia indica Corylus maxima “Purpurea
İNCE TEKSTÜRLÜ BİTKİLER

 Küçük yapraklar, ince dallar ve sürgünlerden oluşur.
 Büyüme şekli oldukça sıktır.
 Kaba tekstürlülerin tam zıt karakteristiklerine sahiptirler.
 Görünüşleri oldukça narindir. Bu nedenle daha az veya en son fark edilirler.
 Çok sayıda ince tekstürün kullanılması mekanı daha büyük gösterir.
 Göz ile kompozisyon arasındaki mesafe arttıkça şekilleri kaybolur.
 İnce tekstürlü bitkiler, belirgin bir silüete sahiptirler.
 Genel olarak düz ve katı görünümlü bir yüzeye sahiptirler. Bu dalların yoğunluğu ve küçük
yapraklarının sayısının çok olmasındandır.
 Bazı durumlarda oldukça ince ve kesin bir formal karakter sağlarlar.
Tamarix tetranda Tamarix parviflora
Salix bobylonica Tilia microphylla
Sorbus aucuparia Betula pendula
Gleditsia triacanthos Callistemon citrirus
Eleagnus angustifolia Abizzia julibrissim
Kaba tekstür Orta tekstür İnce tekstür

KOMPOZİSYONDA BİTKİSEL TASARIM ÖĞELERİNİN KULLANIMI

KOMPOZİSYON: Değişik parça ve birimleri, görsel bütünlük oluşturacak biçimde tertipleme ve bir araya
getirme yöntemidir. Kompozisyonda uyulması gereken ana prensip ;kompozisyonun bütün unsurları
uyumlu olmalı ve bir bütün oluşturmalıdır.
Kompozisyonda tasarım öğelerinin kullanılması için, her bir karakterin görsel enerjisi dikkatli biçimde
incelenmelidir. Kompozisyon ile gözleyen kişi arasındaki mesafe bilinmelidir. Görüş aralığı bilinmelidir.
ENERJİ: Herhangi bir tasarım öğesinin görünümünü ve anlatım gücünü ifade eder.
GÖRSEL ENERJİ:
 Gözün farklı tasarım niteliklerini algılayabilme kolaylığı olarak tanımlanır.

 Tasarım öğelerinin her biri farklı derecede görsel enerjiye sahiptir ve düşük,orta,yüksek görsel enerji
olarak sınıflandırılır

Düşük görsel enerji ;
Gözleyici kompozisyonun yakınında değilse ,tasarım öğesi kompozisyon üzerinde çok az bir görsel enerjiye
sahip olacaktır.
Orta derecedeki görsel enerjide;
Gözleyicinin kompozisyonda nerede yer aldığına bakılmaksızın, tasarım öğesi kompozisyon üzerinde ne
zayıf, ne de güçlüdür.
Yüksek derecedeki görsel enerji;
Gözleyicinin çok uzak yada çok yakın olduğuna bakılmaksızın yüksek derecede bir görsel gücü ifade eder.

KOMPOSİZYON ÖLÇEKLERİ
Kompozisyonda tasarım öğelerinin kullanılmasında başarılı olabilmek için;
 Her bir karakterin görsel enerjisi dikkatli bir şekilde gözlenmelidir.
 Kompozisyon ile gözleyen kişi arasındaki mesafe bilinmelidir.
 Görüş aralığı bilinmelidir.
Her tasarım 3 kompozisyon ölçeğine sahiptir;
 Yakın mesafeden görünüm.
 Orta mesafeden görünüm.
 Uzak mesafeden görünüm
 YAKIN MESAFEDEN GÖRÜNÜM:

Tasarımı oluşturan veriler, parçalar gözleyen kişiye çok yakındır. Bu ölçekte ,bitkilerin dal ve sürgünlerinin
ortaya çıkardığı çizgilerin strüktürleri ortaya çıkmaktadır.
 Yakın mesafeden görünümde gözleyen kişi bitkinin tümünü göremeyeceği için bitkinin formu
kompozisyonun dikkate değer bir parçasını oluşturmayacaktır.
 Yakın mesafede hem kısa boylu ağaçlarda hem de çalılarda kabuk rengi, sürgünler, yaprakları, çiçekler
ve meyve çok güçlü bir etkiye sahiptir.
 ORTA MESAFEDEN GÖRÜNÜM:
Yakın görünümdeki detaylar ile uzak görünümdeki genel kompozisyon arasında bir ara ölçektir. Bu
ölçekte bütün tasarım öğeleri etkili olurlar fakat formun önemi en fazladır. Tekstür, yaprak ve sürgün
detaylarından daha çok yaprak kütlesi ve strüktürünün yarattığı genel etki şeklinde ortaya çıkar.
 UZAK MESAFEDEN GÖRÜNÜM:

Bu ölçekte tasarımı oluşturan parçalar gözleyen kişiye uzaktır. Bu ölçek tasarımın strüktürünü oluşturur
ve çerçevesini oluşturur. Her bir objenin çizgisel nitelikleri bu ölçekte artık görülmez .Bunun yerine
düzenlenmiş objelerin oluşturduğu kütlelerin kontür çizgileri gözükür. Uzak mesafeden görünümde renk
minimum etkiye sahiptir. Formun etkisi en fazladır.
NET GÖRÜŞ AÇISI VE ALGILAMA MESAFESİ
Algılama mesafesi, insan gözünün görme sınırları için kullanılan bir terimdir. Göz benzer nitelikleri
olmayan çok sayıda obje ile başa çıkamaz.
Net görüş açısı; Gözün objeleri ,göz ile objeler arasındaki mesafeye bağlı olarak, açık ve duru bir şekilde
algılayabileceği yatay sınırlar olarak ifade edilir. Normal net görüş açısı 22.5 derecedir. Gözleyen kişinin
tatmin olması ve bir kompozisyonun anlaşılması ,birimlerin net görüş açısına uygun olarak gruplar
halinde düzenlenmesine bağlıdır
BİTKİLERDEKİ MEVSİMSEL DEĞİŞİMLER

Bitkisel tasarımda bitkilerde meydana gelebilecek mevsimsel değişikliklerin de iyi bilinmesi
gerekmektedir.
 Bitkilerde mevsimlere bağlı olarak en fazla değişim yaz ve kış mevsiminde meydana gelir.
 Yazın tamamen yapraklarla kaplı olan bitkiler, kışın oldukça çıplak bir görünümdedir.
 Yazın yapraklı iken çok güzel görünen bir bitki, kışın çok çirkin görülebileceği gibi, tam tersi de olabilir
 Örneğin, sürgün ve gövde rengi güzel olan bir bitki kış mevsiminde çok güzel bir görünüm oluşturur.
 Yaz mevsimi, bitki yapraklarının geliştiği ve normal yaprak rengini aldığı, ayrıca peyzajın insan
tarafından en fazla kullanıldığı mevsimdir.
 Bu nedenle bitkisel tasarım bitkinin yazın aldığı yaprak rengi baz alınarak geliştirilmelidir.

 İlkbahar ve sonbahara ait renkler sadece kısa bir periyot için söz konusu olduğundan bitkilendirme
tasarımı sadece bu mevsimlere bağlı olarak oluşturulmamalıdır. Ancak bu mevsimdeki bitki özelikleri
de mutlaka dikkate alınmalıdır.
 Örneğin, sonbaharda birçok bitkinin yaprakları çok çeşitli renkler almaktadır. Eğer dikkatli bir seçim
yapılırsa tasarım sonbaharda olağanüstü bir görünüm oluşturabilir.
 Yine aynı anda bitkinin hangi mevsimlerde ne kadar süre çiçekli kaldığı da bitki seçiminde önemli bir
husustur.

BİTKİLERİN DAYANIKLIĞI VE EKOLOJİK İSTEKLERİ

Her bitkinin belirli yetişme ortamı istekleri vardır. Bitkilerin dayanamayacakları ekolojik koşullar
altında veya yalnızca yarı dayanıklı oldukları bölgelerde yetiştirmeye zorlandıklarında, bitkilerin
karakterlerinde ve mevsimlere bağlı niteliklerinde bozulmalar ortaya çıkar. Örneğin, tamamen güneşe
açık bir yerde sık ve yoğun yapraklanma gösteren bir bitki, gölgede yetiştirmeye zorlandığında seyrek
bir görünüm alır.
DAYANIKLILIK:
 Bir bitkinin belirli bir bölgede mevcut genel iklim ve toprak şartları altında başarılı bir şekilde
yetişme yeteneği belirten bir terimdir
 Bir bitkinin dayanıklılığında en etkili ve kritik faktör; sıcaklıktır. Çünkü sıcaklık üzerinde insan kontrolü
çok sınırlıdır.
 Bir bitkinin dayanıklılık zonu belirlenirken sıcaklığın yanı sıra, don olayı, mevsimlik yağış dağılımı,
nem, toprak özellikleri, güneş ışınlarının yoğunluğu ve süresi düşünülmesi gereken diğer faktörlerdir.
Eğer gerekli önlemler alınır ve bakım yapılırsa bazı bitkiler herhangi bir zonda sınır bitkileri olarak
yaşamını sürdürebilir. Bu tür bitkilere yarı dayanıklı bitki denir. Böyle bitkiler kötü yaşam koşullarının söz
konusu olduğu, yerlerde, koruma altında yaşamlarını başarıyla sürdürebilirler. (Acer, Buxus, Yucca,Picea
pungens)
Tasarımda kullanılmak üzere eğer dayanıklı bitkiler arasında istenilen nitelikleri taşıyan her hangi bir bitki
bulunamıyorsa bu durumda yarı dayanıklı bitkiler kendi dayanıklılık zonlarında ulaştığı boya genelde
ulaşamazlar. Yaprakların büyüklüğü ve buna bağlı olarak tekstürleri değişebilir.
Bitkisel tasarımda bitkileri seçerken ekolojik isteklerinin yanı sıra bitkinin diğer bitkilerle birlikte kitle
oluşturmada gösterdiği tolerans da göz önünde bulundurulmalıdır. Çünkü bitki tek başına (soliter halde)
gayet iyi bir gelişim gösterdiği halde diğer bitkilerle gruplar halinde kullanıldığında aynı gelişmeyi
göstermeyebilir. Bunun nedeni grup bitkilendirmesin de bitkiler arasında nem, besin maddesi, ışık ve hava
için bir rekabet olmasıdır. Bu nedenle bitkiler grup halde kullanılacaksa birbirlerine zarar vermeyecek,
yani ekolojik istekleri benzer olan türlerin seçilmesine gayret edilmelidir.
TASARIM ÖGELERİ
• 1. ÇİZGİ
• 2. ŞEKİL - FORM
• 3. ÖLÇÜ
• 4. ARALIK
• 5. DOKU
• 6. RENK
• 7. IŞIK- GÖLGE
• 8. VURGU
• 9. DİZİ
• 10. HAREKET
ÇİZGİ
• Tüm tasarım oluşumlarının temelidir. Peyzaj tasarımında bütün fikirler bir proje
düzeni içerisinde çizgilerle ifade edilmektedir. Peyzaj düzenlemesi içerisinde
oluşturulacak her bir unsur proje içerisinde çizgilerin şekillenmesiyle belirtilir.
Çizgilerin türü ve kalınlığı projedeki unsurun algılanmasını da değiştirir.
ŞEKİL- FORM
• Projedeki her bir unsurun kendi içinde oluşturduğu ve peyzaj içerisinde kendini ifade ettiği
biçimdir. Bu biçim bir mekan, ağaç, yol hattı, donatılar v.b. öğelerin her biri veya hepsi
olabilir. Burada önemli olan formların insanlar üzerinde uyandırdığı etkidir. Her form ayrı bir
ifade gücüne sahiptir. Daireler oval şekiller bir bütünlük hissi uyandırır. Kareler
dikdörtgenler matematiksel kesinlik hissi verirler.
ÖLÇÜ
• Ölçü algılaması mekanlar arası karşılaştırmaya bağlı olarak yapılır. Mekanda ölçü birimi insandır.
Ölçü tasarımda fonksiyonel kullanım açısından denge elemanı olarak ele alınır.
ARALIK
Peyzaj çalışmalarındaki mekanların yada mekansal elemanların birbiriyle olan
ilişkilerini ortaya koyar. Burada mesafe ön plandadır. Birbirlerine yakın olan
unsurlar, birbirleriyle daha çok ilişkilendirilir. Mesafe arttıkça ilişkide azalır.
DOKU
Objelerin görülebilen veya dokunulabilen yüzey ortamı dokuyu oluşturur. Sık dokulu-Seyrek
dokulu-Geçirgen dokulu-Yumuşak dokulu vs. olabilir. Doku cansız materyal gibi canlı
materyalde de önemli olan bir tasarım öğesidir. Dokularda sıklık ve yoğunluk objelerin
algılanışına doğrudan etkili bir unsurdur.
RENK
Peyzaj uygulamasında mekansal algıyı etkiler. Kullanılan öğelerin yakın
veya uzak olması yada dikkat çekici olması durumunu ortaya çıkarır.
IŞIK- GÖLGE
Mekânın ışıklı ya da ışıksız oluşuna göre objeler
farklı etkilere sahiptirler.
Işık ve gölge ilgiyi arttırır, tasarıma rahatlık ve
sükûnet sağlar, derinlik verir.
VURGU
Mekan içinde dikkatleri bir alana yada bir objeye çekmek için kullanılan bir tasarım ögesidir. Zıt
renklerin kullanılması, çizgi yönleri, ışık değişimi, mekân ilişkileri veya materyal değişimleri ve doku
özellikleri ile tasarımda vurgu ortaya konabilir.
DİZİ
Tasarımın içinde bir noktadan başlayan hareket ve onun çevresindeki objeler, bir mantık zinciri
üzerinde akış göstermeli ve bir sonuca ulaşmalıdır.
HAREKET
Peyzaj tasarımında her aktivite, başlangıcı ve sonu olan hareketi ifade eder. Bu bir mekanın
oluşumunu veya alanlara ulaşımının ifadesi olabilir.
TASARIM İLKELERİ
1. TEKRAR- RİTİM
2. ARALIKLI TEKRAR
3. DENGE
4. ZITLIK
5. UYGUNLAŞTIRMA
6. EGEMENLİK
7. BİRLİK
8. UYGUNLUK
9. HİYERARŞİ
10. TAMAMLIK
TEKRAR- RİTİM
Bir mekân içindeki biçimsel benzer ögelerin veya öge gruplarının birbirini izlemesi ritim-tekrar
olarak tarif edilir. Peyzaj planlamalarında çizgilerle desen verilmiş yüzey kaplamaları düzenli bir
aralıkla tekrarlanırsa ritim yakalanmış olur. Aynı zamanda ağaç, bank v.b. öğelerin belli bir sırada
ve sıklıkta dizilmesi de ritim etkisini canlandırır.
ARALIKLI TEKRAR
Aralıklı tekrarda ritimle aynı özelliktedir. Ancak bu tasarım ilkesinde objeler birbirlerini aynı
mesafelerle değil farklı aralıkta ve farklı düzenlerde tekrar ederler.
DENGE
Denge sağlamlık, emniyet ve sükûnet hissinin ifadesidir. Formal ve İnformal olmak üzere ikiye
ayrılır.
• Formal(simetrik)denge: Benzer yapı elemanlarının bir
eksenin iki tarafına eşit uzaklıkta dizilmelerinden
ortaya çıkan bir plan kalıbıdır.
İnformal(asimetrik)denge: Eksenin her iki tarafında aynı büyüklük
ve şekle sahip olmayan, fakat eşit dikkat çeken objelerin dizilişleri ile
elde edilir.
ZITLIK
Uyum sağlanması istenmediğinde oluşturulur. Buradaki uyumsuzluk
tasarımın gereği sonucu oluşur. Tasarımda vurgu arttırmak içinde
kullanılabilir.
UYGUNLAŞTIRMA
Tasarımda birbirine zıt iki ucun bağlanması birleştirilmesi ya da
bunlar arasında köprü kurulmasına uygunlaştırma denir. Renkle
bunu sağlamak istiyorsak renk tonları belirli kademelerle değişime
uğrayabilir.
EGEMENLİK
Tasarımda yer alan obje ya da formların bir başka obje ya
da forma karşı görsel anlamda üstünlük göstermesine
egemenlik denir. Ölçü-doku ya da renk olarak kendini
gösterebilir.
BİRLİK
Tasarımda yer alan obje ya da formların diğer obje ya da formlarla
bir bütünün parçası niteliğiyle bir arada olmasıdır. Tasarım da
kullanılan her şey birbirinin bir parçası gibi olmalıdır.
UYGUNLUK
Tasarımın mekansal amaçlara göre uygun bir biçimde oluşturulmasıdır.
Her tasarım, yapıldığı alana uygun bir çözüm getirmelidir. Burada
gereksinimler ile bu gereksinimlere getirilen çözümler düşünülmelidir.
Alana aykırı bir tasarım anlayışı alanın kullanımını büyük oranda etkiler.
HİYERARŞİ
Tasarımın görsel ifadelerinde öncelikler belirlenmeli ve bir sıralama
yapılmalıdır. Bu amaçla tasarımcı görsel algılamadaki öncelikleri
ortaya koyar ve onları önem derecelerine göre dizer.
TAMAMLIK
Tasarım uygulanacağı çevre ile bütünleştirici özellikte olmalıdır. Alanın
coğrafik özellikleri, ulaşımı, kullanım yoğunluğu gibi çevresel
faktörlere uygun ve uygulanacağı çevreye özgü bir yaklaşım
içermelidir.
TASARIM PRENSİPLERİ
 Tekrar
 Değişkenlik
 Denge
 Vurgu
 Dizi(Sıra)
 Ölçek
TEKRAR
Tasarımdaki elemanların birbirine yakın aralıklarda görünmesine tekrar denir.
 Tekrar kopyadır
 Benzer şeylerin, benzer şeylerle yan yana getirilmesi sonucu oluşur.
 Tekrar bitki kompozisyonunda önemli anahtarlardan biridir.

