viee igo us ud bat duc hoa iid0 luc, : Su Chuong 4 QUAN HE COI NGUON CUA Cac NGON NGU Phan loai 1a mét thao tac c6 tinh phé bién cia céc nha khoa hoc khi tim hiéu, miéu ta 46i tuong. Viéc phan loai gitip ngudi nghién ctu nhin nhan van dé vira cé tinh khai quat vira cy thé. Noi dén phan loai, truéc hét can xéc dinh can ctr (tiéu chi), sau nia la phuong phap (cach thttc) phan loai va cudi cing 1a két qua phan loai. C6 thé coi day 1a ba buoc cha mot qué trinh hoat dong. Phan loai ngon ngi cing di theo quy trinh trén. Van dé 1a vi sao phai phan loai ngén ngi? Ching ta biét ring hi¢n nay trén thé gidi cé khoang 5.650 ng6n ngé. Phan loai ngon ngtt gitip tim ra nhing quy luat chung nhét cho tat ca cdc ng6n ngi, mat khdc gitip chiing ta cé thé nghién cru ng6n ngtt day da va sau sic hon. Hien nay céc nha ng6n nga tén thé gidi dang sit dung ba phuong phap phan loai chinh: phuong phép so sdch lich stt, phuong phép so sanh loai hinh, phuong phap so sénh déi chiéu. Vé phuong phap so sénh lich str, c6 thé néi mét cach khai quat ring phuong phép nay chi: yéu 4p dung cho nghién ci, phan loai cac ng6n ngi theo quan hé cOi ngudn. Mye dich cua né la phat hién nhiing nét phan anh quan he than thudc, gan gui vé nguén géc gitta cdc ngén ngt dé quy chting vao nhiing phd hé ng6n ngit cy thé khdc nhau. I. KHAINIEM QUAN HE COI NGUON CUA MOT NGON NGU Lich sir phat trién ca x4 hdi loai ngudi va qué trinh phat trién cia ngon ngit cho thy vi mét If do nao d6 ma & nhimg théi diém cy thé, mot bo lac c6 thé bi chia tach (phan li). Sy chia tach nay dan dén sy chia tach vé ngon ngo. Ngon ngit bi chia tach tam goi la ngOn ngtt gc (hay ngon ngi me, ngon ngt co sé). Qué trinh d6 dign ra trong mot thoi gian khé dai, do d6 cac ng6n ngtr duge chia tach ngay cang xa nhau va tré thanh nhiing ng6n ngé d6c lap nhung van git duoc nhing vét tich giéng nhau nao 6 cla ng6n ngit géc. Cac ngon ngit cing tach ra tir mot ngén ngir géc tao thanh m6t ngir hé hay mot ho ngOn nga. Quan hé gitta céc ngOn ngir trong mét he ngon ngit voi ngon ngu goc va gidta ching v6i nhau la quan hé nguén géc, hay quan hé ho hang. Trong mét ho ng6n nga, nhiing ngon ngit co chung mot géc tryc tiép hon goi la dong. Trong mot dong nhiing ngOn ngir co chung mot géc tryc tiép hon 59goi la nhénh... Cit nhu vay mdi ho ngén ngir cé thé bao gém nhiéu dong, méi dong g6m nhiéu nhénh, méi nhénh gém nhiéu chi nhanh réi dén cdc ngon ng cu thé. Quan hé nguén géc, ho hang gitta cc ngon ngi tuong ty nhu quan hé ho hang cia con ngudi. Vi dy: Ng6n ngit hoc da xdc dinh ho ngon ngtt An - Au bao gém nhiéu dong, trong d6 c6 dong Giéc-man. Déng nay gém hai nhénh: nhanh bac va nhénh tay. Céing can lun ¥ rang, quan hé cdi nguén la mét khdi niém thudn tuy