Σικελική σχολή : Παραγωγή λυρικής ερωτικής ποίησης στην δημώδη ιταλική γλώσσα από μια ομάδα

ποιητών που προέρχονταν από διαφορετικές περιοχές της Ιταλίας. Γεννήθηκε και αναπτύχθηκε στην
αυλή του Φρεδερικού Β’ στο Παλέρμο. Περίοδος άνθησης 1230-40. Οι Σικελοί μιμήθηκαν κυρίως την
προβηγκιανή ποίηση απο την οποία προήλθε η ιπποτική αντίληψη του έρωτα. Σημαντικότεροι
εκπρόσωποι της : ο ιδρυτής της Giacomo Da Lentini, Pier Della Vigna, Guido delle Colonne και
σαφώς ο ίδιος ο Φρειδερίκος και οι γιοί του.

Μεταβατική περίοδος: περίοδος κατά την οποία διευρύνθηκε ο κύκλος της ποιητικής θεματικής πέρα
από τον έρωτα. Σηματοδοτεί το πέρασμα από τις φόρμες που ακολούθησαν τα προβηγκιανά πρότυπα
σε νέους ποιητικούς προσανατολισμούς και χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη ειλικρίνεια και
ρεαλιστικότητα. Εκπρόσωποι της : Guittone & Chiaro D’ Arezzo και η Compiuta Donzella.

Σχολή του Ευγενούς Νέου Ύφους: Γεννήθηκε στην Μπολόνια. Ιδρυτής της ο Guido Guinizzelli.
Άλλοι σημαντικοί εκπρόσωποι: Guido Cavalvanti, Dante, Lapo Gianni κλπ. Οι ποιητές αυτού του
ύφους διαφοροποιούνται από τους προγενέστερους ως προς την αντίληψη του έρωτα και τον τρόπο
έκφρασης. Επιδιώκουν να επανασυνδεθούν με τους σημαντικότερους Προβηγκιανούς ποιητές, ωστόσο
αυτοί θεωρούν τον έρωτα εκδήλωση ευγένειας. Ενώ ακόμη η ευγένεια δεν έχει να κάνει από το
οικόσημο, την αριστοκρατική καταγωγή και το αίμα που αντανακλούν τις πεποιθήσεις των
Προβηγκιανών αλλά αντιλαμβάνονται την ευγένεια ως την ικανότητα κάποιου να αισθάνεται και να
δρα ευγενικά. Πρόκειται για μια καρδιά εξευγενισμένη από αρετή. Η ποίηση χαρακτηρίζεται από
έντονο αισθησιακό περιεχόμενο και μια εκλεπτυσμένη και κομψή γλώσσα.