 En başarılı tekrarlar, peyzaj içerisindeki mimari formlarla bitkisel dokuyu birlikte ele alan ve
geliştiren tekrarlardır.
 Tekrarın bitkisel tasarımda sürekli etki sağlama da büyük rolü vardır.
 Örneğin; bitkisel düzenlemede ağaçların ve çalıların gerek form, gerekse renk ve tekstür
yönünden belirli aralıklarla tekrarlanmış oluşu ritmik bir etki sağlayacaktır.
 Her güzel tasarım, tekrarın kullanımının bir göstergesidir.
 Tasarımcı nerede ve nasıl tekrarlar yapmak zorunda olduğunu bilemezse kompozisyon bozulur.
 Küçük alanlarda çok sayıda tekrar yapılacak olursa monotonluk oluşur.
 Her güzel tasarım, tekrarın kullanımının bir göstergesidir.
 Tasarımcı nerede ve nasıl tekrarlar yapmak zorunda olduğunu bilemezse kompozisyon bozulur.
 Küçük alanlarda çok sayıda tekrar yapılacak olursa monotonluk oluşur.
 Bitkisel tasarımda aynı bitki yeniden kullanılacaktır anlamına gelmez.
 Farklı bitkiler kullanılarak da tekrar sağlanabilir.
 Birliği oluşturmak için seçilen bitkilerin benzer taraflarının, farklı taraflarından daha fazla
olmasına dikkat edilmelidir.
 Peyzaj kompozisyonunda tekrar genellikle birbirinin aynısı olan objelerin tekrarından çok, belirli
karakterlerin veya bir objenin çizgi, form, renk ve tekstür gibi niteliklerinin tekrarıdır.

Tekrarlar şu şekillerde yapılır:
 Tam tekrar
 Yön değiştirerek tekrar
 Aralıklı tekrar
 Değişken tekrar
Tam tekrar: Objelerin çizgi, form, tekstür, renk ve yön bakımından aynen tekrarlanmasına denir.
Değişken tekrar: Küçük farklılıklar içeren objelerin bir arada kullanılmasına denir.
Aralıklı tekrar: Birden fazla objenin belirli aralıklarla, bir dizin halinde birbiri ardında kullanılmasına
denir. Yukarıdaki resimde servilerle aralıklı tekrar sağlanmıştır.
Tam tekrarlar ve yön değiştiren tekrarlar peyzajda döşeme, yol, diğer sert zeminle teras,
platform…gibi uygulamalarda çok kullanılır.
Bitkisel uygulamalarda ise aralıklı tekrarlar ve değişken tekrarlar yaygındır.
DEĞİŞKENLİK
 Tek biçimliliğin ve tek düzeliğin olmaması halidir.
 Gözün dikkatini çekmek ve zihnin değişim için duyduğu gereksinimi tatmin etmek için çizgi,
form, renk ve tektürdeki kontrastla değişmelidir.
 Kompozisyonda çok az değişkenlik, monotonluk yaratırken, çok fazla yapılan değişkenlik

kargaşa ortaya çıkarır.
 Değişkenlik veya çeşitlilik hiçbir zaman için karışıklık yaratacak derecede fazla ve monotonluk
yaratacak derecede az yapılmamalıdır
 Bu iki ekstrem arasında bir değişiklik sağlanması kompozisyonda hoş bir duygusal birlik yaratır.
 Tekrarın tam karşıtıdır.
 Farklı peyzaj tabloları yaratmak gözleyen kişinin ilgisini canlı tutmak ve daha fazla merak
Doç. Dr.uyandırmak için değişkenlik göstermelidir.
Ahmet Salih GÜNAYDIN
DENGE
 Bir kompozisyonu oluşturan parçalar arasında genel bir eşitliğin sağlanmasıdır.
Bir peyzaj tablosunda her bir objenin çizgi ve form, tekstür ve renginin çekici bir gücü vardır.
 Dengenin rolü ise az veya çok birbiriyle yarışan bu güçleri huzur ve stabilite oluşturacak şekilde
eşitlemek ve ayarlamaktır.
Dengenin 2 türü vardır:
A) Gerçek yada hayali dikey bir eksenin iki tarafında

oluşturulan denge
a-formal (simetrik)
b-informal (asimetrik)
Doç. Dr. AhmetB)

Salih GÜNAYDIN denge
Perspektif
A)Gerçek yada hayali dikey bir eksenin iki tarafında oluşturulan denge:
 Tasarımcı dikey eksenin her iki tarafında formal veya informal şeklinde düzenlemeler yaparak
görsel denge oluşturmayı amaçlar.
 Aksın sağ ve solunda bulunan elemanların ve düzenlemelerin birbirinin aynı yada farklı olması
yoluyla oluşur.
Formal (Simetrik) Denge:
 Eksenin iki tarafında tamamen birbirinin aynısı olan elemanlarda aynı mesafelerde aynı
kompozisyonların oluşturulması sonucu oluşur.
İnformal (Asimetrik) Denge:
Eksenin her iki tarafındaki objeler birbirinden farklı olabilirler. Ancak çizgi, form, renk, büyüklük
ve tekstür bakımından eşit ağırlık ve görünüşe sahip olmaları nedeniyle birbirleriyle dengelidirler.
Peyzajların birçoğu informal bir dengeye sahiptir.

 Formal denge yapay olup, insan elinden çıktığı çok belirgindir.
B) Perspektif Denge:
 Bir peyzajın tamamını oluşturan kompozisyon birimlerinin dengesini kapsar.

 Bir birimin ön fonda ise orta ve uzak mesafelerdeki görünümlerde yer alan elemanlara göre
ikinci derecede öneme sahiptir.
 Ön fondaki birim, uzaktakilere göre daha fazla dikkat çekecek olursa kompozisyon iyi bir
perspektif dengeye sahip olacaktır.
 Örneğin; yakın görünümde canlı renklerde çiçeklerin yer alması, gözleyicinin dikkatini orta
mesafede ve daha önemli şeylerden uzak kalmasına neden olacaktır.
 Belirli, sabit ve kesin kurallarla gerçekleştirilemeyecek bir prensiptir.
 Denge için iyi bir denge hissi oluşuncaya kadar gözlem ve incelemeler yapmak gerekir.
 Göz bütün gözlemlerinde bilinçsizce dengeyi arar.
 Herhangi bir kompozisyonda bazı objeler tasarım ögelerinin nitel özelliklerinden dolayı
diğerlerine göre daha çok dikkat çekebilirler.
Bu özellikler gözleyicinin dikkatini çektiğinden, bir eksenin iki tarafında bir eşitlik ve dengenin
oluşturulması önemlidir.
VURGU
Daha önemli olanı daha az önemli olandan ayırma işlemidir.
 Bazı elemanların dominant olma durumunun artması ve geriye kalan elemanların tali durumuna
düşmesi anlamına gelir.
 Bitkilendirmeler görsel ilgi bakımından eşit birimler tarafından oluşturulmamalıdır.
 Kompozisyonun bazı parçaları diğerlerine göre daha fazla duygusal tepki uyandırması için daha
fazla güce sahip olmalıdır.
 Vurgu sayesinde, gözleyen kişi kompozisyonda neyin önemli olduğunu kolayca

belirleyebileceğinden, kompozisyondan daha fazla zevk alacaktır.
 Tasarımdaki ögelerin büyüklükleri arasındaki farkı vurgulayarak, çeşitli elemanları gruplandırarak,

alışılmamış ve beklenmedik objeleri kompozisyona getirerek ve yoğun renkleri dramatik tekstürler
ve güçlü formlar önerilerek oluşturulabilir.
 Vurgunun oluşması için ilk adım kompozisyonun fonksiyon bakımından analizinin yapılması
ve vurgunun nerelerde yapılacağının belirlenmesidir.
 İyi seçilen elemanın uygun olup olmadığından emin olunmalıdır.
 Bu amaç için seçilecek elemanın etkisi bir şekilde kullanılması için, objelerin çizgi, form,
tekstür ve renginin dikkatli incelenmesi gerekir.

DİZİ
 Tasarım ögelerindeki geçişin, hareketin ve değişimin üniform olma halidir.
 Bu hareket yada değişim bir yönden doğru olabilir veya vurgunun olduğu yöne doğru
gerçekleştirilir.
 Peyzaj tasarımının tümünde bir obje, bir alan yada bir kitleden diğerine geçiş yada harekettir.
 Tasarım unsurlarını birbirlerine bağlar.
 Bitkisel tasarım ise bir bitkiden diğerine zevkli bir geçiş hareketi amaçlar.
 Dizi oluştururken bu özelliklerden herhangi biri kullanılır.
 Değişim bu özellikler hepsinde var ise üniform etki ve düzenli değişim kaybolur.

 Çok fazla miktarda değişiklik söz konusu ise karışıklığı önlemek için dikkatlice planlama
yapılmalıdır.
 Gözü bazı yönlere doğru yönlendirmelidir.
 Bir kompozisyonun küçük elemanlarını, vurgu noktası ile bağlamak için en uygun araçtır.
 Kompozisyondaki rolü gözün bir detaydan diğerine hareketini kolaylaştırmaktır.
 Birimlerin çizgi, terim, renk, tekstür ve büyüklüklerinde değişiklikler yapılarak sıra ve diziler
oluşturur.

Üç tip dizi vardır:
a)Tekrarlayan Diziler (Tekrar ile oluşan diziler)

b)Tedrici Diziler (Derece derece ilerleyerek oluşan diziler)
c)Değişim ve değişiklik vasıtasıyla oluşan diziler
Tekrarlayan Diziler:
 Aynı özelliklerin tekrar edilmesiyle oluşur.

 Bu tip dizilerin alıştırılması ve takibi kolaydır.
 Monoton, tek düze olabilirler.
Tedrici Diziler
 Doğrusal hatlarda olduğu gibi, göz üzerinde hızlıca hareket eder.
 Fazla ilgi çekmezler

 Bu tip diziler daha çok, tasarımın çeşitli parçaları arasında bağlantı oluştururlar
 Bu dizilere örnek olan her basamakta yada adımda bir niteliğin ritmik olarak değişimi
gösterilebilir.
 Her bir durumda gözün bir değişiklikten diğer bir değişikliğe çok yumuşak ve düzenli bir şekilde
geçişi söz konusudur.
c) Değişim ile Oluşturulan Dizi :
İki yada daha fazla farklı niteliğin formunun tekrarıdır.
 Değişim, tekrarlanan bir özellik yada niteliğin, düzenli bir şekilde belirli aralıklarla farklı
nitelik ve özelliğin araya girmesi ve kırılması ile oluşur.
 Daha sonra bu farklı nitelik birinci niteliğin tekrarı ile kesilir

ÖLÇEK
Ölçek bir mekanın boyutları yada bir objenin büyüklüğünün ifadesidir.
İki çeşit ölçek vardır:
 Mutlak Ölçek
 Göreceli (Relatif) Ölçek
MUTLAK ÖLÇEK:
Bir objenin yada mekanın alışılmış ölçü birimleri ile ölçülmesidir.

Objelerin ve tasarımın parçaları arasında tasarımın tümünde veya birbirleri arasındaki büyüklük
bakımından uyumu sağlar.
Bir peyzaj tasarımcısı ağaç ve çalıların görünümüne bağlı olarak ölçeği tahmin etme yeteneğine
sahip olmalıdır.
Standart ölçü birimi olarak insan vücudu boyutları kullanılabilir

GÖRECELİ ÖLÇEK:
 Aynı kompozisyon içindeki bir mekan ya da objenin diğer mekan ya da obje ile arasındaki orantıdır.
Göreceli ölçek daha çok büyüklük, alan ve renk açısından birimler arasındaki oranın görsel
algılanmasıdır.
Göreceli ölçekte, parçalar arasındaki oransal ilişkiler ölçülemez hissedilir.
 Bu ölçek kompozisyondaki obje yada obje gruplarının miktar büyüklük, alan ve kütleleri arasındaki
oranıdır.
 Tasarımda kullanılacak elemanlar hem mutlak hem de göreceli ölçek bakımından iyi düşünülmelidir.
 Çünkü birimler arasındaki oransal ilişki iyi olmazsa, tasarımda uyum sağlanamaz.
Örneğin çok büyük çaplı ağaçların kullanıldığı bir alanda geçiş olarak daha küçük çaplı ağaçlar
kullanılmadan birden bire çalıların kullanılması.
Peyzaj kompozisyonunda bir bütün olarak başarılı olabilmek için sanat prensiplerinin tasarım ögelerine
başarılı bir şekilde uygulanması önemlidir.
BİTKİ MATERYALİNİN KULLANIMI
İki şekilde olur;

 Fonksiyonel kullanım
 Estetik kullanım
I-)Bitki materyalinin fonksiyonel kullanımı:
Bitkiler bir kompozisyonda dekorasyon ve süs ögesi olmaları dışında pek çok fonksiyonu yerine
getirirler.
a-)Mekanların oluşturulmasında kullanılırlar ve mekanda odalar yaratılabilir.
 Örneğin bitkileri gruplar halinde kullanılarak mekan oluşturma
Hareket kontrolü
Peyzajdaki hareketi yönlendirirler

b-)Görsel kontrol:
 Perdeleme,mahremiyeti sağlamak için kullanılır.
 Yapı gruplarını görsel olarak birleştirirler
Örneğin;
Chaemaecyparis lawsoniana,
Cupressocyparis leylandii
Juniperus spp
Taxus spp.,
Thuja spp.
c-)Rüzgar ve güneş kontrolü sağlayıp rüzgara ve güneşe olan açıklığı kapatırlar.
Acer campestre,
Fagus sylvatica,
Carpinus betulus

d-)Gürültü kontrolü
e-)Kirlilik kontrolü; havayı temizleme özelliği
f-)İklim kontrolü, hava sıcaklığını iyileştirirler ve hava nemini ayarlarlar.