ngon ngtt hoc. M@t quéc gia cé nhiéu dan t6c, n6i nhiéu thir tiéng khdc nhau nhung khong phai bao gid nhang thi tiéng dy cing nam trong mot ho. Vi du Viét Nam c6 dan téc Thai, dan t6c Kinh va nhiéu dan toc khdc nta, nhung tiéng Thai, ting Viet lai thudc vé nhimg ho ngon ngit khac nhau. ll. CO S86 VA PHUGONG PHAP XAC BINH QUAN HE COI NGUON 1. Cdséxée dinh Tir céch hiéu khai niém nhu trén c6 thé xée dinh quan hé va mute 46 quan he gitia cdc ngOn ngé théng qua so sanh cac yéu td thudc céc mat khdéc nhau ctia ngon ngit. Cy thé la su giéng va khdc nhau 6 céc mat cha ngén ngit trong qué trinh phan li, phat trién (ngé am, tir vung, ngtt phép). Ba mat nay cia ngon ngit bién déi khong déng déu: c6 nhimg mat, nhiing yéu td, nhiing bo phan duoc bao toan rat lau, nhung c6 nhiing yéu td, nhing bd phan da bién déi voi nhimg mite 46 khac nhau. Rat nhiéu nha ngon ng hoc cho rang co sé dé xac dinh quan hé nguén géc (ho hang) cia cdc ngén ngt la nhig yéu té thude vé tir vung, cy thé 1a cdc lop tir co ban. Dé la 16p tix bao gém cdc tir chi nhting su vat, su viéc, hign tuong gin gai, quen thudc voi con ngwoi ti thoi xa xua. Lop tl nay xudt hién sém nhét =} trong lich str cua cc ng6n ngit. Mat khdc, chung it bién dong va phan anh nhiéu théng tin vé cdc trang thai cé xua cia mdi ngon ngé&. Vi du, thude vé lop tir vung co ban cia méi ngén ngit la nhimg tit chi bd phan co thé nguédi, tén goi mot so dong vat, thuc vat, cong cu quen thudc, s6 dém, mau sc hodc cac hién tuong thién nhién... Tu vige so sénh, d6i chiéu céc tir thudc lép tir vung co ban trong cdc ng6n ngii, ng6n ngit hoc rut ra nhiing tuong tng (c6 tinh quy luat) vd am va nghia cita i cc tir va tién t6i x4c dinh quan hé coi ngudn. ‘Trong qué trinh thyc hién, ngudi ta loai bé cac tir teong thanh, cdc tit méi xudt hign. Cac tte nay c6 thé la két qua ciia qué trinh vay muon gitta cdc ng6n ngt. 60ai, 6c at Fr 2. Phudng phap xéc dinh Phuong phép xéc dinh [a phuong phép so sanh - lich st nghién ctu phan Joai céc ngén ngit theo nguén géc dua vao su dién bién lich sir cha céc ngon ngit. Thue chat day 1a phuong phap so sénh cdc tit, céc dang thtte ciia tt tuong tu nhau vé y nghia va 4m thanh. Qua viée so sénh tim ra céc quy luat tuong tng vé ngit am, ngtt nghia ctia cdc tir thudc l6p tir co ban dé xe dinh quan hé than thudc gitta cdc ngén ngit. ~ Cae bude tién hanh khi thuc hién phuong phép so sanh — lich st: Buéc 1: Chon sir kign (cai dua ra 4é so sénh) va lap thanh nhting day tuong img voi nhau. (Chon nhting tir co ban, l6p tir géc cha méi ngén ngit) ‘Buc 2: Xéc dinh nién dai va phuc nguyén. Tite la xéc dinh xem dang nao 6 hon dang nao hay cing bat nguén ti mét dang thtr ba cé hon. (Day la cong viée timi, t6n cong stic, mang tinh