Dante Alighieri (Δάντης): Λογοτέχνης του 13ου αιώνα. Το σημαντικότερο από τα έργα του με τίτλο
«Θεία Κωμωδία» φαίνεται πως συνέγραψε κατά την διάρκεια της πολιτικής του εξορίας το έτος 1304.
Αποτελεί επιτομή της κουλτούρας και των μεσαιωνικών ηθικών και αισθητικών αξίων και ένα από τα
λαμπρότερα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Αποτελείτε από τρία μέρη (Κόλαση, Καθαρτήριο και
Παράδεισος) και καθένα από τα μέρη αυτά περιλαμβάνει 34 άσματα, αφού σε αυτά προστέθηκε το
πρώτο άσμα της Κόλασης τα οποία στην ουσία έχουν θέση εισαγωγής σε όλο το έργο. Είναι έργο
διδακτικό, αφηγηματικό και αλληγορικό. Είναι αλληγορικό γιατί με το έργο του προσπαθεί να επιτύχει
μια αλληγορία με καθοριστικής σημασίας ανθρώπους και γεγονότα. Η αλληγορική σημασία έχει δύο
πτυχές: μια προσωπική, αυτοβιογραφική που σχετίζεται με την λύτρωση της ψυχής του ίδιου του
ποιητή , με την βοήθεια σαφώς της αγαπημένης του Βεατρίκης. Αλλά και μια οικουμενική που
σχετίζεται με την λύτρωση ολόκληρης της ανθρωπότητας η οποία με την σειρά της μπορεί να
επιτευχθεί μέσω της πολιτικής και θρησκευτικής λύτρωσης. Η πολιτική λύτρωση επιτυγχάνεται με την
βοήθεια της λογικής και της αυτοκρατορίας οδηγώντας έτσι τον άνθρωπο στην φυσική ευτυχία, η
οποία εκπροσωπείται από τον Επίγειο Παράδεισο. Η θρησκευτική λύτρωση επιτυγχάνεται με την
βοήθεια της Εκκλησίας, της θεολογίας και της Θείας χάρης, οδηγώντας τον άνθρωπο στην
υπερφυσική ευτυχία, η οποία εκπροσωπείται από τον Ουράνιο Παράδεισο. Στην ουσία στην Θεία
Κωμωδία εμπεριέχεται πρωτίστως η ενδόμυχη ιστορία του ποιητή, η σταδιακή ανύψωση του
πνεύματος του από το σφάλμα και το λάθος στην αλήθεια και την δικαίωση. Ποίημα γεμάτο
συμβολισμούς(σκοτεινό δάσος, βουνό) μέσω των οποίων θέλει δείξει πως τόσο ο ποιητής όσο και η
ανθρωπότητα την οποία εκπροσωπεί μέσα από το έργο του δεν μπορεί να περάσει ξαφνικά από την
ακολασία στην τελειά ζωή. Θα πρέπει να υποβληθεί σε μια διαδικασία περίσκεψης της αισχρής
πραγματικότητας και των καταστροφικών συνέπειων των σφαλμάτων του , που θα επιτευχθεί πρώτα
με την επίσκεψη του στο Βασίλειο της Κόλασης. Στην συνέχεια να εξαγνιστεί πλήρως ,
επισκεπτόμενος το Καθαρτήριο. Μόνο τότε θα μπορέσει να φτάσει στην φυσική τελειότητα (Επίγειο
Παράδεισο) από όπου θα είναι πλέον εφικτό να ανυψωθεί στην υπερφυσική τελειότητα (Ουράνιο
Παράδεισο) μέχρι να φτάσει στο υπέρτατο αγαθό, θεϊκή ενόραση, την θεϊκή τελείωση, την
απελευθέρωση από κάθε ίχνος της θνητότητας του.
Στην ουσία μέσα από το έργο του οραματίζεται την συγκρότηση μιας νέας τάξης πραγμάτων υπό τον
πάπα και τον αυτοκράτορα επιφέροντας έτσι τόσο την επίγεια όσο και την αιώνια ευτυχία, έναν κόσμο
που θα κυβερνάται από τον νόμο, την τάξη αντιδιαστέλλοντας την σαθρότητα και την διαφθορά της
υφιστάμενης πραγματικότητας.
Ξεχώρισε για το πλούσιο λεξιλογικό και υφολογικό φάσμα, από το ταπεινό έως το πιο εξαίσιο.
Αλλά έργα του : Νέα Ζωή, Συμπόσιο, Οι Ρίμες, Η ευγλωττία της δημώδους γλώσσας, Περί
Μοναρχίας, Επιστολές στον Ερρίκο Ζ’, επιστημονικό δοκίμιο, 2 εκλογές

Πετράρχης : Λογοτέχνης του 14ου αιώνα. Θεωρήθηκε πρόδρομος του Ουμανισμού

Τα έργα του στα λατινικά ταξινομούνται σε 5 κατηγορίες. 1) Ποιητικά έργα 2) Πεζά κείμενα περί
ηθικής και αισθητικής 3) Φιλοσοφικά κείμενα 4) Επιστολές σε πεζό λόγο 5) Επικριτικά Κείμενα
Το Canzoniere πρόκειται για μια συλλογή ερωτικών ποιημάτων και οι Θρίαμβοι