(Yağmur yağmasını sağlayarak)
g-)Erozyon kontrolü; topraktaki nemi tutarak erozyonu ve toprak kaybını önlerler.

(Şev tutucu bitkiler)
h-)Hava hareketlerini kontrol ederler
ı-)Biotik yaşama ortam hazırlarlar.
Kuşlar ve hayvanlar için yaşam ortamları sağlarlar .Örneğin arıların yaşamlarını sürdürmeleri
için çiçeklerden beslenmeleri, kuşların yuva yapmak için ağaçları tercih etmesi gibi.

BİTKİ MATERYALİNİN KOMPOZİSYONLARDA ÜÇ ÇEŞİT FONKSİYONEL KULLANIMI SÖZ KONUSUDUR.
BUNLAR;
1-) Mimari yönden
2-) Mühendislik yönünden
3-) İklim kontrolü yönünden
1-) BİTKİ MATERYALİNİN MİMARİ YÖNDEN KULLANIMI:
1-) Bitkiler ister bireysel, istersel grup şeklinde olsunlar mimari yönden; bir mekanın oluşturulması için
kullanılırlar.
2-) Mekanların sınırlandırılması
3-)Perdeleme (Görünmesi istenmeyen yerlerin kapatılması)
4-)Açık mekanlarda gizliliğin sağlanması (Özel yaşantıyı çevreden ayırarak mahremiyet sağlanması)
5-) Bir görünümün daha ayrıntılı bir biçimde sunulmasında kullanılır

2-)BİTKİ MATERYALİNİN MÜHENDİSLİKTE KULLANIMI:
1-Güneş ışınlarını kontrol etme,
2-Taşıt ve yaya trafiğinin yönlendirilmesi
3-Erozyon kontrolü
4-Gürültünün azaltılması
5-Kirli havanın önlemesi gibi fonksiyonları yerine getirirler

3-)BİTKİ MATERYALİNİN İKLİM KONTROLÜNDE KULLANIMI
1-Gölgeleme (güneş ışınlarının önlenmesi)
2-Tamponların oluşturulması
3-Rüzgar hareketlerinin kontrolü (rüzgar perdelerinin oluşturulması)
4-Hava sıcaklığının iyileştirilmesi ,
5-Yağışların etkilenmesi
6-Karların toplanması (kar çiftçilerinin oluşturulması gibi fonksiyonları yerine getirmesi söz
konusudur)

BİTKİ MATERYALİNİN MİMARI KULLANIMI
Bitki materyalinin mimari kullanımlarının başında mekanların oluşturulması gelir
MEKAN OLUŞTURMA:
 Mekan hissi kuşatılarak yaratılır. Buna “zımmi mekan” denir.
 Bitki materyali tek tek yada gruplar halinde;
1-Yatay
2-Düşey
3- Tavan düzleminde değişiklikler yaratılarak mekan oluşturulur.

1-)Yatay Düzlemde Mekan Oluşturma:
Yer örtücüler ve kısa boylu çalılar ile bir mekan sınırlaması yapılabilir.
Burada bitkiler fiziksel olarak mekanı dikey sınırlandırırken, alçak bir duvar hissi uyandırırlar.
 Örneğin; çim alan ile yer örtücü tarhları arasındaki kenar mekanın sınırlarını oluşturur.
 Fakat bu bariyer fiziksel bir bariyer değildir.

Zımmi mekandan dışarıya ve dışarıdan zımmi mekana doğru bakışlar engellenmemektedir.
Bitki materyalinin bir mekanı sınırlandırma potansiyeli en az seviyededir.

2-)Düşey Düzlemde Mekan Oluşturma:
 Bitki materyali mekan algılanmasını birçok şekilde etkileyebilir.
Düşey düzlemde, bitki gövdeleri dikey sütunlar şeklinde mekanı zımmi olarak sınırlandırırlar.
 Burada kuşatmanın derecesi; gövdenin büyüklüğü ile yoğunluğuna ve dizilişe bağlı olarak
değişir.
Ağaç sayısı ne kadar fazla ise kuşatma hisside o kadar fazladır.
Örneğin; Ağaç gövdelerinin oluşturduğu mekansal kenarlar, yani cadde boyunca sıralar halinde
dizilmiş ağaçları veya birçok gövdenin bir arada bulunduğu çitler.
Bunlar kışın yapraksız oldukları halde bile mekanı sınırlandırırlar.
 Bitkilerin yaprak kitlesi mekanı kuşatmada düşey düzlemi etkileyen ikinci önemli ögedir.
 Gökyüzüne bakışı sınırlandırıp mekanın düşey ölçeğini sınırlandırırlar
 Mevsimlere, yaprak ve dalların yoğunluğuna bağlı olarak mekan şekillerinde birçok değişiklikler
olabilir.
 Ağaçların tepe çatıları birbirinin içine giriyorsa, tavan hissi çok güçlüdür
 Mekanın üç değişken kuşatıcısı (düşey, yatay, tavan) dış çevrede mekanların sınırlandırılmasında
etkili olurlar.
 Mekanların değiştirilmesinde ve değişik şekillerde kombine edilmesinde etkili olurlar.
 Her durumda, algılanan kuşatılmışlık derecesi çevredeki vejetasyonun göreceli yüksekliğine bağlı
olarak değişir.
 Bitkiler uzun boylu ve sık yerleştirilmiş ise o mekan çok kapalı hissedilir.

BİTKİ MATERYALİNİN MÜHENDİSLİKTE KULLANIMI
Bitki materyalleri mühendislikte şu fonksiyonları yerine getirmek için kullanılır.
 Işığı kontrol etme.

 Taşıt ve yaya trafiğini yönlendirme.
 Erozyon kontrolü.
 Gürültünün azaltılması.
 Kirli havanın temizlenmesi.
 Canlılar (kuşlar ve hayvanlar) için yeni yaşam mekanlarının sağlanması.

1)Işığı Kontrol Etme
Güneş yada yapay ışık kaynaklarından gelen ışığın rahatsız edici etkisini azaltmak için bitki
materyalleri kullanılabilir.
 Özellikle sabah erken akşam ise geç saatlerde yani güneş ışınlarının yatay geldiği zaman yine
geceleri far ışıklarının gözümüze geldiği zaman rahatsız edici bir etki söz konusudur.
 Bu nedenle yol kenarlarının bitkilendirilmesinde gerek güneş ışınlarının gerekse far ışıklarının
yapmış olduğu etkiyi azaltmak için çalışılmalıdır.
 Işığın rahatsız edici etkisi ya direk yada indirek ışınlarla olmaktadır.
Yansıyan ışınlarla rahatsız olma özellikle cam yada ıslak zeminler çevresinde çok şiddetli
olmalıdır.
 Yansıyan ışınların çevresindeki rahatsız edici etkisi direk gelen ışınlardan daha şiddetli olmalıdır.

 Bu nedenle ışık yansımalarına neden olacak alanların (cam,su yüzeyi) çevresinde yansımaları
azaltacak bitkilendirmeler yapılmalıdır.
 Özellikle büyük su yüzeyleri çevresinde bulunan yerleşim alanı, su yüzeyi kıyısından geçen bir
yol akşam saatlerinde yansımalardan çok etkilenmektedir.
 Bu alanlarda tampon oluşturulacak bir bitkilendirme yapılmalıdır.
 Böylece yansıyan ışık bu tampon bitkiler üzerinde tutulur.

2) Hareket Kontrolü
 Bitkiler insan, hayvan ve hatta oto hareketlerini etkin bir biçimde kontrol edebilmektedir.
 Bitkiler bu fonksiyonların fiziksel ve psikolojik etkileri ile sağlarlar.
 90 cm den daha az yükselebilen bitkiler insan hareketine çok az kontrol edebilmekte,

ancak psikolojik yönde bir engel duygusu yaratmaktadır.
 Buna karşın bu bitkilerin çocuk,hatta gençler için üzerinden atlanacak arasından geçebilecek bir
oyun aracı olma niteliği vardır.
 180 cm den daha fazla boylanabilen bitkiler ise hem fiziksel hem de psikolojik yönlü hareket
kontrolü sağlayan özelliklere sahiptir.
 Bu etkiler sık dikimle sağlanabilir.

Hareketin kontrolü bitkiler kullanılarak üç şekilde yapılabilir.
1- Hareketin yönlendirilmesi
2- Hareketin yavaşlatılması
3- Hareketin durdurulması
Bu kontrol yayalar için ve otolar için 2 şekilde olabilir.
1 -Yayalar için kontrol üzerinde yürünmesi istenmeyen bölümlerin korunmak amacına yöneliktir.
2 -Araçları için kontrol ise özellikle trafik kazalarını azaltmak için yada keskin bir virajı yada araç
hareketini engelliyen bir tehlikeyi haber vermek için kullanılmaktadır.

3) Erozyon Kontrolü
 Erozyon aşınma anlamına gelir tarımda erozyon suyun ya da rüzgarın etkisi ile toprağın sürüklenmesi
bitkisel materyalin yetişmesi için uygun toprağın kalmaması anlamına gelir.
 Açık alanlarda rüzgar ve suyun direk etkisi ile örtülü alanlardan çok daha fazla erozyon olmaktadır.
 Çevremizde erozyona karşı duyarlı alanlar arsında kent yakın çevresi alanları, rekreasyon alanları,
kamping alanları, eğimli tarlalar, rüzgara açık kıyılar, orman içi açıklıkları, göl ve benzeri su kıyıları, kara
yolları çevresindeki kazı ve dolgu şevleri.......vb. alanlar sayılabilir.
 Erozyon önlenmesinde en iyi yol iyi bir bitki örtüsü oluşturmaktır.
 Bitkiler yağışların toprağa çarpma hızını azaltırken toprak yıkanmasını da önlemekte bir taraftan da
toprak partiküllerinin tutulmasına yardım etmektedirler.
Diğer yandan yağışların toprağa süzülmesi bitkiler yardımı ile daha kolay ve yavaş olmakta, böylece
yüzey akışları miktarı ve erozyonda azalmaktadır.
4) Gürültü Kontrolü
Gürültü insanda çok sayıda psikolojik hastalıklara neden olmaktadır.
Bu nedenle gürültünün kaynağından kesilmesi mümkün olmuyorsa bunun azaltılmasına

çalışılmalıdır.
Gürültünün azaltılması konusunda bitkinin büyük önemi vardır.
Ancak gürültünün çevreye nasıl dağıldığını bilmek hangi tip bitkilerin gürültüyü ne derece
tutabildiklerini bilmek gerekmektedir.
Gürültü çevreye farklı dalga boylarıyla dagılmaktadır.
Ses dağılımı;sesin frekansı yoğunluğu ve çevreyle yaptığı basınçla ölçülür. Ses ölçü birimi desibel
olarak ifade edilir.
 Ses dalgaları yüksek frekanslı olduğundan (10db) gürültü başlar. Yani gürültü sınırı 10db dır.
 Eğer bunun üzerine 1db daha ses eklenecek olursa bunun insan kulağında yaptığı etki iki katı olur.
Gürültünün insan üzerinde yaptığı etkiler.
 30-65 dB Öfkelenme, kızgınlık, konsantrasyon bozukluğu ve uykusuzluk yapar.
 65-90 dB Kalp atışını arttırır, solunumu hızlandırır, beyin sıvısında basıncı azaltır.
 90-120 dB Baş ağrıları başlar.
 120-140 dB İç kulakta geçici olmayan hasar ve denge bozuklukları yapar.
 140 dB ve üzeri ciddi beyin hasarları ortaya çıkarır.

Gürültü yapan etkenler
 Kent içi mekanda ve karayolu çevresinde, otolar, fabrikalar, atölyeler, pazar ve alışveriş
yerleri, eğlence ve spor alanları, okullar ve çocuk oyun alanlar vb. gibi alanlardır.
 Ses çevreye daireler şeklinde yayılırken, çevredeki bir takım objeler tarafından tutulur yada
yansıtılır.
 Çevreye yayılan bu sesin tutulmasında, yani gürültünün kontrolünde esas elemanlardan birisi
bitkilerdir
 Bitkiler bu görevlerini sesin yoğunluğu, frekansın yönü ile ilişkili olarak yaparlar.
 Ayrıca burda rüzgarın yönü, hızı, sıcaklık ve nem de etkili olur.

 Yüksek frekans gürültünün çevreye yayılmasında 8-15m genişlikteki bitki perdeleri etkili
olurken, daha az frekanslı gürültünün azaltılmasında, bu genişlikte bir perde daha az etkili
olmaktadır.
 Dalları yere kadar uzanan herdem yeşil çok sayıdaki ibreli bitki, yıl boyu gürültü kontrolü
yapabilmektedir.
 Buna karşın, yaprağını döken bitkilerde gürültü kesme özelliği daha az olmaktadır.
 Ağaç ve çalı kullanılarak oluşturulan gürültü perdelerine çim ve yer örtücüler de eklenirse
gürültü kontrolü daha iyi olmaktadır.