Ki thuat cla cac nha ngén ngw hac) Buéc 3: Quy cdc ngon ngé vao nhom, nhanh, dong, ho. Thuc hién buée 3 1a can cit vao két qua cia hai buéc trén va can nhdc t6i nhiéu phuong dién khac cing nhimg thit tye cu thé méi co thé xéc dinh duoc mie a9 than thude nhiéu hay it. —Motsé vi du: So sAnh mét sé tir c6 su tuong tig vé nghia va am thanh cua tiéng Viet va tiéng Mung. Tiéng Vit “Tiéng Mufing i Tiéng Viet Tiéng muting ‘ 8 ca mam bam 920 cto | audi boi a6 066 ba a gil cai I dn én __ So sénh mot s6 tir trong mot sé ngOn ngtt thude dong Xla-vo, ho ngon ng An-Au. « Tiéng , i Nghia Tiéng Nga burger Tiéng Ba Lan Tiéng Tiép nid oda voda wea woda’ cnh dng pole pole pole pole ign more more more more tai (nut) vuktio ukto ucho ‘acho chan noga noga noga noha du olova lava glowa lava 190 sto sto sto sto 61Il. MOT SG. HO NGON NG@U CHU YEU (KET QUA PHAN LOA) Ngon ngit hoc da phan ra trén 20 ho ng6n ngir khdc nhau. Sau day la mot so ho ngon ngé chu yéu. 1. Ho ngén nga An ~ Au Ho ngon ngé nay bao gdm mot sé dong ngén ngit sau: | a. Dong An D6: Gém mot sé nhanh ng6n ngd, trong 46 c6 tiéng Hin-du (ng6n ngir quéc gia ctia An DO) va tiéng U-ro-du (ng6n ngtr quéc gia cia Pa-ki-xtan). b, Dong I-ran: Gim mot s6 nhanh ngon ngi, trong d6 c6 tiéng Ba Tu, tiéng Ap-ga-ni-xtan, tiéng Kudc, Tat-gi-ki-xtan. c. Dong Xla-vo gém ba nhanh lon: —Nhanh dong: tiéng Nga, U-crai-na, Bé-la-nit-xi-a. - Nhanh nam: tiéng Bun-ga-ri, Xl0-ven, Séc, Mac-ké-d6-ni-a. ~Nhanh tay: tng Ba Lan, tiéng $l0-va-ki-a,... a. Dong Ban-tich: Co cac ngon ngtt Lit-va, Lat-vi-a, Lat-gan. 4. Dong Giée-man gém hai nhanh lon: —Nhénh bic: céc tiéng Dan Mach, Thuy Dién, Na Uy, Ai-xo-len. — Nhanh tay: cdc tiéng Anh, Ha Lan, Dic, e. Dong R6-man: gdm cac tiéng Php, I-ta-li-a, Tay Ban Nha, BO Dao Nha, Ru-ma-ni, Ka-ta-lan, Pro-vang-xo, Mén-da-vi,... g. Dong HiLap. h, Dong An-ba-ni. "2. Ho ngén ngd Ugo - Phan Lan Ho nay c6 hai dong ngén nga: Dong U-go: tiéng Hung-ga-ri, tiéng Khan-tu. Déng Phan Lan: cac tiéng Phan Lan, Et-st-ni,... 3. Ho Tuyée Gm céc tiéng Thé Nhi Ki, A-déc-bai-gian, Tuyéc-mé-ni, U-do-béch, Ta-ta-r0,.. 4. Ho Xé-mit Kha-mit Ho nay cé hai dong ngon ngt: Dong Xé-mit: Tiéng A-rap, Am-kha-ro,... Dong Kha-mit. 5. Ho Kap-ka-do Gém cac dong ngon ngtt nhu: dong tay, dong Da-ghet-xtan, dong Nac-so, dong Kac-to-ven. 62qu ag 6. Ho ng6n ngi Han - Tang Gém céc dong: a. Dong Han - Thdi: cdc tiéng Han, Dun-gan, Pu-péo, Thai, Lao, Choang, ‘Tay - Nang, Lu, Cao Lan, San Chi, Gidy, La Ha,... b. Dong Tang — Mién: cc tiéng Tang, Mi-an-ma, Ha Nhi, La Hu, Lo L6, PhaXé,.. c. Dang Ho Méng ~ Dao: tiéng Ho Mong, Dao, Pa Thén. 7. Ho ngén ng Nam Phuong Gém hai dong ng6n ngit: a. Dong Nam Thai. b. Dong Nam A. Dong Nam A cé cdc nhanh ngén ngiz — Nhanh Na-ba-li - Nhénh Mun-da —Nhanh Ni-co-ba —Nhanh Mon-Khmer Trong nhanh Mén-Khmer cé céc tiéng Mon, Khmer, Bana, Katu, Viet, Mudng, Kho-mu, Nguén, Chit,... 