Professional Documents
Culture Documents
Khai Niem ICF
Khai Niem ICF
Khai Niem ICF
4
ThS Tôn Thất Minh Đạt
Quan niệm hiện nay của TCYTTG cho rằng mọi người có thể
trải qua sự suy giảm về mặt sức khỏe và có thể bị giảm khả
năng ở một mức độ nào đó. Như vậy, giảm khả năng là một
kinh nghiệm phổ biến của con người.
2.1. Khung phân loại ICF (Phân loại quốc tế về Hoạt động
chức năng, Khuyết tật và Sức khỏe, International Classification
of Functioning, Disability and Health) và mục đích của ICF.
Năm 2001, TCYTTG đưa ra khung phân loại về khuyết tật ICF,
nhằm tích hợp hai mô hình trên về sức khoẻ và giảm khả năng.
5
ThS Tôn Thất Minh Đạt
- Thay đổi từ (không thay đổi khái niệm): Giảm chức năng
thành (giới hạn) hoạt động, tàn tật thành (hạn chế) sự tham
gia
- Thêm khái niệm hoạt động chức năng chung
2.1.1. Các phần của ICF: Hoạt động chức năng/Giảm khả
năng (Khuyết tật) và các yếu tố hoàn cảnh.
Một người với một tình trạng sức khỏe nào đó
- Hoạt động chức năng (Functioning) bao gồm những việc
mà người đó thực hiện trong môi trường hàng ngày
(performance) hoặc có thể thực hiện trên lâm sàng khi
thăm khám (capacity). Các thành phần của hoạt động chức
năng là: các cấu trúc và chức năng cơ thể, các hoạt động,
sự tham gia.
- Trong khi đó khuyết tật (giảm khả năng) giống như 1 thuật
ngữ “cái ô” (bao trùm chung) cho khiếm khuyết, giới hạn
hoạt động và hạn chế sự tham gia.
- Các yếu tố hoàn cảnh bao gồm các yếu tố môi trường bên
ngoài và các yếu tố cá nhân bên trong có thể là rào cản
6
ThS Tôn Thất Minh Đạt
hoặc tạo thuận cho sức khoẻ và hoạt động chức năng của
con người.
Một số khái niệm về thuật ngữ:
- Chức năng cơ thể là chức năng sinh lý của các hệ cơ quan
(bao gồm chức năng tâm lý)
- Cấu trúc cơ thể là các phần giải phẫu cơ thể như các cơ
quan, chi thể và những thành phần cấu tạo khác
- Hoạt động: Sự thực hiện một hành động hay hoạt động, ví
dụ đi, chạy
- Sự tham gia: Tham gia một vai trò trong tình huống cuộc
sống, ví dụ đi học, chạy đua
- Giảm khả năng (Disability, Việt Nam dùng từ khuyết tật):
bao gồm các vấn đề hoặc khó khăn: các khiếm khuyết, giới
hạn hoạt động, hạn chế sự tham gia
- Khiếm khuyết là các vấn đề trong cấu trúc hay chức năng
cơ thể như là giảm đáng kể hay mất mát
- Giới hạn hoạt động là khó khăn khi thực hiện hoạt động
- Hạn chế tham gia là các vấn đề mà một cá nhân trải qua
trong sự tham gia các hoàn cảnh cuộc sống
- Yếu tố môi trường hình thành nên môi trường vật lý, xã
hội, thái độ mà con người sống và cư xử trong cuộc sống
của bản thân
- Các yếu tố cá nhân: đặc điểm bản thân của cá nhân
TCYTTG cũng xác định và phân loại chi tiết các khái niệm nêu
trên như sau:
- Các lĩnh vực của các cấu trúc và chức năng cơ thể
- Các chức năng cơ thể (8)
o Chức năng tâm thần kinh
o Chức năng cảm giác và đau
o Chức năng ngôn ngữ
o Chức năng hệ tim mạch, máu, hô hấp, miễn dịch,
7
ThS Tôn Thất Minh Đạt
o Chức năng hệ tiêu hóa, chuyển hóa, nội tiết
o Chức năng hệ sinh dục, tiết niệu
o Chức năng thần kinh cơ và liên quan đến vận động
o Chức năng da và các cấu trúc liên quan
- Các cấu trúc của cơ thể (8)
o Cấu trúc của hệ thần kinh
o Tai, mắt, các cấu trúc liên quan cảm giác
o Các cấu trúc liên quan giọng nói, phát âm
o Các cấu trúc của hệ tim mạch, miễn dịch, hô hấp
o Các cấu trúc liên quan đến hệ tiêu hóa, chuyển hóa, nội tiết
o Các cấu trúc liên quan đến hệ sinh dục, tiết niệu
o Các cấu trúc liên quan đến vận động
o Da và các cấu trúc liên quan
- Các lĩnh vực của các hoạt động và sự tham gia (9).