5)Kirlilik kontrolü
 Çevre kirliliğinin özellikle atmosfer kirliğinin azaltılmasında bitki materyalleri kullanılabilir.
 Dünyamız atmosfer kirliliği sonucunda küresel ısınmaya maruz kalmaktadır , bunun sebebi ise
bitkilerin azalması sonucunda artan zararlı gazlardır.
 Bitki hava içindeki asılı bulunan toz, kurum vb. gibi maddeleri yaprakları tutma özellikleri
vardır.
 Bitkiler ayrıca havadaki zehirli gazları yaprakları yoluyla tutarlar.
 Tüylü yapraklı bitkiler toz kurum gibi malzemeleri yapraklarında hapsederek çok çirkin bir
görüntüye sahip olurlar.
 Bu kaynakların çevresinde 180m genişliğinde oluşturulacak bir koruluk toz ve kurum miktarı
%75 ‘ini tutabilmektedirler.
 Örneğin;
 25 metre boyunda bir kayın ağacı saatte 1,5kğ oksijen üretir.
 100 yaşındaki kayın yılda 30 Bin litre su emer ve erozyonu önler.
 100 yaşındaki kayın saatte 40 kişinin çıkardığı CO² yok eder.
 Bir hektar ladin ormanı 32 ton, kayın ormanı 68 ton, çam ise ortalama 40 ton toz emer.
BİTKİ MATERYELLERİNİN İKLİM KONTÜROLÜNDE KULLANIMI
Bitkilerinin önde gelen fonksiyonlarından biride iklimi kontrol etmesi , canlılar için uygun yaşama şartları
hazırlamaktır.
Bitkiler iklim kontrolü yönünden :
 Gölgelenme
 Tampon oluşturulması
 Rüzgar hareketlerinin kontrolü
 Hava sıcaklığının iyileştirilmesi
 Yağışların etkilenmesi
 Karların toplanması gibi fonksiyonları yerine getir

Gölgelenme :
Gölgelenme bitkinin kendi formu sayesinde veya mimari strüktürlere bitki sarılarak gölgelenme oluşturulabilir
Tampon oluşturulması:
Tampon bir nevi alan sınırlayıcıdır. Değişik amaçlar için kullanılır örneğin bir yeri gizlemede, rüzgar
engellemede, girilmesi istenmeyen yerlerin girilmesini engeller
Rüzgar hareketlerinin kontrolü
Bir rüzgar perdesi bitki yüksekliğinin 30 katı kadar bir alanı rüzgar zararlı etkilerinden korur. Ancak rüzgar
perdeleri geniş kuşaklar halinde kullanıldığında rüzgar yönlendirilebilir.
Hava sıcaklığının iyileştirilmesi
Ayrıca ormanlar yazın sıcaklığın 4-5 ‘C düşmesini , kışın ise 4-5’C artmasını sağlar
Sarılıcı bir bitkiyle kaplanmış bir duvar çıplak duvardan daha serindir.
Bitki kütleleri arasındaki sıcaklık açıkta alana kısayla daha düşük , geceleri daha yüksektir.

BİTKİLERLE OLUŞTURULABİLECEK MEKAN TİPLERİ

 Açık Mekanlar
 Yarı açık Mekanlar
 Örtülü Mekanlar
 Kuşatılmış Örtülü Mekanlar
 Dikey Mekan
1.Açık Mekanlar
 Yalnızca kısa boylu çalıların ve yer örtücülerin mekan sınırlayıcısı olarak kullanımı sonucu oluşan
mekanlardır.
 Bu mekan tüm yönlere açıktır. Böyle bir mekan çok açık, havadar ve dışa dönüktür.
 Güneş ve gökyüzü görülebilir.

2. Yarı Açık Mekanlar
 Açık mekana benzer. Kısmen bir yada birden fazla kenarda uzun boylu bitki materyalleri kullanılarak,
dışardan içeriye ve içerden dışarıya bakışlar tutulur.
 Bu mekan tipi, tamamen açık mekan tipi niteliklerine sahiptir, ama ondan daha az geçirgendir.
Çok güçlü bir şekilde açık tarafa yönelmiştir.
Böyle bir mekan konutların terasları için çok uygundur.
 Burada bir taraftan gizlilik istenirken, diğer taraftan çevreye bakış arzulanır.
3. Örtülü Mekan
 Gölge ağaçlarının kitle halinde kullanılmasıyla, sık bir tepe çatısı oluşturularak yaratılan mekandır.
 Böylece yukarıya kapalı, yanlara açık bir mekan yaratılır.
 Genel olarak bu mekan, tepe çatısının örtü düzlemi ile, kişinin hareket ettiği yer düzlemi arasındaki mesafenin
hissedilmesini sağlar.
 Ağaç gövdeleri arasından yanlara bakışa olanak verir.
 Örtülü mekan, kişiye güçlü bir düşey ölçek hissi verir.
 Mimaride de bu tip mekanlar, genelde binaların yanlarına doğru giriş katlarında ve garajlarda görülür.
 Peyzajda ise bu mekan, kent yeşil meydanlarının en karakteristik özelliğidir
 Bu mekan tipinde, ağaç çatılarında süzülen ışığın dışında, ışık yalnızca kenarlardan gelir.
 Bu mekan yazın karanlık kışın ise açıktır. Serindir, filtre edilmiş şekilde dışardan içeriye, içerden dışarıya
bakışa müsaade eder.
 Bu mekan tipinin bir varyasyonu, tünel şeklinde oluşudur.
 Bunlar bir yol veya patika boyunca gölge ağaçlarının yarattığı mekanlardır.
 Bu şekildeki mekan yolun yada patikanın doğrusal haraketinin güçlendirir ve dikkati ilerideki noktada
toplar ve zaman zaman yanlara bakışa müsaade eder
4. Kuşatılmış Örtülü Mekan

Bu mekan tipi örtülü mekan tipi ile aynı özelliklere sahiptir.
 Aralarındaki büyük bir fark; bu mekan tipi kenarlarda kısa boylu bitki materyali ile kuşatılmıştır.
 Özellikle orman alanlarının tipik bir mekan tipidir.
 Bu mekan karanlık ve içine dönüktür.
Gizlilik ve yalnızlık duygusu verir.
5.Dikey Mekan
 Dar ve uzun boylu bitki materyallerini kullanarak, dış mekanda dikey olarak gökyüzüne doğru
yönelmiş, yukarıya açık mekanlardır.
 Yukarıya doğru hareketle, verilmesi arzulanan vurguya bağlı olarak, bu mekan yanlara doğru açık yada
kapalı olabilir.

ÖZET OLARAK
 Bir peyzaj mimarı yalnızca bitki materyalleri kullanarak bir çok mekan tipleri yaratabilir.
 Peyzaj mimarı bitkileri kullanarak farklı niteliklerde bireysel dış mekanlar oluşturabilmenin yanında, bitki
materyalini birbirine bağlı mekan dizileri oluşturmak amacıyla da kullanabilir.
 Bitki materyalleri bu amaç için kullanıldığında, kapı ve duvar fonksiyonlarını üstlenebilirler ve kişilerin
mekanın içine girmesine ve mekanın içinden geçmesine müsaade ederler.
 Bitki materyalleri bunları yaparken, manzaraları çevreleye bilirler veya kapatabilirler.
 Ayrıca bitki materyalleri bir mekanı sıkarak, onu dar bir mekan yada serbest bırakarak onu geniş bir
mekan haline dönüştürebilirler.

Bitki materyallerinin peyzajda mekanın sınırlandırılması konusunda ayrıca şunlar söylenebilir;
 Bitki materyalleri diğer elemanlarla kombine edilerek mekanın daha da belirginleşmesine katkıda bulunurlar.
Örn: Bitkiler arazi formlarının oluşturduğu mekansal strüktürleri daha da vurgulayabilir yada etkilerini yok
edebilirler.
 Bitki materyalleri, yapılar tarafından oluşturulmuş olan mekanların modife edilmesinde kullanılırlar.
 Burada bitkilerin en önemli fonksiyonu, yapılara tarafından sınırlandırılmış mekanı daha küçük parçalara
ayırmaktır.
Bitki materyalleri mimari yönden mekanın sınırlandırılması ve organizasyonunu tamamlamak amacıylada

kullanılırlar.
Bunu iki metodla açıklayabiliriz.
1.Kapatma
2.Bağlama

1.Kapatma
 Bir mekânsal kuşatmanın tamamlanmasını ifade eder.
 Bir mekan iki veya üç taraf dan bir yapı yada duvar ile çevreleniyorsa diğer açık taraflarında bitkileri
kullanmak suretiyle kapatarak, mekanı tamamlayabiliriz.
2.Bağlama
 Bir dış mekanın sınırlandırılmasının bitki materyalleri ile tamamlanması için kullanılan bir terimdir.
 Buradan bitki materyalleri peyzajda birbirlerinden tamamen ayrı elemanların görsel olarak bağlantısını
sağlamak amacıyla kullanılır.
 Kapatmada olduğu gibi, bağlama fonksiyonunda da bitki materyalleri diğer elemanlar tarafından
kısmen sağlanmış olan mekânsal sınırlamayı daha da güçlendirip, birbirinden farklı elemanları
bağlarlar.

Bitki Materyalinin Diğer Mimari Kullanımları

Perdeleme
 Bitki materyalinin bir başka mimari kullanımı çekici olamayan obje ve görüntüleri gizlemektir.
 Bitki materyalleri dikey bariyerler olarak görünüş ve bakışları kontrol ederler.
 Böylece görünmesi arzulanan noktaların gözlemlenmesine müsaade ederken, çirkin noktaları
kapatırlar.
 Amaca bağlı olarak bitkisel perde geçirgen olabildiği gibi görünüş kapanmasınıda sağlayabilir.
 Bitkisel perdenin etkili olabilmesi için, önce gözleyicinin hangi noktadan bakacağı, çekici olamayan
objelerin yüksekliği, gözleyici ile görülmesini istemediğimiz elemanların arasındaki mesafe ve arazi
şekilleri analiz edilmelidir.
 Tüm bu faktörler ortaklaşa, perdenin yüksekliğini, dizilişini ve bitkisel materyalden oluşan elemanın
nereye geleceğini etkilerler.
 Yüksek olan elemanlar en iyi elemanlar anlamına gelmez.
Gizlilik Kontrolü
 Bitki materyalini perdelemeye benzer bir şekilde, gizlilik kontrolü amacıylada kullanabiliriz.
 Gizlilik kontrolü iyi sınırlanmış bir mekanın çevreleme tekniğidir.
 Bu amaçla kullanılan bitkiler, dışarıdan içeriye ve içeriden dışarıya bakışı engelleyecek şekilde boylu
olmalıdırlar.
 Gizlilik kontrolünün amacı mekanı çevresinden ayırt etmedir.
Bu nedenle gizlilik kontrolü ile perdeleme arasında ince nuans farkı vardır.
1.Gizlilik kontrolünde, tüm mekanı içine alacak biçimde bir kuşatma söz konusudur ve böylece tüm görüşler
kesilir.
 Perdelemede ise, seçilmiş bazı görüşlerin kapanması yada açık kalması düşünülmektedir.

2.Gizlilik kontrolü kapanmış mekan ile, hareket serbestliğini ortadan kaldırır.
 Perdelemede ise, bitki materyalleri arasında ve çevresinde haraket etme imkanı vardır
3.Gizliklik kontrolü, tasarımda genellikle samimi bir oturma yeri yada bir konutun oturma terası olarak
düşünülebilir.
 Perdelemede olduğu gibi gizliklik kontrolü-nün derecesi görünüşü kapama amacıyla kullanılacak
bitkilerin özelliklerinden etkilenir.
 2m boyunda, sık bitkilendirme gizlilik kontrolünü en iyi sağlayacak bir perde olarak düşünülebilir

II-) Bitki Materyalinin Estetik Kullanımı:
Bitki materyalleri sadece dekorasyon elemanı olarak görülmemelidir. Bitkilerin yerine

getirebileceği estetik fonksiyonlar da vardır.
 Tamamlayıcılar
 Birleştiriciler
 Vurgulayıcılar
 Belirticiler
 Yumuşatıcılar
 Görüntüyü çevreleme

Tamamlayıcılar:
 Bitkiler bir tasarımı tamamlayabilir. Bir bina kitlesi ya da binanın uzayıp giden hatlarının oluşturduğu
formlar, bitkiler yoluyla tekrar edilebilir.
 Örneğin; bir iç mekanı direkt olarak çevreye taşımak istiyorsak, çatı ile ağaçların boyu aynı ve formları
benzer olmalıdır. Böylece tavan dış mekanda devam ediyormuş gibi görünür.
Birleştiriciler:
 Bitkiler görsel olarak bir çevrenin faklı unsurlarını birleştirmede yardımcı olabilir. Dış çevrenin herhangi bir
parçasında bitkiler aynı kalıp, diğer elemanlar değişiklik gösterebilirler.
 Bitkilerin birleştirici fonksiyonlarını gösteren örnek, kent içindeki caddelerde görülür.
 Yol ağaçları olmadan caddedeki birbirinden farklı mimari yapılar bir bütünlük oluşturmaz.
 Güçlü bir ağaç kitlesinden oluşan cadde, bütün yapıların birbiriyle bağlanmasını sağlar.
Vurgulayıcılar:
 Bitkiler, dış çevrede bazı noktaların vurgulanmasında kullanılmaktadır
 Bitkilerin, yakınındaki çevreden boy, form, renk ve tekstür bakımından farklı olmaları dikkat çekicidir.
 Bu nedenle, bir yapının girişi veya ön cephesinde ya da görsel olarak dikkat çekmesini istediğimiz
noktalarda bitkileri vurgulayıcı olarak kullanabiliriz.
Belirticiler:
 Bitkiler, herhangi bir mekanın ya da çevredeki herhangi bir objenin yerini ve önemini belirtmek
amacıyla kullanılabilir.
 Bitki materyalleri mekanı daha görünür ve tanınır hale getirirler. Örneğin; bir ağacın, bir objenin
arkasında yer alması gibi…

Yumuşatıcılar:
 Bitkiler dış mekanda sertliği, mimari yapıların katılığını yumuşatırlar. Binaların dış cepheleri bitkilerin
değişik renk ve tekstürleriyle bezenirse daha çekici ve yumuşak görünür.
 Bitkilerle donatılmış ve yumuşatılmış bir mekan daha davet edici ve insancıldır.
Görüntüyü çevreleme:
 Bitki materyalleri dikkatimizi direkt olarak, peyzajdaki bir nokta üzerinde yoğunlaştırabilir
 Bunu yaparken de, ya objenin her iki tarafındaki rahatsız edici görünümleri yaprak, dal ve gövdeleriyle
kapatarak ya da açık bir görünüme müsaade ederek yaparlar.
 Bitkiler bu şekilde kullanıldıklarında görünmesi gereken görünümün çevresini oluştururlar.

BİTKİSEL MATERYALERİNİN ESTETİK KULLANIMI
Bitkinin formu, büyüklüğü, rengi , tekstür’ü bir tasarınım estetik özelliğini etkileyen faktörlerdir.
Bitkisel tasarımın görsel kalitesi oldukça önemlidir , fakat bir bitkisel tasarım ancak diğer
fonksiyonlarla birlikte düşünüldüğünde başarılı olabilir.
Bir bitkisel tasarım yapılacağı zaman bitkilerle , uygulamada kullanılan diğer elemanlar renk ,ölçek vs.
bakımından tam bir uyum içinde olması gerekir. Buna da eş zamanlı konrast denir.
Bir bitkisel tasarımda göze hoş gelmeyen bir durum olmamalı , tasarım çekici olmasa bile en azında
diğer çeşitli fonksiyonlarla birleştiğinde çekici olmalıdır.

BİTKİLERİN GÖRSEL KARAKTERLERİ
Bitkinin büyüklüğü:
 En önemli görsel karakterlerden birisidir. Bitkinin büyüklüğü direkt olarak mekanın ölçeğini etki eder.
 Bitkilerin yatay ve düşey yönden kazandıkları hacim onların ölçüsünü verir.
 Bitkilerin uygun ekolojik şartlarını alabildiklerinde en son hacim onların ölçüsüdür.
Bitki materyallerini büyüklüğüne göre şöyle sınıflandırabiliriz:
•Boylu ağaçlar: 20m ve üstü
•Orta boylu ağaçlar: 8-20m
•Ağaççıklar:4-5m (8m kadar uzanabilir)
•Boylu çalılar:3-5m
•Orta boylu çalılar:1,5-3 m
•Kısa boylu çalılar:0,30-1,5m
•Yer örtücüler:0.10-0.80m

BOYLU AĞAÇLAR VE ORTA BOYLU AĞAÇLAR:

 Ağaç ; tek bir gövdeye , belli bir tepe çapına sahip olan ve boyu en az 10 m olan
bitkilerdir.
 Tasarımda yükseklik ve kitlelerinden dolayı dominant olan elemanlardır.
 Bu bitkilerin tasarımdaki fonksiyonları , bir yapının ahşaptan ve çelikten oluşan
iskeletine benzer.
 Kompozisyona üç boyutlu form verirler.
 Dış mekana temasını ve strüktürünü oluştururlar.
 Dış mekana ölçeğinin büyümesi halinde boylu ve orta boylu ağların önemi artar.
 Bunlar bitkisel tasarımda ilk göze çarpan öğelerdir.
 Uzaktan açık bir alana yada meydana baktığımızda ilk göze çarpan elemanlardır.
 Ağaççıklar ve çalılar ancak yakından bakıldığında fark edilebilir.