8. Ho M4 Lai- Da Dao a. Dong Ma Lai: gm cc ngon ngit In-d6-né-xi-a, Ba-ta-ki, A-ché, Gia-va, Xun-da, Ma-du-ra, Ba-li, Da-jak, To-ri-go, Bu-gi, Mi-na-kha-ro, Ta-ba-g0, 1:10-kan, Man-gat b. Dang P6-li 9. Cac ngén ngif thé dan chau Phi: (gém nhiéu dong) a. Dong ngon ngit Bang-tu. b. Cac ngén ngit Ban-t6-it (dong, trung tam, tay). c. Clic ng6n ngit Man-do. d. Cac ngon ngit Gui-nay. e. Cae ngon ngit Xon-gai. g. Cae ngén ngit Ka-nu-ri-té-da. h. Cac ng6n ngit trung va dong Xu-dang. i. Cc ngon ngit Koc-d6-phang. k. Cac ngén ngit Ni-lot. 10. Ho caéc ngén ng Bac Mi di: gm cdc ngon ng{t Ma-6-1i, Gia-vai, Xa-moa, U-ve-a, 11. Ho cde ngén ngi Trung Mi 12. Ho cde ngén nga Nam Mi 63Doc thém NGHIEN CUU COI NGUON CAC NGON NGO" Nghién citu c6i nguén ctia céc ngén ngit tric JA nghién ciru cdc ngon ngit duoi géc do ngudn géc ciia chting. Nhé két qua cita viéc nghién cit nay, ta co thé xdc lap duoc bang phan loai nguén géc cac ngon ngd, nghia 1A c6 thé quy chiing vao cc nhom theo dau higu c6 hay khong va cé nhiéu hay c6 it quan hé ho hang. Vigc thita nhan c6 quan hé ho hang c6 nghia 1a thiva nhan ring c4c ngon ngi la “con chau” cla cling mt ngén ngit chung goi la tién ngon ngi hay ngon ngtr co’sé. Mot tap doan ngudi néi bang mét ng6n ng, 6 mot thoi dai nhat dinh do nhéing nguyén nhan lich str nao day da bi phan chia ra, va 6 mdi b6 phan cha tap doan do trong nhtig diéu kién phat trién déc lap va tuong déi biét Lap, ng6n ngt bi bién déi “theo cach cia minh”, két qua la tao ra nhing ngon ng riéng biét tuong tg. Miutc d6 ho hang nhiéu hay {t tuy thudc vao viée phan chia céc ngon nga, viée tach khdi ngén ngé co sé cita chung xay ra lau chimg nao: cdc ngon ngi duge phat trién doc lap cang lau thi chting “tach ri” nhau cang xa, va mtic dO ho hang gita ching cang thép. Duong nhién 1a trong so 46 via trinh bay thi dung nhu thé, Do vay, dé xac lap viéc phan logi nguén géc cdc ng6n ngtt, phai tra loi nhimg evan dé sau day: thir nha, cdc ng6n ngtr dang xét co ho hang hay khong, ttc la chung co bat nguén tir cling mOt ng6n ngir co sé hay khong; thir hai, néu céc ng6n ngtt cé quan hé ho hang thi sy gan gi dén muc nao, tuc 1a nhimg ngon ngit nao tach khdi ngon ngit co'sé trudéc, con nhiing ng6n ngét nao tach sau. Dé tra 10i duoc cau héi tht nhat, 16 rang cdn phai bing cdch nao 46 so sénh cac ngOn ngi ma chting ta quan tam. Nay sinh ra van dé: cu thé cdn phai so sénh céi gi? Vé thuc chat trong cac tai ligu, ngudi ta dua ra hai phuong thitc gidi quyét van dé nay: theo y kién clia mot s6 tac gid thi truéc hét cdn so sénh co cau ctia cdc ng6n