Βοκκάκιος : Λογοτέχνης του 14ου αιώνα. Το σημαντικότερο από τα έργα του με τίτλο «το
Δεκαήμερο» συνέγραψε μεταξύ του 1348-1353 κατά την διάρκεια της επιδημικής πανώλης που
έπληξε την Φλωρεντία. Πρόκειται για μια ρεαλιστική κατά κύριο λόγο αφήγηση η οποία διαρκεί 10
ημέρες, στην οποία 10 διαφορετικοί μεταξύ τους χαρακτήρες διηγούνται ο καθένας τους από μια
ιστορία κάθε μέρα που περνά. Έτσι προκύπτουν 100 σύντομες αλλά ολοκληρωμένες ιστορίες
(νουβέλες) που πραγματεύονται πληθώρα ζητημάτων που αφορούν όλες τις πτυχές της ανθρώπινης
δράσης. Έτσι οι 100 αυτές νουβέλες που προκύπτουν συνδέονται μεταξύ τους με ένα γνωστό κατά τον
Μεσαίωνα τρόπο : μια αφήγηση κορνίζα. Στην ουσία η αφηγηματική κορνίζα αποτελεί το πλαίσιο
μέσα στο οποίο ο Βοκκάκιος τοποθετεί τις ιστορίες, συνδέοντας τις μεταξύ τους Η κορνίζα αναχαιτίζει
την ροή και ελέγχει την ακατάπαυστη κινητικότητα της αφήγησης, δείχνοντας ότι έχει επίγνωση της
πληθωρικής διαλεκτικής της. Αυτές οι ιστορίες δεν θα είχαν σωθεί αν δεν υπήρχε αυτή η τεχνική. Η
θεματική του έργου δεν υπόκεινται σε περιορισμούς, καθώς τα θέματα είναι ποικίλα : φάρσες,
ανέκδοτα, , περιπέτειες ερωτικές ιστορίες με αίσιο ή λυπητερό τέλος κλπ., με χαρακτήρες κυρίως
πραγματικούς, που αποδίδονται ρεαλιστικά. Το έργο του γράφτηκε με σκοπό να διασκεδάσει και να
ψυχαγωγήσει το αναγνωστικό του κοινό (απευθύνεται κυρίως στις γυναίκες αναγνώστριες τις οποίες
λατρευτεί και εξυμνεί την ευγένεια τους) πλήρως απομακρυσμένο από ηθικολογικούς και υπερβατούς
στόχους, μυστικιστικές τάσεις και θεωρήσεις. Με το έργο του επιδιώκει την αναγέννηση της
κοινότητας βάσει μια λογοτεχνικής εμπειρίας. Την επικράτηση μιας αυθεντικής πολιτείας των
γραμμάτων που θα ταυτίζεται με φύση και θα διαφοροποιείται από την παλιά θρησκευόμενη και
αριστοκρατική κοινότητα της Εκκλησίας, μιας κοινότητας κατεξοχήν βασισμένης στην
αλληλοκατανόηση, τη συζήτηση και την ψυχαγωγία που προσφέρεται μέσα από την λογοτεχνία.

Έργα Προγενέστερα του Δεκαήμερου : Φιλόκολος : μεγάλο μυθιστόρημα σε πεζό λόγο, φιλόστρατος
και θησηίδα : ποιήματα σε οκτάβες, το κυνήγι της Αρτέμης και ρίμες