o Học và áp dụng kiến thức
o Các nhiệm vụ và yêu cầu thông thường (hàng ngày)
o Giao tiếp
o Vận động (dịch chuyển, đi lại của thân, chân)
o Tự chăm sóc (như tắm rửa, mặc, ăn uống, vệ sinh)
o Cuộc sống ở nhà
o Tương tác giữa các cá nhân và các mối liên hệ
o Các lĩnh vực lớn trong cuộc sống (Học tập, nghề nghiệp…)
o Cộng đồng, đời sống xã hội và công dân (giải trí, vui chơi,
đời sống chính trị, tâm linh)
- Các yếu tố môi trường (5)
o Các sản phẩm và công nghệ
o Môi trường tự nhiên và các thay đổi của môi trường do con
người
o Các nâng đỡ và các mối liên hệ (gia đình, bạn bè, láng giềng,
người chăm sóc, chính quyền, nhân viên y tế)
o Thái độ (cá nhân: gia đình, bạn bè, láng giềng, người chăm
sóc, chính quyền, nhân viên y tế. Thái độ xã hội và truyền
thống phong tục)
8
ThS Tôn Thất Minh Đạt
o Các hệ thống và chính sách dịch vụ (địa phương, vùng, quốc
gia, quốc tế)
- Các yếu tố cá nhân bên trong:
o giới tính, tuổi,
o các kiểu ứng phó,
o hoàn cảnh xã hội,
o giáo dục, nghề nghiệp,
o kinh nghiệm quá khứ và hiện tại,
o các mẫu hành vi tổng thể, lối sống, tính cách và các mối
quan tâm…
B ng 1: T ng quan v ICF
9
ThS Tôn Thất Minh Đạt
ả
ổ
ề
2.2.2. Một số ví dụ về ICF:
Tình trạng sức Khiếm khuyết G i ớ i h ạ n h o ạ t Hạn chế tham gia
khỏe động
Phong Mất cảm giác ở chi Khó khăn cầm nắm Dấu ấn (xấu) về
đồ vật bệnh phong dẫn
đến mất việc làm
Tổn thương tủy Liệt hai chân Không thể đi lại Không đi ra ngoài
sống một mình dẫn đến giảm sự
tham gia
Người trước đây bị không không Không xin được
rối loạn tâm lý việc làm vì thành
hoặc điều trị tâm kiến của người chủ
thần
10
ThS Tôn Thất Minh Đạt
2.2.3. Ứng dụng ICF trong cung cấp dịch vụ sức khoẻ:
Ở mức độ cá nhân:
- Để đánh giá cá nhân: Mức độ hoạt động chức năng của
người đó là gì?
- Để lập kế hoạch điều trị cá nhân: Phương pháp điều trị hay
can thiệp nào sẽ tối ưu hóa hoạt động chức năng ?
- Để đánh giá điều trị và các can thiệp khác: Kết quả của
điều trị như thế nào? Các can thiệp có ích lợi hay không?
- Để giao tiếp giữa các bác sĩ, điều dưỡng, kỹ thuật viên và
các nhân viên y tế, nhân viên xã hội và tổ chức cộng đồng
khác.
- Để bệnh nhân tự đánh giá: Khả năng di chuyển và giao tiếp
của tôi như thế nào?
Ở mức độ tổ chức:
- Nhằm mục đích giáo dục và huấn luyện
- Nhằm phát triển và lên kế hoạch các nguồn lực: Những
dịch vụ và chăm sóc sức khỏe nào cần thiết?
- Nhằm cải thiện chất lượng: Dịch vụ cho bệnh nhân của
chúng ta tốt đến mức nào? Những dấu hiệu nào cho thấy
đảm bảo chất lượng là có giá trị và đáng tin cậy?