ngi titc 1a ngtr am, ngtr phép cita chting; mot sé chuyén gia khéc cho ring can truc tiép ddi chiéu cdc yéu t6 vat chat cla cdc ngén ngtt— tie 1a cc ti, cac hinh vi. Quan diém tht nhat gay nén nhimg su phan déi nghiém trong, vin dé la 6 ché nhing dac trung rat gan gai vé php ngir va ngtr am nhiéu khi van c6 thé "VB. Kasevich (1998), Nhimg yéu 15 co sd cia Ngon ngit hoc dai cong. Nxb Gido duc, H, tr. 194-202, 64agit 6d quy ‘he zon on inh cha ap, agit gi, gap 6 cc ng6n ngtt ma chdc chan 1a khong thé c6 m6t chtit quan hé ho hang nao. Vi dy nhu thanh diéu cé 6 cdc ngén ngir mién tay chau Phi va dong nam chau A; trong sé nay, mét sé ngon ngir con cé ca nhtmg sy gidng nhau ki la vé ngit phap. Song tuyét ddi ro rang la nhtimg ng6n ngi nay khong phai la ho hang. Su gidng nhau nhw thé la ngdu nhién theo nghia no khong thé giai thich dugc bang nguén géc lich st chung. (Tuy rang, duong nhién 1a khéng thé ndi dén su ngau nhién tuyét d6i; co cu cia cac ngon ngit cé légic phat trién ben trong cla n6 ma trong dé cé rat nhiéu nhtmg diém phé quat, va mét dac trung ngtt am hay ngtr phap nao do co thé 1a nhan t6 quyét dinh tao nén sy xudt hién mét loat cdc dac trung khéc, két qua 1a chting ta thay c6 sy tuong ty dang ké vé co cau ciia céc ngén ngit) Ngudi ta cling théy co ca nhiing trudng hop hoan toan déi lap nhau, khi céc ngon ngt hién nhién la co quan hé ho hang nhung lai khdc biét dang ké vé co cdu. Co thé ly tiéng Nga va Bun-ga-ri hodc tiéng Hin-du va tiéng A-sam lam vi dy: co c&u cia chting c6 sy khdc biét dang ké (trong tiéng Bun-ga-ri va tiéng A-sam tinh chat phan tich tinh phat trién hon trong tiéng Nga va tiéng Hin-du tuong tmg), mac di: git tiéng Bun-ga-ri voi tiéng Nga va gita tiéng A-sam va Hin-du c6 quan hé ho hang 16 rét. Co thé thay rang viéc két luan vé quan hé ho hang (hay, ngwoc lai, vé su ving mat cla n6) 6 cdc ngon ngtt dua trén co so nhtmg bing chtmg ngit am va ngtt phap it ra cling 14 mot viéc lam nguy hiém. CAch gidi quyét con lai la so sanh nhting yéu té vat chat clia cdc ng6n ngit— cdc tir va cdc hinh vi. Néu sy gidng nhau vé co cau cla cac ngén ngit c6 thé 1a ngau nhién thi sy c6 mat cia mét sé luong lén cdc ti, cdc hinh vi chung nao 46 sé khong thé 1a ngau nhién: no cé nguyén nhan tir mot nguén géc chung, hoac do hién tuong vay muon. Khi da chtmg minh dugc rang, trong trudng hop nay khéng cé tinh trang vay muon, chting ta chi con lai mét kha nang 1a sy tén tai ciia cdc hinh vj chung cho thay cac ng6n ng nay c6 nguén géc chung. Két luan nhu vay bat nguén truc tiép tir luan diém vé tinh vo dodn cla méi lién hé gitta cai biéu dat va cai duge biéu dat ctia ki higu: béi vi tl; m6t nghia nay kh6ng nhét thiét phai suy ra am thanh nay va nguogc lai, cho