Bu nedenle boylu ve orta boylu ağaçlar bir tasarımda ilk yerleştirilmesi gereken bitkisel materyallerdir.
Boylu ağaçlar yerleştirildikten sonra ağaççık ve çalılar konularak oluşan kompozisyon mekanın
niteliklerini tamamlayıp güçlendirecektir.
Kısa boylu bitkiler, boylu ağaçların oluşturduğu çevrede daha çok kişiye dönük bir detay sağlar.
Çünkü insanın göz hizası altında olduğu için daha çok dikkat çeker.
Diğer bir fonksiyonlarıda yatay ve düşey düzlemde mekanı kuşatmalarıdır. Yani bitkilerin gövdeleri dış
mekanda duvar ve tavan oluşturabilirler.
Ayrıca boylu ağaçlar geniş kentsel alanları ve kırsal mekanların bölümlere ayrılmasında ve peyzajda
gölge yaratmak amacıyla kullanılır.

AĞAÇÇIK VE SÜS ÇALILARI :

 Ağaçcıklar boyları max. 4- 5 m. ye kadar ulaşan bitkilerdir. Örn: zeytin, Cornus mas, erguvan.
 Küçük ağaçlar mekânı hem düşey, hem üst düzlemde sınırlar.
 Eğer küçük gövdeliler arasında görüşler serbestse, yarı geçirgen ön fon oluştururlar. Bu da görülen mekâna
büyük bir derinlik hissi verir.
 Küçük bir ağacın tepe çatısı açık mekânda yukarıda tavan oluşturur.
 Bazı durumlarda tepe çatısı öyle alçak olur ki kişilerin yürümesini engeller.
 Bu durumda, kısa boylu ağaç ve süs çalılarının, küçük mekânlarda, alanların sınırlı olduğu ya da tasarımcı
çalılarının rahat ölçekli bir mekân ede etme isteği yerlerde kullanılması uygun olmaz.
 Kısa boylu ağaç ve süs çalılarının görsel açıdan ya da kompozisyon açısından vurgu elemanı olarak hizmet
ederler.
 Özellikle süs çalıları ve dekoratif ağaçlar, dikkati çekmek istenen yerlerde odak noktası olarak kullanılır.

BOYLU ÇALILAR;
 Bunlar en fazla 3–5m boylanabilen bitkilerdir.
 Küçük ağaçlarla karşılaştırıldığında sadece küçük olmalarıyla değil belirli bir tepe şekli
olmamalarıyla ayrılır.
 Tipik olarak bir çalının yaprak kitlesi yerlere uzanır.
 Küçük bir ağacın ise yere belirli bir mesafede ve bir tepe çatısı oluşturur.
Boylu çalıların işlevleri;
Boylu çalılar peyzajda duvarlar gibi düşey düzlemde mekânı kuşatmada kullanılabilir.
Sadece boylu çalılarla belirlenmiş bir mekân yukarıya doğru açık ise mekân ışıklı ve
güneşli olacaktır.
Uzun boylu çalılar kompozisyonda vurgu elemanı olarak kullanılır.
 Eğer kısa boylu çalılarla kontrast oluşturulursa vurgu daha belirgin olur.
 Boylu çalılar diğer özel objelerle yani plastik ya da kısa boylu çiçekli çalılara nötr bir arka
fon olarak hizmet ederler.

ORTA BOYLU ÇALILAR;

 Bunlar 1,5–3 m boyundaki bitkilerdir. Yaprak kitlesi ya yere kadar uzanır
 ya da yer seviyesinin hemen üzerindedir.
 Orta boylu çalılarda kısa boylu çalılarla aynı fonksiyonu yerine getirirler.
Ancak mekân oluşturmada katkıları daha çoktur.
 Bunun dışında boylu çalılarla kısa boylu çalılar arasında geçişi sağlarlar.
KISA BOYLU ÇALILAR;
En kısa bitkilerdir.
Bir metre ya da olgun yaşta biraz daha büyüktürler ancak boyları 30cm den büyüktür,
çünkü 30cm nin altı yer örtücüler grubuna girer.

Kısa boylu çalıların işlevleri;
Mekânı belirler ve ayırırlar. Bu esnada mekânların içine ve ya mekândan bakışı engellemezler.
Bu bitkiler belirli bir boya sahip olduklarında mekânı aktüel –fiziksel bir kuşatma yerine kısmen
kuşatırlar. Bu nedenle mekân yanlara doğru açık olmalı ve düşey düzlemde kısa boylu çalılarla
sınırlandırılmalıdırlar.
 Bir yürüyüş yolu ya da patikanın kenarında kısa boylu çalılar görüşü engellemeden yayaların yol
üzerinde hizada kalmasını sağlarlar.
Kompozisyonda birbiri ile ilişkisi olmayan elemanları görsel olarak bağlarlar.
Kısa boylu çalılar herhangi bir tasarımda ikinci derecede elmanlar olarak bir işleve sahip olurlar.
Büyüklüklerinden dolayı görsel olarak dikkati çekebilmeleri için büyük kitleler halinde kullanılmakları
gerekir. Küçük gruplar halinde kullanılırsa kaybolup giderler.

YER ÖRTÜCÜLER:
 En küçük bitkilerdir.
 Yer örtücü terimi alçak ve yayılan bitkiyi tanımlar.
 Boyları 0.10-0.80cm kadardır.
 Değişik özelliklere sahiptirler.
 Çiçek açanları- açmayanları,otsu-odunsu olanları vardır. (Hedera,Vinca,Carpobrotus
edulis)
Yer Örtücülerin işlevleri;
Yer örtücüler vejetatif örtü olarak düşünülebilirler.
 İç mekândaki halıların hangi fonksiyonu varsa, dış mekânda da yer örtücülerin aynı
fonksiyonları yerine getirirler.
 Yer örtücüler bir tasarımda kısa boylu çalılar gibi bir mekânın kenarlarını belirtmede
kullanılırlar.
 Sert ve mimari materyalleri kullanılmaksızın mekâna yer örtücülerle istenilen şekil
verilebilir.
 Yer örtücülerin kenarlarını oluşturduğu hat çim ya da döşeme ile sınırlanıyor ise görsel
yönden daha ilginç olur ve gözü çeker.

ÇOK KATMANLI BİTKİLENDİRME TEKNİĞİ

Burada ana fikir baskın ağaç katmanı, hemen altta çalı-ağaççık katmanı ve en altta da çoğunlukla yayılıcı
çalılar, yerörtücülerden, çimlerden oluşan yüzey katmanının oluşturulmasıdır.
Çok katmanlı bitki örtüsü fonksiyonel açıdan tür çeşitliliğinin korunmasını ve yaban hayatı için yaşam
ortamı sağlarken, görsel kaliteyi önemli oranda arttırmakta, çevre eğitimine katkıda bulunmakta ve
insanlara rekreasyonel imkanlar sunmaktadır.
Çok katmanlı bitkilendirmelerde;
1. Ön sınır ve yayılıcı çalıları otsu türler veya bazı durumlarda ilkbaharda ve sonbaharda çiçek açan
soğanlılar veya farklı mevsimlerde çiçek açan otsu türlerden oluşan yerörtücüler ,
2. Küçük boylu çalılar ve yüksek boylu otsu türler ,
3. Orta boylu çalılar ve yüksek boylu otsular ,
4. Yüksek boylu çalılar ,
5. Ufak ağaçlar ,
6. Orta-yüksek boylu ağaçlar kullanılabilir.

Çok katmanlı bitkilendirme doğal bitki örtüsündeki örneklerinde sıkça karşılaşılan bir durum olup çoğu
zaman bitkisel tasarımın amacına dayanır. Görsel kontrol, hareket kontrolü ve yönlendirme gibi farklı
fonksiyonları gerçekleştirmede hangi katmalar ile bitki kullanılacağının kararı verilir. Örneğin yüksek boylu
çalılar perde etkisi yaratarak hem görsel hem de fiziksel kontrolü ve kendi içinde bir mekan yaratmayı
mümkün kılar.

İKİ KATMANLI BİTKİLENDİRME TEKNİĞİ

İki katmanlı bitkilendirme tekniğinde farklı kombinasyonlar kullanılmaktadır. Bunlar; ağaç katmanı-çalı
katmanı/çalılıklar, ağaç katmanı-yüzey katmanı veya çalı katmanı-yüzey katmanıdır

TEK KATMANLI BİTKİLENDİRME TEKNİĞİ

Ağaç katı çalı veya otsuların olmadığı ve tek başına ağaçlardan oluşan yapıya doğada çok ender
rastlanmaktadır. Bu tür bitkilendirmelerde ağaç katı, çalı katı ve yerörtücü bitkilerin kullanılması ile elde
edilirler. Toprak kalınlığının çok az olduğu kurak topraklarda kurakçıl türler belli bir toprak derinliğine kadar
giderek gelişme gösterebilirler. Bu koşullarda, yüksek nem stresi altında türler dağınık bir yapıda suyun
olduğu noktalarda ancak gelişme olanağı bulabilirler.

BİTKİSEL TASARIMDA MEVSİMLİK KULLANIMI

Bitkisel tasarım temelde ağaç, çalı, yerörtücü ve çimler gibi temel bitki gruplarının kullanımına
dayanmaktadır. Peyzaj mimarlığı uygulamalarında ve bitkisel tasarımda ise bitki grubu olarak tek ve çok
yıllık mevsimlik çiçekler yılın farklı dönemlerinde alanı canlı, renkli ve hareketli kılma özelliğine sahiptir.
Tek ve çok yıllık mevsimlik çiçekler, günümüz insanının kültürel ihtiyaçları arasında sayılan, tekdüze günlük
hayatına renk veren; yaşadığı ortamı estetik anlamda güzelleştiren ve onu yaşama bağlayan önemli
öğelerden birisidir.
Mevsimlik ve yerörtücüler peyzajda çoğunlukla çok yıllık çiçekler
ve çalılardan oluşan yüzey dokusudur (Bridwell, 1994). Ağaç ve
çalıların durağan yeşil dokularının aksine tek ve çok yıllık
mevsimlik çiçekler çoğu zaman park ve bahçelerin en göz alıcı ve
renkli elemanlarını oluşturmaktadır. Oral ve Açıkgöz (1991) gibi
tek ve çok yıllık mevsimlik çiçeklerin mekanlara renk ve canlılık
verdiğini, alandaki tekdüzeliği giderdiği, yüzey etkisi yarattığını,
beğenilmeyen yerlerin kısa sürede kapanmasına olanak verdiğini
belirtmektedir.

Mevsimlik ve çok yıllık çiçekler alan girişlerinde, parterlerde, vurgu

noktalarında heykel gibi plastik elemanların çevresinde, bina
girişlerinde kullanıcıya dikkat çekilmek istenen bölgelerde
kullanılabileceği gibi büyük veya küçük alanların kısa sürede daha renkli
ve canlı duruma getirilmesinde etkilidir. Bu gruba giren bitki türlerinden
yeşil alanlarda geniş parterler (yeşil alanlarda çiçek tesisleri için ayrılmış
olan alanlar) oluşturmada, çalılar arasındaki boşlukların
doldurulmasında, ağaç ve ağaççıklar gibi geniş ve yüksek boyutlu
elemanlara yer verme imkanının sınırlı olduğu küçük ev bahçelerinde
ve kaplar (saksılar) kullanılarak geniş sert yüzeylerin veya girişlerin ve
açık avluların bitkilendirilmesinde yararlanılır. Mevsimlikler sonbahar,
kış, ilkbahar yaz olmak üzere 4 farklı mevsimin farklı dönemlerinde
çiçek ve yaprakları ile etkili bitkileri tanımlar. Bu etki çoğunlukla
ilkbahar ve yaz mevsimlerinde öne çıkarken sonbahar ve kış
mevsiminde çok yıllık bitkiler ve bazı soğanlı bitkiler etkili olmaktadır.
Çiçekli bitkiler ilkbaharda gelişmekte ve çiçeklenmekte, kış mevsiminde
ise vejetasyon dönemini tamamlamaktadır. Burada her mevsim için
uygun türün seçilmesi önem taşır.
Mevsimlik uygulamalarında bitkinin çiçek,

yaprak, doku gibi etkili olduğu süre dikkate
alındığında her bir alan özelinde takvim
hazırlanabilir. İlkbahar, yaz, sonbahar, kış
olmak üzere yılın farklı dönemlerinde
türün hangi özelliği ile etkili olacağı, yıl
boyunca canlı ve etkili bir kompozisyonu
mümkün kılar. Niemiera (2012) mevsimlik
yerörtücüleri yükseklikleri, gelişim hızı,
yayılma durumu, yeşil dokusunun
dayanıklılığı ve estetik karakteri ile
sınıflandırılabileceğini belirtmiştir.
Vapurdumanı (Ageratum houstonianum),
kunduzotu (Alyssum maritimum), aslanağzı
(Antirrhinum majus), kazotu (Arabis alpina)
vb. farklı gelişim özelikleri ile ülkemizde
geleneksel olarak yaygın olarak kullanılan
mevsimlik çiçeklerdendir.
Bitkisel tasarımda mevsimlik ve çok yıllık çiçeklerin geniş kent

parklarından, küçük ev bahçelerine kadar çok geniş bir kullanım
alanı vardır. Edinger (2000) mevsimlik tür kullanımının büyük konut
girişlerinden, kırsal özellikli ev bahçelerine, modern alan
girişlerinden, ormanlık mekanlara, romantik geçişlerden, doğal
çevre elemanlarına, odak noktalarından, gölgelik alanlara ve arka
bahçelere kadar çeşitlilik gösterdiğini belirtmektedir. Mevsimlik ve
çok yıllık çiçeklerin kent içindeki kullanımları ise meydan
uygulamalarından, parterler, dikey ve yatay paneller, duvarlar
üzerinde ve yoğun sirkülasyona sahip alanlarda saksı içinde
kullanımlar gibi farklı şekillerde olabilmektedir. Burada yoğun kent
dokusunun, binaların ve sert zeminlerin canlandırılması, kente
yaşanabilirlik katılması öne çıkmakta ve kent kimliği görsel ve
fonksiyonel açıdan tanımlanabilir olmaktadır. Özellikle turistik
kentlerde saksı içinde mevsimlik bitki kullanımı yaygın bir
uygulamadır.

