Ang Punong Kawayan

Sa isang bakuran, may ilang punungkahoy na may kanya-kanyang katangian. Mabunga

ang Santol, mayabong ang Mangga, mabulaklak ang Kabalyero, tuwid at mabunga ang
Niyog. Ngunit sa isang tabi ng bakuran ay naroroon ang payat na Kawayan.
Minsan, napaligsahan ang mga punungkahoy.
Tingnan ninyo ako, wika ni Santol. Hitik sa bunga kaya mahal ako ng mga bata.
Daig kita, wika ni Mangga. Mayabong ang aking mga dahon at hitik pa sa bunga kaya
maraming ibon sa aking mga sanga.
Higit akong maganda, wika ni Kabalyero. Bulaklak ko'y marami at pulang-pula. Kahit
malayo, ako ay kitang-kita na.
Ako ang tingnan ninyo. Tuwid ang puno, malapad ang mga dahon at mabunga, wika
ni Niyog. Tekayo, kaawa-awa naman si Kawayan. Payat na at wala pang bulaklak at
bunga. Tingnan ninyo. Wala siyang kakibu-kibo. Lalo na siyang nagmumukhang
kaawa-awa.
Nagtawanan ang mga punungkahoy. Pinagtawanan nila ang Punong Kawayan.
Nagalit si Hangin sa narinig na usapan ng mga punungkahoy. Pinalakas niya nang
pinalakas ang kanyang paghiip. At isang oras niyang pagkagalit ay nalagas ang mga
bulaklak, nahulog ang mga bunga at nangabuwal ang puno ng mayayabang na
punungkahoy. Tanging ang mababang-loob na si Kawayan ang sumunud-sunod sa hilip
ng malakas na hangin ang nakatayo at di nasalanta.

Mensahe: Ang kababaang-loob, papuri ang dulot.

Sanggunian: Aragon, Angelita L. Mga Alamat at iba pang mga Kuwento

(Legends and other Stories). Quezon City: Tru-Copy Printing Press, 1986, pp. 77-
78.
 BIAG NI LAM-ANG
Sa lambak ng Nalbuan sa baybayin ng Ilog Naguilian sa La Union ay may mag-asawang kilala sa
pangalang Don Juan at Namongan. Nang malapit nang magsilang ng sanggol si Namongan,
nilusob ng tribo ng Igorot ang nayon at pinatayang maraming tauhan ni Don Juan. Sa laki ng
galit, nilusob naman ni Don Juan ang mga Igorot upangipaghiganti ang mga tauhan niya. Hindi
na nakabalik si Don Juan sa kanyang nayon. Ang naging balita,siya ay pinugutan ng ulo ng mga
Igorot.Isinilang ni Namongan ang kanyang anak. Ang sanggol ay nagsalita agad at siya na ang
pumili ng pangalang Lam-ang at siya na rin ang pumili ng kanyang magiging ninong. Nang
malaman ni Lam-ang ang masakit na nangyari sa kanyang ama, sumumpa siyang ipaghihiganti
niyaito. Sa gulang na siyam na buwan pa lamang, ay malakas, matipuno at malaking lalaki na
siya. Ayawman siyang payagan ng kanyang ina upang hanapin ang bangkay ng kanyang ama, ay
nagpilit din si Lam-ang na makaalis.Kasama niya sa pagtungo sa lupain ng mga Igorot ang isang
mahiwagang tandang, ang tangabaran, atmahiwagang aso. Baon rin niya ang kanyang talisman
mula sa punong saging. Sa tulong ng kanyangtalisman ay madali niyang nalakbay ang mga
kabundukan at kaparangan. Sa laki ng pagod ni Lam-ang,siya ay nakatulog. Napangarap niya
ang mga Igorot na pumatay sa kanyang ama na nagsisipagsayaw atnililigiran ang pugot na ulo ng
kanyang ama. Nagpatuloy si Lam-ang sa paglalakbay at narating ang pookng mga Igorot. Nakita
niya ang ulo ni Don Juan na nasasarukang, isang haliging kawayan.Hinamon ni Lam-ang ang
mga Igorot. Pinauwi ng mga Igorot si Lam-ang upang huwag siyang matuladsa ginawa nila kay
Don Juan. Sumigaw ng ubos lakas si Lam-ang at nayanig ang mga kabundukan. Angtinig niyang
naghahamon ay narinig ng marami kaya't dumating ang maraming Igorot at pinaulanan siLam-
ang ng kanilang mga sibat. Hindi man lamang nasugatan si Lam-ang. Nang maubusan ng sibat
angmga Igorot ay si Lam-ang naman ang kumilos. Hinugot niya ang mahaba niyang itak at para
lamangsiyang tumatabas ng puno ng saging, na pinagpapatay niya ang mga nakalaban.Umuwi si
Lam-ang sa Nalbuan. Naligo siya sa Ilog Amburayan sa tulong ng mga dalaga ng tribu. Dahilsa
dungis na nanggaling kay Lam-ang, namatay ang mga isda sa Ilog Amburayan at nagsiahon ang
mgaigat at alimasag sa pampang.Matapos mamahinga ay gumayak na si Lam-ang patungo sa
Kalanutian upang manligaw sa isang dilag nanagngangalang Ines Kannoyan. Kasama ni Lam-
ang ang kanyang mahiwagang tandang at mahiwagangaso.Sa daan patungo sa Kalanutian ay
nakalaban niya ang higanteng si Sumarang. Pinahipan ni Lam-ang sahangin si Sumarang at ito
ay sinalipadpad sa ikapitong bundok.Sa tahanan nina Ines ay maraming tao. Hindi napansin si
Lam-ang. Tumahol ang mahiwagang aso niLam-ang. Nabuwal ang bahay. Tumilaok ang
mahiwagang tandang. Muling tumayo ang bahay. Napansin si Lam-ang.Ipinagtapat ng tandang at
aso ang kanilang layunin. Nais pakasalan ni Lam-ang si Ines. Hindi namantumutol ang mga
magulang ni Ines kung magbibigay si Lam-ang ng panhik o bigay-kaya nakapantay ng
kayamanan nina Ines. Nagpadala si Lam-ang ng dalawang barkong puno ng ginto at nasiyahan
ang mga magulang ni Ines.Si Ines at si Lam-ang ay ikinasal nang marangya at maringal
sasimbahan. Pagkatapos ng kasalan, bilang pagtupad sa kaugalian ng mga tao sa Kalanutian,
kailangangmanghuli si Lam-ang ng mga isdang rarang. Nakikinikinita ni Lam-ang na may
mangyayari sa kanya, nasiya ay makakain ng pating na berkahan. Ipinagbilin ni Lam-ang ang
dapat gawin sakaling mangyayariito.Si Lam-ang ay sumisid na sa dagat. Nakain siya ng
berkahan. Sinunod ni Ines ang bilin ni Lam-ang. Ipinasisid niya ang mga buto ni Lam-ang.
Tinipon ito at tinakpan ng saya ni Ines. Inikut-ikutan ng mahiwagang tandang at mahiwagang
aso. Tumilaok ang tandang at tumahol ang aso.
Walang anu-ano'y kumilos ang mga butong may takip na saya. Nagbangon si Lam-ang na parang
bagonggising sa mahimbing na pagkakatulog. Nagyakap si Lam-ang at si Ines. Kanilang niyakap
din ang aso at tandang. At namuhay silang maligayasa mahabang panahon.