Έργα της Φλωρεντινής περιόδου : Το νυμφαίο του Φιέζολε, το νυμφαίο του Αμετό, ερωτικό όραμα :
αλληγορικό ποίημα, Φιαμέτα, Ελεγεία, Ρίμες
Νικολό Μακιαβέλλι : Λογοτέχνης του 16ου αιώνα. Ένα από τα σημαντικότερα έργα του με τίτλο «Ο
ηγεμόνας» συνέγραψε το 1513 κατά την διάρκεια της εξορίας του. Η πραγματεία του αρχικά έφερε τον
λατινικό τίτλο «De Principatibus» αργότερα επικράτησε ο τίτλος «Il Principe» στην δημώδη ιταλική,
με την οποία το έργο έγινε ευρέως γνωστό. Η πραγματεία αποτελείτε από 26 κεφάλαια και χωρίζεται
σε 3 μέρη. Στο πρώτο μέρος εμπεριέχονται τα κεφάλαια 1-11, στο δεύτερο μέρος συμπεριλαμβάνονται
τα κεφάλαια 12-14 ενώ το τρίτο και τελευταίο μέρος που είναι το πιο διάσημο και πολυσυζητημένο
εμπεριέχονται τα κεφάλαια 15-26, όπου και γίνεται μια εμφανής διάκριση αναμεσά στην πολιτική και
στην ηθική, επιτρέποντας έτσι την εδραίωση της ως ξεχωριστή επιστήμη με τους δικούς της νόμους και
σκοπούς. Μέσα από την πραγματεία του αυτή ο Μακιαβέλι σκιαγραφεί τον τύπο του ιδανικού
πολιτικού ηγέτη, ο οποίος φαίνεται να κυριεύεται από αντιφατικές μεταξύ τους συμπεριφορές
(σκληρότητα- φιλευσπλαχνία, λιγοψυχία- θάρρος) δίνοντας έμφαση στο φαίνεσθαι, ενώ πολύ συχνά η
επικράτηση αυτών των αρνητικών συμπεριφορών μπορεί να καταστεί ωφέλιμη για την επιτυχία και
ευτυχία του κράτους και της κοινωνίας του. Έτσι ο Μακιαβέλι θεώρησε πως ο ηγέτης προκειμένου να
πέτυχει το μέγιστο όφελος για το κράτος και τον λαό του οφείλει να είναι απαλλαγμένος από κάθε
είδος ηθικής συνείδησης και απολυτής διαφάνειας. Μπορεί να χρησιμοποιεί την βία και την ωμότητα,
να προκαλεί το φόβο αλλά όχι το μίσος, να γίνει φιλάργυρος και αναξιόπιστος προκειμένου να πέτυχει
τα καλυτέρα δυνατά αποτελέσματα για την ευημερία του κράτους του. Στο έργο του ακόμη θιγεί το
ζήτημα της τύχης, υποστηρίζοντας ακράδαντα ότι καμία πράξη δεν είναι αποτέλεσμα τυχαίων
συγκυριών. Ο άνθρωπος που είναι εξοπλισμένος με την ελεύθερη βούληση και την ευφυΐα μπορεί να
κυριαρχήσει στις καταστάσεις, να τις διορθώσει ή και ακόμη να τις ανατρέψει. Επιτυχής λοιπόν
θεωρείται το άνθρωπος ο οποίος αντιλαμβάνεται την ανάγκη να προσαρμόσει τον δικό του τρόπο
συμπεριφοράς και χαρακτήρα στις περιστάσεις τις εποχής και να τον αλλάξει ανάλογα με αυτές.

Αλλά έργα του : Διάλογοι, 4 ηθικοπλαστικά κεφάλαια σε τερτσίνες, σονέτα, βουκολικό κεφάλαιο,
Asino πρόκειται για κωμική ποιητική σύνθεση γραμμένη σε τερτσίνες, Μανδραγόρας: θεατρικό
κωμικό έργο, Clizia, Περί της Τέχνης του Πολέμου.

Ludovico Ariosto: Αυλικός Λογοτέχνης του 16ου αιώνα/ Διανοούμενος νέου τύπου.
Το σημαντικότερο από τα έργα του με τίτλο «Μαινόμενος Ορλανδός» άρχισε να συνθέτει το έτος 1505
ως συνέχεια του « Ερωτευμένου Ορλανδού» , έργο που αποδίδεται στον Boiardo και το οποίο στην
ουσία παρέμεινε ημιτελές. Ξεκινάει το έργο του από εκεί που τα επεισόδιά και οι πλοκές του
προηγούμενου ποιήματος είχαν σταματήσει, φροντίζοντας πάντοτε να πλέκει τα νέα του επεισόδιά
μέσα από ένα καθεστώς ανεπαίσθητων διακοπών και επαναλήψεων δίνοντας την αίσθηση ενός σαφούς
προσδιορισμένου οργανικού συνόλου. Στο έργο λοιπόν παρουσιάζεται μια σειρά περιπετειών
οργανωμένων όμως γύρω από ένα κεντρικό σχέδιο. Έτσι στο ποιήματα ακόμη και το κάθε μεμονωμένο
στοιχείο αποτελεί μέρος του συνόλου. Το ιπποτικό αυτό ποίημα του Ariosto χωρισμένο σε 46
οκτάστιχες ραψωδίες αποτελείτε από 3 θεματικούς πυρήνες : ο πόλεμος, το πάθος του Ορλανδού για
την Αντζέλικα, ο έρωτας του Ρουτζιέρο και της Μπρανταμάντε. Οι πυρήνες αυτοί συνδέονται μεταξύ
τους και μάλιστα μεταξύ των δυο τελευταίων επεισοδίων παρατηρείται παράλληλη αφηγηματική
δράση. Το έργο είναι αφιερωμένο στον καρδινάλιο Ιπόλιτο Ντ’έστε, και απευθύνεται στο κοινό της
Φεράρα, στο οποίο προσέφερε έτσι ένα σπουδαίο ηρωικό μοντέλο, ένα ζωντανό πρότυπο ισορροπίας
και ελέγχου του κόσμου. Οι ηρωικές αξίες όχι μόνο αναδύονται μέσα από την σύγκρουση οτιδήποτε
αντίθετου προς αυτές αλλά ακόμη περισσότερο το ηρωικό και το αυλικό στοιχείο συνοδεύεται από μια
κριτική προς αυτό. Βασικό αφηγηματικό του μέσο είναι η ειρωνεία απέναντι στην ανθρώπινη δράση
αλλά και μέσω της οποίας μας επιτρέπει να γνωρίσουμε το αντίθετο κάθε ζητήματος, ενώ πιστεύει ότι
ο υπερβολικός ηρωισμός μπορεί να οδηγήσει στην τρέλα. Στο έργο του θίγονται ορισμένα αλλά
ζητήματα όπως η τρέλα, ο έρωτα, τα πάθη και η μαγεία, ενώ κυρίαρχο είναι το συναίσθημα της
αγάπης που συχνά φαίνεται να ορίζει την ορμή και την έκβαση των γεγονότων. Το έργο γνώρισε τρείς
σημαντικές εκδόσεις με τις οποίες ασχολήθηκε ενδελεχώς ο αυλικός λογοτέχνης ( 1516 , 1521, 1532).
Ιδιαιτέρως σημαντική υπήρξε η τρίτη λόγω της συγγραφής της με βάση τα πρότυπα της νέας
κλασικίζουσας δημώδους γλώσσας.