BİTKİSEL TASARIMI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

İklim
Bitkilerin iklimsel koşullara dayanıklılığı ve uyum yeteneği bitkisel tasarım koşulları açısından dikkate alınır.
Bitkisel tasarımda tür seçimini sıcaklık, nem, ışık, rüzgar ve yağış miktarı etkiler. Eğer bitkisel tasarımından
önce bu iklimsel koşullar dikkate alınmazsa daha sonra meydana gelecek problemlerden dolayı bakım ve
yenileme çalışmaları yapmak zorunlu hale gelir.
Sıcaklık
Sıcaklık bitki dayanıklılığı ve gelişimini belirler. Her bitki özel proje yada bölgedeki uyum yeteneğini
belirleyen maksimum ve minimum sıcaklık isteğine sahiptir. Sıcaklığı sınırlayan faktörler:
- Kısa gelişim mevsimi
- Gelişme mevsiminde uygun olmayan yüksek yada düşük sıcaklıklar
- Uykuda olan bitkileri yaralayan yada öldüren sert kış sıcaklıkları
- Zararlı böceklerin gelişmesine olanak sağlayan sıcaklıklar.
Nem
Nem havadaki su buharı miktarı olarak ifade edilmektedir. Hava sıcaklığı yükseldiği zaman daha fazla su
buharı tutulur ve hava sıcaklığı daha fazla hissedilir.
Rüzgar
Rüzgar, bitki tohumlarının, polenlerin ve böceklerin taşınmasında önemli rol oynar. Kuvvetli rüzgarlar yada
ani rüzgar değişiklikleri bazı bitki türlerinde zarara neden olabilir ve havadaki su buharının miktarını azaltır.
Bitkisel tasarımda bölgedeki rüzgar yönü ve şiddeti dikkate alınarak uygun bitki türleri seçilmelidir. Bitkisel
tasarımında rüzgar özellikle de kıyı bölgelerinde büyük bir sorun olarak karşımıza çıkar. Deniz yönünden esen
ve tuzlu deniz rüzgarlarına karşı dayanıklı türlerin kullanımı istenir. Diğer yandan tarım alanları etrafında,
meyve bahçelerini hem rüzgar hem de don zararından korumak için başta servi (Cupressus semperviren) ve
demir ağacı (Casuarina equisetifolia) olmak üzere yüksek boylu rüzgar kıran türler tercih edilmelidir.
Proje Alanı Özellikleri

İklim özelliklerinde olduğu gibi eğim, bakı gibi proje alanının fiziksel koşulları, özellikle toprak özellikleri bitki
gelişimini ve dolayısı ile tür kullanımını sınırlayan önemli alan özellikleridir.
Bitki Yetişme Ortama İstekleri

Bitkisel tasarımda kullanılan türlerin ışık, sıcaklık, su, gölge-güneş, besin maddesi gibi yetişme ortamı
istekleri projedeki bitki kompozisyonunu etkiler. Burada kullanılan canlı materyalinin özelliklerinin iyi
bilinmesi gerekmektedir. Eğer bitki kendi yetişme ortamı dışında bir alanda kullanılacak ise yetişme
ortamının bitki gelişimine uygun hale getirilmesine çalışılmalıdır.
Bitkisel Tasarım için Ayrılmış Olan Bütçe

Söz konusu bitkisel tasarım projesi ve uygulaması için ayrılan bütçe proje kapsamında alternatifleri,
özellikle de tür seçimindeki alternatifleri önemli oranda sınırlayabilir. Fakat iyi bir peyzaj mimarı
bitkilendirmede estetik ve fonksiyonel ilkelerinden taviz vermeyecek şekilde projeyi şekillendirme
yeteneğinde olmalıdır. Uygulamadan sonraki budama, sulama, malçlama gibi bakım olanaklarının olup
olmayacağı gerçekleştirilen projenin uzun vadedeki başarısını olumlu ya da olumsuz yönde
etkileyecektir.
BİTKİ SEÇİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Bitkisel tasarım bozulmuş alanların onarılmasından, boş bir alanın bitkilendirilmesine veya doğal bir
yaşam ortamı yaratılmasına kadar çok geniş bir yelpazede ele alınmaktadır. Revegetation-yeniden
onarma, bitki örtüsünün yeniden oluşturulması, bozulmuş bir alanın bozulmadan önceki haline
dönüştürülmesi için gerçekleştirilen çalışmaları kapsar. Aynı zamanda eğitici niteliği olan bu çalışmalar
doğal bitkilendirmeye yakın olmakla birlikte bölge koşullarına en uygun türlerin kullanımı yanında
biyoçeşitliliğin geliştirilmesini de amaçlar.

Bitki seçimini etkileyen faktörler;

• Gelişim isteği
• Habitat özellikleri,
• Yaşam süresi ve döngüsü
• Rekabet ilişkisi,
• Çoğalma durumu,
• Üretim olanakları,
• Maliyet,
• Bitkilerin dayanıklığı,
• Güvenlik
• Böcek çekme durumu,
• Dikenli, zehirli, alerjik olma durumu,
• Kendini yenileme yeteneği,
• Bitkinin form özelliği,
• Mevcut alandaki bitkilerin konumu,
• Bitki topluluklarındaki çeşitlilik,
• Bitkilerin uzun vadede bakım masrafları,
• Bitkilerin temin edilme bilgisi vb. olarak sıralanabilir.
BİTKİSEL TASARIM SÜRECİ

Tüm tasarımcılar farklı yöntemler uygularlar. Bu eğitimle öğrenilebileceği gibi tecrübeye dayalı olarak da
ortaya çıkar. Mesleki bilgi ve deneyime dayanan bir bitkisel tasarım süreci ana hatları ile ortaya konulacak
olursa;
1- Başlangıç; tasarımın kısa özeti
2- Anlama; proje alanının kültürel ve doğal özelliklerini araştırmak ve analiz
etmek
3- Sentez; yaratıcı fikirler ve çözüm önerilerini ortaya koymak
4- Uygulama; önerileri yenilemek ve uygulamak
Her bir tasarım aşaması bir açıklama raporu ve çizim planı ile ortaya konabilir. Farklı projeler her bir
aşamaya daha fazla veya daha az ihtiyaç duyabilir ve çok azı tüm aşamalardaki detaylara gereksinim duyar.
Başlangıç – Müşteri ile Görüşme
Bitkisel tasarım projesinin geliştirilmesinde müşteri veya müşteri gruplarının istek veya ihtiyaçlarından
doğacak konulara ve sorunlara kapsamlı bir çözüm getirilir.
Her bir tasarım projesi peyzaj mimarı ve müşterinin bağlantıya geçmesi ile başlar. Alanın ziyaret edilmesi,
yerinde görülmesi ile de tasarım ana hatları ve tasarımın ihtiyaçları konusunda ön bilgiler ile ortaya
koyulur.
Tasarım Amaçlarının Geliştirilmesi
Tasarım hedeflerini çoğu zaman müşteri istekleri yönlendirir. Çok formal bir bahçe içinde, heykel gibi
sanatsal ürünlerin veya tıbbi bitkilerden oluşan bir hobi bahçesinin olması veya çok bozulan bir alanın eski
doğal haline kavuşturulması gibi örnekler arasında yer alabilir.
Sörvey
Sörvey tasarım sürecinin ön aşaması olup proje alanı ile ilgili veriler toplanır.
Mülkiyet Durumu
Proje alanın konumu, kent merkezi, ana yollar gibi diğer yerleşim birimleri ile olan ilişkisi tam olarak
belirlenmelidir.
Topoğrafya ve Eğim
Yüzey formu ve yapısı bitkisel tasarımda bitki materyalinin yerlerinin belirlenmesinde önemli rol oynar. Eğer
alan içinde özel bir kullanım isteniyorsa bu konunun iyice araştırılması gerekir. Alan özellikleri kuzey, güney,
doğu, batı ve eğim derecesi olarak belirtilmelidir.
Bir alanın eğimi toprak derinliği ile doğrudan ilişkilidir. Eğim az oldukça, toprak derinliği artabilir. Eğim aynı
zamanda ışık ve hava hareketlerine göre kullanılacak malzemelerin yerlerinin belirlenmesinde de etkili olur.
Jeoloji ve Toprak
Bitkisel tasarımda iyi bir toprak oldukça kritiktir. Burada toprağın karışımı, tekstürü, geçirgenliği, içindeki
organik besin maddesi oranı, su tutma kapasitesi, uygun pH oranı gibi bitki gelişimini etkileyen özellikleri
dikkate alınır..
Hidroloji
Su bitkisel kompozisyonların başarısı veya başarısızlığındaki en önemli faktördür. Bu özellikle Akdeniz gibi
kurak iklimlerde daha belirleyici olmaktadır. Burada alanın konumu, büyüklüğü, su kaynaklarının kapasitesi,
bitki gelişimi açısından suyun kalitesi önemli unsurlardır.
İklim
Alan iklimi bitki gelişimi ve mevcut bitki örtüsü ile ilişkilidir. Yağmur miktarı ve süresi ani sıcaklık değişimleri
bitkiler için kritiktir. Bitkiler genetik olarak bulundukları bölgeye adapte olabildikleri gibi değişken iklim
koşuları tasarım elemanı olarak bitkilerin kullanımını sınırlarlar.
Mevcut Bitki Örtüsü
Proje alanındaki mevcut bitki örtüsü türler, büyüklükleri, genişlikleri ve yükseklikleri ile belirlenmelidir. Aynı
zamanda mevcut bitki örtüsünün durumu da önemlidir. Bitki örtüsünün doğallığı, tahrip olma durumları,
genel formları ve aynı zamanda habitat özellikleri dikkate alınarak yetişme koşulları hakkında detaylar
belirlenmelidir.
Yabanhayatı Özellikleri
Özellikle geniş alanlardaki bitki tasarımında proje alanındaki yaban hayatı potansiyeli dikkate alınmalıdır.
Bitkilendirme ile yaban hayatı türleri özellikle zengin meyve ve çiçekleri ile egzotik bitkiler kuş türlerini
desteklemektedir

Mevcut Yapılar
Alanla ilgili bilgilerin derlenmesinde belgeler, planlar, resimler, fotoğraflar kullanılabilir.
Verilerin Değerlendirilmesi
Tasarımda kullanılacak olan ve tasarımın şekillenmesinde önemli ipuçları sunan sörvey bilgilerinin
değerlendirilmesi gerekir. Peyzaj faktörlerinin değerlendirilmesinin amacı alan potansiyelinin tam olarak
ortaya konması ve tasarımcı için önceliklerin belirlenmesidir.
Olanaklar ve Sorunlar
Sörvey bilgileri ile analiz sonuçlarını koordine etmenin en iyi yolu alandaki belli başlı olanakların ve
sorunların ortaya konmasıdır. Sorunlar alanın konumu, mülkiyeti gibi konulardan kaynaklanabileceği gibi
toprak ve eğim durumu ile alanın yapısı ile de ilgili olabilir.
Sentez
Bitkilendirme politikalarının amacı alandaki sorunları çözmektir. Tasarım fikri ise farklı kullanımlar arasındaki
alansal ilişkiyi, bağı sağlamakta ve tasarım fonksiyonlarını ortaya koymaktadır.

Bitkisel Tasarım Projesinin Hazırlanması

Bitkilendirme projesinin bütün aşamaları tamamlandıktan sonra kullanılan tüm türlerin alandaki dağılımları,
renk veya çizgi ile plandaki detayları ile birlikte verilerek proje tamamlanır. Projenin uygulayıcı tarafından
rahat okunabilir olması, bitki plan görünüşleri, bitki listesi, varsa kullanılacak bitkilerin istenen boyutları,
proje alanının farklı noktalarından verilecek kesit ve perspektif görünüş detayları bitkisel tasarım projesinin
tamamlayıcı unsurlarıdır. Çok özel uygulamalara dair detaylar ise ayrıca verilebilir. Son yıllarda teknik
projeksiyonlar ile bitkisel tasarım projesinin ve özellikle de bitkilerin 5, 10, 15 gibi farklı yıllarda göstereceği
gelişme, tasarımın önemli bir parçası olarak kabul edilmektedir.
BİTKİLENDİRMEDE ÖNEMLİ KONULAR
Mevcut Bitki Örtüsünün Korunması
Peyzaj uygulamalarında özellikle de bitkisel tasarım çalışmalarındaki ön aşama alandaki mevcut bitki
dokusunun incelenmesini ve analizini içerir. Mevcut türlerin yaşı, büyüklükleri ve sağlıklı oluşları peyzajdaki
devamlılığın sağlanmasında önemli ipuçları sağlar. Aynı şekilde mevcut yapay ve cansız materyalin estetik ve
fonksiyonel olarak uyumuna dikkat edilmelidir. Alandaki mevcut bitki örtüsü bitkisel tasarım sürecinde
dikkate alındığı gibi özellikle yapım ve uygulama aşamasında da korunmalıdır.

Malçlama ve Gübreleme
Malçlama peyzajda suyun etkin kullanımı için benimsenen bir yöntemdir. Kullanılan malç malzemesi toprak
nemini korur, toprak sıcaklığını bitki gelişimi için ideal hale getirir, bitkiye zarar verebilecek ölçekteki sıcaklığı
azaltır, yabancı ot oluşumunu engeller, rüzgar ve yağmur erozyonunu kontrol eder.
Dolgu
Dikimde dolgu içine herhangi bir ilave yapmaksızın alınan toprağın geri kullanımı şeklinde olmalıdır. Karışık
organik kompost, torf, kum gibi malç malzemeleri kök sıkışmasını ve yavaş kök gelişimini engelleyebilir.
Bitki Gövdesinin Korunması
Gövde koruması özellikle fidanlıklarda standart bitki yetiştirme, bitkiyi dışardan gelebilecek etkilerden
koruma, bitki etrafındaki nemi tutma ve bitkiyi hastalık ve zararlılardan koruma amacıyla yapılabilir.
Kazık Bağlamak-Destek Verme
Eğer gerekiyorsa dikimden sonra ağaçlara destek verilebilir. Bu aynı zamanda bitki gövdesinin korunması ve
sağlıklı gelişimi için önemlidir. Bitki etrafında 2 veya 3’lü bağlantılarla farklı malzemeler ile destek verilebilir.
Bu destekler bitki dikiminden sonraki ikinci vejetasyon senesinde kaldırılabilir.
Dikim Zamanında Budama
Budama çoğu zaman dikimden önce ve sonra bitki üzerindeki ölü ve kırılmış dalların temizlenmesi,
uzaklaştırılması şeklinde olur. Bitki üst bölgesinin 1/3’nin budanması gibi ticari uygulamalar olsa da bitki
genel görüntüsüne göre budama şekli ve zamanı bakım programı içerisinde düzenlenmelidir
Bitkilendirme Planları ve Detaylar
Alan gelişimlerindeki önerilerin büyük bir kısmı bitkilendirme planının hazırlanmasına, detayların
belirtilmesine ve varsa özel şartların, koşulların ortaya konmasına dayanır. Bitkilendirme planlarında tüm
bitki materyalinin genel Türkçe isimleri ve Latince isimlerinin yer alması gerekmektedir.
Bitkilendirme Esnasında Doğru Tekniklerin Kullanılması
Sera veya fidanlıkta uygun olmayan, kötü depolama koşulları bitki yetişkin hale gelinceye kadar bitki formu
üzerine olumsuz etkide bulunabilir veya bazı durumlarda da bitkinin ölümüne neden olabilir. Bu nedenle
dikim öncesindeki üretim ve saklama koşullarının bitkinin tipik görünüşünü koruyan ideal standartlarda
olması gerekmektedir.
Dikimde Bitkinin Durumu
Uzun vadeli bitki sağlığı için dikimde bitkinin durumu çok önemlidir. Bitkinin kök, gövde yaprak bölümlerinde
kalıcı zararlar olmamalıdır. Bu tür zararların oluşması dikim öncesinde bitkinin taşınması, dikime getirilmesi
sırasında da oluşabilir.
Dikim Çukurları
Bitkiler ana köklerinin yerleşimi ve gelişimi için yeterli miktarda toprak ve havaya ihtiyaç duyarlar. Dikim
çukurları geniş ve yeterli derinlikte olmalıdır.