nén ban than su ki¢n 1a trong cdc ng6n ngt khdc nhau, phan lon nhing truéng hop co su tuong Ung gitta cdc ¥ nghia duge déi chiéu voi cai v6 am thanh duge déi chiéu hoan toan kh6ng ngau nhién chtit nao. Van 48 con lai la cn phai dinh nghia xem, nén hiéu tinh d6i chiéu duge cia céc vé 4m thanh, tir mét phia, va clia céc ¥ nghia, tir phia khdc, nbu thé nao. Duong nhién, chi trong cac ngén ngit c6 ho hang gan kiéu tiéng Nga va tiéng 65U-crai-na moi hay gap nhiing tuong ting thudng xuyén, vi du: pyka ‘tay’, Con trong phan én cdc trudng hop thi chi nhan thay nhing sy tuong ting thong xuyén trong thanh phan am vi clia cdc hinh vi biéu dat cé ngé nghia gan nhau (...). Can phai c6 géng sao cho nhtng 46% chiéu nhu vay bao quat duoc mot khéi luong tir vung téi da cia toan bé pham vi céc ng6n ngé c6 thé tiép cn duge. Can phai tinh dén trudng hop [a trong qua trinh phat trién, cdc tir bién adi y nghia cita minh, vi vay tinh di chiéu duge vé ngit nghia ma khong phai lic nao cing dan dén su déng nhéat ctia no. Chang han, hinh vi mex ~ tiéng Nga (mex “dia gidi”, cMexHbil “gidp ranh”) can phai duge adi chiéu moi middle tiéng Anh, Mittlel tiéng Ditc, Mez tiéng Ac-mé-ni voi nghia la “ché gia”. Tuong ty nhu thé, tir can tuong ting véi Bep — ctia tiéng Nga trong da sd cdc ng6n ngtt co nghia la “mang” chtt khong phai la “cam”. Song, co hiéu qua hon ca va ding vé mat phuong phap lun hon ca khong phai la sy déi chiéu tryc tiép hinh vj cha cac ngon ngé ma la viée xay dung cée hinh thai cé gia dinh: néu ching ta cho rang nhimg ngon ngi dang xét co quan hé ho hang thi déi voi méi day hinh vi co quan hé ho hang vé mat ngét nghia cia cae ngOn ng nay phai tén tai mot hinh thai cd trong ng6n ngt co sé 1a noi bat nguén ciia cdc hinh vi néi trén. Nhu vay, cn chi ra ring, cé nhéing quy tac ma theo 46 cé thé giai thich duge su chuyén tiép tke mot dang thie cd nao 46 dén tat c cdc hinh vj hién c6 trong nhiing ngon ngit dang xét. Chang han, thay vi so sanh “true tiép” hinh vi Gep - cilia tiéng Nga véi cdc hinh vi tuong tng voi no trong cdc ngon ngtr khéc nhau cé thé gid dinh ring 6 tiéng An cé da ton tai dang thie *bher ma theo ning quy luat nhét dinh da chuyén thanh tat ca cdc dang thitc hién cé trong cdc ngon ngé con chau ma ching ta da dan ra 6 trén. Tuong tg, dinh nghia vé quan hé ho hang co thé phat biéu nh sau: cdc ng6n ngit can duoc coi la c6 quan hé he hang néu nhu cé thé xc lap duge mot hé thong cac quy tac lién két c4c day don vi vat chat cita méi mét trong s6 céc ng6n ngt ay cing voi dang thie cé gid dinh cla ngén ngit co sé. Trong nhing thap nién gan day, dé iam sang to mttc dO quan hé ho hang gita cdc ngén nga, ngudi ta bat dau sir dung mot phuong phap moi. Phuong phap nay, bang cach