- Nhằm lượng giá quản lý và kết quả: Dịch vụ chúng ta cung
cấp có hữu ích hay không?
- Quản lý mô hình chăm sóc và cung cấp dịch vụ sức khỏe
(để truyền bá …): Hiệu quả chi phí dịch vụ của chúng ta ra
sao? Làm cách nào để đạt hiệu quả hơn với chi phí thấp
hơn?
Ở mức độ xã hội …
11
ThS Tôn Thất Minh Đạt
- Các tiêu chuẩn chọn lựa cho trợ cấp của chính phủ như là
trợ cấp an sinh xã hội, hỗ trợ tàn tật, bồi thường và bảo
hiểm lao động: Các tiêu chuẩn chọn lựa hợp pháp để được
hưởng trợ cấp khuyết tật có dựa trên chứng cứ hay không,
có phù hợp với mục tiêu và công bằng xã hội hay không?
- Phát triển chính sách xã hội, bao gồm xem xét pháp lý, mô
hình pháp lý, điều khoản và hướng dẫn, các định nghĩa về
việc chống phân biệt pháp lý: Liệu bảo đảm quyền lợi có
cải thiện hoạt động chức năng ở mức xã hội hay không?
Liệu chúng ta có thể đo lường sự cải thiện và điều chỉnh
chính sách và luật pháp phù hợp không?
- Để đánh giá nhu cầu: Nhu cầu của những người ở những
mức độ khuyết tật khác nhau –khiếm khuyết, giới hạn hoạt
động, và hạn chế sự tham gia là gì?
- Đánh giá môi trường cho thiết kế phổ cập, triển khai tiếp
cận ủy thác, xác định các yếu tố môi trường tạo thuận và
cản trở, và thay đổi chính sách xã hội: Làm cách nào để xã
hội xây dựng một môi trường có thể được tiếp cận bởi tất
cả mọi người có hay không có khuyết tật? Liệu chúng ta có
thể đánh giá và đo lường sự cải thiện hay không?
Tình trạng sức khoẻ Điều trị/chăm sóc y tế Thúc đẩy sức khoẻ
Thuốc Dinh dưỡng
Tiêm chủng
Khiếm khuyết Điều trị/chăm sóc y tế Phòng ngừa sự hình thành/phát triển
Thuốc giới hạn hoạt động
Phẫu thuật
Giới hạn hoạt động Các dụng cụ hỗ trợ Phục hồi dự phòng
Trợ giúp cá nhân Phòng ngừa sự phát triển của hạn chế
Điều trị Phục hồi sự tham gia
Hạn chế sự tham Thay đổi nhà cửa… Thay đổi môi trường
gia Giáo dục công cộng Các chính sách việc làm
Luật chống phân biệt Các dịch vụ tiếp cận
Thiết kế phổ cập (universal Thiết kế phổ cập
desgn) Vận động hành lang sự thay đổi
13
ThS Tôn Thất Minh Đạt
Thiết kế phổ cập (Universal design): Thiết kế các cơ sở công
cộng… sao cho dễ dàng tiếp cập (accessibility), dễ sử dụng
(usability) và sử dụng được với nhiều đối tượng (user
diversity).
14
ThS Tôn Thất Minh Đạt
ở
ổ
ệ
à
ủ
ò
ậ
ừ
à
ở
ự
ộ
à
ồ
ộ
ằ
ồ
ư
ợ
ề
ô
ấ
H nh 5: Ma tr n PHCN d a v o c ng đ ng:
3. Kết luận.
Quan niệm về sức khoẻ và giảm khả năng (khuyết tật) thay đổi
theo thời gian, từ một trạng thái cố định tĩnh với mô hình y sinh
học chuyển sang một quá trình động với mô hình tổng hoà giữa
y sinh và xã hội. Khung phân loại ICF cho ta một cái nhìn tổng
quan về sức khoẻ và các yếu tố ảnh hưởng đến sức khoẻ, từ đó
giúp hiểu được rõ hơn về người bệnh (giảm khả năng) và là cơ
sở để đưa ra những biện pháp can thiệp toàn diện, đầy đủ, hiệu
quả, hướng đến chăm sóc lấy người bệnh làm trung tâm, nâng
cao chất lượng cuộc sống.
15
ThS Tôn Thất Minh Đạt
ì
ậ
ự
à
ộ
ồ