Kentsel Alanlarda Bitkilendirme

Kentsel alanlar yoğun yapı gelişimlerine sahip, çok fonksiyonları ve büyük bir oranda sert, yapay zeminler
ile kaplanmış mekanları ile bitkisel tasarımı sınırlayıcı faktörlere sahip alanlardır. Ortam koşulları ve yoğun
alan kullanımlarının bir sonucu olarak kentsel alanlardaki bitkilerin daha fazla sorunları bulunmaktadır.
Bunlar hava kirliği, yetişme ortamının darlığı, özellikle yol ağaçlandırmalarında trafik zararı, aşırı sıcak,
vandalizmin yanı sıra kışın buzlanmaya karşı yollara serilen tuzlar ve tuz zararları olarak sıralanabilir.
Diğer yandan bitkisel tasarım uygulamalarına ve yeşil alanlar kentlerde daha fazla ihtiyaç duyulduğu dikkate
alındığı, mevcut uygulamaların başarısını mümkün kılacak çözümler getirilmelidir. Yol ağaçlandırmaları, kent
parkları, ev-konut bahçeleri, iç avlular, büyük alış veriş merkezleri, kurum bahçeleri kentsel alanlarda en
yaygın bitkisel tasarım uygulamalarını içerir.
Son yıllarda saksı ve kap içinde yetişkin bitki kullanımı, çatı bahçeleri, dikey bahçeler, kentsel hobi bahçeleri,
permakültür gibi uygulamalar ise kentlerdeki yeşil alanların çeşidini ve fonksiyonları arttırmakta, yapay kent
dokusuna olabildiğince doğal unsurlar kazandırmayı amaçlamaktadır. Bitki materyalinin gelişme ve üretim
olanaklarına dair bilimsel çalışmalar ise kentlerde çevresel sınırlayıcıların çözümüne ışık tutacak bilgileri
içermektedir.

ÖZEL AMAÇLI BİTKİSEL TASARIM

Özel amaçlı bitkisel tasarım kullanıcıya özgü olabileceği gibi alana ve kullanıma özgü uygulamaları içerir.
Engelliler için bitkisel tasarım her engelli grubu için ayrı ele alınabileceği gibi son yıllarda ele alınan
iyileştirme, sağlık bahçeleri toplumun her kesimi için yaşam kalitesini arttırıcı etkiye sahiptir. Bütün
uygulamalarda ise tasarımcının bitki bilgisi öne çıkar.
ENGELLİLER İÇİN BİTKİSEL TASARIM
Engellilik insan bedeninin günlük hayatını sürdürmesinde karşılaştığı zorluklar olarak karşımıza çıkmaktadır.
İnsanın doğuştan veya hayatının belli bir dönemin geçirdiği hastalık ve/veya kazalarla oluşan engellilik
görme, işitme, fiziksel, zihinsel gibi farklı şekillerde olabilir. Yeşil alanlar toplumdaki bütün insanların ortak
kullanım mekanlarıdır. Bu nedenle engelliler içinde kullanım olanaklarının ve çözümlerinin olduğu
tasarımlara ihtiyaç duyulmaktadır.
GÖRME ENGELLİLER İÇİN BİTKİSEL TASARIM İLKELERİ
Görme engeli olan bireylerin diğer duyu organları, özelliklede dokunma duyuları çok iyi gelişmiştir. Bu
bireyler koku, ses, dokunma duyuları ile objeleri daha güçlü hissedebilirler. Fakat yapısal çözümlerden daha
çok, doğru bitki türlerinin ve doğru bitki kompozisyonlarının kullanımı ile görme engelliler içinde yapı
dışındaki açık yeşil alanlarda farklı deneyimler sunmak mümkündür. Burada özellikle;

• Yer örtücülerde kaba, ince gibi farklı dokuda türler, özellikle de yumuşak dokulu türler kullanılmalı, batıcı
etkisi olan dikenli türler tercih edilmemelidir.
• Kokularıyla etkili bitkilerin kullanımı, görme engelliler için yön gösterici olabilir.
• Bitki türlerinin su öğesi ile birlikte ortak kullanımı; duyma ve dokunma yoluyla hissetmeleri görsel
engelliler için suyu bir iletişim aracı yapacaktır.
• Kokulu, yumuşak dokulu ve kişinin ulaşabileceği konum ve ölçülerde çalı türleri kullanılabilir.
• Yerörtücülerde basmaya ve çiğnemeye karşı dayanıklı türler seçilmeli.
• Yaprak döken ağaçların özellikle sonbaharda dökülen yapraklarının rüzgarla birlikte çıkardıkları ses ve
bireylerin o sesi duyması bitkisel tasarımda görme engellilere peyzajdaki mevsim değişimine dair bir
deneyim sunacaktır.
• Her ne kadar yaban hayatı için habitat sunma bitkisel tasarımın ikincil önceliklerinden biri olsa da bol
meyveli bitkiler kuşları çekecek ve peyzaj içindeki kuş sesleriyle görme engelliler için doğa fikrini
güçlendirecektir.
• Bitkilerden malç kullanımı görme engelliler için yapılacak bitkisel tasarımda önemli bir faktör olabilir.
Saman, ağaç kabuğu, ince çakıl vb. doğal malzeme ile oluşturulacak yüzey geçişleri ve doku farklı mekan
algısını sunacağı gibi yönlendirici de olabilir.
• Alçaktan taçlanan ve insan ölçeğinde olan bitkilerin kullanımı ile görme engelli bireylere deneyim,
bitkileri hissetme imkanı sunulabilir.
• Sesten izole mekanlarla özel alanlar ve kullanım çeşitliliği yaratmak.
İŞİTME ENGELLİLER İÇİN BİTKİSEL TASARIM İLKELERİ

• Net, görsel olarak birbirinden ayırt edilen bitki türleri zıtlık/denge etki prensibi ile kullanılmalıdır.
• Tam kapalı, yarı kapalı, açık gibi farklı kapalılıkta mekanları ayırt etmede bitkilerin renk özellikleri ağırlıkta
kullanılmalıdır.
• Benzer şekilde bitkilerin yayılıcı, sütun, piramidal gibi form özellikleri ile birbirinden net ayırt edilen türler
kullanılmalıdır.
• Peyzaj elemanı olarak suyun farklı, özellikle de hareketli formlarının kullanılarak görsel değişimi yanında
dokunsal kullanılmasını mümkün kılmak.
• Ağaç, çalı, yerörtücü ve tıbbi bitkileri farklı türleri ve farklı formları arasında geçiş yapmak.
• Renkleri ve tatları ile ayırt edilebilir meyve özellikleri olan ağaç ve çalılar kullanarak tür çeşitliliği
yaratmak.
• Kentsel alanlarda yapılacak olan ağaçlandırmalarda özellikle kırmızı ve beyaz gibi farklı tür
kompozisyonları ile yönlendirme sağlamak.
• Koku ve doku etkisi ile öne çıkan türleri kullanılarak mekan duygusu yaratmak, deneyim sunmak.
• Topoğrafyadaki ve yükseltideki değişimleri yumuşak eğimler vermek, çim yüzeyler ile yüzey
topoğrafyasını tasarımın bir parçası haline getirmek.
• Yapısal malzemelerde dokunma ve görme duyusu ile birbirinden rahat ayırt edilebilir bahçe elemanlarını
tercih etmek.
FİZİKSEL ENGELLİLER İÇİN BİTKİSEL TASARIM İLKELERİ

• Kısa mesafelerde engellilerin dokunarak hissedebilecekleri, değecekleri ölçekte bitkiler kullanmak.
• Zehirli, alerjik ve dikenli bitkilerin kullanımından kaçınmak.
• Alanda farklı bitki kompozisyonları ile derinlik yaratmak ve manzara oluşturmak.
• Geniş alanlarda fare kulağı (Dichondra repens) gibi yumuşak, hareketi ve özellikle de tekerlekli sandalye
ile hareketi mümkün kılan fakat aynı zamanda çok fazla zarar görmeyen,türleri kullanmak.
• Çok derin su objelerinin kullanımında kaçınmak, suyu daha çok görsel obje olarak tercih etmek.
• Bitki türlerinin seçiminde küçük ağaç ve ağaçcıklar ile fiziksel engelliler için uygun ölçülerde kullanmak.
• Gerek duyulduğunda rahatlıkla şekil verilebilecek, budamaya dayanıklı türler tercih etmek.
• Tekerlekli sandalyenin seviyesinde küçük süs havuzları ve hareketli su objeleri kullanmak.
• Tekerlekli sandalyenin ve kullanıcının hareketini engelleyecek ve/veya zorlayacak alltan dallanan, sarkıcı
türlerden kaçınmak.
• Yükseltilmiş çiçek tarhları, parterleri ile özellikle mevsimlikler, dokulu ve tıbbi özellikteki bitkiler,
soğanlılar, küçük çalılar ve sebze türleri kullanarak bitki materyalini daha erişilebilir hale getirmek.
• Gölge elemanları ile yükseltilmiş bitki tarhlarına bahçenin dinlenen ve aynı
• zamanda kullanılan mekanı haline getirmek.
• Ahşap paneller üzerinde üzüm (Vitis vinifera), sarılıcı elma (Malus sp.) gibi türler kullanarak meyve
özelliklerini erişebilir kılmak.
ZİHİNSEL ENGELLİLER İÇİN BİTKİSEL TASARIM İLKELERİ
• Doku, form, renk etkisi çok fazla olmayan, daha sade türlerden oluşan dengeli kompozisyonlar
oluşturmak.
• Tam kapalı tasarımların aksine yarı açık ve engellileri korkutmayacak, boğmayacak, ferah mekanlar
tasarlamak.
• Koku etkisi çok yoğun olmayan, tıbbi bitkiler kullanmak.
• Engel tipine göre suyun peyzajın bir parçası yanında iyileştirme etkisi ile kullanmak. Engellilerin
tedavilerine destek olmak ve deneyimlerini zenginleştirmek için suyun durağan ve hafif hareketli
formlarda bitkisel tasarımın bir parçası olarak tercih etmek.
• Zehirli, alerjik ve dikenli bitkilerin kullanımından kaçınmak.
• Alan dışından gelecek olan sesler zihinsel engellileri korkutabileceği ve/veya kendi sesleri dışarıdaki
insanları rahatsız edebileceği için özellikle kentsel mekanlarda bitkilerle gürültü perdeleri yaratmak.
• Sığla (Liguidambar orientalis) gibi yaprak döken ve renk değişimi gösteren türler ile mevsim geçişlerini
sunmak.
• Olabildiğince tasarımı belli noktalarda ve sınırlı mekanlarda oluşturarak bitkiler ile mekan hissi
yaratmak.

ÇATI BAHÇESİ (ROOF GARDEN)

ÇATI BAHÇESİ TANIMI

 Yeşil çatı sistemi en basit açıklama ile binanın üzerinde bitki yetiştirilmesi olarak
tanımlanabilir.
 Bilimsel bir tanımlamaya göre ise yeşil çatı sistemi, ekolojik çatı, yaşayan çatı, kahverengi
çatı, çatı bahçesi ve yeşil çatı olarak çeşitli tanımlamalar ile ifade edilmektedir.
 “Ekolojik çatı” ve “yaşayan çatı” terimleri genellikle Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri
yazınında sıklıkla kullanılmaktadır.
 “Kahverengi çatılar” terimi ise İngiltere de sıkça kullanılan bir terimdir.
 “Çatı bahçesi” en eski ve ortak terim olarak, insanların ikamet etmesi için düşünülmüş ve
tasarlanmış bir boşluk alan olarak tanımlanabilmektedir.
ÇATI BAHÇELERiNiN TASARIMI

1. Bir binada çatı bahçesinin yapılacağına binanın projelendirme aşamasında karar verilmesi
gerekmektedir.
2. Çatı bahçesi yapılacak binanın çatı tipleri uygulanacak sistemler açısından önem taşımaktadır.
(işlevi, kapasitesi, kullanım yoğunluğu, vb)
3. Genellikle normal bir kırma çatı, düz bir çatı ve eğimli bir çatıda çatı bahçesi tasarlanabilir.
Ancak %36 eğimi aşan alanlarda özel önlemler alınması gerekmektedir.
4. Çatı bahçeleri, genellikle %2 eğimli akıntıya sahip, iyi şekilde yalıtılmış düz çatılara
uygulanmaktadır.
5. Düz çatıların performansı ve ömrü su yalıtımı ve ısı yalıtımı tabakalarının konumu dahil birçok
faktöre bağlıdır.
6. Çatı bahçeleri tasarlanırken çatı alanının büyüklüğü dikkate alınmalıdır.
7. Çatı bahçelerinin tasarımı yapılırken çatının taşıyabileceği yük hesaplandıktan sonra m²’ye
düşen ağırlık göz önünde bulundurularak tasarım yapılmalıdır.
8. Yeni yapılarda çatı, bahçe tasarımının öngörülen yükünü taşıyabilecek şekilde tasarlanabilir, eski
yapılarda taşıyıcı elemanların kuvvetlendirilmesi ile m²’ ye düşen yük miktarı arttırılabilir.
9. Özellikle bitkilendirme ve drenaj açısından mikroklimatik özellikler çok önemlidir.
Yeşil çatı veya ekolojik çatı en dış yüzeyinde toprak ve bitkilendirme tabakasının
bulunduğu bir çatı çeşididir.

Yeşil çatının oluşturulmasının amacı, su geçirmez membran

tabakasıyla kaplanmış saf çatı üzerine toprak ve bitkilendirme
yerleştirilerek çevreye en yüksek düzeyde fayda
sağlamaktır.
Çatının strüktür kısmı ve gelişen yeşil kısmı arasında ayrıca bazı katmanlar
bulunmaktadır.
Bunlar drenaj tabakası, kök tutucu tabaka, su yalıtım membranı gibi

tabakalardır.