Άλλα έργα του : Κωμωδίες : 1) το κιβώτιο, 2) εικασίες, 3) προξενήτρα, 4) ο Νεγρομάντης, 5) οι

μαθητές
Καρμίνα και Ρίμες
7 Σάτυρες → Μιμούνται τον Δάντη σε ύφος και μέτρο.

Torquarto Tasso : Αυλικός Λογοτέχνης του 16ου αιώνα.

Το σημαντικότερο από τα λογοτεχνικά του έργα φέρει τον τίτλο «Απελευθερωμένη Ιερουσαλήμ» και
αποτέλεσε μια προσπάθεια του να δημιουργήσει ένα σύγχρονο ηρωικό ποίημα βασισμένο στους
κανόνες του κλασικού έπους (μέσω της χρήσης ρητορικών σχημάτων μιμείται τον Όμηρο, Βιργίλιο
κλπ.). Συνδυάζει το ιστορικό με το θαυματουργικό στοιχείο και για τον λόγο αυτό πρόκειται για μια
αληθοφανής ποίηση, ύψιστης ιστορικής και θρησκευτικής αξίας. Αντλεί το θέμα του, Α’ Σταυροφορία
και η απελευθέρωση του Πανάγιου Τάφου στα Ιεροσόλυμα από το θρησκευτικό κλίμα της
Αντιμεταρρύθμισης. Σχετικά με την δομή του το ποίημα αποτελείται από 20 άσματα γραμμένα σε
οκτάβες, έντονες αντιστίξεις (π.χ. αληθοφανές- θαυμαστό), ενότητα δράσης σχήμα απλής
αντιδιαστολής και είναι ιδιαιτέρως εμπνευσμένη με από την Ομηρική Ιλιάδα, ενώ σχετικά με την
μορφή της φυγόκεντρης περιπέτειες οι αριστοκρατικές καταβολές είναι εμφανείς. Πρωταγωνιστής
είναι ο σταυροφορικός στρατός, ενώ οι αντίπαλοι απεικονίζονται ως βάρβαροι και ξένοι με τις αστικές
αξίες ,αντιπαραβάλλοντας έτσι τον χριστιανικό με τον παγανιστικό κόσμο. Ωστόσο είναι ιδιαίτερα
σημαντικό να επισημάνουμε ότι ορισμένοι ήρωές σε αντίθεση με τα κλασσικά πρότυπα,
απεικονίζονται με αδυναμίες, βασανισμένοι από αβεβαιότητες και αντιφάσεις. Ακόμη το γυναικείο
φύλο με την λαγνεία του προσπαθεί συχνά να παραπλανήσει τους χριστιανούς ήρωες και τους
απομακρύνει από κάθε ηρωικό ιδεώδες. Στο έργο του θίγονται επίσης ο ηρωισμός, η μαγεία , η
θρησκευτικότητα και ο έρωτας. Τέλος η γλώσσα είναι μεγαλόπρεπη και το ύφος εξαιρετικά
εκλεπτυσμένο (χρήση ρητορικών σχημάτων και χιασμός).

To υπόλοιπο συγγραφικό του έργο αποτελείται κυρίως από τα λυρικά του ποιήματα τα οποία
αξιοποιώντας την στενή τους σχέση με την μουσική, αποτέλεσαν συνθέσεις γεμάτες γλυκύτητα και
μουσική κίνηση, ενώ υπάρχει και ένας όγκος επιστολών του.

Μαδριγάλια, Ερωτικά σονέτα, Αμύντας: το τελειότερο βουκολικό δράμα της ιταλικής λογοτεχνίας.

Άλλοι λογοτέχνες του 16ου αιώνα : Angelo Beolco, Pietro Aretino, Francesco Guicciardini

Kλασικισμός : Προσαρμογή των κλασικών προτύπως στην δημώδη γλώσσα, στοχέυοντας στην
ανύψωση της ιταλικής δημώδης και στην εξίσωση της με τις κλασικές γλώσσες.

Η θεώρηση της αντίθεσης: Τάση που αναδεικνύει τον αμφίσημα χαρακτήρα κάθε συμπεριφοράς και
τα όρια της απόλυτης θεώρησης του ανθρώπου και του πραγματικού. Εκπρόσωπο ο Μακιαβέλι, ο
Ariosto
Αντικλασικισμός : Τάση αντίθετη προς κλασικισμό και την υιοθετήσει των τύπων του. Εστιάζει στις
διαλέκτους και σε άλλα περιθωριακά γλωσσικά ιδιώματα επιχειρώντας έναν γλωσσικό πειραματισμό.
Εκπρόσωποι ο Folengo και ο Ruzzante

Μανιερισμός : Στάση που φέρνει στα άκρα τους κανόνες του κλασικισμού με στόχο να υπερτονίζει
τον επιτηδευμένο χαρακτήρα του. Αναζητά την αυθεντικότητα και την καινοτομία μέσω
προκαθορισμένων προτύπων, φτάνοντας συχνά στην υπερβολή και το αλλόκοτο. Δυο είδη : 1) ο
εξωτερικός , εστιάζοντας στην αέναη επανάληψη των κλασικών προτύπων με στόχο να τα περιπλέξει,
2) ο ΄΄ βασανισμένος΄΄ κινείται εντός των κλασικών προτύπων , παραβιάζοντας τις φόρμες και τις
δομές του. Γνωρίζει μεγάλη διάδοση το δεύτερο μισό του 16ο αιώνα στην Ιταλία με βασικό
εκπρόσωπο της τον Tasso. Ενώ σταδιακά επεκτείνεται και στις τέχνες.

Νέα σημαντικά κλασικιστικά πρότυπα: Είχαν ως στόχο την δημιουργία και την επικράτηση μιας
γλώσσας ικανής να επιβληθεί σε όλη την ιταλική χερσόνησο ως βασικό στοιχείο μιας κοινής
πολιτισμικής ταυτότητας. Πρώτες απόψεις από τον αυλικό περιβάλλον, σημαντική υπήρξε η επιρροή
του Μακιαβέλλι Ariosto, του Pietro Bembo κλ.π. Διακρίνουμε 3 μεγάλες τάσεις:

1) Τάση του Bembo → Ανάγκη ύπαρξης μια καθαρής λογοτεχνικής γλώσσας σε πεζό και ποιητικό
λόγο.
2) Αυλική τάση → Γλώσσα ικανή να αντλήσει μέσα από διαφορετικά γλωσσικά ιδιώματα (ιταλικά
αστικά κέντρα και λογοτεχνία στην δημώδη) τα καλύτερα και πιο αξιόλογα στοιχεία τους.
3) Τοσκανική τάση → Υποστήριζε αποκλειστικά τα φλωρεντινό ρεύμα.