str dung nhimg tinh toan dac biét, cho phép xac dinb rang cac ng6n ngit nay hay ngén ngtt khac da duge tach ra tir bao gid. Dé 1a phuong phap ngit thoi hoc lan dau tién do nha ngén ngit hoc Mi Swadesh dé xudng. Phuong phap ngit thdi hoc dita trén gid dinh sau day: trong von tir cita mdi ngon ngitc6 mét l6p tao nén cai goi la vén tie co ban. Tix vumg cia von tit co ban dimg 4é biéu thi nhting khai niem don gian, cn thiét. CAc tir thudc lop nay phai co trong tat cA cdc ngon ngi, them vao 46 chting phai 1a nhing ti it bi thay thé 6636n trong qué trinh vay muon hoac phat trién ¥ nghia ciia mét s6 tt nhat dinh. N6i ong cach khéc, vén tir co ban déi méi rét cham. hau Diéu quan trong hon 1a, tc d6 cla sy déi moi nay, nhw cé thé suy ra ti cac héi cOng trinh cita Swadesh va nhtmg ngudi khdc, 1a 6 dinh (hang s6) 46i voi tat cA cdc ngon ngw. Theo tinh toan trén twrligu clia cdc ngon ngit cé lich sit lau doi da diy duoc xac nhan, ngudi ta xc dinh rng tir vung ciia v6n tir co ban duge thay thé nao v6i téc 46 vao khoang 19 - 20% trong mot nghin nam, nghia 1a cit 100 tir thuge “ex v6n tir co ban thi qua m6t nghin nam con git lai khodng 80 tir. nh, D6i voi cdc nghién cttu ngtr théi hoc cu thé, ngudi ta sir dung bo phan quan thé, trong nhat cla vén tir co ban v6i khdi long 1a 200 don vi, trong d6 c6 100 don vi ala co ban hay don vi chudn dodn va 100 don vj bé sung. Trong s6 nhing don vi tir vung co’ ban c6 nhting tir nhu: tay, chan, mat trang, mua, khéi... trong tix vung ong bé sung cé nhiing tir nhur didi, moi, xd (..) cae Ciing con 6 phuong phép todn hoc phtic tap hon dé xéc dinh mite 46 ho van hang ciia cdc ngon ngi, néi chung ciing bat nguén tir cing nhéing tién 48 If luan cia nhu trén. Trong céc tai liéu, cling c6 ngudi timg néu lén nhimg nghi ngé vé tinh bat phé quat va 4¢ tin cay ctia phuong phap ngé thdi hoc. ma dén fiso CAU HOI VA BAI TAP THUC HANH ind 1. Quan hé c6i nguén (ho hang) cia ngon ngitla gi? ang 2, Thé nao 1a ho ngén ngit, dong ngén ngit, nhanh ng6n ng@, nhém (chi ang nhanh) ngon ngi? 3. Vi sao khi x4c dinh quan hé nguén géc cita ngOn ngit phai dua vao lop tir cae vung co ban? Hay ké mot s6 lop tir vung co ban cia ngon nga. mot 4, Phuong phép so sanh — lich str la gi? Néu cac buéc tin hanh khi thuc hien cae phuong phép so sénh — lich sir dé xac dinh quan hé nguén géc cia cdc ngon ngi. 5. Trinh bay quan hé hg hang cla tiéng Viét. Phan tich két qua so s4nh mot ang 86 tir co ban ctta ting Viét va tiéng Mudng tai bang trang 61. ong 6. Vi sao tiéng Viet khong thuéc ho Han - Tang mac dit cé rat nhiéu tir (hoac ang yéu t6) géc Han? ong 7. Khai niém ho ng6n ngt co gan gai voi khéi niém ho (quan hé than tc) ong. ciia ban than con ngudi khong? gon ung ico thé 67