YEŞİL ÇATI SİSTEMLERİNİN TEMEL KATMANLARI
Bitkiler: Bitkilendirilmiş çatıda kullanılacak olan bitkinin seçimi çatı sistemi tipine göre değişiklik gösterir.
Bitki Taşıyıcı Tabaka: Bahçe çatı sisteminin bitki taşıyıcı katmanlarında çeşitli yöntemlerle sentetik olarak elde edilen lava,
bims esaslı ürünler ve bunların yerine kullanılan doğal kiremit kırıntısı, geri dönüşüm ürünü olan, dona dayanıklı, yanmayan
alt yapılar, seçilen bitkinin tüm besin gereksinimlerini karşılarken, uzun yıllar kendilerini yenileyerek canlı ve güzel kalmasını
sağlar.
Filtre ve Drenaj Tabakası: Üst katmanlardan gelen ve bir filtre tabakası tarafından süzülen yağmur sularının yağmursuz
günler için depolanmasını; birikme fazla ise, bitkilerin çürümesini önlemek amacıyla, drene edilerek atılabilmesini sağlar.
Mekanik Etkilere Karşı Koruyucu ve Nem Tutucu Tabaka: Çürümeye dayanıklı özel keçeler, kök tutucu katmanları ve su
yalıtım tabakalarını mekanik etkilere karşı korurlar. Koruyucu tabakaların basınç mukavemetine dayanıklı olması
gerekmektedir.
Kök Tutucu Tabaka: Bitki köklerinin su yalıtım katmanlarına zarar vermesi önlenmelidir. Bu amaçla ya özel kök tutucu
tabakalar ya da kendini köklere karşı koruyan su yalıtımları kullanılmalıdır.
Su Yalıtımı ve Çatı Konstrüksiyonu: Çatı yeşillendirmesinin en önemli ön şartı, iyi bir su yalıtımının ve yeterli taşıyıcılığı olan
sağlam bir çatı konstrüksiyonunun varlığıdır. Su yalıtımında kullanılan malzemeler, bitkilerin köklerine karşı dayanıklı ise kök
tutucu katmanına gerek yoktur



AĞIR HAFİF


ÇATI BAHÇELERiNiN İŞLEVLERİ
1. TOPLUMSAL
2. EKONOMİK
3. EKOLOJİK
4. REKREASYONEL

• ÇATI BAHÇELERİNİN İŞLEVLERİ
• ÇATI BAHÇELERİNİN TOPLUMSAL İLETİŞİMİ SAĞLAMA İŞLEVLERİ
1. Çatı bahçeleri, bina düzeyinde yeşil alan yaratma özelliği ile kentsel öneme sahip
alanlardır.
2. Çatı bahçeleri toplumsal rolü yüksek olan ortak kullanım mekanları olarak kabul
edile bilinmektedir.
3. Çatı bahçelerinde farklı insanların karşılaşması, tanışması, konuşması, kentsel yaşamı
paylaşması mümkün olabilmektedir.
4. Çatı bahçelerini sosyal ihtiyaçların karşılanması ve sosyo-kültürel süreklilik ve
gelişmenin sağlanması açısından, toplumsal iletişimin gerçekleştiği kültürel odak
noktaları olarak da sınıflandırmak mümkündür.

ÇATI BAHÇELERİNİN EKONOMİK İŞLEVLERİ
Yenileme Maliyetinde Azalma

Güneş ışığının UV ışınlarından daha koruyucu olması nedeniyle çatı
bahçelerinde su yalıtım sisteminin ömrü çok uzun süreli olmaktadır.
Isınma Maliyetinde Azalma
Çatı bahçelerinde yapılan bitkisel düzenlemenin temelini oluşturan
toprak ısı yalıtımına olumlu yönde katkıda bulanan bir malzemedir. Bu
sebeple çatı bahçesi uygulanan binalarda enerji maliyetlerinde düşmeler
ortaya çıkmaktadır. Çatı bahçeleri aynı zamanda binayı güneşe karşı
yüksek sıcaklıktan koruyarak, çatı sistemlerinin ömrünü de uzatmaktadır.
Drenaj Maliyetinde Azalma
Çatı bahçelerinde yağış sularının önemli bir miktarı buharlaşma
nedeniyle tekrar doğaya dönmektedir. Doğaya dönüş sebebiyle drene
edilecek su miktarında azalma oluşmakta ve su miktarındaki azalma ise
drenaj sistemindeki maliyeti azaltarak şehir kanalizasyon sistemindeki
yükü düşürmektedir.
ÇATI BAHÇELERİNİN EKOLOJİK İŞLEVLERİ
Toz ve Duman Seviyelerinde Azalma
Çatı bahçeleri sahip oldukları bitkisel elemanlar yardımı ile havadaki toz ve diğer kirletici ve zararlı maddeleri absorbe
eder.
Havanın içindeki tehlikeli karbondioksit gazını emerek dışarıya oksijen gazını verir. Kentin mikro klimasını olumlu
yönde etkiler .
Gürültü Seviyesindeki Azalma

Çatı bahçelerinde bitkisel düzenleme için kullanılan toprak ve bitki materyalinin kendisi ses yutuculuk özelliğine
sahiptir. Bu nedenle hem bina içinde hem de bina yakın çevresinde meydana gelen gürültüyü azaltma işlevi vardır.
Bitki Ve Hayvanlar İçin Doğal Yerleşim
Çatı bahçeleri şehirlerde doğal yaşam açısından büyük öneme sahiptirler. Büyük şehirlerde doğal habitatlar yok
denecek kadar azdır. Bu sebeple bina düzeyinde yaratılan çatı bahçeleri kent içerisindeki yeşil miktarını artırıp kişi
başına düşen yeşil alan miktarını da arttırırken aynı zamanda şehir içindeki habitatı ve bio-çeşitliliği korumaya da
yardımcı olurlar. Çatı bahçeleri “steril kentsel çevre” içinde, adeta bir vaha yaşamını ortaya koyacak işleve sahiptirler.
Binaların çatılarında tasarlanan bahçeler kuşlar, arılar, kelebekler ve diğer böcekler için yer seviyesinden daha çekici
olmaktadır
ÇATI BAHÇELERiNiN REKREATiF (REKREASYON ) iŞLEVLERi

1. Çatı bahçeleri aktif ve pasif rekreasyon imkanını sağlarlar.
2. Yarattıkları rekreasyon imkanı ile doğayla dengeleyici ve stres dolu şehirlerde insan
psikolojisi üzerinde olumlu rol oynayarak rahatlatıcı ve dinlendirici bir ortam yaratırlar.
3. Çatı bahçelerinde dinlenme alanları, oyun ve spor alanlarına da yer verilerek kullanıcının
rekreatif ihtiyaçları karşılanmış olur. Çatı bahçelerinde kullanılan bitkilerle kullanıcının
algılaması kontrol altına alınarak; kullanıcının duygusunu, gördüklerini, işittiklerini ve
hissettiklerini kontrol ederek değiştirmek de mümkün olmaktadır.

ÇATI BAHÇELERiNDE BiTKiSEL TASARIM
Çatı bahçelerinin bitkisel tasarımında 2 türlü bitkilendirme tasarımı vardır.
Bitkilendirme biçimleri “Entansif bitkilendirme” ve “Ekstansif bitkilendirme”

olarak isimlendirilir.
Alanın özelliklerine uyacak karma bitkilendirme şekilleri de uygulanabilir.


Entansif (yoğun) Bitkilendirme
Entansif bitkilendirmelerde çim, yer örtücü,

ağaççık ve ağaçlardan oluşan bitkilendirme
söz konusudur. Entansif, kelime anlamı
olarak yoğun anlamına gelmektedir.
Dolayısıyla bu tip bitkilendirmeler, sıklık
olarak çok yoğun olmasa da toprak kalınlığı,
kullanılan bitki türleri yada kullanılan
sistemler olarak yoğundurlar. Entansif çatı
bahçelerinde, bitkinin gelişimi için uygun
ortamın sağlanması ağacın dikim çukuru
boyutları ile ilişkilidir. Dikim çukurunun
alanı, ağacın büyüklüğü ve çeşidine göre
değişiklik gösterir.

Entansif yeşil çatılar: Ağırlıklarıyla, yüksek maliyetleriyle ve sürekli bakım gerektirmelriyle
pahalı çatı bahçeleridir. Pahalı olmasına rağmen oldukça kullanışlı ve kentteki konut sahipleri
için hoş alanlar oluşturumaktadırlar.
1. Çatı bahçeleri 1900’lü yıllarda Berlin, Almanya’da yaklaşık olarak metrekareye 205 kg’lık
bir ağırlıkla yapılırken, bugün strüktür sistemi teknolojisindeki gelişmelerle birlikte 390 ile
730 kg/m2 arasında değişen bir ağırlığa ulaşmaktadır.
2. Toprak kalınlığı ise 20-60 cm arasındadır.
3. Bakımı emek istemekte ve uzun zaman gerektirmektedir.
4. Yetişme ortamından istekleri çok olan bitki türleri kullanılabilir.
5. Farklı istekleri olan bitkilere farklı ortamların hazırlanması, sulama ve drenaj sistemlerinin
gelişmiş olmasını ve periyodik bakımı gerektirmektedir.
Entansif yeşil çatının avantajları

İntansif Yeşil Çatıların Avantajları İntansifEntansif yeşil Dezavantajları
Yeşil Çatıların çatının dezavantajları
 Çok fazla bitki çeşitliliği sağlamaktadır.  Çatı üzerinde oldukça ağır yük
 İyi derece yalıtım seçenekleri sunmaktadır. oluşturmaktadır.
 Görsel açıdan çekicilik yaratmaktadır.  Sulama ve drenaj sistemleri gerekmektedir.
 Adeta sistemi toprak zeminmiş gibi  Yüksek maliyet gerektirmektedir.
gösterme(toprağa benzetme) mümkündür.  Karışık bir sistem olduğunda uzmanlık
 Çatının çeşitli amaçlarla kullanımına olanak gerektirmektedir.
sağlamaktadır. (Bitki üretimi veya çeşitli
amaçlar amacıyla alan oluşturma)


Ekstansif (seyrek) Bitkilendirme
Ekstansif bitkilendirmelerde, yalnız bodur çalılar, tek

yıllık yada çok yıllık yabani otlar ve çayır örtüsü
kullanılmaktadır. Ekstansif, kelime anlamı olarak seyrek
anlamına gelmektedir. Bu tip bitkilendirmeler, genelde
alanı tamamen bitkiyle kaplayacak kadar sık
bitkilendirmelerdir. Ancak gerek toprak kalınlıkları
gerekse sistem olarak çok karmaşık değildirler. Seçilen
türler genellikle kuraklığa ve hatta zaman zaman su
içinde kalmaya dayanıklı, rejenerasyon yeteneği yüksek,
çok az bakım gerektiren, alçak boylu bitkilerdir. Bu türler,
sığ ve az verimli topraklarda yaşayabilen ve yatay
yönde gelişen bitkilerdir.

Ekstansif yeşil çatılar: Düşük ağırlıklarıyla, minimum bakım gereksinimiyle ve düşük
maliyetleriyle ön plana çıkmaktadırlar.
1. Tipik bir ekstansif yeşil çatının yetişme tabakası mineral tabanlı toprak karışımı, ezilmiş tuğla
kırıntısı, bataklık kömürü (turba), organik madde ve topraktan oluşmaktadır.
2. Standart bir ekstansif yeşil çatı için substrat derinliği 5 ila 15 cm arasındadır ve ağırlık 72,6
kg/m2 ile 169,4 kg/m2 arasında değişmektedir.
3. Bu tip bitkilendirmeler, genelde alanı tamamen bitkiyle kaplayacak kadar sık yapılan
bitkilendirmelerdir.
4. Gerek toprak kalınlıkları gerekse sistem olarak çok karmaşık değildirler.
5. Seçilen türler genellikle kuraklığa ve hatta zaman zaman su içinde kalmaya dayanıklı,
rejenerasyon yeteneği yüksek, çok az bakım gerektiren, alçak boylu, sığ ve az verimli
topraklarda yaşayabilen ve yatay yönde gelişen bitkilerdir.

Ekstansif yeşil çatıların avantajları Ekstansif yeşil çatıların dezavantajları

 Yükü hafif olduğu için çatının herhangi bir  Bu sistemlerde bitki seçimi daha sınırlıdır.
güçlendirmeye ihtiyacı yoktur.  Rekreasyon alanı için pek tercih edilmez.
 Büyük alanlar için tercih edilen bir sistemdir.
 0 ila 30 derece eğime sahip çatılar için tercih
edilen bir sistemdir.
 Düşük bakım gerektirmektedir.
 Sık sulama ve drenaj sistemi gerektirmez.
 Diğer sisteme göre nispeten düşük derecede
teknik uzmanlık gerektiren bir sistemdir.
 Bitkiler kendiliğinden gelişip büyüyebilmesi
için kendi haline bırakılabilir.
 Diğerine göre nispeten daha ucuzdur.
 Müşteri istekleri doğrultusunda planlanması
daha kolaydır.




















YEŞİL ÇATILAR bitki derinliğine göre

İKİ FARKLI YAKLAŞIM
ALTINDA GRUPLANDIRILIR
• Entansif çatı
(maliyeti çok- derinliği fazla)
• Ekstansif çatı
(maliyeti az – derinliği az)

Bitkilendirme Tasarım

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bitkilendirme Tasarım

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ

GÜZEL SANATLAR VE TASARIM FAKÜLTESİ

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

Form sürekli olan tasarım ögesidir.

Bitkiler formlarına göre 6 grupta toplanır.

Bunlara form grupları denir.

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

 Form orta ve uzak mesafelerden görülebilen ilk tasarım ögesidir.

 Bitkilerde formlar ya dikey yönde ya da yatay yönde geliştirilmektedir.

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

Bitkisel kompozisyonda çizgi ve form

FORMLARINA GÖRE BİTKİLER;

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

Yuvarlak Formlu (Balls)

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

 Pituresk formlu (Resmedilmeye değer güzellik)

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

Buda yansıyan ışığın oluşmasına neden olur. Bu değişik dalga

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

Diğer objelerin arkasında sıcak renklerden oluşan bir fon oluşturulduğunda, ön

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

BİTKİLENDİRME TASARIMINDA RENK KULLANIRKEN DİKKAT EDİLECEK BAŞLICA İLKELER

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

 Koyu yeşil yapraklara sahip bitkiler arka fon oluşturmaya elverişlidirler.

Abies nordmanniana Aesculus hippocastanum

Punica granatum Betula pendula

İNCE TEKSTÜRLÜ BİTKİLER

Kaba tekstür Orta tekstür İnce tekstür

KOMPOZİSYONDA BİTKİSEL TASARIM ÖĞELERİNİN KULLANIMI

 Gözün farklı tasarım niteliklerini algılayabilme kolaylığı olarak tanımlanır.

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

Düşük görsel enerji ;

Orta derecedeki görsel enerjide;

Yüksek derecedeki görsel enerji;

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

 YAKIN MESAFEDEN GÖRÜNÜM:

 ORTA MESAFEDEN GÖRÜNÜM:

 UZAK MESAFEDEN GÖRÜNÜM:

BİTKİLERDEKİ MEVSİMSEL DEĞİŞİMLER

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

BİTKİLERİN DAYANIKLIĞI VE EKOLOJİK İSTEKLERİ

 Benzer şeylerin, benzer şeylerle yan yana getirilmesi sonucu oluşur.

 Tekrar bitki kompozisyonunda önemli anahtarlardan biridir.

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

 Tekrarın bitkisel tasarımda sürekli etki sağlama da büyük rolü vardır.

 Her güzel tasarım, tekrarın kullanımının bir göstergesidir.

 Küçük alanlarda çok sayıda tekrar yapılacak olursa monotonluk oluşur.

 Her güzel tasarım, tekrarın kullanımının bir göstergesidir.

 Küçük alanlarda çok sayıda tekrar yapılacak olursa monotonluk oluşur.

 Bitkisel tasarımda aynı bitki yeniden kullanılacaktır anlamına gelmez.

 Farklı bitkiler kullanılarak da tekrar sağlanabilir.

Doç. Dr. Ahmet Salih GÜNAYDIN

Tekrarlar şu şekillerde yapılır: